Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 16, 16 April 1864 — Page 2

Page PDF (1.67 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, APER1LA 16, 1864.

Kokua Kakauolelo

O ka Aha. Kiekie.

IKE iho la makou ma ka papa Olelo Hoolaha o ka Aha Kiekie, he inoa hoa
ma kahi o ke Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie, oia hoi o Lionel Browne,
ua ninaninau ma- kou i kahi nona mai keia haole, a ua haiia mai he
malihini mai nei oia no Beritania, a he mau pule elima, a eono paha ka
loihi o kona noho ana ia nei, a kau koke ae la no i i ke Aki. He nui ko
makou kahaha no keia hoonohoia o ka malihini i ike maopopo ole ia ke ano
o kona kulana ame kona ano hoo- pono ma ka oihana o ke aupuni, oiai he
nui no ka poe e ae i noho a kupa — kamaaina ia nei, me ka hoaoia, ame ka
ikea maopopoia ana o ko lakou ano hoopono i hiki ke hoono- hoia ma ia
wahi. He pono anei keia hana a ka poe nana i koho i keia malihini hou,
oiai he nui na kamaaina i makaukau i pa- palua mamua ae o ua malihini
nei, ma ka lawalawe ana i na hana o ka oihana kokua Kakauolelo no ka Aha
Kiekie? Iloko o ko makou manao haahaa ana, aole loa he pono o ia koho
ana i ka malihini me ka waiho wale aku i na kamaaina, ka poe i hoolilo i
keia aina i home no lakou, a i wahi hoi e waihoia'i o ko lakou mau iwi,
ka poe hoi i ulanaia a lilo me he mea la o ko lakou one hanau keia, a i
ole hoi ia, o ka hoonoho maoli no i na kanaka maoli ka poe nona ka
aina,—ka poe mamo mai a ka poe nona ke koko i hookaheawaiia i na au kaua
i hoohui ia'i keia pae moku; he nui wale o lakou e noho mai nei me ka
makaukau.

Ka-inoa la paha, o ka mea pono ke hooha- naia, oia no ka hoonoho ana i
ko ka aina nei poe ponoi, oia hoi na Konohiki, na kanaka Hawaii; a ina e
nele ia poe, alaila, e hoo- noho i ka poe i kamaaina, a i ike maopopoia
ke ano ; alaila, e lilo no ia i kumu alakai na ka hanauna e ulu nei, no
ka mea, e ike au- anei lakou i ka uku ponoia ana o kela mea keia mea, e
like me ke ku i ka mea ana i hana'i, e ikea no auanei ko lakou hooikaika
e imi i ka naauao, a e hooikaika hoi ma ka noho hoopono ana. Aka, i keia
manawa, ku ike nei no makou, a ke ike pu nei no la- kou la, aohe
hookonokonoia'ku me ka hoo- hoihoi puia'ku hoi o lakou, ma ka ike ana
mai e hoonohoia ana kekahi o na kanaka maoli iloko o na oihana hanohano
i ike po- noia ka hiki pono ia lakou ke lawelawe; a nolaila, aole paha e
nele ke komo o ka ma- nao aikena iloko o lakou la, me ka olelo ae hoi,
he luhi u-a i ka ai a ka lio.

Eia no hoi kekahi, o ka mea i hoonohoia ae nei i Kakauolelo kokua no ka
Aha Kie- kie, aole loa oia i ike i ka olelo Hawaii, no ka mea, he
malihini mai hoi kela, aka, ma- lie paha e oleloia mai, " na ka
unuhiolelo uo paha e mahele mai." Ina pela, alaila, no keaha no hoi ka
mea i hiki ole ai ke hoono- ho i Kakauolelo Hawaii, a na ka unuhiolelo
no hoi e unuhi mai i na mea e pili ana i na hihia i kamailioia ma ka
olelo haole ?

I ka nana ana i keia mau mea, ua hiki ole ia makou ke ike iho i ke kumu
nana e apono mai i keia haawi ana i ka oihana i ka malihini, oiai he nui
ka poe makaukau o ke- ia aina iho. Malia nae paha o i ia mai e kekahi
poe, " ka, he malihini hoi paha! no- laila, pono ia kakou ke hookipa
maikai i na malihini," ke ae nei no makou, he inoa hemo- lele ka
malihini, a he hiki no hoi ia kakou ke hookipa ia ia me ka maikai ame ka
ma- halo, aka, aole no nae e lilo ia i mea nana e apono i ka haawi ana i
ka oihana ia ia, me ka hoonele i ka poe nana ponoi ia mea. A ina e mau
ana ka haawiia o na oihana i ka poe kau-ahua o kahi e mai, alaila, me he
mea la e hiki mai ana ka manawa a ka poe kupa, ame na kamaaina e olelo
ai, e like me ka Lo Pailani (Lord Byron) i olelo ai i kona wa i
kipakuia'i mai Beritania aku, a penei no ua mau wahi olelo la:

" I depart,

Whither I know not; but the hour's gone by, When Albion's lessening
shores could grieve

or glad mine eye."

Aka, no ka mea hoi, ua pau ka Bila Haa- wina no na makahiki elua i hala,
ma ka la mua iho nei o Aperila, nolaila, aia no iloko o ka lima o ka
Ahaolelo ka hoapono me ka haawi ia ia i ka uku, ame ka hoole i ka uku
ana, ame ka hoopau maoli no ia oihana, nolaila, aia no ia iloko o ka
noonoo maikai ana a ka Hale Hanohano o ka Poeikohoia. No ka mea, ua lohe
mai makou, ma ka Pa- pa Hoike ka a ka Mea Hanohano ka Luna- kanawai
Kiekie, ua noi oia he $1,200 wale no, i mea e uku ai i kokua no ke
Kakauolelo o ka Aha Kieki, ke loohia ia oia e ka pilikia no ka nui loa o
ka hana, a ua manao no hoi oia e hoopau i ka oihana kokua Kakauolelo no
kona ike no aohe hana e hiki ai ke hoo- mau i Kakauolelo ma ia wahi; a
ua ikea no hoi aohe io no he hana.

NA MOKU KAUA. — Ua ku mai nei ma ke awakea o ka poalua iho nei, hookahi
moku- mahu kaua Beritania o Columbine ka inoa, mai Kalio mai nei, e holo
ana i ka poakahi aenei i Vanekoua. A ma ia la no hoi, ku mai ka mokumahu
kaua Calavala, mai Ka- palakiko mai nei, a loihi loa paha kona ku ana ia
nei, a ua pinepine no ke ku ana o ia moku maanei.

Na Nu o ke Alo Alii.

[Ke koena keia o ka pule i hala.] Ua hoounaia mai kekahi kope o ka pala-
pala a ka Paresidena i lia Mea Hanohano R. C. Wyllie, ko ka Moi Kuhina
o ko na aina e, me kekahi palapala pu mai na ka Mea Hanohano William
H. Seward, ko Amerika Huipuia Kuhina Kalaiaina, a eia iho mahope nei ke
kope o ua palapala nei. KEENA KALAIAINA, WASINETONA,

FEB. 2, 1864. E: — Ua loaa mai ia'u ka hanohano o ka loaa ana mai i
kau palapala e ka Mea Hano- hano o ka la e 7 o Dekemaba i hala iho nei,
me ka palapala a ka Moi Kamehameha V, (ame kekahi kope keena no-hoi,)
e hai mai ana i ka Paresidena i ka make ana o ka Moi Kamehameha IV, ame
ke kau ana'e o ke alii hou i ka nohoalii.

Ma ka hoouna ana'ku i ke kope o ka leta a ka Peresidena, a o ka palapala
maoli hoi e haawi kino ia ana no i ka Moi, e ke Kuhina noho o Amerika
Huipuia, ua hiki ole ia'u ke aua i ka pane aku i ko'u minamina kuio po-
noi, no ka pilikia i eehia mai iluna o ke au- puni Hawaii.

Mai ka holo ana mai no o ua Moi nei me keia Moi e noho nei, i Amerika
Huipuia, i na makahiki loihi i hala hope aku nei, ua aloha like no na
kanaka Amerika ia laua, a me ko laua aina hanau, i pakela'ku mamua o ka
manao aloha i konohia mua iloko o la- kou i ka wa no e noho makamaka ana
na aupuni: Ua mau no ia aloha ana, a na ia mea no hoi e kono mai ia
makou, e hana maikai aku i ka Moi Kamehameha V.

Ma ke ano no o ko makou noho makemake ana me ke aupuni Hawaii, hookahi
no mea nui a na kanaka Amerika Huipuia i mahalo nui ai me ka hauoli, oia
no ko lakou hooika- ika e hooholomua i ka hana Karistiano ma ia mau
mokupuni, a aole no he mea me ka puuwai Karistiano oiaio iloko o keia
aina i hauoli ole ke lohe mai i ka make ana o ka Moi, i ka make o ka poe
pono, a i ka manao ana iho hoi, i ka hiki ia makou ke manao ae, o makou
kekahi i kokua i ka lawe ana'ku i ua hoomana la, nana i hooholo mua i ka
po- maikai nui o na kanaka Hawaii, o kahi hoi i loaa ai i ka nui, ka
hoomanao iloko o ko- na mau minute hope loa.

Ua hiki ole no hoi ia'u ke aua iho i ko'u leo hauoli mua i ka hoomaka
ana o ka Moi ke alii hou e noho alii, me kona ike nui mu- a ana i na mea
oihana o ke aupuni, ame ka loaa pu hoi me kou kokua hooikaika ana'ku i
hoao ia, a i hooiaia no hoi i ke au o na Moi elua i hala'e nei, e
loaa'ku ana i ke aupuni Hawaii. A ke manaolana nei au e kokua mau mai ke
Akua, a e hoomaikai mau ia hoi ka Moi Kamehameha V, ame kona poe kana-
ka.

He mea hauoli loa i ka Peresidena ka ike ana iho i ko makua hope W.
McBride ua hoopuka aku i kona manao hui minamina i ka Moi ame ka
Wahinekanemake a ka Moi i make aku nei.

Me ka hooia'ku ia oe e ka Mea Hanohano i ka manao pumehana e mau no kou
ola maikai, ame kou olioli.

Owau no e ka Mea Hanohano, kou maka- maka a Kauwa hoolohe.

WILLIAM. H. SEWARD. I ka Mea Hanohano R. C. WYLLIE, ko ka Moi Hawaii
Kuina o ko na aina e., &c., &c.

E heluhelu paha na makamaka lehulehu wale o Rev. Dr. Rufus Anderson, e
noho nei ma keia Aupuni i ka palapala mahope iho nei nana mai, a ua
hoikeia no ia mea i ka Moi, a me ka Moiwahine kanemake.

HALE MISIONARI, BOSETONA, Feb. 15, 1864. I ka Mea Hanohano R. C. Wyllie
:

MY DEAR SIR : — E like no me kau kauo- ha e ka Mea Hanohano, ua hoike
mai ka Mea Hanohano Edward Everett ia'u i kau palapala ia ia o ka la 10
o Dekemaba, 1863, e hai mai ana i ka make ana o ka Moi Ka- mehameha IV.,
ame ka a-e ana'e o Kameha- meha V., iluna o ka Noho Alii.

Ina oe i manao he pono, ke noi aku nei au ia oe e haawi aku i ka Moi i
ke aloha Kari- stiano o ka Papa Misina, me ka hooia aku, aole i ko makou
manao ake hoopomaikai wa- le, aka, i ka makou pule i ke Akua o na Au-
puni, e hoopomaikai mai i kona Noho Alii ana.

I ke Alii ka Moiwahine iloko o ka poino ehaeha i haulehia mai iluna ona,
iloko no o na la kinohou o ke ola ana — ka mea hoi i hoohiipoi kino mai,
e hoomanao aloha ia nei 2 ka'u wahine a me ka'u kaikamahine, a me a'u pu
no hoi — ke nonoi haahaa'ku nei au e haawi aku i ko makou manao hui
minamina me ia ; a o ka makou pule hoi, e pili me ia ke kokua ana a kp
kakou Haku a me ko ka- kou Kalahala Iesu Kristo, a me ka mana hoonana
hoi o ka Uhane Hemolele.

I ka wa i make minamina ia'i ke Keiki Alii opio, mamua o ka manaoia ana
e holo aku au ia mau mokupuni, ua hui ko makou mau Komite Hooko, a
hoouna'ku he palapala hoalohaloha i na Moi. Ua ike iho nei au ua hoike
mai oe i ka loaa ana'ku o ka Mr. Everett, a ke hilinai nei no hoi au ua
hiki pono aku ka makou i o na'Lii la, na mea na- na ia i kakauia aku ai.

O kau no i hai mai nei no ko ka Moi hoo- kele ana i kona Aupuni me ka
hana kaulike i na aoao hoomana a pau e noho nei iloko o kona Aupuni, oia
no ka makou i manao ai, a i makemake ai no hoi.

O na kumu i loaa mai no ko'u holo ana ma ke ano Oihana i ko oukou mau
mokupuni, oia no ka hoowikiwiki ana i na pono Karisti- ano o makou iloko
o na mea e pili ana i ka poomaikai hoomana o ke Aupuni Hawaii; a ke
hilinai nei au, aia a pai pono ia na mea a'u i hana'i iloko o ko'u hele
ana'ku nei, a e pii ae ana no ka pomaikai a ke kulana kie- kie loa. Aia
a paiia, alaila hoouna aku au ia oe i kekahi kope.

A ke manao nei au, o oe kekahi e huipu mai me a'u i ka manao ana o na
mea i hoo- nohonohoia e ka poe o ka aoao hoolepope, ma ka malama iho nei
o Iune, e kokua pumeha- naia e na poe a pau e ake ana e pomaikai na
kanaka Hawaii; no ka mea, e kokua ana no ia i ka hoowikiwiki mai i ka la
e kuokoa ai ka hapanui o na kanaka Hawaii, me ke ko- kua ole ia mai e ka
poe o na aina e. O ko

makou makemake ku io no, e lilo ia mau mokupuni maikai no na au e hiki
mai ana, i wahi noho no ke aupuni Karistiano, e kuokoa a e maluhia, e
Iike me keia wa, me ka naauao hoi. a me ka hilinai ole aku i na Aupuni e
aku.

Ke aloha aku nei ka'u wahine, a me kuu kaikamahine ia oe, a owau no e
kuu Dear Mr. Wyllie, me na hoomanao oluolu ana. Me ke aloha, a me ka
oiaio kau.

K. ANDERSON.

Kakauolelo o na Aina e o ka A.B.C.F.M.

Ma ia la no, ua oluolu ka Moi e ike aku i ke Komisina o Beritania, ia W.
W. F. Synge, Esq., i haawi mai ai oia i kekahi le- ta i Silaia na Ka Mea
Kiekie Prince o Wales, i kakauia mai i ka Moi i make aku nei, a penei no
na olelo :

SANDRINGHAM, Novemaba 13, 1863. Sir: — O kau palapala e ka Moi o ka la
10 o Sepatemaba, ua waiho me ka pane ole ia aku no ka manawa i oi ae ka
loihi mamua o ka'u i makemake ai.

Ua loaa mua'ku nei no ia Mr. Synge ke kauoha e hai aku ia oe, i ko'u
apono loa ana i kona hooko ana i ka makemake ou e ka Moi, e huipu au me
ka Moiwahine kuu ma- kuahine Alii, ma ka lilo ana i Makua Bapa- tema no
ke Alii Opio, kau keiki kane, ka mea hoi i lilo koke aku nei a makou e
minamina nui nei. Aka, ua hiki ole nae ia'u ke kaohi i ka hai ponoi
ana'ku ia oe e ka Moi, i ko'u hauoli loa i kana mau mea i hana'ku ai no
keia mea, a me ko'u olioli loa hoi no ke ano o kona hooko ana i ka'u
hana ma ke ano ho- pe no'u i ka wa eehia i Bapatemaia'i ke Alii, me ke
ku hoi i ka makemakeia e oe, a me kou Hoa Alii.

E ae mai oe ia'u e pakui hou aku i ko'u ake ku io ana e hooluolu mai ka
Mea Mana Loa i ka eha ana i ike ai he pono ke hookau mai, me ka haawi
mai hoi ia oe e ka Moi i na makahiki loihi o ke ola maikai a me ka
oluolu, iloko o kou wa e noho Alii ai. Me na manao kiekie o ke aloha,

Owau no e, Kou makamaka oiaio e ka Moi.

ALFRED EDWARD P. I KA MOI KE ALII O KO HAWAII PAE AINA.

Mamua o ka haawi ana i ka palapala, olelo aku o Mr. Synge i ka Moi,
penei: E KA MAKUA :

Ua ili mai ia'u ka hanohano o ka haawi ana'ku iloko o kou lima e ka Moi,
he pala- pala i kakauia mai i ka Moi i make aku nei, e Ka Mea Kiekie ka
Prince of Wales. He manaolana ko'u e ike hou iho no oe iloko o ia mea i
kumu hoike hou nana e hooiaio mai, i ka manao hoomakamaka oiaio ia mai,
o ka Ohana Alii o Hawaii, e ka Ohana Alii o Beritania Nui.

Oiai e hui ana Ka Mea Kiekie, me kona makuahine Alii Kapukapu a me ke
Aupuni Enelani holookoa, ma ka minamina ana i ka ako'a koke ia ana'ku o
kou Kaikaina Alii mai waena'ku nei o kakou, e hui mai ana no ia me na
manao aloha pu me ke Alii a me na kanaka o Beritania Nui, ma ke ake nui
ana e hooloihi a hoopomaikaiia kou Noho Alii ana.

Ua oluolu ka Moi e pane aku i na olelo lokomaikai ma hope nei:

E hooia aku no oe i ka Mea Kiekie Prince of Wales, ua loaa mai au i kana
palapala i kakau ai i kuu kaikaina i make aku nei me ke aloha, ame ka
mahalo a pau a'u i ike ai, e hanaia'ku ai e ia, ina i oluolu ke Akua e
hookoe mai ia ia.

Ua manao no oia ame kana Aliiwahine e noho kanemake nei, oia kekahi o na
hana hanohano loa i hanaia mai i ke Kalaunu o Hawaii nei, oia hoi ko ke
Aliiwahine o Beri- tania Nui, ame kona Hooilina ka Prince of Wales ae
ana mai e lilo i makua Bapatema no kuu keiki ke alii opio Prince Albert
Edward, i make aku nei, i kona wa e haawi ia aku ai i ke Akua ma ka
Bapatema Kari- stiano ana.

O keia hanohano i hanaia mai i kuu Ka- launu, ua hoike lea mai no i ko
lakou ake mau e hoomau i ke kuokoa ana o ko'u aupu- ni, ame ko ke akua
hoopomaikai ana mai, e hooikaika ana no au e hoike hooiaio aku ia laua,
aole o'u manao uuku i ke Kalaunu a laua i hoohanohano mai ai, ame ka
hahai hoi mamuli o ke kumu alakai a ka makuaka- ne Bapatema o kuu keiki
i make aku nei, ma ka noho alii ana no ka poe makaainana iloko o ka
makau i ke Akua, a no ka poma- ikai hoi o ko'u poe kanaka.

A ooe hoi ma kou ano luna no ka Moi- wahine, ua maopopo ia'u e hana
kokua pu ana no me a'u i ka hooko ana ia mea.

Me ka Moi ia wa, ka Mea Hanohano ke Kuhina o ko na aina e, ka Puuku ka
Mea Hanohano D. Kalakaua, ame na'lii o ka Aha Kukamalu.

E pale ana au ia'u iho.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe : — Ke hoouna aku nei au imua ou i keia
Kualau- makani, i hina ke aloha me ka anoi a loko; mamuli o ka Haiolelo
ana a kekahi mea iloko o ka Halehalawai,i ke kakahiaka Sabati, Mar. 20,
Me ke kalele pau iho ka iluna o'u, ame S. K. Hauailiki, i na mea huna
inoa ma ke kakau manao ana imua o ka lehulehu.

Nolaila, ke pane aku nei au me ka oiaio hookamani ole, a pale ae no hoi
ia'u mai ka huna inoa ana, ka mea Haiolelo i kapekupe- ku iho ai. A ke
olelo nei au; aole au i hu- na inoa, a holoi, a hoanoe, a kapae inoa e
wale mai no! aka hoi, ua kau wale ia mai ia mau olelo maluna iho o'u, a
kaawale ae ka mea nana ia mea i kakau. A owau ka ! ka mea e palukuluku
ia iho; aole au e hewa ilaila, oiai hoi ua ike no aa ia'u iho, he ka-
naka wau i maa ole ma ia hana, — o ka hoo- puka manao ma ke akea.

A o ua I. S. Manukaio la, he keiki no Lahainaluna ia, aole no hoi ia o
kona inoa ponoi; aka, ua lawa no paha ia i ko iala makemake. Ea! e
Haiolelo e ! Ua pono no oe i ko hoohalahala inoa ana, ua kokua pu au me
oe ma ia mea, aka hoi, o ko kale- le pau ana iho i luna o'u, o ka'u ia i
walakua aku ai. E aloha auanei. Na MOLALE.

Halaula, Kohala. Hawaii, Ap. 6, 1864.

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

KA Moi .— Ua maikai no ke ola o ka Moi, i ka holokaa ae i keia mau
ahiahi aku nei.

HALE PAU AHI. — Ua pau i ke ahi kekahi hale ma Wailaau, Koloa, Kauai. He
keiki uuku ka mea nana i puhi i ke ahi. Pela ko makou haiia ana mai e H.
L. K. Mahoe.

PAKELAKELA KA ONA. — Pakelakela ka ona ma Kapalilua, Kona Hema, Hawaii,
i keia mau la mai nei, pela ka hai ana mai nei a D. W. H. K. ia makou. O
ahaina la ke haa- lele aku na makamaka ia hana lapuwale.

LUNAMAKAAINANA MAKE. — Ma ka moku Emalani mai nei, ua loheia mai nei ka
make ana o Mr. Keahi, kekahi Lunamakaainana i kohoia no ka M. H. 1864,
no ka Apana o Hilo, Hawaii; a no ia mea, e koho hou ia ana i
panihakahaka nona.

NO KE KAMA'LII. — Ma ka Poakoulu iho nei, ua holo aku Ka Mea Kiekie ke
Kama Alii Wahine o Hawaii nei, Princess Victoria Ka- mamalu i Maunalua,
ame kona mau hoalii, a mau ukali no hoi, ua maikai ke ola o ke Alii, i
holo aku nei e hoolanalana ma ia wahi:

AHAAINA HOOMANAO. — Ua lohe mai mako- u ua malama ia he wahi paina
hoomanao no ka make ana o E. A. Ragsdale (Ailuene) ma Kawaiiki Kapalama.
Ua kukuluia ia mea e ka mua o kana makuahine, o ka poe i hiki ae ilaila,
o ka poe wale no e pili pono ana i ka mea nona ka hoomano ana.

HOLOKAHANA. — Haina mai nei makou e S. B. Kahapee, i ka holo o ka hana
ma Ono- mea, ua wehe houia ae nei he alanui a ua maikai, aia ia alanui
ma ka pali o Kalehua. A ua mahalo nui mai oia i ka maikai o ka hana ana
a S. L. Austin Esq. He hiki no ke hoomaikaiia na wahi lehulehu wale, i
na e hana lokahi like ana ko kakou mau lima.

Ka POULI O KA LA. — Iloko o keia makahiki 1864, elua wa e pouli ai ka
La: O ka mua, ma ka la 5 o Mei, oia ka Poaha, he pouli nui ana ia o ka
La, a he uuku wale no paha ka manawa e ikea'i ka La, ma ia la, ma ke- ia
mau Mokupuni. O ka lua, aia i ka la 30 o Okatoba, oia ka la Sabati, aole
nae e ikea ia'ku ka pouli ana o ka La ma keia mau Mokupuni.

KA AHA KIEKIE. — Ua hoomaka ka noho ana o ke kau Jiure o ka malam o
Aperila, ma ka Monede mua o ia malama, a ke olioli nei makou i ka hai
ae, he kakaikahi loa na wahi hihia. O kahi hihia ano iki no i hana ia,
oia no ka hoopii a ke 'Lii kue ia John Myers, no ka hoolele i ka waiwai
iuka, me ka palapala ae ole ; he hihia ia i hoopiiia mai ka Aha Hoomalu
mai o Honolulu, a ua hoihoi houia no ilaila e hana ai ia hihia.

KA LA KOHO BALOTA. — I ka Poakahi ae nei, oia ka wa e kohoia'i i Luna
Makaaina- na no ka Apana o Honolulu nei, i mea e pa- ni ai i ka hakahaka
i hookaawaleia ma ka make ana'ku nei o ka mea alohaia Hon. W. Webster. O
na poe e hooikaika ana no ka hanohano Lunamakaainana, oia no o Messrs F.
Pomaikai, A. M. Kahalewai, a me E. Maakuia. Ua komo mua no o Mr. Paikai,
a me Mr. Kahalewai, a o Mr. Maakuia, aole oia i komo i ka Ahaolelo
mamua. E eu mai e na makamaka, e noonoo pono i ka oukou e koho ai.

HE PALAPALA NO ANEI ? — Oiai makou e ho- loke ana io ia nei, e imi hele
i wahi mea ho- u e hookau aku ai iluna o ka makou papaa- ina a waiho aku
hoi imua o ko makou mau hoa hoinainau o keia aina, no ka mea, ua ane
maloohaha loa ko makou keena hoopo- nopono ia mea. aia hoi, halawai aku
la ma- kou me kekahi o ko makou mau hoa launa, a hai aku la no hoi i ko
makou pilikia, a pa- ne koke mai la kela. " Eia ka mea hou, aia mauka
aku o Kawananakoa, ma ke awaawa o Nuuanu, he hale hula paipu, o ke kani
mau iho la no i na la a pau, a i kekahi manawa i na po a pau, a hala ka
makahiki." Aloha aku makou i kona lokomaikai i ka hai ana mai, a nalu
iho la makou iloko o ko makou naau, me ka ninau iho. Ua uku no anei keia
poe i ke dala no ka palapala ae e liula ? a ina aole lakou i uku, no ke
aha ke ku ole o na makai e hopu? E pono i na makai ka- uwai oia mau
wahi, ke hele aku e hoomaka- kiu, a hopu i keia poe hoopalaualelo manao.

KA HIHIA JARRETT - MANINI, — Ua hoopuka ia mai ka olelo hooholo hope loa
a ka Aha Kiekie no ka hihia waiwai iwaena o W. Jarrett ame P. F. Manini,
i hana loihi iho nei iloko o na makahiki i kaahope ae, a o ke ano nui o
ka olelo hooholo penei: E uku aku o Paulo F. Manini, i na dala he
3,844.34 ia Paulo Jarrett, (Lapaula opio) me $721.36 no ke koina o ka
Aha. Eia nae, e mahele like ia no ka waiwai o Lualualei, ame na bi- bi,
ame na mea a pau e pili ana i ka waiwai nona ke kumu hoopaapaa; a na W.
Jarrett, makuakane o Paulo Jarrett e hooponopono i na mea e pili ana i
ua waiwai nei ma Hono- lulu, a na P. F. Manini e hooponopono ka waiwai
ma Waianae, a e mahele like ia no na loaa mai, ame na pomaikai a pau i
uluhia mai noloko o ua waiwai la, a e hoike aku a e hoike mai i kekahi i
kekahi i na mea i pili i ka waiwai, iloko o kela ame keia hapalua
makahiki, a pela e malamaia'i, a hiki i ka wa e kanakamakua'i o Lapaula
opio. Ua

hoike ia mai no ke kope o ka olelo hooholo, a no ka loihi loa, nolaila,
aole makou i pai holookoa ia mea.

" POMAIKAI KA POE I MAKE NO KA PONO." Ike iho makou me ka hauoli
kuhohonu, a me ka mahalo haahaa, i ka hoomanawanui kuemi ole o Monsignor
Navarro, ka Vaika Aposotelika o Hon — Hein, ma kana leta i na Luna o ka
pepa " Moolelo o ka Hoolaha ana i ka manaoio." Ua nui a manuanua wale
ka inea ana i komohia ai — ua hoopuni mai ka make a na enemi o ka pono
ia ia, aka, ma ka hilinai ana i ka lokomaikai o ka Haku o ko ke ao nei a
pau — Iesu Kristo, a ua hoomau no oia ma kana hana hemolele, a ua
manomano na uhane ana i aua ai mai ka hele ana i ka make, a ma kona
hooika- ika ana, ua huli nui mai na poe kanaka o kekahi mau apana o
Kina iloko o ke alanui o ke ola mau loa. Ua hele alo oia i ka ma- ke ma
kela apana keia apana, e hoomana- wanui ana i na inea ame na pilikia he
nui wale. Ua puhiia na Halepule i kekahi wa, a ua kukulu hou no kela, a
pela no oia e noho hoomanawanui mai nei, a nolaila ma- kou i olelo ai me
ka hua, " Pomaikai ka poe i make no ka Pono." He kihapai hana nui o
Kina, a aia ilaila i keia manawa, he iwa- kaluakumakahi Bihopa, ame na
kumu he lehulehu wale o ka aoao Katolita oiaio. Na ke Akua no e
hooholo mua i ka lakou mau hana hemolele.

KA NU HOU!

Ma ka moku Skylark i ku mai nei i ka Poaono iho nei, iloko o na la he 18
mai Kapalakiko mai, ua loaa mai na nupepa o ia wahi e hiki ana i ka la
22 o Maraki, he elua la oia mamua o na pepa i hiki mai lei. Aohe no he
wahi nu hou ano nui i hiki mai, no ka nele maoli me ka maloo- haha o ke
kahua kaua i kahi mea ano nui ole iloko mai nei o keia mau la.

Eia nae, ua kau ia na pu iluna o na mo- kumahu lawe ohua o ka Pakipika
nei, — he mau pu nunui launa ole, he 100 pao- na ke kaumaha o na poka
hiki ia mau pu ke lawe, a he 4 mile ka loa o kahi e hiki ai i na poka ke
hooleleia.

Ma Kapalakiko ua hanaia he mea pau- uma wai ikaika loa, e hiki ana na
Galani wai he 3500 iloko o ka minute hookahi, a ua hiki no hoi ke
wehewehe ia a waiho papu iluna o ka moku iloko o ka minu- te hookahi.

O na wahi mea mahope nei na wahi mea hou i hiki mai nei o ka hikina.

Ua hoikeia mai, ua holo aku o Gen. Sherman o ka Akau, ame kona mau pu-
ali kaua, a aia i ka Misisipi, me ka manao nae e lawe loa'ku i kona
puali i kahi i ka- paia o Muliwai Ulaula (Red River.) Ua hooliloia ae o
Gen. Breckinridge ka Luna Nui o na koa kipi, ma ka manhe- le o ka aoao
hema komohana o Vereginia. A ua hoopuka ae hoi o Gen. Price, he olelo
kuahaua e hoike ana, ua lilo oia ka Luna Nui o na koa kipi ma ka
mokuaina o Akanasasa.

Ua ikea iho ma na hoike aupuni, ua oi ae na koa o ka akau i keia wa he
200,000, mamua o ka makahiki i hala hope ae nei. A ua hoike aupuni ia
mai no hoi ko Gen. Grant hele kino ana i Generala nui no na koa i ka
puali o ka Potomaka.

Ua hoikeia mai e ka poe kiu o ke au- puni ma Cedar Mountain, ma ka la 19
ka o Maraki, ua wawahiia na kauhale o na poe koa kipi i noho iho nei ma
ka aoao hema o ka muliwai o ka Rapidan iloko o keia mau mahina ino ekolu
i hala, a ua holo aku ma ke alanui e hele ana i ke awaawa o ke Senadoa.

I ka la 18 o Maraki hoikeia mai ma Piledelepia e kekahi haole, i ka
manao o na kipi e komo hou mai iloko o Penesele- venia, iloko o keia mau
la koke mai, a ua manaoioia no ia mea, no ka mea, me he mea la o ko Lee
manao, aia a kii aku o Gen. Grant o ka Akau e kaua i ke kulana- kauhale
Alii o ka Hema, oia hoi o Rike- mona, alaila, e hele mai kela e komo i
Wasinetona, a i ole ia iloko o Penesele- venia. A no ka mea hoi, ua
maopopo no i ka poe a pau i heluhelu i ka moolelo o keia aukaua na Gen.
Lee wale no na hia- paiole, nolaila, ua hiki no ke manaoioia ia mau mea.
A eia no hoi kekahi, ua pio he elua koa aupuni, ma kahi i kapaia o
Munsons Hill, ma ka la 16 iho nei o Maraki, a aia ia wahi iloko a ka
laina wa- ho o na koa aupuni; nolaila, ua ikea mao- popoia, aia na ilio
hae a ka hiwahiwa o ka Hema iloko o kahi a na koa aupuni e haiamu nei.

Ma ka la 18 o Maraki nei, no ka ma- nao wale ia e kimo po mai ana na
puali koa kipi o ka Potomaka, nolaila, ua kau- ohaia na mahele koa a pau
o ka poali koa o ka Potomaka e hooliuliu a hoomakau- kau ia lakou iho no
ka hele koke aku imu-

a ; aka, aole no i liuliu ka manawa i hala, a hiki mai la ke kauoha e
hoopau ana i ka olelo kauoha mua.

Ua haiia mai e ke alii nui o ko Gen. Gilmore poe alii, ua poino loa
kekahi ha- pa makai o ke kulanakauhale o Kaletona, a o ka aoao wale no
mauka kahi e noho ia nei e na poe kipi. Ua oleloia mai he nui loa na
koa kipi e hoounaia nei i Ka- rolina Akau, ma na wahi e pili ana i na
alanui hao e moe ana mai Petersburg, a hiki i Wimingtona. O kahi mea i
hai ia mai nei e hooliloia ana o Gen. Longsteet i Luna Nui no na koa
ki|pi ma ka apana koa o Vereginia, a o Gen. Kirby Smith, ke hoihoiia'na
i pani hakahaka no kona noho ana Luna koa nui no ka apana koa ma Tenesi
Hikina.

Paiia mai nei iloko o ka nupepa Times o Ladana, he mau olelo e pili
ana i ua mea e hanaia nei e ke Kuhina Amerika ma Farani, a penei no ia:
Ua kakau aku o ka mea Hanohano — Dayton, ko Ame- rika Huipuia Kuhina
noho ma ke alo Alii o Farani me ka hai aku i ka Emepera Na- poliona, i
na e ae o Farani i ka moku po- wa kipi Rapahanock e holo mai loko aku o
ke awa kahi ana e ku nei i Farani, ala- ila, o na poino a pau e
hanaia'ku e ua moku la i ka oihana kalepa o Amerika mai kona la e
haalele ai ia Farani, e pili no ia me ke aupuni Farani. Aka, ua hoopuka
ae nei o Farani, he mau kanawai e pili ana i na moku o na aoao kaua ke
komo iloko o kekahi o kona mau awa, oia hoi, aole e noho kekahi moku
o na aoao kaua iloko o kona mau awa, a hala na hora elua, ke ole no ka
pilikia no ka makani, a no ka ino paha; a o ua mau moku la i komo iloko
o kona awa, maho- pe iho o ka holo ana'ku, aole no e hiki ke komo hou
iloko o ia mau awa, a hala na mahina ekolu mahope iho o kona ko- mo mua
ana.

Haiia mai nei e Kapena Sawyer, i ko- na hoi ana mai mai Rikemona iloko o
keia mau la aku nei la, ua ike oia ia Lieut. Gen. Litchfield, Major
Gook. ame D. Kingston, ame na'lii e ae he kanakolu- kumamaono o na puali
koa nika o ka akau, ua hoopaahaoia iloko o kekahi ru- mi paahao, a ua
hoopaaia ko lakou mau wawae ame ko lakou mau lima i ka hao, a ua nakii
pu ia'ku lakou me na nika eono. I ka pa e ana mai o ka lono, e hele ana
o Gen. Stuart me na koa lio kipi he 5,000, a e ae ae ana ma kela kapa o
ka Rapahanoka, me kahi e pili koke la i Ferederikabuga, ua nui loa ka
pioo, ame ka haunaele ma Wasinetona.

Ua hookolokoloia mai nei ka Bihopa Beritania nona ka inoa o Colenso, uo
ko- nu kue ana i ka oiaio o ka palapala He- molele, me ka olelo aole ia
o ka olelo a ke Akua, ame na kumu e ae no; a ua hoopaiia oia, ma ka lawe
ia ana'ku o kona Kihapai, ame kuna inoa Bihopa. Aku, ua kue nae ka Loio
o ua Bihopa la a ua hai aku e hoopii ana no. Aka nae, ina e mihi ua
Bihopa nei, me ka lawe hou aku i kana mau mea i hoole ai, me ka hoolaha
hoi ia mea imua o ke Akua, ma Ladana mamua'e o ka la 4 o Maraki iho nei,
ame ka haawii'ku hoi ia ia a hiki i ka la 16 o Aperila i manawa nona e
mihi ai, me ka hoolaha aku ma Cape Good Hope i kona hoihoi hou ana i na
mea ana i ho- laha iho nei, alaila, e lilo no ka olelo ho- opaa i mea
ole, aka, ina aole oia e hana pela, alaila, e hookoia no ka hoopai ma-
luna ona.

Ka leo i na makamaka.

I KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe: — Ua ike iho makou i ka olelo a
Lima-kue a me Lima-imihala, a me Lima-huwa, ma ka he- lu 11 Buke III
aoao 1, laina hope nona ke poo e kau ae la maluna. E kahea ana ua o
Lima-lewalewa i ka poe hoa o lakou o Ma- kanikahio ahupuaa maluna mai o
Pololu e hele ole i ka ahaaina a ka poe hui o Kohala Akau, " O ai auanei
i ke okuekue o ka puaa."

Ua pono no ko kahea ana pela i na hoa imi hala ou, o ka lohi loa ana ka
hewa ou i ka lawe ana i ko wahi leta, mai ka la 27 mai o Ianuari a hiki
i ka la 12 o Maraki, hala e ka Ahaaina, a ka poe hui i ka la au i kakau
ai, lohe ole lakou la, ai e i ka io puaa momo- na, ono ko lakou la wahi
puu. Eia ka aua- nei, o ke okuekue kau i manao ai e haawi na lakou la,
haawi e ana makou i ka io ono- ono, kuhikuhinia.

Eia no kekahi mea i lohi ai ko lakou lohe, o ko huna ana i ko inoa
ponoi, lawe oe i ka inoa apiki, e laa ka lehulehu o na lima la. Akamai
io oe i ke kuhikuhi mai i ka Buke nui o Mataio ka inoa, " Mai manao ino
aku, o manao ino ia mai," Pa iho la i ko lae ka- nono keia ke pao ae.
Makehewa makou ke olelo ia oe, ua hala e o Kilauea me na ohua, Polohuku
kela i ka ua ana ia.

O ka pepa kau e pau, polohuku ka lakou la e paa. Ua nui, aloha oe me kau
mea ma- nao ino he haneri a lewa wale aku. "Na ka Ahahui hanohano o
Kohala Akau."

Kohala, Akau, Maraki, 10, 1864.