Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 16, 16 April 1864 — Na Nu o ke Alo Alii. [ARTICLE]

Na Nu o ke Alo Alii.

[Ke koena keia o ka puh i hala.] Ua hoounaia mai kekahi kope o ka palapala a l;a Paresidena i ka Mea Hanohano K. C. Wyllie, ko ka Moi Kuhina o ko na aina e, me kekahi palapala pu mai na ka Mea Hanohano Wiliiam H. Seward, ko Amerika Huipuia Kuhina Kalaiaina, a eia iho mahope nei ke kope o ua palapala nei. Keena Kalaiaina, Wasinetona, ) Feb. 2, 1864. ] —Ua loaa mai ia'u ka hanohano o ka loaa ana mai i kau palapala e ka Mea Hanohano o ka la e 7 o Dekemaba i hala iho nei, me ka palapala a ka Moi Kamehameha V", (ame kekalii kope keena no-hoi,) e hai mai ana i ka Paresidena i ka make ana o ka Moi Kamehameha IV", ame ke kau ana'eo ke alii hou i ka nohoalii. Ma ka hoouna ana'ku i ke kope o ka leta a ka Peresidena, a o ka palapala maoli hoi e haawi kino ia ana no i ka Moi, e ke Kuhina noho o Amerika Huipuia, ua hiki ole ia'u ke aua i ka pane aku i ko'u ininamina kuio ponoi, no ka pilikia i eehia mai iluna o ke aupuni Hawaii. Mai ka holo ana mai no o ua Moi aei me keia Moi e.noho nei, i Amenka Huipuia, i na makahiki loihi i hala hope aku nei, ua aloha like no na kanaka Amerika ia-laua, a me ko laua aina hanau, i pakela'ku manuia o ka manao aloha i konohia mua iloko o lakou i ka wa no e noho makamaka ana na aupuni: Ua mau no ia aloha ana, ana ia mea no hoi e kono inai ia makou, e hana maikai aku i ka Moi Kamehameha V.

Ma ke ano no o ko makou noho makemake ana me ke aupuni Hawaii. hookahi no mea nui a na kanaka Amerika Huipuia i mahalo nui ai me ka hauoli, oia no ko lakou hooikaika e hooholomua i ka hana Karistiano ma ia mau mokupuni, a aole no he mea me ka puuwai Karistiano oiaio iloko o keia aina i hauoli ole ke lohe mai i ka make ana o ka Moi, i ka make o ka poe pono, a i ka manao ana iho hoi, i ka hiki iamakou ke manao ae, 0 makou kekahi i kokua i lawe ana'ku i ua hoomana la, nana i hooholo mua i ka pomaikai nui o na kanaka Hawaii, o kahi hoi 1 loaa ai i ka nui, ka hoomanao iloko o kona mau minute hope loa.

Ua hiki oie no hoi ia'u ke aua iho i ko'u leo hauoli mua i ka hoomaka ana o ka Moi ke alii hou e noho alii, me kona ike nui mua ana i na mea oihana o ke aupuni, ame ka loaa pu hoi me kou kokua hooikaika ana'ku i hoao ia, a i hooiaia no hoi i ke au o na Moi eiua i hala'e nei, e loaa'ku ana i ke aupuni Hawaii. Ake manaolana nei au e kokua mau mai ke Akua, a e hoomaikai mau ia hoi ka Moi Kamehameha V, ame kona poe kanaka. He mea hauoli loa i ka Peresidena ka ike ana iho i ko makua hope W. jVlcßride ua hoopuka aku i kona manao hui minamina i ka Moi ame ka Wahinekanemake aka Moi i make aku nei. Me ka hooia'ku ia oe e ka Mea Hanohano i ka manao pumehana e inau no kou ola maikai, ame kou olioli. Owi>u no e ka Mea Hanohano, leou niakamaka a Kauwa hoolohe. WILLIAM. H. SEWARD. I ka Mea Hanohano R. C. Wyllie, ko ka Moi Hawaii Kuina o ko na aina e., &c., &c. E heluhelu paha na makamaka lehulehu wale o Kev. Dr. Rufus Anderson, e noho nei ma keia Aupuni i lea palapala mahope īho nei nana mai, a ua hoikeia no ia mea i ka Moi, a me ka Moiwahine kanemake. HaLE MīSIONARI, IiOSETONA, ) Feb. 15, 1864. \ 1 ka Mea Hanohano R. C. Wyllie : My Dear Sir :—E like no me kau kauoha e ka Mea Hanohano, ua hoike mai ka Mea Hanohano Edward Everett ia'u i kau palapala ia ia o ka la 10 o Dekemaba, 1863, e hai mai ana i ka make ana o ka Moi Kamehameha 1V M ame kaa-e ana'e oKamehameha V., iluna o ka Noho Alii. Ina oe i manao he pono, ke noi aku nei au ia oe e haawi aku i ka Moi i ke aloha Karistiano o ka Papa Misina, me ka hooia <tku, aole i ko makou mahao ake hoopomaikai wale, aka, i ka miikou pule i ke Akua o na Aupuni, e hoopomaikai mai i kona Noho Alii ana. , I ke Ahi ka Moiwahine iloko o ka poino ehaeha i haulehia jnai iluna ona, iloko no o na ia kinohou o ke ola ana—ka mea hoi i hoohiipoi kino mai, e hooinanao aloha ianei e ka'u wahine a me ka'u kaikamahine, a me a'u pu no,hoi —ke nonoi haahaa'ku nei au e haawi aku i ko makou ihanao hui minamina me ia ; a o ka makou pule hoi, e pili me ia ke kokua ana a ko kakou Haku a me ko kakou Kalahala lesu Kristo, a me ka mana hoonana hoi o ka Uhane Hemolele.

I ka wā i make minamina ia'i ke Keiki Alii opio, mamua o.ka manaoia ana e holo aku au ia mau mokupuni, ua hui ko makou mau Komite Hooko,a hoouna'ku he palapala hoalohaloha i na Moi. Ua ike iho nei au ua hoike mai oe i ka loaa ana'ku o ka Mr. Everett, a ke hilinai nei no hoi au ua hiki pono aku ka makou i o na'Lii la, na mea nana ia i kakauia aku'ai. O kau no i hai mai nei no ko ka Moi hookele ana i kona Aupuni me ka hana kaulike i na aoao hoomana a pau e noho nei iloko o kona Aupuni, oia no ka makou i manaoai, a i makemake ai no hoi. O na kumu i loaa mai no ko'u holo ana ma ke ano Oihana i ko oukou mau mokupuni, oia no ka hoowikiwiki ana i na pono Karistiano o mokou iloko o na mea e piii ana i ka poomaikai hoomana o ke Aupuni Hawaii; a ke hilinai nei au,aia a pai pono ia na mea a'u i hana'i iloko o ko'u hele ana'ku nei, a e pii ae ana no ka pomaikai a ke kuiana kiekie !oa. Aia a paiia, alaiia hoouna aiku au ia oe i kekahi kope. A ke manao nei au, o oe kekahi e huipu mai me a'a i ka manao ana o aa mea i hoonohonohoia e ka poe o ka aoao hooiepope, ma ka malama iho nei o lune, e kokua pumehanaia e na poe a pau e ake ana e pomaikai na kanaka Hawaii; no ka mea, e kojtua ana no » i ka hoowikiwiki mai i ka la e kuokoa ai ka hapanui o na kanaka Hawaii, ine ke kokua oie ia mai e ka poe o na aina e. O ko

makou makemake ku io no, e lilo ia mau mokupuni maikai no na au e hiki mai ana, i wahi noho no ke aupuni Karistiano, e kuokoa a e maluhia, e like me keia wa, me ka naauao hoi. a me ka hilinai ole aku i na Aupuni e aku.

Ke aloha aku nei ka'u wahine, a me kuu kaikamahine ia oe, a owau no e kuu pear Mr. Wyllie, me na hoomanao oluolu ana. Me ke aloha, a me ka oiaio kau K. ANDERSON. Kakauolelo o na Aina e o ka A.B.C.F.M. | Ma ia la no, ua oluolu ka Moi e ike aku i ke Komisina o Beritania, ia W. W. F. Synge, £sq., i haawi mai ai oia i kekahi leta i Si(aia na Ka Mea Kiekie Prince o Wales, | i kakauia mai i ka Moi i make aku nei, a penei no na olelo : I Sandringham, Novemaba 13, 1863. | Sir:—O kau palapala eka Moi okala 10 |o Sepatemaba. ua waiho me ka pane ole ia aku no ka manawa i oi ae ka loihi mamua o | ka'u i makemake ai. - ! Ua loaa mua'ku nei no ia Mr. Synge ke kauoha e hai aku ia oe, i ko'u apono loa ana | i kona hooko ana i ka makemake ou e ka Moi, e huipu au me ka Moiwahine kuu makuahine AJii, ma ka lilo ana i Makua Bapatema no ke Alii Opio, kau keiki kane, ka mea hoi i lilo kokē aku nei a makou e minainina nui nei. Aka, ua hiki ole nae ia'u ke kaohi i ka hai ponoi ana'ku ia oe e ka Moi, i ko'u hauoli loa i kana mau mea i hana'ku ai no keia mea, a me ko'u olioli loa hoi no ke ano o kona hooko ana i ka'u hana ma ke ano hopeno'u i ka wa eehia i Bapatemaia'i ke Alii, me ke ku hoi i ka makemakeia e oe, a me kou Hoa Alii. E ae mai oe ia'u e pakui hou aku r ko'u ake ku io ana e hooluolu mai ka Mea Mana Loa i ka eha ana i ike ai he pono ke hookau mai, me ka haawi mai hoi ia oe e ka Moi i na makahiki loihi o ke ola maikai a me ka oluolu, iloko o kou wa e noho Alii ai. Me na manao kiekie o ke aloha, Owau no e, Kou makamaka oiaio e ka Moi. Alfred Edwakd P. 1 ka Moi ke Alii o ko Hawaii Pae Aina. Mamua o ka haawi ana i ka palapala, olelo aku o Mr. Synge i ka Moi, penei: E ka Makua : Ua ili mai ia'u ka hanohano o ka haawi ana'ku iloko o kou lima e ka Moi, he palapala i kakauia mai i ka Moi Lmake aku nei, eKa Mea Kiekie ka Prince of Wales. He manaolana ko'u e ike hou iho no oe iloko o ia mea i kumu hoike hou nana e hooiaio mai, i ka manao hoomakamaka oiaio*ia mai, o Ohana Alii o Hawaii, eka Ohana Alii o Beritania Nui. Oiai e hui ana Ka Mea Kiekie, me kona makuahine Alii Kapukapu a me ke Aupuni Enelani holookoa, ma ka minamina ana i ka ako'a koke ia ana'ku o ko» Kaikaiaa Alii mai waena'ku nei o kakou, e hui mai ana no ia me na manao aloha pu me ke Alii a me na kanaka o Beritania Nui, ma ke ake nui ana e hooloihi a hoopomaikaiia kou Noho Alii ana.

Ua oluolu ka Moi e pane aku i na olelo lokomaikai ma hope nei: E hooiaaku nooei kaMea Kiekie Prince of Wales, ua loaa mai au i kanā palapala i liakau ai i kuu kaikaina i make aku nei me ke aloha, ame ka mnhalo a pau a'u i ike ai, e hanaia'ku ai e ia, ina i oluolu ke Akua e hookoe inai ia ia. Ua manao no oia ame kana Aliiwahine e noho kanemake nei, oia kekahi o na hana hanohano loa i hanaia mai i ke Kalaunu o Hawaii nei, oia hoi ko ke Aliiwahine o Beritania Nui, ame kona Hooilina ka Princs of Wales ae ana mai e lilo i makun Bnpateina no ku.u keiki ke alii opio Piinee Albevt Edward, i make aku nei, i kona wa e Imawi ia aku ai i ke Akua ma ka Bapatema Karistiano ana. O keia hanohaho i hanaia mai i kuu Kalaunu, ua hoike lea inai no i ko laleou ake mau e hoomau i ke kuokoa ana o leo'u aupuni, ame ko ke akua hoopomaikai ana mai, e hooikaika ana no au e hoike ho oiaio aku ia laua, aole o'u manao uuku J ke Kalaunu a laua i hoohanohano mai ai, ame ka hahai hoi mamuli o ke kumu alakaia ka makuakane Bapatema o kuu keiki i make aku nei, ma ka noho alii ana no ka poe makaainana iloko o ka makau i ke Akua, a no ka pomaikai hoi o ko'u poe kanaka. A ooe hoi ma kou ano luna no ka Moiwahine, ua «naopopo ia'u e hana kokua pu ana no me a'u i ka hooko ana ia mea. Me ka Moi ia wa, ka Mea Hanohano ke Kuhina o ko na aina e, ka Puuku ka Mea Hanohano D. Kalakaua, ame na'lii o ka Aha Kukamalu.