Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 2, 9 January 1864 — Pehea e ola loihi ai ka Nupepa? [ARTICLE]

Pehea e ola loihi ai ka Nupepa?

E NA MAKAMAKA AME *IA HOA'LOHA, e ka poe nona ke kuleana iloko o keia nupepa i kapi ia Ka Nupepa Kuoikoa, ua kaahope na la e ka Buke 11, aole he heluna no kona man }a i koe, aka, he pono ke hoomanao i kana niau hana iwaena o kakou iloko o kona mau la, no kona kokua ana mai ia kakou i kona hai ana mai i na Mea Hou ano nui o i.a aina naauao, e pili ana i ka mahiai a me ke Kalepa ana, ka hoonaauao ana i ka lahui iiawaii, ame na mea like iloko o ka makahiki i hala, oiai e kokua mai ana ua nupepa nei ia kakou. Me kuu manaolana koikoi loa, ame kakou pu a pau piha, ka poe nona ke kuleana nupepa iloko o nei m'au la, aole p:iha oukou e nele ana i ka hoopuka ana i ka manao mahalo no ua nupepa nei, no kona hoike nui ana mai i ka hana a na AupuJ4ui o Amerika, e pili ana i ke k&hua kaua o na aina e olelo nuiia nei iloko o na nupepa ; inai ike ole kakou i keia mau Nu Hoe Axo nui, ina aole he nupepa. A owai ia auanei o kakou o na kanaka Hawaii e noho ana ina keia mau moku, i loaa he mau makaniaka haole o na a upuni e, e hiki ai ke hai mai ia kakou i na mea hou, e pili ana no na moolelo o na kahua kaua o Amerika ; a o Mesiko me Farani hoi, ame na wahi e ae ? Ke manao nei au, aole loa hookahi. Aka, o ka mea e loheia mai ia kakou i na Hawaii,"ma o ka kakoui mau kumu Misionari la o na aoao hoomana. I kekahi manawa nae, ma kekahi ano, a o ka nui o ka manawa, he pouli pu wale no, me ka lohe ole i na mea hou. A no'keia inau mea a'u e kamailio nei maluna ae, aole oukou i nele i ke knmailio i keia inau mea e like me a'u nei; aka, ua pau ka'u kam.iilio ana no ka Buke 11, no ka mea, ua hala ia, aka, e manao no i kana mau hana, no ka Buke 111 ka olelo i koe, no ka mea, oia ko knkou inakama*ka. Ko ka mea, ma ka Helu i puka ae nei ina ka la 2 o lanuari, o ka makahiki 1864; oiā no ka Helu mua o keia Buke 111, aole nae e liio ana ia i Buke 111, ke oiē kakou e malama i kona ola, ua ike no kakou ia mea, a nolaila wan i kakau ai ma ke poo o keia kakau manoo ana no kakou, u Pehea e ola loihi ai ka Nupepa ?" No ka mea, o kela ninau ma ke poo, aole ia he ninau malihim iwaena o kakou, he ninau kamaaina loa; ua ninau mau ia keia ninau i ka wa o ka hoomaka ana ae o keia mau nupepa e laha iwaena o keia lahui, mai loko ae o na Ahahui nana i hookumu ua mau nupepa nei; aok no hoi kakou i nele i ka hai loaa o ua nin«tu la ma ke poo, no ka mea, ua ninauia no ma ke ano akaka ; aka, hookahi wale no mea i koe ia kakou ma ua ninau la, oia hoi, o l» hoohuli ana i ka manao naauao maopopo ma ke ano pouli, noonoo oie nona iho, anie hai aku. Aka, e hai no au i ka haina ma ke poo ma keia kakau manao ana no kakou, aole nae no ka hiki ole i na hoa ke hoakaka no ua ninau la ; oia hoi, i mea e mnopopo loa ai, he pono hoi ke hoakaka aku. O ke oia o ka nupepa, o ke dala no ia, a ina aole he dala, e make no ka nupepa; oia

iho la no ka haina pokole o ua ninau !a. No ka mea, ua iike no ko ka nupepa lawelawe ana iwaena o ka lahui me ka poe i paa i na oihana Aupuni, oihana Kalepa, ame na oihana hoopomaikai e ae i hanaia malalo iho o ka ln, maluna o ka ili honua a puni ke ao nei.

He raea maopepo ia kaieou e na makamaka, ma lea nana aku i na kauwa lawelawe malalo o na Haku, aole no e mau ana, a e I{upaa ana ke kauwa a mau kauwa malalo o na Haku, ke ole e malama aku na Haku nana i makem&ke; nolaila, o ua Haku malama pono ole i na kauwa, he haaleleia kona, n o ka hope oia mea. ua hooneleia ka Haku i kana mea i makemake ai_ A nolaila, heaha ka waiwai o ka makemake, ke nele oia-i kana mea e makemake ai ? Oia hoi ka ninau maoli. No ka mea s o ka noonoo ana i ke ola, ame ka pono o ke kauwa lawelawe, ina na oihana hoopomaikai, aole hoi ia he mea.paakiki e akaka ole ai, aka, he mea akaka no ; no ka mea, o ka noonoo ana o ke kanaka i ke ola ame ka pono nona iho, a no kona ohana ponoi iho, pela no e like ai ka noonoo ana i ke ola ame ka pono no hai. Pela hoi; ma keia kakau manao ana no kakou i keia manawa, ame ka kakou nmnao ana o na wa i hala, ua kapaia ka nupepa, he kauwa. lawelawe ma kona ano hana. A pehea kakou e ike ai i ka lawelawe loihi ana o ua nupepa nei, ke ole e malanmia kona ola ? Nd ka mea, o ka Ahahui o keia nupepa, ame ka Ahahui nupepa i make iho nei, ka poe nana i hookumu ke kahua o ua mau nupepa nui nei, i like ole nie na nupepa i hala i hookumuia ma keia Fae Aina. Aole hoi lakou i imi a i hookahua e hoolaha nupepa, me ka noonoo mua ole i ko laua ola, oia hoi, ua nui na la i noonooia, me ke kuka maopopo ana i na mea e hiki ai ke hoolaha iwaena o ka lahui, a ua akaka i ua mau Ahahui nei f aia ke ola o ka nupepa i ka poe nana e makemake mai ana. A pela hoi i lahaai ka nupepa mahope iho o ka noonoo ana a ka Ahahui. Aka, ua lilo ka makemake nui o kekahi nupepa i mea mau ole, mamuli o ke aloha ole o ka poe laue nupepa, ame kekahi kumu e ae, a nolaila, ua haule aku la Ka Hoku oka Pahipiha ika make. A nolaila, he pono ke ninau, heaha ka mea i make ai Ka Hoku Pakipika ? Eia, o ka malama ote ia anu o kona ola. Ano ia mea, ke manaolana nei kakou na makamaka i kuleana pu me ka Nupepa Kuohoa, e noho mau mai ka nupepa me kakou ika wa loihi. A pehea la āuanei e ko ai ia manaolana o kakou ke ole kakou e hoomaopopo i ke ola o ka nupepa ? Nolaila wale no i ninauia'i kela ma-u ninau ma ke poo. Ua ike nui kekahi poe o kakou i ke ano o ka hoolaha nupepa ana, a ua ike hapa paha kekah», a ua nele loa paha kekahi poe i ka ike, a ua lilo ma ka pono heluhelu wale iho no, me ka ikeole he oihana nui ka hoolaha nupepa, e like me ko'u ike nle i na la mamua o ka laha ana'e o ke Kumu Hawaii a hiki mai i ka No7iano7ia. Aka, i mea e pono ai, he pono ke hoakaka hou penei:

1. Oka poe hoonoho kepau; 2, ona mea lawelawe ma ka Papa-pai ; 3, no na hana e ae e pili ana no ka hoolaha nupepa aoa, ua aneane ehiku ka nui oia poe lawelawe malalo o ka nupepa, a o ko lakou uka pakahi (S7 oD).ehiku dala paha no ka pule, ua like me ($49 00) kanahakumamaiv/<i dala nia ka pule, alaila, e hoohui aku i ko kft Luna Hooponopono, aneane ($6O 00) kanaono dala no ka pule a keu, ua like me $240 00' no ka malama, alaila, ehia dala e pono ai ka poe paahana ? $3,120 00. Aka, ua koe na lilo liilii eae e pili ana i ka nupepa maloko o ka Halepai-Palapala, aneane $500. 00 ma ka makahiki, ina e hui pau loa aku, like me $3,620 00 no ka makahiki. Eia hou, ina 2,000 kope e puka āna i kēla pule keia pule. elua dala no ke kope hookahi ma ka makahiki, alaila, ua like me $4,000. 00 no na kope i hoopukaia ma ka makahiki, e pono ke hoolawe i ikeia ke koena $4,000. 00—53,000. 00=1,000. 00 ke koena. A penei hou : He 52 kope na ka mea hookahi i ka makahiki, e pono ke hoanui aku me ka poe lawe pepa, 2,000x52=104,000, oia ka nui o na kope e paiia ma ka makahiki. Ehia da!a e lilo i kela mau haneri tausani pe{«. ke kuaiia ma Kapalakiko ? he nui loa. £ pono ke hoohui aku ika lilo no ka inika ame na lilo e ae, ua nui loa, aneahe oi mamua o ke koena dala o ka poe nana e lawe ana i ka^nupepeu

Au«ve ! nui loa!!—A ina pela ka nui o na lilo, auhea ke ola o ka Lunapai nana e hoopuka ? Aole ona pomaikai. A pehea keia ? 110 ka mea, ua oleloia maluna 2,000 ka nui o ka poe nana e lawe, oia hoi $4,000. 00, eia hoi ka ninau. E pnu loa ana anei i ka hookaaia na dala §4,000. 00 i oleioia rnalun.< ae ? aole. A ina pela, aole o kanamai a ka pilikia o ka Luna hoopuka nupepa, oiai aohe wahi pupu mauu. A n<s keia inau kumu i oleloia maluna ae, ua waiho aku au i kumu kuhikuhi, he mea e hoomaopopo ana i ka nui o ke kaumaha no ka oihana hoolaha nupepa ana mawaena 0 kakou ena hoa. Oia hoi, i ike ai kakou, he mea hiki ole ke hookaulua i ka haawi mua ana i na (lala uku makahiki no ka nupepa ana. A nolaila, i ka hoomaopopo loa ana ia.ka--1 kou e na mea kuleana iloko o ka nupepa. Oia hoi, o ke ola o ka nupepa, aia noia i ka lima o ka poe nana e. lawe ; a o ka. make ana o ka nupepa, na ka poe no nana e lawe e pepehi. Nolaila, o ka'u olelo hope i keia manawa, e hookaa pauia na Dula Elua o ka uku makahiki no ka nupepa, i like ai me ka manao oka Luna o ka Papapai. No ka mea, ina e holopono ka Buke 111 i na la mua o kona ola ana, alaila, e hoopuka no wau i ka moolelo o Nicolaise, ame ke Goodlady, na eu o Ilaliai ke Kaao e piii aku ana mahope o Losinehama, ma ia Buke hookahi no a Geberiana, ua like no ka maikai oia moolelo me ko Losinehama. no ka mea, ua hoomakau-i kau mua wau i na kope oia moolelo no ka Buke 111 nei. mahope iho o kuu hoopuka ana ika moolelo- o Losinehama. A no ia m«a, e makaala e na hoa, e hookaa pau e like me ko makou makemake. Ale ka mahalo i na hoa. S. N. Haleole. Hunolulu, Ouhii. Dek 30, 1863.