Ka Nupepa Elele Poakolu, Volume IV, Number 33, 15 August 1883 — HE MOOLELO KAAO NO VABINE. KA EUEU ON PERESIA A ME KE IMA AHI KANANA O NA. LA I WALE AKU LA. Kakania no ka ELELE HELU 22. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO VABINE. KA EUEU ON PERESIA A ME KE IMA AHI KANANA O NA. LA I WALE AKU LA. Kakania no ka ELELE HELU 22.

fE N El ke aio'.o ka heihei ana : Ina o • ka lio e puka mua ana ma kahi a ke komite e ku ana ma kola aoao o ke kahua heihei, e kaha mai ke komite i ka-lole-o ka inea e kau. - ana i kaha pea, a o ka mea e ptka hope aku i kaha-poepoe e like me ka mahina, a, la laua e hull hoi mai a i , e lawe mai laua. i ka pua rose mai iaia mai,. a o ka mea e puka mua mai ana. nana ke eo, wahi a ua rnoi nei; a ua hooholo la keia. . A hoomak* aku la h ua nei e holo. a ia wa no na-kahea iho la keia ma ka inoa o kona lio, a -me -he imo ana la na ka maka, ua nalowale aku la keia a ku hou ana imua o ke.jkornite, a kaha ia mai la ko ianei- iole i -Ice-- kaha pea, a haawi ia mai la ka pua rose i ke koa. Ya bin©. A me ka bleu keia i huh ae aj a haalele hope .aku la. i ke komite Ho ka j>ahu hopu; a me he anapu ana ia na ka usvila, pela ka hplo o ko ianei lio, a hoea aku la keia; a ia wa no. i huiu-jnaj ai na kanaka ma keia a me keia.- aoao o ke alanni, a holo malie aku. la keia a haawi i ka pua rose i ka ilamuku nui o ka la, a e kau ana hoi ke kaha pea: hoailona ma ka umauma. He elima minute wale no i holo ia - iimanei aku a ma o" mai, .no .n a mile he A 00. - A ia wa no ua lib ae la ke eo ia ianei, a a a hooko ia iho la ka pili mawaena o laua a me ka moi Kineta, a ua lito na hale dala he umi a me na.mea e ae he nui, a me ka ' hapalua o ke aupuni, a pela i' hooko ia ai ka pili a laua. \ * •• • . . A noho iho ift'Qa Makuisa nei he ilihime ma. ia" hope mai. Ua kaolanrae la ka lio o na koa||iei no ka holo i oi aku maipua o na ho e>ae a pau. ' - Da lilo na hana o ia la i mea na ka lehulehu e hauwalaau ai ■ no ke katnahao o ka holo Q keia lio. Ua lilo ae la ba moi Heneri i moi waiwai ma ia twpe iho; a ua lib no hoi ka kakou koa oia kekahi. o na kamaheie waiwai loa, a he hoa'lohabiaio hoi ho na moi a pau a me ka moi .Henep o Arabia. v- , Ua pau -na hana o ka heihei, a ua noho alii ae hoi o Henep ma ka hapalua a ke aupuni; a ua hull hai mai la no hoi If a kakou koa no Peres ia. „ ^ Otai lakou nei ma ke alahele, ua halawai aku la lakou me na lono no kekatii aina, e see ina ke kaua a me ka mai ahulau,.a ua p31iki%„ loa ka a ina mai o a o} a he nui na kamaheie to hele ana ina ke alanui no ka holo ana i kahl e pakele ai ke ola. He mau toko lakou nei hele ana, ua hoea a aku la lakou nei i ua aina nei, a e auhee mXi ana hoi na kanaka no ka i mi ana i ko lakou olai ho. Heaha ka mea hou o ko aukou aina nei ? wahi a ke koa baa hele rnakafhai ' honua q ahd ai. O ka mai ahulau a me ke kaua. me ka moi 0 ke. aupuni o Sepiseherena, a ke auhee nei ka aina ma o keia npfu pilikia e pahola nei. A e aho e hole aktlfoukou rna ke a la okoa o' poino a hiki ole i ka aina, wahi a bekahi i ■pane mai ai " O ! Aole loa air eHhek ae ma kekahi ala okoa. a haalele wale i keia poe i hoopitikia ia e na poino eluai. ka mai bkii a me ke kaua, aka, e hele au e hoopakele ia lakou a me ko lakou moi i Iqaahia e ka poino. Huli ae la ke koa Vabine a iho aku la ma ■ •: - i '-•»> ■ ke ala a hoea mki| ai iloko o ke kulanakauhale, a i ke kokake una aku, ike aku la b« kou pei i m hap ^nq e e Ifaq. nqas qia hqi Ea W)9 ii .aloolcj j* Lffl, . i''.':. .r. !r. .:c:. ma ktfciht wahi 1 hale, a he elemakule ke noho ana, a e uwe ■ f. - !:-■■ .iaut ka moi a me v c.r •; ' •*. : Y ' wahi • a to koa I •" * S .) &e'< - r : . 1 ' ■ : k- pilifeia o ko ma-b-1-'.. i'i. a ka mai luku a : - L:. iei keia mail mea '■ h. !• |ca 'uwe^apa t 'Hilahila oie rna of 5 oe i ka uwe wale, o k»hi ;■ ' qwe aiw o net ole1 rp^kqle. I H? :.r, -y . - ■■ ko'q aina a me to.--' ■./.'..-'v I hi mai malum o ka I afmhl ^

O ka mea i ho la no tn o ka. i>-. t cm a: he men niakr no pah a ke kanaka, a h-. men on - ua ia mas -no hoi ka aina. Ma ko ma kou aina he mea paani wa I a no ke kaua., a o na mai a hula a he hiki whe no ke hoola in iloko o ka wa pokole mai ka poe I make a ka poe mai i uiieane e pilSiiio. He ken oe o ke keikl hoopnnipuni o kn, hele ona mai a ianei hoopuriipuni mai. Ina .paha ia ma kou aina -la, aole oe e olelu ane -pela. - " r - No ko'u ik'e no hoi i olelo ai pela, inu no hoi paha aole an e ike, aola au e oielr aku ana pela. O ! E. pili no au me oe i kun waiwai a pau me oe, ina. e hiki ta oe ke hoola i iia poe i make a me ka poe i. nne-me e make, a hoopau i ka mai luku a hooauhee' aku i na koa o ke aupuni Sepisebereaa o ka moi Beni Lo. Aole a'« waiwai e ae e pill ai me oe no kau m«u waiwai, aka, ke pili nei an i 'ko'u ola a me ko'u. man iwi. - Ano e hele k-sua unaa o ke kiaalnn a rne ka moi e hoohikla hooia'.o no keia pili a kaua, wall! a ka elemaknle. Ae, wahi a ka eueu Uatii rie i pane aku ai. Hiki aku -la lakou nei iraua o ka moi a me ke kiaaina; a kamailfo ia iho is. na mea a pau i olelo ia. n,ua si la ia iho la ma ka buke o ke aupuni. & hooko ia r.o iceia m.au mea ke hooko ia no keia man mea a pau i olelo ia. a e make no hoi ke keiki malihini ke ko ole keia man mea i olelo ia, wahi a ka moi i pane mai ai; a hookuu sa ae la.ke anaio.a. A noi aka la keia e lawe ia i kahi o ka poe mai a me ka poe make. 0h hoola ia ae la na mea a pau a hoi alike me- ma ra.ua e ka mana o ka G-mole- wai ola; a ua hooauhee ia aku la na koa o ka moi Beni Lo o ke aupuni Sepiseberena, a ua ianakila ae la ua-.Vabine nei, a ua pau hoi na kanaka ike ola hou, a hooko ia iho la ka pili a laua nei. - ■ He mea oiaio ua ianaklla keia, aka ua p'au loa aku la ka wai ola a ianei i keia aina. Ua hooko ia na mea a pau, a huli hoi. aku la keia i ka aina hanau me na koa ona." . ■ Hala hope ae la ia lakou nei na maun a a me na muliwai. He mau la ioihi ko lakou gei hele ana' hoea aku la lakou nei i ke aupuni o Apekanikaoa, a mralaila lakou nei i lobe mai ai i ka nuhou e pill 'ana no ke keiki alii Rine, a me Era* Hirama, Helekuvria a me Wiliama no ke akaotai, A penei na mahelehele ana : Ua kaulana o Mine no ke akamai iua oie ma na mea- a pau, a ua kaulana oia. no kana mau boo pa no pono aupuni naauao ana. oiai ua noho ae oia m i ke kuiana hooponopono aupuni he hooilina no to kaluuna, a ua nui ka poe i hoopaa pio ia no ka aihue. n ua lewa na mea a pau iaia; a pela no hoi a Wiliama a me Helekuwia, ua noho ae laua ma pa oihatia kuhitia; a ua kaulana hoi o Era ma ka amar i a me ka oi aku o kona ike mm ia oibana, a oia ka helu ekahi rna -ke ku i * ill i hao; a o Hirama hoi ke akamai i be kamana, a oia ka nemo uarii rma ia hana, aohe e iohe ia ke koele o ka ha mare a me ka o we © ka pahioloj a ua hoohoka ia na mea. a pau i hele mai e aa e pili, ua -kaili man ia ka lanalcila e Hirama rna na raea.kamana; a o Rine hoi ka helu raaluna ma qa mea akeakamai a pau, a ua hoohqka ia aku na keiki alii a pan e ia, a ola ka mea nana i hoohoka aku ia lakou. A e noho ana q Peresia oia _ kekahi o tit aupuni pookeb ibk° Q b man la a ua Rine nei e noho alii ana he hooilina no ke k&iauna. A q Era me Hirama he mau akeakamai kaulana ma na mea pan hana. Ua hoohoka mau ia aku e laua na mea a pau i aa mai e hookuku. - (Aole no palia oukou i poina no na moolelo pa kahi o n\ keiki malum ai* a rae ke keiki alii Rine a ka moi iesuluna.) Na keia mau lono i hookaulana aku ma na aina a pau. Hele ipai la. keia mau lono a |ohe £eia', ua pane aku la. keia rne ka hoomakeaka i na lehulehu a pau o ia aina, — Ina paha e hiki ana au ia aina, manao no hoi aq aqle i akqki ka mea nana e noho alii ka naaqao g e hoqmahelebele na hunahuiw materia o na ala pohihihi o ka noqau, wahi a to koa Vabina i pane aka ai. No kahi wa aku. „ -

Moolelo © ka hiki mua am* $abuna Katolik» m^H»w a m% ka lakou hoomattawaiml iloko o km haoke ia. MAI 1UNK A RA LA 19 O i|JLAI a. p. .1 na makatnaka e noho aiw ma na kaiaaltt rtt e Hawaii; ma na helu tqua aka nei i halt ip hai aku au ia oukou i ke ku|ana a ka | h»qa | hnqa ia ri|8W«en& q ua miaionari Pupitau° rne na i^isiou®!1 Katuhka. A ma keia e hoike aku am an i ka hana 'a kafcftki i o na haumana i paa malalo o * alakai «at

- ^ m • i K o brini. 5 I'Ulikc e> i m -« kn' u o o.pLj rt,- ' Horn ;ln!r i o In riaoto ; ia." . . 1 a la ?ij o x-Li plapialra o DvriL Hev. ios^-, e incn&Ia : Pacrko. i Pai 90, 1612. A.S'-;he.Ti oe e lcse?c aoift, Cath. Misi., Eire a i 3 kr 3 prhapal, ana .mi i keia la n 3 1 US| haunana aa i manao ai i kjimi no ton rna jiUui noi. En ico'u manao n , 09 : Pain, ho 'awui am. m.nm.a:i rm ka 1 Hslc |Ahao!elo o na Alb im na o ke* K nhinu , 113 hr.| 'i'.ia an ia oe i ko'u w ikeifljke, penei : ( ^ T? |i;oi5:i ^ ole i 14 rank-, In1*' nai li"TTe g" ]fl PR h^.ianna,' ua oln n-''n it uh, o to jbc-ItiL j."i rn.i '-jki'-i, oln kaa e la we a i '~p i innkctoa^e lakan i kou kola. Aole oe 3 no raaI 'a'ba a oitlo ho ole lea rmi oe i k i'u oie- ]°; iAno-j mrj oe e haawi aka au I paiapala ku»4 '< no to oarmana an i ran ke make ai. I aku "to ia oe penei : Aia a ike au he kunrni aican-p alaila haa.wj au I pakpata ktimu. I i kein ^iGi0 a toua, alalia haalele koke | inai to ;a"a, a hoopiianu oe i ke Kinama oia | ^ na n^!n kkkie malaria o'u. No kou hoapn • .in kamj kiekie, ke manao- nei au, aole n Q e Melo aku ia oe, na na luna kiekie oe e h°°Ppiopono mai; no ka mea, ua hooJe loa ai£cV- ] i ka'u hana. Pela ko'u rnanao. ^ -ia maikai oe, Dateda AIalo. ^ to la 21, pane aku la o Rev, [oseve ja . n to , u ' lio oieaeia — - Moanui, iuiai 21, 1842. AI%a oe e Darida Mala. Ua ike au i kau | ps is P,la ana mai ia"u. Eia hoi ko^u. manao J10 to pabpalm an : He oiaio kkkahi.. olelo Hotel a 0 bekahi olelo aohe ka iki i ka oiaio. ®la tofeahl mea oiaio, o ko u as ole aku ia; oa ade au e kula I na kqiki aole i 14 makahiR 0ia ka oiaio. Eia hoi ka mea ku ole I ' ^ €<aio, o ko'u haole loa 4 kau hana. Aole ] oiaio, aole loa. I ko kaua halawai ana i macn2a imua o ko Kahipa, aole au i ae aku I kau, aole an i ho ole aku 1 kau hana. Hoik| ai<u au ja oe \ manao o ke Alii %! » |i UJ; penei ka'u aielo ia oe : Ua ike au i ke ^'to-toi) a ua kauoha mai la ia'u, e kii ia' oe a |t«maiiio pu kaua no na kamaltj, ina e like kaua manno, alaila pono; Ina aole e likew e kac|e kaua imua © be Kiaaina, ina. 1 "e P*»aa hana, pono, I ole, o ke Alii kefeahl mea Ahaolelo. Pela ka'u hoike ia oe" -|pau ka kaua olelo, i mai oe e hele ka?m k nai Q {jg Ki%iiaa. Ae aku au ia oe; ae7 a ° hele koke no ia. He hooie anei ia i Una ? Kupanaha loa ! ^ i!& hou rami oe ma kau palapala, ua noS5i aMa au |a oe j palapala kumu no ka hai'u i makemake ai. Aole pela au, a0"e I ko kaua hoi ana mai mai ba hale faa| 0 Am Nui, I aku au ia oe penei : ft apopo e haele maua ( ma kou hale me m Himant la a kaua i olelo at; e hoike oia ^ ^oar mai kona palapala kumu, ina e ike oe as*amal ia. I mai oe, Sole au i ka hale i apopo, e hele ana a a Ana kahi e. Nin*u aku au ia oe, atte* oe- hoi mai.? 1 mai oe i w,|a |a aku, Olelo aku au ia oe, aia a k°* Hal oe, akia e h'aek maua i k>u hale i me haumana la e hoike oil. Aole ou paj rntt. Haifa haalele aku au ia oe. Oia I. toy 'I » o -0! aoie hik't ia oe Ice haole. J Na'u na Iosevb Dbsvault, ^ to haoa a keia Kahukula, o ka hana no 1,1 A na Kahukula a; pau; me ba mea la, u* tt.S ii lakou e hana pela,- mamuli o ka oie1 f * ' 10 1 aooholo ia iloko o ka aha kukakuka ma0 ke Kalavina. Ua hele o ioseve i Waihele oia i Mojokai, otoa hana hookafii nQ ja ma m wahi a pau; hoole like na ^Kkula i ka palapala kumu i ka poe i ko- , m0 B mike make paha e komo i ka oihana ®"atclika; oolea loa na hoopai ke hele ole 11a to "*1 • fr*iKR. na kuia Kalavina; kapu ke kai. kapu na ^\mhiwi, paa i ka hao, uhau ia i ke kapiUkia. na rnakua, pilikia na keiki, aole 411 ";ole ia, aole hale, aole aina, aole wahi e 1 aoho ai, o tm main wtteno koe. Kupanaha « ® manaw-A itaq ia i ratahuahua ai ka qi^•aaa Katohka ma Waia mau ipokupuni, rqa-i K4tt|a {^{ittau. Ufa ka Hakq haqa ia man a he tMa i «pttMla sa , hoi e ko kakou Hayeko XU: ^ b ' la 95 o lull], 1842, holo o Alesent# ^ NHhau, ma kfc la 26, pae i uba; ua ia ka halepule a me kahi hale moe kahuna. Huha iho la o Abels Kahiki--Hi* k« kanaka kiahie o ails, he LunakaI»a«wi Auhau, ho Kahukul's; be Mkinttti;# kirn wahi ike i imi ia kakq«k»p^e palm, a iloko o ka moakalaMa « UtW»5 paha; ktjbl o A, Ka^i®t« he hmolt tarn km. o Rev. Aleaenio, a n*Htla fcafMi ^cc| 14 it ma na inoa hpuwale a he noaapf, Re hmKnaiMikn, h« hqohau- ^ ht aib^t, k mea akq, Is met aku. ""nilwfai "eia i nt am m&h* a me aa mea -a P«,% v rpi Aha Hoqkqlqkqlo, ^ me I ** *|ak poahao, i ka Hahq a na 4 me *** -iaiia huoweliwali 4 pau; aka, aole t nana ftt|| J * _ W*1 1 \% kami otek> ma ia wahi, hele no ua '' iKMiUke i ka haiolalo sua a Rev. Noho o Aloftenlo m# lakou mai

ka la 26 o 1 u 1 •: i , a i ka Jj, 17 o Au^afe; -i i liameri a keu ka poe i bapahcmi in Iloko ora 'mau pule ekolu. " • • Ma-'ka Ja 27 o f.ilai, h.n hoiko km t sna Li'larie o kn Mai a irppia o ke A J 1 1 Noi a rrj^ ke Kunir a Nui o ia ".vq Malalla o Knoklnl o Piiki, a me Kekuanaon a me kekto' poe e ae ! kn a 'in Aogafe hoike mai ka Nonanoha I ka iua a rae ks krolu o ko ka Pope ku hill ewa. wahi ^ana, Ninau o 1 k' t> me, icii ; . . Heaha ka 1 ua o ke kuhshewa o ka poe Pop- ? Pane "aku ohD.— Eia; o fco lakou ma--c ana i na olelo i paa ole i ka palapala, he lik'p loa me ka Palapala Hemoleleo Huna o D s ka. raanaoto ka Pon E Pili ka | i tn.ar.ao o ka Pope I lea olelo o ke Akoa wale no, fee palapala ia paha, ke p.ilapaln ole ia pnbas Aole nae hoike 6 D. i ke ano o ia raamao, buna rriao' i me h'e .mea la a ka olelo Akua a me ka. olelo kanaka, ua ilfey po j ka. manao ana o ka Pope, I mai o ,Dj .'Na olelo i pa.i oia t~ fe<"|jalapa- ; la ia,' O na olelo hea la ? O na olelo kanaka ■ anei ? I na pela, ke hoole ikaika aim nei makou. " - - . , Eia ka manao o ka Pope, I [oh« Alii a me na kanaka. Ke manao nei ka o ka , olelo a ke Akua i kakau ole ia, aa like pu ! me ka olelo a ke Aktta i kakau ia. Mai ke | Akua mai keia, a mai ke Akua m»i keia; hemolele loa kola, hemofele loa kesa. Oia ka manaoio- o ka Pope. Aole i pili iki ko kkou manao ma la wahi 4 na olelo mai k« kanaka map aole loa. Aole hoolilo ialiou i na olelo a kanaka oia na olelo i hai waito wale ia mai, a i paa i ka palapala ia paha i & au kanawai like loa, i ka oiaio, a mo Iff iBalkai, me na olelo ponoi a ke Akua. *" - Alf-a, ke manao nei no lakou, a fee. gq nei .. no ma ks akea rae ke kanalna oie, a mamuli ' 0 ko lakou mau mua mai kinohi mai. O na ka nawai o ke Akua i hai. waha wale ia mai, ua like loa me na kanawai o ke Akua i paa 1 ka palapala ia. Hews anei ka JPogaidru lakou manao ana pela. ? Hewa anei na ksTiska ke rnalarna lakou i na olelo a ko lakou poe A hi. ke hai waha wale ia ? Lilo an®i ua man olelo Alii la i mea ole ke paa ole ia i ka palapala ia 1 Aole ! Able loa no ! ! He oiaio no he kanawai pololei km ka palapala hemolele, a hemolele loa no hoi Aka, -ua kakau ia anei tnalaila jua olelo w pau a Ue j Akua? .Ke' ae mai no na kumu^ifciM. " | Ae, ua kakau la no malaila na olelo a pau a | ke Akua, aole olelo i koe. He oiaio o ko. ka ! poe Kalavina manao no ia, aka, aole i ma- ' * a,> ' | riao ia pela i kinohi, aole no hoi i manao ia pela ma hope ruai, a i keia manavva e noho net. Aole no i manao ia e ka poe Katolika, ' ■ a me ka poe Hdeue kekahi, a me na aoao e ae he nui wale. Ke manao nei lakou aole I kakau ia na olelo a pau a ke Keiki a' ke I Akua iloko o ke Kauoha Hou, a o ko lakou rnanao: ana pela, ua pololei ia a rne ka oiaio; no ka mea, fee olelo mai nei "o loane XX I ; " 25, penei : 4 lie nui loa na hana e ae a legit i i hana ai, i na pau ia mau mea i ka palapala ; ia-, ke manao nei au, aole wahi kaa wale ma ; ke ao nei no na buke e palapala ia,- ai.' Eia j ka Paulo Lunaolelo i palapala 'aku 'ai i ka j poe o Tesaronike. 'E na h-oahanau, ek.upaa ' a 0 hoopaa loa i na haawina I ao ia aku ia ; oukou, ma ka olelo paha, a ma ka ma kou ' palap'dlk paha. 2 Tesaronike,' Hooikaika ia . i ka poo o Korinoto msneia ; SE a a hoaha- « n&u, ke hoopono aku. nei an ia oukou, i ko , oukou hoomanao ana* mat ia'u ma na mea a i pau, a me' ko oukou malaraa ana i kuu mau ; kauoha e like me kuu haawi ana aku Ia ou- : | kou, 1 Korineto XI : 2. Kauoha aku oia ia j Timoteo penei ; 'E hoopaa oe i ke kumu o ; na olelo ho, ola au i lohe-mai ai ia'u.* 2 Tli inoteo i : 13. Ma ia mau pauku, akakft ka | pololei a rae ka oiaio o ko ka pae Katolika I manao. Aole i kakau ke Reiki a ke Akua i to1 kana olelo, ua hai waha wale mai no; aole ; o(a \ kauoha aku i kana poe haumana e ka- ' kau a e pai paha i kana man olelo, a me ; kfisia mau kauoha a pau maluna. .© ka pepa. : Aole i kakau ia ka buke Kauoha HoU i ka i wa i hoohuii ia ai e Petero keia poe i olelo ia iloko o na Oihana If : 41, a me IV : 4. Aole i kakau la qa Euanelio eha i ka wa i ' kauwaie ai na Apokolo o ka lHaku. Eia Ka" _ mea maopopo. ao waha aku no lakou I ko na : aina e, a manaoio no, a ola io no lakou i ke ■ garatia o ka b'apeti#o • - ■ No kahi wa aku, ; ' Ua make hikiwawe ma ka kftp&lua paha i ' hala o ke ahmhi La pule nai kekahi Pake, 1 ma Wtoikahalulu a© n^. Me ha la, na hele ; aku k m ka auaul a mahope o ka pau aha ■ ' q ka auau ana, komq iho la oia i kona kapu, a hele real la, a mauka iho o l»hi noho b Jotoph. Aen, haule iho la eia 4 make lea. Ua lawe ia ae ke kino kupapau i ka Hale* , wai, me ua pono no a pau maluna © kona , kino. Aole 1 maopopo kona inoa," a ua olelo I It he kuke kana oihana.