Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 26, 24 May 1862 — HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA. [ARTICLE]

HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.

(Unuhiia no he Kuokoa.)

\ nvu.r 3. 2la NAXA KAKOL" I KA MOOLELO ! o ka holoNana o Mana ma ka moku o 'Hapnikai-a\ Hapaikekanaka, holoaku īnaluna o ua moku nei, a ku i ke ! Aupuni o HapaikaiA Hapaikekanaka, e moe ana no o Mana, he ltfo ka ia nei i lohe, e kahea mai ana ia ia neL " Auhea oe e Maria, e ala ae oe, eia la ua ku kakou i ka aina." Alaila, ala ae la a pii ae la iluua, i nana aku ka hana o ia e waiho mai ,ana ka aina, mahalo keia i loi maikai o uka jo na Aupuni ekolu, o Hapaimi-a Hapaikekanaka, o ke Aupuni (iaiinana, ke Aupuni |gula t a me ke Aupuni dala. \ I Hele keia a ina ka palekai, ku iho la keia malaila, e moe māi ana ke alauui sxula mai

ka puka mai o ka Halo A!u o HopaiLai-a, a luna o ka moku, hfle koia a inalui.a o u i alanui iruia nei, i nana iho ka hana o ia nei. e ku ana na koa ina o a maanei o ke alanui gula, helo keia a komo iioko o ka Halo Aiii, uwe keia me na 'lii a me na koa, a pau ka uwe ana a ia nei, hele aku keia a ma ka puka o ka Hale Alii. pau aku la kona ike ana i ke kanaka. Noho iho keia malaila. i nana aku ka hana oia nei, maikai launa ole o loko. Eehia iho : la keia i kona ike ana'ku i na inea kupanaha loa, o ko ia nei moe iho la no ia a pau kona eehia, nana hou aku keia iloko, o ka leo o !na manu kana i lohe, i ke kahea ana mai, ; 4 ' E hele mai oe iloko nei oka Hale Alii. *' O ko ia nei ku ae la no ia a hele aku la a noho iluna o ka noho Alii daimana, nana i keia ma o a maanei, aohe kanaka, i iho la ; keia iloko ona, " 0 ke kanaka ole no ka mai ; I ka moku uiai, pela no ka hoi i ka Hale Alii ; nei." ; Nana aku la keia ika wai e pipii ae ana i ; iluna a haule iloko o ke kai, hauoli ae la keia, a manao īho la e hele i ka auau, hele no ' ! keia a hiki i ke kiowai, nana ae la keia e ! ! kau ana na manu gula, me na manu elaima- j , na, iluna o na ohia, o ka ohia hoonani, o ka ■ iohia hemolele ; alaila, piha loa keia i ka ma- i |kemake me ka hauoli i keia inea kamahao i ja ia nei i nana akn ai, i mai na manu dai-; jmana, " Maanei e auau ai." Hele aku keia | ;a ku ma ke ka-e o ke kiowai, ua nininiia i ; ke gula a me ke elala. j O keia olelo, ua like ia me ka olelo ua ! hahauia i kp gula a me l»o dala, e liku n»«.| ka hahau ana i ka hale pohaku, i hoonohoia i iloko ke kiowai, e like me ke kiowai auau o na 'Lii, pela ke ano o ka haliiliiia ana i ka ; iliili oloko o ka wai, wehe keia i ke kapa o ia nei, a kau ae la iluna o kekahi lala £ula, ; a luu aku la keia iloko o ke kiowai. J fho mai ana ka eheu o ka manu gula e j holoi ma ke kua, ma ke alo, a ma na aoao o ! ia nei, i iho keia, 44 He mea kamahao ka 10-1 aa ana o keia mea kupanaha ia'u, aole mai i ko'u mau makua mai." Pii ae la keia mai loko ae o ka wai, a ku iho la keia ma ke kae 0 ua kiowai nei, hele mai la na manu daimana, a holoi i ka ili o ia nei me ke kawele, a o kekahi m.anu, me ke aniani, a me ka aila hamo poo, kahi iho la keia a pau, hookomo iho la lakou ia ia i ke kapa daimana mai luna a hala ilalo. Hoi aku la keia i ka Hale Alii o ke kane, oia hoi o Hapaikai-a, me Hapaikekanaka, i j nana aku ka hana o ia nei e ku mai ana ka | mahu o ka mea ai iluna o ka papa kaukau j daimana, me ke pa daimana, kepunadai-| mana, ke o daimana, a me ka pahi daimana, j komo aku la keia a noho iluna o ka noho j daimana, ai iho la keia a inaona., | Hoi keia a moe iluna o ka moe daimana, i moe keia a hiki i ka hora eha oke ahiahi,! hoala aku la na manu daimana ia ia nei,me | ke kahea iho, " E Maria e moe nei, e ala ae ; oe e ai." Ala ae la keia, i nana aku ka ha- i na, ua ahiahi, ku ae la keia a hele aku la a j ka papa kaukau, o ka ai iho la no ia a mao- • 1 na, o ka uhi koke mai la no ia o ka pouli o j luahalenei, i iho la ua kaikamahine nei, i | 44 Eia la ka i hea ke kane ? " Pau ae la ko ! I ia nei inanao ana pela. 1 j Hoi aku la keia ama kahi oka moe, we-!

he ae la keia i ke kapa. a komo iho i ke kapa ! moe, hoi keia a luna o ka moe daimana, a ' hiamoe iho la. Hoi mai la o Hapaiiai-a, a ku ma ka puka, wehe ae la i ke kapa a me j ke kamaa„ a hoolei aku la ma kahi e, puoho ae la o Maria i ka halulu o keia mea, kahea aku o Hapaikai-a, i ka «*ahine, roe ka ninau aku, " Auhea oe e Maria ? " Pane raai la o Maria, " Eia no au ke ala nei, aole nae i hiamoe." A kokolo hele aku !a o Hapaikai-a, a loaa ka wahine e moe ana iiana o ka moe daimana, honi mai la ka wahine i ka mapu ana'ku o ke ala o ka hanu o ke kane. i haha aku ka hana o ka wahine i ka ili o ke kane, pahee launa ole mai, o ia no oe ka aila la' ka pa- | hee. O ko laua nei moe iho la no ia ia po, o ka ihu waie no kai honi, a noho pu iho ia laua nei a wanaao, o ko Hapaikai-a hoi aku La uo ia iloko o ka opu o ka moana, i aia ae ka hana o ia nei, aole ke kane, hoi | hou no keia inoe, a ao ioa ae la, hoala ana | na manu gu!a ia ia nei, u 0 ka moe no ka | kau e Maria, ua ao, e aia ae hoi paha eia ke | pa wai holoi maka rne ke kawele, me ke ani-

lui!, me ke kahi, me k;i aila hanio lauoiio, a ka wai ala. Ala ae la keia holoi i ka maka a pnu, ka« w>j'e keia a piiii. hamo ka aila i ka lauoho. kahi a muikai, hookomo iho )a na mami <iaina ia ia nt*i i ke knpa elaiinana o ia ne-i. i nana iho ka hana o ia nei, pali ke kua, mahina ke alo. i ke kn a ka wahine maikai o ia nei. olelo iho keia, " He kukue hoi ia, a he kunihi ke hele mai." Hele aku la no keia a nolio iluna o ka uoho aiii o ke kaue, halihali mai la na manu elaimana i ka lei pikake a hoolei iluna o ke poo o ia nei. 1 nana aku ka hana o ia nei, e kuku mai ana ka mahu o ka mea ai iluna o ka papa kaukau «laimana, he pa daiir»ana, he he o daimana, he puna ilaimana, he pahi daima- : na ; alaila, hoonee aku keia i ka noho a pili | i ka papa kankau. ai iho la keia a maona, a ' me he mea la i paia ae ka nmka o ia nei, i nana iho ka hana aole na mea ai oluna o ka ! papa kaukau. Ku ana ka omole waina, me ; ke kiaha elaimana, lalau keia i ka omole me ke kiaha, ninini keia a piha ke kiaha, inu ae , la keia a pau, nalowale hou ka omole, e like nie ka nalowale ana o na mea ai. I nana hou aku ka liana o ia nei, ku ana | ka omole halani me ke kiaha no, lalau keia : i ka omoie a ninini iho ia iloko o ke kiaha,a j inu ae la a pau. Iho mai ana ko luna poe,! hikikii-ka-ua-o-ena. i lioi keia a luna o ka moe daimana, moe | keia a pau ka ona o īa-nei, ala ae la keia a j hoomakaukau e hele i ka auau, a pau ko ia ! nei auau ana, na na maiui gula keia i holoi, \ a n:\rja man» ilnimana *> kawele ine ka hamo 1 ana i ke poo i ka aila, a me ka lu ana i ka j waiala, a me ke kahi ana i ka lauoho o ia j nei a maikai, a hookomo i na kahiko o ia nei, a pau keia, hoi keia a hale. 1 nana aku ka hana o ia nei, e kukuku mai ana ka mahu o na mea ai iluna papa kaukau, noho keia iluna o ka noho, ai a maona, a mahope hele keia iwaena o ke kihapai ; alaila, lohe keia i ka leo o na manu, e uwt* nmi nnn ia in nei, mahalo keia i ka j maikai o ke kihapai mea kanu a ke kane, I hoi keia a ka Hale Alii o laua nei. I nana aku ka hana o ia nei, e iho mai ana keia mea kamahao mai luna iho o ua hale nei. He bau hula, me na manu olioli e kau ana iluna o ka pua o ua laau nei. Hauoli nui loa keia i ka īke ana akui keia mea kamahao e haa mai ana e like me ka hula ana a ke kanaka. Pela no hoi ke oli ana mai a na manu iluna o ka pua o ua laau nei, ulu ae la ko ia nei makemake i ka nana ana'ku o ia nei i ka hula o ka laau, a me ke oli o na manu, e like me ke kanaka. Aole j pela na manu o ko makou aina hanau, ma ke Aupuni wale no o Hapaikai-a na mea kamahao a'u i ike iho nei, aole o kanamai o ka lea, o ka leo no o na inanu a pau iluna o ka | lau laau, a me na manu a pau. ; O ko ia nei nanea loa no ia i ka nanaa | me ka hoolohe a ahiahi, kani mai ana ka j bele aina, o ka hora elima paha ia o ke ahi- i ahi, hoi keia a ka hale, ai a maona, me he j mea la i paia ae na maka ona, i nana iho ka i hana o ia nei, aole mea ai o luna o ka papa | kaukau, ku ana ka omole waina, inu keia j hookahi kiaha, a me he mea la i paia ae na j maka o ia nei, i nana hou iho ka hana, ku 1 ana ka omole barani, inu keia hookahi kiaha, | pau kona inu ana. j Ma ia hope iho, kani ana ke ano ahiahi, o I ko ia nei wehe ae la no ia i ke kapa, komo j keia i ke kapa moe, hoi ae keia a luila o ka j moe, moe keia a poeleele loa, lohe keia i ka | halulu o ke kane mawaho o ka hale o laua | nei, kahea mai ana ke kane, " Ke moe nei j no oe e Maria." Pane aku o Mana, " Ae, \ ke moe nei no au. n Komo aku ke kane a j loaa ka wahine e moe ana iluna o ko laua I I moe, haha aku keia i ka ili o ke kane, ua li-: | ke me ka aiia ka pahee. ] Noho pu iho la laua nei a liuliu iki, honi j ' aku la ke kane i ka wahine, ia honi anaa ! : laua nei, make loa keia i k : e aloha i ke ala o ; I ka hanu o Hapaikai-a, i iho ia keia iloko i [ ona, »* 1 pono no hoi paha keia mea o ke kane j | i ka hoi mai hoi i ke ao, ikeia hoi ke ano o! j ke kane, me ka wahine, mau ka ike i na he- i j lehena. M Moe iho la laua nei a kokoke e wanaao, i hoi aku ia no o Hapaikai-a i ka opu j o ka moana, me ka ike oie o kana wahine, e \ moe ana no keia a ao, Ho&la ssa na manu l £juki ia ia nei, u E ala e Mana e moe nei,

eia k.i wui hr.!oi o ka ir»aka, nie ko kawelo. ni'' ka aiia, mo ka waiala, a mo ko kaiii, a ala ae keia hoioi i na maka. me ke kawele. hamo i ka lauoho i ka aila. me ka waiala. kahi a makai; alaila, kahiko na inanu daimana, ia ia nei a maikai, e like me ka hana mau a na manu a pau. Ia wa. kani mai aua ka bele o ka aina kakahiaka. hele keia e ai a maoHa, hoi no keia e nana i ka hula, a ka laau, me ka manu olioii iiuna o ka pua o ua laau nei. a awakea, hele keia e auau, a pau ka auau ana a ia nei, na na manu gula no e holoi, na na manu daimana no e kahiko i na mea hoonani ia ia . nei, e like me na mea i oleloia maluna o ke-.. ia kaao ; alaila, hoi keia e ai iluna o ka papakaukau daimana, noho iho la keia ai a I maona. ; ! Hoi hou no keia nanea ika hula aka laau, ;me ke oli a na manu iluna o ka pua oua ' laau nei, a ahiahi, kani mai ana ka bele o ka ' aina ahiahi, hoi keia ai no a inaona, ano ; mai ana ka poeleele, wehe keia i ke kahiko o ia nei a pau, komo keia i ke kapa moe, hoi no keia moe iluna o ka moe daimana, a ' | poeleele loa. j la wa, hoi mai ana ke kane, e like me na ! po mainua, kokolo aku la keia a loaa ka wa- ! hine, moe laua nei ; alaila, i mai ka wahine,' ! 44 Pehea ka pono oko kaua noho ana ? " I i pono no hoi paha ka noho i ka nana'ku nana | mai. O kou hele no ka ia a poeleele loa hoi i mai, pehea la e ikeia ai ko kaua mau hele-' ! helena ? i Olelo mai la ke kane, 44 Aole oe e ike i j ko'u mnu helo.hplenn. a hala na pulo ohin. ; j kti kaua iimia o ke Akua; alaila, lilo au i ; ! kane mare nau, ike oe i ko'u mau helehele-! na, ame ko'u mau alii aupuni a pau. Oia j la i lohe oe." I I kona lohe ana i keia olelo a kana kane, \ pauae la ko ka wahine kanalua, no ia olelo I ana mai pela, hoi laua nei e moe, olelo hou ! aku ka wahine, " Aloha mai nei ka hoi au i j na makua o kaua, ame ko wahine." Olelo j īaku ke kane, " 0 hele no hoi paha e ike i j Ina makua o kaua me ko kaikuaana." Pela j aku kana kane. j Olelo hou aku ke kane i ka wahine, 44 0 j keia mau pono no auanei a pau o kaua la,! ka hale daimana, me na mea nani no a pau, i lawe aku oe no na makua o kaua, me ko kaikuaana." Pau ae la keia kamailio ana, o ko laua hiamoe iho la no ia a kokoke i ka wanaao, hoi no keia i ka opu o ka moana,! me ka ike ole o kana wahine, a ao ae, hoala ana na manu gula ia ia nei, e ala ae oe e Maria e moe nei, aia ae la keia, hoioi i ka maka o ia nei a pau, kani mai ana ka bele aina, hele keia ai a maona. i.ioU i pau.) j