Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 1, 3 January 1863 — Page 4

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kelly
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

KA MOOLELO

MURATA

HELU HOPE LOA

I ka ike ana mai o na kanaka o Murata keia i hiki aku ai ilaila, ua hoouna ae kakou i na hipahipa huro me ke aloha nui nona, a pela no hoi i kona komo ana i Agasio, ua hooho nui mai na koa i ke aloha pumehana nona. Aka, na ia hoomanaoia ana ona i hoohikiwawe mai i ka poino ona. No ka mea, ua hoihoi hou ia mai he manao no kona wa e noho hanohano ana, ka mea a Napela e huro mau ana ia ia, i kona wa e hoi mai ai mai ke kaua ana, me ke kaumaha i ka hanohano a kona naau koa i iini ai. A na ia mau mea i hookonokono ia ia e hoi hou i Napela, e hooikaika hou no kona Aupuni. Oiai iloko o keia mau minute, aia hoi, hiki mai la ka palapala a ka Moi o Auseteria, e ae ana ia ia e noho me ka maluhia ma kona Aupuni, me ka haawiia mai hoi o ka inoa Alii Kauna, (Count,) ke haalele nae ia i kona kuleana iloko o ka noho Alii o Napela, me ka malama hoi i na kanawai o ka aina; a na ua Moi nei no hoi e hoouna mai i moku maikai nana e alo aku ia Murata a me kona ohana, a hiki i Bohemia. Ua hoowahawaha ia i keia mau mea, nolaila, ua hooholo koke oia i kona manao paa, e komo hou oia iloko i kona Aupuni.

            No laila, me na koa he 250 a me kekahi mau wahi moku liilii, hoomaka aku la o Murata e holo e komo i kona Aupuni. Ia holo ana’ku no a ua mau moku nei, aia hoi, pa mai la ka makani a hookauliiliiia mai la na wahi moku ona, me he mea la e aua ana ka makani me ka inaina pu i keia hana a ua o Murata; a no ia mau pilikia, nolaila, aole lakou i ku aku ma Kalapalaea, a hala na la ewalu, a ma ia manawa no, he ekolu wale iho no na wahi moku i koe me ia, a ia po a a@ ae, pau loa na moku a pau i ka holo malu, me ka lawe aku hoi he kanalima o kekahi o na koa mailai loa ona, a hiki i Kosika. Ma ia manawa, koi aku ke koena o ka poe e ukali ana ia ia, e ae aku i ka olelo a ka Moi o Auseteria. Ae mai no ia, a kauoha ae la i ke Kapena moku, e holo i ka Adriatie, hoole mai ke Kapena, no ka mea, wahi ana, aole i lawa kupono ka ai e hiki ai ilaila. Aka, olelo mai nae ke Kapena moku, e holo mua i Piso, a e hoolako mai i ka ai, aole nae oia i ae e lele iuka, ke ole e haawi mua aku o Murata i ua Kapena nei i ka palapala ae a ka Moi o Auseteria. No keia hana ana mai a ua Kapena nei pela, nolaila, pii koke ae la ka inaina iloko o Murata, a kauoha ae la ia i kona mau alii, e kahikoia i ko lakou mau aahu nani loa, a holo aku la iuka. Ua noi aku kona mau alii ia ia, o lakou ke lele mua, e hoao aku ai i ke ano o ka manao o na kanaka o Piso, no na mea e pili ana i ko Murata mahaloia, a hoinoia paha; aka, e like me kona ano kou mau, hoole mai la oia ia mea, a wahi ana, “Owau no ka makamua i ka lele ana iuka.” A lele mua aku la no ia me na koa he 2S, a me na mea lawelawe ekolu. Hooho mai la kekahi poe luina kakaikahi, “E loihi ke ola o ka Moi Iokimo Murata.”

            A hele aku la o Murata a kahi ano nui o ke kulanakauhale, kahi a na koa e paikau ana, a wehe ae la kona mau koa i kona hae, a hooho ae la, “E mau loa o Iokimo Murata.” E ole no e pupuahulu loa iho o Murata, ina la ua ike mua no ia i ka manao makemake ole o na kanaka ia ia. Aku, hele wikiwiki aku la no nae ia a hiki i Monte Leon, ke kulanakauhale nui oia Apana; aka, aole i mamao aku kahi ana i hele ai, ike mai la lakou i kekahi poe koa kiai e alualu aku ana ia lakou. Lana ae la ka manao o Murata e maka’u ana na koa i kona helehelena, nolaila, huli koke mai la oia a kamailio mai la i ua poe koa nei nana ia e aloalo aku ana. Ua paneia mai oia me na poka i kiia mai ia ia, kauoha’e la oia i kona mau koa, mai ki hou aku i na koa nana lakou i ki mai, me ka i pu aku hoi ia lakou, aohe ona makemake e hookaheia ke koko o kekahi o kona poe makamaka, a hoomaka aku la e holo hou a hiki i kahakai; aka, i kona hiki ana’ku moku, a ua haulele iho ia Murata e make ilaila. I kona nana ana ae, a ike ua hala ka pono; alaila, i aku la oia I ka lehulehu, penei: “E na kanaka o Piso! E lawe aku i keia palakaua, i hukiia i na wa Le nui wale ma ke poo o na puali kaua, a e hoopakele ae i ke ola o keia poe koa e hahai nei mamuli o’u.” Aka, aole no I hooloheia mai ia leo: aka hoi, ua hoomauia ao ke kipuia ana, ua kiia mai no na pu no Murata, aka, aole nae ona ku iki mai, oiai hoi o na kanaka a pau e ku ana ma kona aoao, e kuia ana i na poka, a e make ana no hoi. A mahope iho o kona hopuia ana, aia hoi, lawe wikiwikiia aku la ia i ka Halepaahao. Ma ia wa koke mai no, hiki mai ka palapala mai Napela mai, e kauoha ana e hookolokolo kokeia no ia ma ia wahi ia manawa. Eia ke ano o na’lii nana ia i hookolokolo. Hookahi Akukana Generala, hookahi Kanela, elua Lutenala Kanela, a pela no hoi ka nui o na Kapena a me na Lutenala, a oia iho la ka Aha i kohoia’i e hookolokolo i ka Moi. Aole o Murata i ae e hookolokoloia e ia poe.

            Ia ia no i noho ai iloko o ka Halepaahao, ua nui ke kamailio ana ona me kona mau makamaka, a ua mahalo nuiia no hoi ke ano o kona noho ana ilaila, a me kana mau kamailio ana ilaila, ua naauao a maikai maoli no hoi, a wahi ana ilaila, “Iloko o ko’u Keena Alii, a i ke kahuakaua no hoi, hookahi wale no a’u mea i, hoo’kaika ai, oia hoi ka pomaikai o ko’u Aupuni. Ua lawe au a hoolilo aku i ke dala o ke Aupuni no ko ke Aupuni pomaikai wale no. Alole au i hana i kekahi mea no’u iho, a ano i ko’u wa e make nei, aohe a’u waiwai i waiho iho mahope, o kuu mau hana wale no. Oia wale iho la no ko’u nani a me ko’u hoomanao.” Ia ia no e kamailio ana pela, weheia mai ana ka puka, a heluheluia mai no hoi ka olelo hooholo a kona poe Lunakanawai. I kona lohe ana, aohe ona ano makau mai; aka, noho koke iho la nae ia i lalo a kakau a ku la i ka palapala mahope nei, i kana wahine:

            “E KUU KAROLINA ALOHA.-Ua hiki mai ko’u hora hope; he mau wahi minute koe a e pau ana ko’u ola ana-he minute pokole koe, a nele oe i ke kane’ole. Mai poina ia’u; aole i haumia ko’u noa i kekahi hana pono ole. Aloha oe e kuu Akali, e aloha auanei e kuu Letita, aloha oe e kuu Lusiana, e aloha auanei oe e kuu Losisa. Ke waiho nei au ia oukou me ka nele i ke Aupuni, a me ka waiwai, iwaena-konu o ka lehulehu o kou poe enemi. E noho hui mau oukou, e hooikaika a lanakila maluna o na poino; e hoomanao oe i kou ano i keia wa, a me ke ano ou mamua, a na ke Akua no e hoopomaikai mai ia oe. Mai hoino ia’u mahope iho o ko’u make ana. E hilinai mai oe, o ko’u mea kaumaha loa ka make ana i kahi e mamao ana mai ka’u mau keiki mai. E lawe aku i ka hoopomaikai ana a ko oukou makua kane; e apo mai i ka’u apo ana a me kuu waimaka. E hoopaa mau oukou i ka hoomanao ana no ko oukou makuakane poino.              IOKIMO NAPOLIONA. Piso,13, Dekemaba. 1815.”

            Mahope iho o kona oki ana i kekahi wili o kona lauoho i mea e hoouna aku ai i kana wahine, a me kona haawi ana aku i kona wati ia Amana(Amand.) kana wahi keiki punahele, alaila, hele aku la ia i kahi ona e pepehua’i . Ku ae la ia me kona kino loihi a pololei iluna, a o kona maka weliweli hoi i haka weliweli aku ai i kona mau enemi i na kahuakaua he haneri a keu ae, ia ia e noho Alii ana maluna o na tausani koa he nui wale, ua haule maikai mai kona onohi, a me he mea la aohe ona manao i ka make e ku ana imua ona, a i ka makaukau ana o na mea a pau alaila, honi iho la ia i kekahi komo pohaku ulaula nani ma kona manamanalima, malaila ke kii o kana wahine, a kau pono iho la kona mau maka iluna o ua komo la, a i aku la, “E hoopakele i kuu papalina, e ki mai ma kuu puuwai.” Kiia mai la he mau pu lehulehu wale, a aia hoi, ua pau ke ola o Murata, ua halawai oia me kona hopena me ke koa nui.

            Ua hoouka oia he elua haneri kaua, a ua oi kona komo ana iloko o na pilikia mamua o na Ilamuku e ae, iloko o ka puali kaua a Napoliona. A no kona kahiko mau ana ia ia iho, i ka hulu keokeo ma kona papale, nolaila, ua lilo ia i hoailona mana no na poka a na enemi ona, a no kona aa maoli no hoi kekahi, a me he mea la he pomaikai wale iho no kona pakele ana mai ka make ana. A aole no hoi o kanamai o kona koa. No ka mea, iloko no o ka wa e hooukaia ana kekahi kaua, a iloko o ka wa a na poka e lele ana ma o a maanei ona, me ka hokiokio mai ma kona pepeiao, a me ka hoohanini nui mai hoi i ka make iluna o kona poe koa, ua noho mai oia iluna o kona lio me ka makau ole, a me ke ano manene ole ae i ka make, me he kii hao la kona ano iloko o ka wa kaua. No kona manao kiekie nolaila, ua kupono ole ka makau i kona manao, a no ia mea, he hiki ia ia ke ike i kahi’@ ki aku ai I ka enemi, I ka wa a na pukuniahi he 500 e kani ana.

            Ma kona ano Generala, ua ane pono ole ia; no ka mea, aohe ona kali aku, he komo koke no iloko o ka hoouka kaua ana. Ma kona ano kanaka, a me kona ano Moi, he mau hewa nui kona, no kona hoopunahele loa i kona poe kanaka. A no ka nui ole o kona aoia’na i kona mau la opiopio, nolaila, i ka paahana ma ke ano Loio. Ua lilo o kona puali koa kaua lio, he mea weliweli na Europa a puni. He nui no hoi kona lokomaikai-ua nui no hoi kona hopilikia ana ia ia iho, i kumu e hooluolu aku ai i ka poe e ae; a no ia mea, he kumu pono ia no kona inoa e alohaia’i e kakou. Me he mea la he keaka ke ano o kana mau mea i hana’i. He hilahila wale nae ia ke hoopukaia kona hanauna haahaa, he ake oia o hunaia ia mea. Ua aloha nui oia i kana wahine a me kana mau keiki, a me kona Aupuni.

            O ke ano wale no e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo i ke ano o keia kanaka, o ia no ke kaupaona ana i kana mau hana, a malaila e ikea’i kona konoia ana e na manao maikai, a me na manao ino paha. Aka, ina paha he mau hana nui kana, hookahi no mea i maopopo, aole paha e ike koke aku ana ko keia ao i ke kanaka e like ai me kona ano, ke koa, ka makau ole, a me ke kanaka maikai no hoi.

He wahi kamailio hou me A.K.

ALOHA OE E A.K. Ua ike iho nei au i kau palapala, i hoopukaia e ka Hoku Pakipika,i ka la Karitimasa i hala aku nei. Ke mea mai nei oe i kuu “lalau,” a me na mea oluolu e ae oia ano. Pela paha; aka, aole oe I hoakaka mai. Ua kakauia iloko o ka Hoku Pakipika, memeia: “E ike auanei kakou, aole i aeia’ku keia poe Misionari e hoomau i ko lakou ano aupuni; aka, maloko o ko lakou palapla hoohui i haawiia ku ia lakou no ka lakou mau hana, ua kapaia’ku lakou, o “ka Ekalesia Katolika Hawaii i hooponopono hou ia.” Ke ninau aku nei au ia oe e ke hoa: Hoko o ka hopunaolelo maluna ae nei, ua pili keia mau lakou elima ia wai? Aole anei i pili i ka huaolelo Misionari? A owai keia mau Misionari i oleloia iloko oia pauku? Aole anei o na Kumu i pae mai nei mai Enelani mai? Ina pela, aia la i hea kuu “lalau,” ke ole ka lalau o ka Hoku Pakipika? Eia ko’u manao ia oe e ke hoa: Aole oe e poho iki ke ae mai, A-e, ua hemahema keia pauku o ka Hoku Pakipika. Ma ka nana wale aku, ua pili io keia mau “lakou” elima i ka huaolelo “Misionari,” aole hoi i ka huaolelo “Synode,” i hunaia iloko o ka polikua. Ina pela, alaila, pau ka paio a kaua ma ia mea uuku loa.

            Ma ka pauku e pili ana i kou hoohalahala ole, ke ike hou nei au i kou hoohalahala io. Ke olelo mai nei oe, “O ka inoa au i kapa hewa mai nei, o ka Haku Bihopa o Honolulu.” Oia la, o kou hoohalahala no ia. Aka, ua ike oe i kuu kapa hewa i hea? Hookahi no inoa i hoopukaia e a’u, he “Kumu.” Ua hewa anei ia kapa ana? Aole he Kanawai ke kapaia ke kanaka ma na inoa a pau i kupono a kupono ole paha ia ia. Ua koho au ma ka inoa i maopopo ia’u.

            Aia a akaka ke kupono o na inoa e ae; alaila, e hiki no paha ia’u ke kapa aku me ka oluolu o ka manao. Ke oleloia nei, aole he Bihopa io o na Bihopa o ka Ekalesia Enelani e noho nei; no ka mea, aole I hoomaopopoia ke ano Bihopa o ka mea nana i hoomaka i ko lakou lalani. Ke hooleia nei ka mana o na ‘Lii, a me na Kuhina ma ia wahi: no ka mea, aole i ikeia iloko o ka Palapala Hemolele, ua hooliloia na Aposetolo o ka Haku i mau Bihopa e na’lii oia wa, aole no i heluheluia, mai a Kaisara mai, mai a Herode mai paha, maia Pilato mai paha, ko lakou palapala hookohu, a me ko lakou mana, a me ko lakou hoounaia mai. Aole i loheia ua hoonohoia o Iamesa I Bihopa o Ierusalema e Tiberio paha, e Kaligula paha. Aole i loheia ua hoonohoia e na’lii e Timoteo ma, a me na Bihopa e ae ma ia wahi aku ia wahi aku. Oia na kumu o kuu kanalua ana, e ke hoa.

            No na huaolelo “ok@a, kue, like ole,” ua makaukau no au e “mihi imua o ka lehulehu,” ke hoahewa mai; aka, i kuu lohe ana, ke hoapono mai nei no, a ke olelo mai nei no me au, “aole i papa mai ke Kumukanawai i ka hele i ka po.”

            I kuu nana ana i ka pauku malalo iho, ke hookahuli nei oe i ka huaolelo “Katolika.” Ua pili ia huaolelo i na manawa a pau, a me na wahi a pau. O ka Ekalesia ku mau i ikeia i na la a pau, oia ka Ekalesia i kupono ia ia ka inoa he Katolika. O na Ekalesia i ike ole ia i na la a pau, a e hoolaha ole ia ma na wahi a pau, aole kupono ka inoa Katolika ia lakou. Nolaila, o ka Ekalesia Enelani i hoomakaia e Henry VIII, aole ia he Katolika. Makehewa ke lawe wale oia i keia inoa maikai he Katolika, aole e puka mua o ka lehulehu. Ua lawe waleia no keia inoa e kekahi poe H@, i ka wa ia Auguserino Hemolelele, (Tom, 6. Conera Epst. Fu@lam.) Aka na heneheneia @a poe la e ka lehulehu, a na hoopuehu kahikeia ko lakou Oihana.

            Mai olelo oe, ua huna au i ka inoa pololei maoli o ko’u Ekalesia. Ua hookomoia no kona inoa pololei maoli iloko o kou helu, oia hoi ka Hoomana Katolia, oia hoi ka Ekalesia Katolika, a ua lawa ia inoa; no ka mea, aole he lehulehu na Ekalesia Katolika, hookahi wale no; aole he Ekalesia Katolika Helene, aole he Ekalesia Katolika Alemania, aole he Ekalesia Katolika Enelani, aole he Ekalesia Katolika Hawaii, aole loa no; no ka mea, aole ilaila ke poo o ka Elalesia Katolika. Aia no ma Roma, ma kahi i noho ai a make, ka mea i kohoia’i i Pamhakahaka no Iesu Kristo ma ka honua nei, i poo no ka Aha Aposetolo, I Kiai-puka, ia ia na Ki o ke Aupuni o ka lani, ia ia ka wehe, ia ia ka hoopaa, a i Kahu hoi, ia ia ka hanai i na hipa a me na keiki hipa. Nolaila I hookuuia’i i kekahi mawana, o ka hua Roma ia ia; aka, ma ia hookuiia ana, aole i manaoia ma Roma wale no ka Ekalesia Katolika, aia no ia ma na wahi a pau, me ka pili pono mai o kona mau lala a pau ma ko lakou poo e noho ana ma Roma.   

            Ke manao nei oe, na ke Akua mai na hoomana a pau i heluia iloko o ko’u olelo pane ia oe; aka, ke hoole aku nei au, aole; no ka mea, aole i loaa iloko o Kristo, aole i loaa iloko o kana olelo, “Ka hooia a me ka hoole.” A ua loaa no ia mau mea elua iwaena o ua mau hoomana la. Ua heluheluia ma Ioane, “O kela uhane keia uhane e hooiaio aku ana, ua hiki mai o Iesu Kristo ma ke kino, na ke Akua ia.” Aka, aole i hookaawaleia e ua Aposetolo nei, o na hana e ae i kauohaia; aole e hooliloia i mea ole keia mau pauku o ka Euanelio. “O ka mea hoolohe ole i ka Ekalesia, e hoohalike ia ia me ke kanaka e, a me ka Lunanaauhau.” Mat. 1S:17. “O ka mea hoolohe ia oukou, oia ke hoolohe mai ia’u, a o ka mea hoowahawaha ia oukou, oia ke hoowahawaha mai ia’u.” Luka 10:16. “Ina makemake oe e komo i ke ola, e malama oe i na kanawai.” Mat. 19:17. Aole kue o Ioane ia Iakobo, e i ana, “O ka manaoio, ina oia wale no, aole hana, ua make ia.” Ke hooiaio nei ka poe Demonio, ua hiki mai o Iesu Kristo ma ke kino, na ke Akua mai anei lakou? E komo anei iloko o ke aupuni o ka lani o na mea a pau e olelo ana, “E ka Haku, e ka Haku?” Ke hoole nei o Iesu ma Mat. 7:21. O ka mea e malama i ka makemake o kona makua, ma na pauku a pau o ke kanawai, oia ke komo. Aka, o ka mea malama i na kanawai a pau, a haule ia iloko o ka mea hookahi, ua hewa no ia i na mea a pau.” Iakoko 2:10. Ua aoia kakou e Iesu Kristo i hiki mai ma ke kino, “E malama i na mea a pau, ana i kauoha mai ai ia kakou.” Mat. 2S:20. Malaila wale no kakou e hooiaio ai me ka makepono, ua hiki mai oia ma ke kino.

            Aka, he kupanaha maoli oe e ke hoa. Ua haawi mai oe ia’u i ka inoa oiaio, wahi au, o na hoomana i hiki mai ma Hawaii nei; a pau ia, ua hoike mai oe i kou manao no ua hoomana la, meneia: “Ke olelo nei au ia oe, a ke manao nei no hoi au, na ke Akua mai uo, wahi a Paulo.” A i mea e maopoopo ai ka olelo a Paulo, ke kuhikuhi mai nei oe i ka olelo a Ioane, (1 Ioane 4:2.) A mahope iho, no ka poina paha, ke hoole nei oe i kou manao o luna, a hoopuka iho he manao e. Ma kou manao o luna, na ke Akua mai ua mau hoomana la: ma ka manao o lalo, na Anikristo mai kekhai o lakou. Aole oe i kuhikuhi pono mai i ua hoomana kupanaha nei, na ke Akua mai ia, a na Anikristo mai no hoi; aka, ina o ka Ekalesia Roma, ke hai aku nei au ia oe, aole pili iki ia ia ka olelo a Geregorio ka nui, au i kuhikuhi mai nei. Maopopo loa i ua Pope nui nei ke ano o ka Ekalesia i kukulu ia maluna o Petero. Aole oia i hoole i ka noho pookela ana o Petero. Maluna o na Aposetolo e ae. Ina e heluhelu oe i kana mau palapala, e loaa mai no keia mau olelo malalo iho nei.

1.       “Petrus namque auetore Deo, Sanet@e Ecclesiae Prineipatum tenens.” (Reg. Pastoral.)

Ma ka olelo Hawaii. “No ka mea, e noho pookela ana o Petero, ma ke kauoha a ke Akua, maluna o ka Ekalesia Hemolele.”

2.       “Cunetis enim Evangelium scientibus liquet quod voce dominica, saneto et omnium Apostolorum Petro Principi Apostolo, totius Ecclesi@e cura Commissa est.” Lib. V. Epist. XX. Ad Mauricium Augustum.

Ma ka olelo Hawaii. “No ka mea akaaka loa no in a mea a pau i ike i ka Ewanelio, ua haawiia’ku ia Petero Hemolele, ka Aposekolo Alii o na Aposetolo e ae a pau, ka oihana e malama i ko ka Ekalesia a pau, a na ka waha ponoi no o ka Haku i haawi aku.”

3.       “Illud autem admonemus ut Apostoli@ae sedis reverentia nullius proesumptione turbetur. Tune enim status membrorum interger manet si caput fidei nulia pulset injuria.” (Lib. XIII. Ap. XXXVII.)

Maka olelo Hawaii. “O ko makou olelo ao keia, mai Aa mai kekahi e hoonaueue iki i ka noho Apotolo; no ka mea, ua hoomaluia ua lala ke hoino ole ia ke poo o ka manaoio. Oia la! na Geregorio ka Nui keia mau olelo, a nui no hoi na olelo e ae i like me keia iloko o kana mau palapala, a ua hana mau no ia mamuli oia mau olelo. Oia paha kekahi i kapaia e oe he Anikristo?

No ka loihi o keia kamailio ana, aole au e hai i keia la i ko’u manao, no ka olelo a Geregorio ka Nui i kuhikuhiia e oe. He wahi ninau wale no ko’u ia oe ma ia mea. “Aia mahea e loaa’i ia pauku, ma kona kino holookea, iloko o na palapala a ua Geregorio nei?” E oluolu paha oe e hai mai. Me ke aloha.  AEIOU, Y.M.

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Makai iho o AIGUPITA!

Ma hope iho o ka Pa

O MAHUKA!

KA

Pa Kuai Papa

O

LUI, C. H. LEWERS,

MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai mak@pono loa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka oiai@ o keia leo paipai ia oukou e na makamaka Hawaii.

NA PAPA OLEGONA,

LAAU HALE A ME NA POU,

LAAU KAOLA A ME NA PINE PA,

LAAU AAHO HALE PILI MAOLI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA A-ME KA AAHO,

PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale-maanei i wiliia’i ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua: nolaila, e naue mai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Poho, Kolu, Hulu Pena,

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakai moena,

Kui Nao,

Pani Hale,

Pani Aniani, Pake,

Aniani kaawale,

Pani Olepelepe.

A PELA WALE AKU.

            Aole o’u hoolimalima i poe e kui aku i na kanaka e kuai mai ma ko’u wahi; aka, he h@@ no wau ma ke ano maikai o ka’u mau mea kuai, a me ke kumukuai o k@’u papa, me ka malama pono hoi i ka’u oihana iho, i h@ i loaa mau ia’u mamua aku nei.

Honolulu, Oka                                     LUI

MAKEMAKEIA!

LOLI, PEPEIAO LAAU!

A ME KA

LALA MANO.

PENEI KA UKU ANA:-

@

@

@

@

@

            E hele mai ma k           o maua hale kuai. @ komohana o ka Hale Kuai o D@, ma A@ Aki.

Honolulu, Aug 1, @                UTAI & AHEE.

MOKU HOLO MAU!

KE HAI AKU NEI AU I NA KANAKA A PAU,

@

EXPRESS,

o@a o “AINAHOE.” @

MA:

PALAAU,

KAUNAKAKAI,

KAMALO,

PUKOO,

a me ONOULI.

Me k@ @ mau ukana a o@ua h@i, e ho’i@i ai maluna o keia @ a holohikiwawe loa. Ua keu @k@ ka holo a me ka ma@ai i keia wa @, ka hana hoa ia ana a @ hoi @. Nolaila, e @ keia mea kela mea ukana a uhua hoi ke hookokoke mai ma keia mau @wa, a he oluolu no hoi ka uku ana.

J.W. KAIKAINAHAOLE

Honolulu, Aug. @, 1862

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI (C.H. LEWERS,) ALANUI PAPU, @i e kuai oluolu ai.

NA PAPA OREGONA la hiki 3 ini@a,

LAAU KAOLA, @n a me na pou, a me na opaka e ae

LAAU PA a me na PINE PA,

LAAU A@O HALE PILI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA,

PILI ULAULA a me KEOKEO,

PENA KEOKEO, OMAOMAO,

ELEELE, ULAULA,

POHO, GALU, HULU PENA,

KUI o na ano a pau, LAKA,

A@I, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINAO,

PEPA HOONANI KEENA,

PANI HALE, PANI ANIANI,

ANIANI KAAWALE, PATE,

PANI OLEPELEPE.

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha. E hele nui mai e kuai a e ike wale i keia KAMELO.

J.H. COLE.

LUNA KUDALA,

Ma ka Hale Phaku o Mi. Aniani ma

Ma ke Alanui A@ Wahiue.

H. W. Sevarana.

Luna Kudala a mea Kalepa

Halo Mahoe

Alanui Aliiwahiue

J. P. HUGHES

MEA HANA NOHO LIO!

AIA MA KA HALE KUAI O KA mea noha @ ma@ a he Noholio M@ me na Noholio Wahine, @ ano a pau, na Noho Pani@:

NA HAO WAHA a me Na KEEA @

NA KAULAWAHA a me @

NA HA KAUO @ a pau

NA EKE @

NA HUIFA

NA HAO KEEHI

NA PALAKI LIONA KA@I LIO

A me na mea e ae a pau loa e pili ana in a lio a me ua kaa@ , a e kuai ana no ia mau mea.

No ke kumukuai makepono loa!

            Aia no k@ waiho mau nei no @ na p@ ma@u

            O na pela pu’u, na @ hulu, a @ p@ uaaea. E ha@ no e like me ka mea i k@ mai.

            Ua h@ia no na Kaa Ka@ me ka maikai loa a me ka makepono hoi.

            Ua hana ho@ ia na mea a pau e pili ana i ka’u oihana me ka maikai.

            E malama pono ia no na mea a pau i ka@aia mai o pili ana i ka’u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Mom@ ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Ala@ Papu.

J. P. HUGHES

Honolulu, Oka@ 4, 1962

OLELO HOOLAHA

O KA MEA NONA KA INOA @- @ nei, ke papa aku nei oia in a kanaka, @, a me ka pake, o kela a@ kanaka keia ano ka@ka a p@, e nana mai ana. Ke papa aku nei au i @ pau mai hookuu wale a@a i @ oukou @ holoholo@, ma ka Apana kul@.

Ukumehame

Mai ka pali o Ma@ainui, e pili ana me Wa@pu, pa k@ ia Apana kula. Ina i @ kekahi holoholona e hele ana ma@ ia Apana kula i ol@ia mahuna , @ uku mai ka mea holoholo @ S1.00 (hookah dala.) me ke kau a me ka h@, @walu @ S1.00(hookah dala.) Ina aole e loaa mai ka uku e like @ @ oleloia maluna, alaila, e h@ @ kuu k@ ma ka Pa Aupani, @o ke kolohe i ka ma@u o na Ap@ ku@ kuleana ole.

P. NAHAO@

@

Lahaina, Maui, Maraki 31, 1862.

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI. AIA KONA KEENA @

OHALEOLA

Ma Honolulu, Oahu. Ua ma@ oia e @ kua @ Loio i ko oukou mau pilikia m@ ke K@ hewa i @ ia ai oukou, a ua makauk@ ka @ loa , a me ka pololei i ko oukou mau @ K@ Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai L@wa na @ o keia ano a me ke@a ano, na Pal@pala Hoo@ o kela a@ k@ ano, na palapala Moraki, Waiwai Paa a Waiwai Lewa, o @ Palapala H@ o ke@ a@ a me kela ano, a me na Palapala h@ in a A@ no @

HALE HANA PUILA

F. H @ G. SEGELKEN

MA KE ALANUI NUUANU, MAKAI IHO

@

Oihana Piula,

@

KA LAKO HALE

A ME NA

Pahu Kupapau!

AUHEA OUKOU, E KA POE E MAKEMAKE ANA E @

NA PAPA KAUKAU!

NA LAKO HALE!

NA PAHU K@PAPA@

PAHU KOA….$12

@

HANALE ALENA

HALE HANA KAMAA

UA MAKAUKAU KA MEA NONA

@

KAMAA MAIKAI LOA,

@

Europa a me Amerika

A hele mai ma @ hale, @ o ka Hale Ku@ o

George c. McLean

ma ke Alanui @                       WM BENNETT

Honolulu, Nov 7, 1862

NUHOU! NUHOU!!

I NA MAKAMAKA A PAU LOA NA KEIKI papa @

            @

            Nolaila, e lawe mau ma ii ko @ kuai i hai a maluna a@ ma ko’u hale kuai ma Laupahoehoe, Hilo.

            O ka @ makemake @ Nupepa Kuokoa i ka makahiki loa @ hiki mai ana @ e hoomaka ka helu ana mai ka pu@  Ianuari. E hele mai @ e kakau i na @ ka pepa pai hakahaka, e waiho ana ma kuu hina, ma Laupahoehoe nei.

JOHN J. PORTER.

OLELO HOOLAHA

E IKE AUANEI NA MEA A PAU, KE nana mai kakou. Owau ka @ ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na kanaka a pau, o keia ano, kela ano, mai ho@le mai oukou i kuu wa@ine mare,

La NAOMI

Ua haalele mai oia ia’u, a ke noho wahine ole nei au. Nolaila, e noonoo oukou e ka poe mea waiwai, a me ka poe mea Hale Kuai, e waiho nei mai Hawaii a Niihau, o poho auanei oukou. Auie loa au e hoo@ i kona a@.

P. FERNANDES

Kapalama, Dek. 10, 1862.