Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 27, 2 July 1864 — Page 4

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  my punahele Kalani Kea

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ko Iakobo Halawai ana me Rahela.

     Alaila, hele aku la o Iakoba ma kona kaapuni ana.  He nui na la o kona hele ana.  A mahope hiki aku la oia ma ke kauwahi e ulu ana ka weuweu a he nui.  He lua wai ma ua wahi la, a he pohaku nui ma ka waha o ua lua wai la.  Ua puni ua luawai la i na hipa he lehulehu wale, a me ka hipa no kekahi poe kanaka.  O keia poe kanaka he poe kahu hipa lakou.  He nuku loa ka wai ma ka aina, kahi o Iakobo i hiki ai.  Nolaila, ua olioli loa paha oia no kona ike ana i ka luawai.  Olelo aku la o Iakoba i na kahu-hipa, "Ua ike anei oukou i kekahi kanaka i kapa ia o Labana?"  (Oia ka inoa o ke kaikaina o ko Iakoba makuakane).  "Ae," wahi a lakou, "ua ike no makou."  Alaila olelo aku la o Iakoba, "He oluolu no anei oia?"  Olelo mai la na kahu-hipa, "He oluolu no oia a ei ae no hoi ke kaikamahine la o Rahela ke hele mai nei me na hipa."  Olioli loa iho la o Iakoba i ka lohe ana i keia leo, no ka mea o Rahela, ke kaikamahine a ke kaikaina o ko Iakoba makuakane, he kaikuahine oia nona.  holo aku la oia io na la a honi iho la ia ia a uwe iho la no hoi.  Aole i ike o Rahela owai la o Iakoba, a hai wale mai ia, "Owau no kou kaikunane, a mai kahi mamao loa wau i hele mai nei."  Alaila holo aku la o Rahela a olelo aku la i kona makuakane ia Labana.  "Ua hiki mai nei o Iakoba ko'u kaikunane hanauna, ua loaa aku nei ia'u e noho ana ma ka luawai."  Alaila olioli iho la o Labana, a holo aku la iwaho e halawai me Iakoba, a honi iho la ia ia, a olelo aku la, "E hele mai oe i ko'u hale, owau no kou makuakane."  Olelo aku la o Iakoba ia Labana, nana e malama pono i na hipa ana; pela i lilo ai o Iakoba i kauwa na Labana.  He kahu-hipa maikai o Iakoba, ala oia i ka po e kiai i na hipa a pale aku i na liona a me na bea.  Aole oia i manao ae i ka wela ma ka la, a i ke anu hoi ma ka po.

     Elua a Labana mau kaikamahine; hookahi i kapaia o Lea, a o kekahi o Rahela; a haawi aku la o Labana ia laua i mau wahine na Iakoba.  Haawi aku la ke Akua i na keiki liilii he nui.  Aole au e hai aku ia oukou i ko lakou mau inoa, no ka mea, he lehulehu wale o lakou.  He loihi loa ko Iakoba noho ana iloko o kekahi mau hale lole me kana mau wahine a me kana mau kamalii liilii.  Malama no oia i na hipa a Labana; aka, ua haawi aku no nae o Labana ia ia i kekahi mau hipa, a me na kao nona iho.  he nui wale ka Iakoba ai a me kona kapa e aahu ai; no ka mea, e mau ana no ko Iehova malama i kana mau olelo a pau.  Aka, aohe i poina iki o Iakoba i kona makuakane a me kona makuahine, a me Kanaana kahi ana i noho ai i kona wa kamalii.  Ua ike no oia i ka ke Akua olelo ana, e haawi ana oia i ka aina o Kanaana i ka Aberahama a i ka Isaaka a i kana mau keiki ponoi; a ua makemake no a e noho hou malaila.

Pilikia ma ka Paeaina o Nuuhiwa.

     Ua hiki mai ka lono ia makou, he nui loa ka pilikia ma ko Nuuhiwa Paeaina no ka mai puupuu liilii, (Small Pox).  He nui loa ka ka make o na kanaka, a ua ane neoneo loa kekahi mokupuni o ia aina no ka pau o kanaka i ka make.

     Penei hoi ka olelo maloko o kekahi palapala i loaa mai mai laila mai, na ka haole, na T.Lawson.  "Ua hookapuia o Uapou a me Nuuhiwa no ka hiki ana o  ka mai puupuu liilii malaila.  Mawaena o 4 me 500 ka nui o na kanaka i make ma Nuuhiwa, a he 160 ma Uapou.  Ua waiho mai ka Amirala Farani i ka laau palahehe i mea o i na kanaka, aole nae he maikai; aole aai i ka io o na haole, aole hoi i na kamaaina, aole no hoi i na holoholona bipi.

     Iloko o ka makahiki i hala ae nei, he 20 paha kanaka i pepehiia ma Nuuhiwa, a o ka nui oia poe ua pulehuia, a ai ia e lakou.  Nui loa ka ona iwaena o na kanaka.  Holo aku la ka Amirala Farani ilaila e hooponopono, aka, ua lawe ae ka Mea Manaloa i ka hana a iloko o kona mau lima, a he mea e ka make weliweli o na kanaka!

     Ma ke kahawai o Hakapa, he 120 poe i make; ma Hamani he 120; ma Taiohae he 84; ma Muaki a me Maiiki, aole hookahi kanaka i koe.  Ma Vaiii he 18 i make; a he 7 ma Houmi, a he 17 ma Hatiheu.  A ua manao ia he ekolu paha hapaha o na kanaka o Nuuhiwa e lukuia'na e keia mai."

     Aloha ino ko laila poe.  Aloha wale no hoi na Misionari a kakou malaila.  Na ke Akua e kokua a hoopakele ia lakou.

Dala Luakini o Kahaluu.

     E oluolu oe e hoouna hou mai i ka nui a pau o na dala a pau o ka Luakiki o Kahaluu e waiho nei, i ike mai ai na kini makamaka a pau e noho ana mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano, no na hua o ke aloha i luluia ai e na hoahanau o keia Luakini, mai Keauhou, Kahaluu, Kaumalumalu, a me Kona Hema mai, Kona Akau pu hoi.

     Eia ka nui o na dala a pau, he $493.68, a he mau dala no Kahaluu ua hooaie ia, he $76.75, a ua loaa aku ka puka, he $25.31; a hui pu me ke kumupaa i aie ia, ua like me $102.06.  Huina pau loa o na dala a pau, he $595.74.

     E oluolu hoi na Luna o ka "Hokuloa," e hoouna koke mai me ka lokomaikai nui, ma ka hoopuka ana ma ka "Nupepa Hokuloa."  Owau no me ke aloha.

J.W.KAMAUNUPAU.

Kakauolelo.

Kahaluu, Kona Akou, Iune 7, 1864.

Keko.

     Aia ma Nu Ioka he haole nona ke keko.  Nui ka waiwai o ke keko ia ia; nolaila aole ona makemake e kuai aku ia ia.  I ka hele ana o ua haole nei i ka ululaau e imi i na holoholona hihiu, a i na hua o na laau paha, hele pu no ke keko me ia.  Pii mama aku la no ia i na laau, a hele aku no ia ma na lala, e hoohalulu i na hua, o ka haule no ia i ka honua; ina paakiki kekahi hua, e hahau no oia me kona pupu lima, o ka haule koke no ia ilalo.

     I kekahi la e hoi mai ana ka haole me kona keko, mai ka ululaau mai, hele no ua haole la iloko o ka hale kuai rama e inu rama.  I kona inua ana i ka rama i kawilipuia me ke ko, koe no kekahi rama a me ke ko iloko o ke kiaha; haawi mai no ka haole i ua koena la i kona hoa hele, i ke keko.  Inu no ua keko la me ka ono no.  Aka aole liuliu a e lele ana ke keko i o ia anei no ka ona pupule; a akaaka na haole inu rama.

     Manao no ka mea nona ke keko, e hana hou pela i ke kakahiaka ae, a e alakai mai i kekahi mau haole inu rama e nana pu, a e hauoli pu i ka ona pupule o ke keko.  Kakahiaka ae, hele no ua haole la e hanai i kona keko.  Akahi wale no ka launa pono ole mai o au keko la i kona kahu.  Aole ona puka pono mai, noloko o kona wahi moe, e like me mamua.  Nolaila nana ae la ka haole iloko o kona hale moe, aia la e moe ana me he mea make la!  Hea aku la kona haku ia ia penei:  "Ea; Kake!  (oia kona inoa,) e ala mai, la au keko la, a noho ma kona mau wawae hope, anai oia i kona mau maka, e lomilomi i kona poo, alaila maopopo he nui kona nalulu.  I mai la kona haku peneia, "Ua akaka pono ia'u kona eha, no ka mea, pela io no wau i na manawa he nui wale; on a wau mai ka po a ao, a nui loa ka nalulu o kuu po."  A hala na la elua, ekolu paha, ua ola hou au keko la.  Alaila manao kona haku e hoakoakoa i kona poe hoa inu rama, a e hana uhauha me ua keko la.  Ua hea pakahi lakou i kiaha rama.  I aku la hoi ka mea nana ke keko, "I hookahi kiaha okoa no Kake."  Nana ae la o Kake i ka mea e kawili ana i ka rama me ke ko, a nui kona haalulu a me kona makau.  A makaukau kona kiaha, i aku la kona haku ia ia, "Ea! e Kake!  auhea oe?  E inu pu kakou a pau loa."  Akahi wale no ka hookuli ana o ua keko la; aole ona makemake e inu hou i ka mea e ona ai.  Manao no kona haku e hopu ia ia, a e hoohainu ia ia.  Aka, na puka koke oia iwaho, a pii aku la maluna o ka hale kuku a noho ma ke kaupaku.  Lalau kona haku i kekahi laau, a hahai aku la ia ia mawaho; a hoohalulu oia i ka laau i kona noho ana maluna o ka hale, e olelo ana hoi, "e hahau nui no au ia oe, ke iho koke ole mai oe e inu i kou kiaha rama."  Aole nae ia i iho mai.

     Alaila kii no ka haole i kona pu, a hooweliweli ia ia penei, " E ki koke aku au ia oe i ka pu a make oe, ke iho ole mai oe ilalo nei."

     Makau no ua keko la i ka pu, nolaila holo oia ma kela aoao o ka hale.  Imi aku la kona haku a me kekahi mau haole okoa elua me ko laua mau pu e kokua mai ia ia.  Ku kekahi ma kela aoao o ka hale me kona pu, a o kekahi hoi ma keia aoao o ka hale me kona pu, a hooweliweli hou mai lakou ia ia, e iho koke mai, i ole, ua make loa i ka pu.  Aka, aole manao o ua keko la e make i ka pu, aole no hoi manao e inu i ka rama.  Nolaila, i kona ike ana he haole ma kela aoao keia aoao o ka hale me kona pu, lele koke no oia maluna o ka puka uahi o ka hale kuke, a komo iloko, a pakele ia lakou.

     Nani ka naauao o ua keko la.  Ua oi aku kona pono i ko ke kanaka inu rama.  Hookahi wale no kona inu ana i ka mea ona, o ka haalele loa no ia. 

     E na kanaka inu rama, a me na mea ona e ae, e hele oukou i ka puaa, a i ke keko no hoi, e nana i ko laua aoao a e hoonaauao iho. 

E kii au i na Pake.

     Ke halawai pinepine nei na haole Hanohano o Honolulu nei, a me ka poe mea kanu ko, a me na mahiai, a me na paahana e ae, a me ke kukakuka pu e kii aku i na Pake ma Kina, no ka lakou hana ma Hawaii nei a puni.

     Eia hoi na kumu o keia kii ana.  1. No ka ulu nui o na hana ma keia pae aina i keia wa.  2. No ka emi ana o na kanaka hana.  3. No ka makemake ole o na kanaka maoli i ka hoolimalima makahiki.  4. No ka makau o na kanaka Hawaii i ke kau i ko lakou inoa ma ka palapala hoolimalima i hanaia.  5. No ke koi mai o na kanaka i ka uku a nui, a me ka ohi nui i ke dala mamua ae o ka manawa aole i hoomaka ka hana ana.  6. no ka manao o na haole e hooholo ana ka Ahaolelo i kanawai ae puhi rama, a mahope lilo ka lahui Hawaii i poe inu rama, a me ka haalele i ka hana mai o a o, nolaila, ua manao lakou, he pono ke kii aku i kanaka hana ma na aina Kahiki, a e lawe mai i panihakahaka no ka kanaka maoli.

     Akamai na haole i ka noonoo!  Aka, auhea la ko Hwaaii nei akamai?

     Ke manao nei au, e laweia mai ana iloko o keia makahiki he 500 Pake, a iloko hoi o ka makahiki 1865, he 1,000 paha ma ka uku oluolu loa, elima dala no ka mahina a me ka ai.  A ina eha dala ka uku no ka malama e like me na Pake mamua oia no.  Alaila, pehea la na kanaka Hawaii ma keia hope aku?  E pau auanei ka hooholo lio ana.

NINAUWALE.

Pane aku.

     E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - Ua walawala-ki mai nei o Iosia Naueikalai maloko o kana Epitesole, ua "puoho lele opeapea ka hanauna ino," ua nui wale o na olelo kikoho, i hoopuka ia eia maloko o kona kukulu manao ana, a me ka liki olelo Beritania kekahi - aka, aole o'u manao nui malaila, aka, eia wale no: - Ua hoohewahewa aku au i ka ninau eono, me kuu noi aku e hoouna mai i kope pololei, aka, ke maka ewaewa mai nei kela ia'u, me ka i mai, "aka nae, he mea ko ka'u ia oe, no ka mea, ua nonoi mai oe ia'u e hoouna hou aku i kope pololei loa no ka ninau eono, a eia mai no ia: -"

     I ka nana ana iho, aohe ua kope la - he mau olelo nahili wale no, liki no a liki, i mai hoi oe, "eia mai," auhea la hoi?  o au mau olelo haole, hooio nae paha ea?  mai manao oe, o au mau olelo ano ole; he kumu ia emi ai o ko'u manao, a me ko'u hoahewa ana'ku ia oe - he ole loa - ma ko'u noonoo maikai ana mai luna mai, he oiaio, ua hewa io no ko ninau?  aole hoi e hihi, o ko hooio ano ole.

     Ke olelo hou aku nei au ia oe, i na ua hilinai nui oe i ka pono o ko ninau, alaila, e hai mai oe i ka haina, a malaila e ikeia'i ka pili ana o ka haina i ko ninau, o keia na olelo i hana rula ia, aole e like me oe, ka olelo i na olelo pelapela - ua manao paha oe he malihini au ia Pualele, a me Opelua, a me Kaili, a me Makaihapalani - ma keia mau mea au i hai mai nei, ua maopopo ia'u, aole oe no Ohele i Waiakea - aka, no Kohala oe, a ke pee mai nei oe malalo o ka hookamani, no ka mea, o Pualele, a me Opelua, he mau pupule laua - o Kaili, he makahelei, o Makaihapalani, he ohule ia, nolaila, " e a-kahele ma ka olelo ana, mai wikiwiki e hoopuka'ku" - "O ka mea hele wikiwiki na wawae, e haule no oia - E ke hoa; mai hooakamai ma na ninau ano ole, a mai hooio olelo Beritania.

     Ua manao au ae palapala i keia Epikesole ma ka olelo Beritania, a e hoouna'ku i ke Kuokoa, aka, he lehulehu wale o na mea heluhelu Nupepa i ike ole ia olelo - i na ua maopopo ia'u ko akamai i ka namu - aole nae au e papa'ku ana ia oe, i na he makemake kou ma ka olelo Beritania kaua e kamailio Nupepa'i; oia, huai ia'e i ke akea.

     Aole i pau ko'u kamailio ana me oe, aia a pili iki a pili a aama na aoao, alaila, o ka pau ka hoi ia.  Aloha no.

S.L. MANUOKEKAI,

Kupuukolo, Honolulu, Oahu, Iune 27, 1864.

NO KOHALA, HILO,

A ME

PUNA!

     MA KA LA 20 O KEIA MALAMA, oia ka pOAKALU, e holo ana ka Moku Kialua HOLO o "MORNING STAR,"

137-2t       S. JAMES, KAPENA.

OLELO HOOLAHA.

     KE PAPA NEI AU I NA MEA A PAU aole e hoaie i kuu wahine ia Kenaoole, no ka mea, aole loa wau e hookaa i kona aie, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia i ko'u wahi moe a me ko maua noho ana.

AKONI LOLO, (ANTONE PEDRO.)

Waikakalaua, Iulai 2, 1864       136-3t

A.F. JUDD,

ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka, LOIO!

     Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.

Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864       136-3m.

OLELO HOOLAHA.

     UA NOI MAI O J.L.Nawahi, OIA KEKAne mare a Hana mamua, i ka Mea Hanohano G.M. Robertson, kekahi Lunakonawai o ka Aha Kiekie, e ae aku ia ia e mare hou, e like me ka Pauku 1334 o ke Kanawai Kivilla.  O ka la 18 o Iulai, oia ka la hana i keia hoopii, ma ka hora 10 o kakahiaka.

L.McCULLY,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Iulai 6, 1864.       137-2t

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA. UA HOONOHO MAI KA MEA Hanohano G.M.Robertson, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie; I Luna Hooponopono no ka waiwai o KAILIWAI (k,) o Honolulu i make aku nei:  Nolaila, ua kauohaia no mea a pau i aie ia la e hookaa koke mai, a o na mea ana i aie ai, e hoike koke mai.

PAALUA,

Luna Hooponopono Waiwai.

Honolulu, Oahu, Iune 20, 1864.       137-2t

OLELO HOOLAHA.

     UA HOOPII MAI O Kelomika (w.) KUE i kana kane Uare o ACHUN (he Pake,) e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana ia ia no na makahiki ekolu.  E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano G.M.Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a ka la 29 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L.McCully,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Iune 28, 1864.       137-2t

$2 00 MAKANA!

     HE LIO AUWANA MAI KE KULA o Nuuanu mauka, he Lio ahinahina, penei ke ano o ka hao KP (ka hao o ka aina mahiko o Koloa.)  He keokeo ma ka lae a me ka ihu.  He kamaa hao ma no wawae mua.   E haawiia kela makana i ka mea hoihoi mai ia ia ia'u ma Nuuanu nei.

H. HILIPALANI.

Nuuanu, Oahu, Iulai 1, 1864.       136-4t

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M.Robertson kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e WAHINEAEA, no ka hookohu ia ia i luna hooponoponowaiwai o ULUOA (w,) no Honolulu,  i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 25 o Iune, M.H. 1864.  I ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloiano ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L.McCULLY,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Iune 9, 1864.       133-2t

OLELO HOOLAHA!

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e WAHINEAEA (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopo waiwai o Uluoa (w,) no Honolulu, i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili.  o ka Poaono, oia ka la 25 o Iune. i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L.McCULLY,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Iune 9, 1864.       134-2t

MAKEMAKEIA!

     KE KELEAWE ame KA HAO KAHIKO, a e ukula no ke Kumukuai kiekie loa.  E ninoa no ma ka Hale Hana Hao ma ULAKOHEO.

127-3m

Bipi Helehewa.

     E LOHE OUKOU E KA POE NAna keia bipi, eia ma Kuliouou nei kekahi pipi kane laho po-a, ua oki pahupuia ka pepeiao hema, a ma ka pepeiao akau hoi ka mahele, he haulaula ma ke kua, he eleele ma ke poo me ka a-i, a me na aoao, he keokeo malalo o ka umauma, ka opu a pii mahope o ka uha hope, a hiki i ka elemu, ua kuniia na uha hope elua a me ka uha akau mua, i ka hoailona ano M, aohe wahi kaha ke mahope o ka M.  Ua malama wau i keia bipi ma ke kula o W.Webster ma Maunalua no ma makahiki ekolu, me kuu manao, e huliia mai e ka poe nana ka bipi, a e hoolahaia mai la hoi, e hiki ia ia ke hoihoi aku.  a no ka hoolaha oleia mai, nolaila, ke kauoha aku nei au i ka poe naua keia bipi e kii ai me na dala kupono i ka hapalua o ke kumukuai o ka bipi ke kuai maoliia, a ke hooholo likeia paha ke kumukuai no ua bipi nei; a ina i hala na la he kanakolu mai keia la aku, au manaoia, aohe kahu o keia bipi, a na'u maoli no keia waiwai ma ke Akua mai, a e kuni no wau i ko'u hao.

NOA.

Maunalua, Oahu, Iulai 2, 1864.       137-4t*

OLELO HOOLAHA.

     E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, ua kapu ko maua aina hoolimalima, ma Kapoho, Puna, Hawaii, ina e loaa ia maua, a i ko maua mau Luna paha, ia M.K.Kealawaa a me J.W.Kaaihue, e kii wale ana kekahi kanaka, a wahine, a kamalii paha, i na mea ulu, a me na i-a ma ke kai, e uku no e like me ke kanawai.  a ina e loaa kekahi mau holoholono e hele wale ana me ka ae ole ia, na Lio, Bipi, Iioki, Kekake, e uku no hookahi dala ($1 00) no ke poo hookahi.

L.KAINA,

J.H. HELELUHE,

Panau, Puna, Hawaii, Iune 21, 1864.       136-4t*

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e KAEO, no ka hooiaio ana i ku Palapala Kauoha a Kalaikoa, o Wailuku, Maui, i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 24, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA.

    

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e ALAPA, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha a Kaneiaulu, o Wailuku, Maui, i make aku nei:  Nolaila, ke hoikeia nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 10 1/2 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.

ABR FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 24, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e MAKUAKANE (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono i ka waiwai o Keawi, no Kaupo, Maui, i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a rau loa, ke pili, o ka Poailima, oia ka la 12 o Augate, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Kaupo, Maui, kahi e hana ai.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 25, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e MAILELUNA, no ka hooiaio ana i ka Palapala Kauoha a Kahialii (k,) no Kaupo, Maui, i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalima, oiq ka la 12 o Augate, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma no'u Keena Hookolokolo ma Kaupo, Maui, kahi e hana ai.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 27, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA

    

     Ma ka Waiwai o M. HOOPOLOHE, no Koolauloa, }

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M. Robertson.  kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAMOA & WAHINEMAIKAI, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o M. Hoopolohe (k,) i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 20 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L.McCULLY,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Iulai 5, 1864.       137-2

OLELO HOOLAHA.

     Ma ka Waiwai o KAILIANU, no Honolulu, }

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R.G.Davis.  kekahi o na Lunakanawai o ka Aha kiekie, e J.W.AUSTIN a me NAILI, na Luna Hooponopono no ka waiwai o Kailianu, no Honolulu, i make aku nei, e ae ka Aha ia ia e kuai aku i ka waiwai paa o ua Kailianu nei, e waiho lama ka aoao Hikina o ke Alanui Nuuanu:  Nolaila, ke hoolaha aku nei keia palapala i na kanaka a pau, e kuleana i iloko o keia waiwai, ua ko oia ka la 21 o Iulai, 1864, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe i ua noi nei, me na mea e kue ana, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu nei.

L.McCULLY.

Kakauolelo Kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oahu, Iulai 8, 1864.       137-2t

OLELO HOOLAHA.

     Ma ka Waiwai o KAUPU w., no Hamakua, Maui, }

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M.Robertson.  kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e WAHINEALII, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kapu (w,) no Hamakua, Maui, i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka horta i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L.Mccully,

Kakauolelo kokua o ka Aha kiekie.

Honolulu, Iulai 3, 1864.       137-2t

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, e IKUA, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono i kaa waiwwai o Ikua a me ka waiwai o Kaulani, no Hana, Maui laua i make aku nei:  Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poakahi, oia ka la 15 o Aukate, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Hana, Maui, kahi e hana ai.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 25, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA.

     NO KA MEA. UA NOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo nei, e THOS. W. EVERTT, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o Michel Burns, no Makawao, Maui, i make aku nei, a e koho aku i kekahi ia e hoolohe i kana palapala hoike hope loa, a e hookuu ia ia mai kana Oihana Luna Hooponopono ae:  Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka woalua, oia ka la 26 o Iulai, 1864, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia uo ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Wailuku, kahi e hana ai.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Maui, Iune 24, 1864.       136-3t

OLELO HOOLAHA.

     I KA POE MEA WAIWAI, KE HAI aku nei au ma keia Olelo Hoolaha, mai hoaie mai oukou i ka'u wahine mare, ia KENAU PUAA HAOLE, aole au e hookaa i kona mau aie a pau, no ka mea hoi, ua haalele mai keia ia'u.  a au lilo aku me ke kane manuahi, aia hoi ma Hauula kahi i noho ai ma ka hale o ke kane, ke noho kane la a wahine hoi ilaua, nolaila, ua weliweli honua au.  no kuu lohe ana mai, au hole aku kekahi poe me ka olelo aku, pono no i kuu wahine ke aie, a na'u noka e hookaa, oiai e kaawale ana maua, nolaila, ke papa mua aku nei au ia oukou, mai hoaie aku ia ia, o poho auanei oukou, no ka mea, aole au e hookaa i ka aie a ka wahine iaiau, aole e loaa ia ia ka hapakolu o kuu waiwai,  Ke ike la e na Makai i keia olelo hoolaha a'u, i na e ike oukou i kuu wahine mare, oia o Kenao Puaa Haole, e noho pu ana ma ka hale hookahi me P. Naue, e hopu aku oukou ia laua ma ke ano moekolohe; a e lilo no au i hoike no ia hana, a e ninau io iho no auanei oukou ma ka iho, "Heaha ko kenoa kuleana malaila?"  Ua ike ae la ia'u mau kauna olelo, me oukou ka wikani, me a'u ka hauhoa aku, mai hookipa oukou i ka wahine iaiau e palaualelo ana.  Ke hooko nei au i kuu manao me he Luna la no ka waoakua.

J. PUAA HAOLE.

Kapaka, Helemehameha, Iune 24, 1864.       136-5t*

LIONEL BROWNE

Loio o Ladana!

     O KA MEA NONA KA INOA MALUNA. UA makaukau oia e hana i na hihia a pau imua o na Aha hookolokolo o keia Aupuni.  Aia kona Keena maluna'e o ka Halepai Polynesian.

Honolulu, Mei 24, 1864.       131-3m

MAKEMAKE IA!  MAKEMAKE IA!

Ka Loli!  Ka Loli!!  Ka Loli!!!

     KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei.  e kuai aku i na LOLI o na ano a pau, ke nunui kupono, oia hoi ka LOLI mai ka aha iniha ka loa a hiki i ka alima, a aono no hoi; me ke kaulai pono ia a maloo maikai, a penei ka hana ana e pono ai:  E ho-o i ke kai maoli o ka moana iloko o ipuhao, a e elua paila ana, a e hoopoha uuku no ma ke kua o ka LOLI, i hookahi paha iniha - mai oki a hoopoha hoi mamua o ka opu o ka LOLI, aohe pono ke hoopaku ia ka naau; a pau ia mau mea i ka hanaia, alaila, kaulai a maloo maikai.  A ina e hanaia pela, e uku no au i Eono keneta (6) no ka paona LOLI hookahi; a ina no hoi e nunui loa ke kino o ka LOLI, alaila, nui ae no ka uku.  Penei ke kuai ana:  Ina elima iniha ka loa o ka Loli, Eono keneta no ka paona; a ina eono iniha, Ehiku keneta no ka paona; a ina ewalu inih, Eiwa keneta no ka Paona hookahi, a pela aku.

     EIA KEKAHI: - He makemake no wau e kuai i ka LALA MANO ame ka PEPEIAO LAAU.  A nolaila, e na makamaka, i lawe ae oukou i ka Loli, Lala Mano.  ame ka Pepeiao Laau ma ko'u Halekuai, ma ke Alanui Nuuanu.  makai iho o ka Halekuai o AKE, a mamua mai hoi o ka Hale Paina o na kanaka hawaii, oia hoi o Haleola.  Me ka mahalo.

AKUWAI, - Mea Kalepa.

Honolulu, Aperila 22, 1864.       126-3m

Pulupulu!

     A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI aku i ka pulupulu, penei:  PULUPULU i pau i ka waeia, 20 ken. no ka paona.  PULUPULU me ka anoano i wae oleia, 6 ken.  no paona.  E lawe no au i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa.

R. M. WINI.

Luna Pai o ke Kuokoa.

100-2m

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA "Nupepa Kuokoa,"

     Emi ka uku no ke kii.  E paiia no ke kii iluna o ke ANIANI a me ka PEPA.  E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H.L. CHASE (keiki.)                                                                                                                      

112-6m                                                     Mea Pai Kii

J.P.HUGHES.

MEA HANA NOHO LIO!

     AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei.  he Noholio Pelekane a he Noholio Meleka.  a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu hou.

     Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau, Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio, Na Ili Kauo o na ano a pau, Na Hao Keehi, Na Palaki Lio, Na Kahi Lio, Na Eke Ili, Na Huipa.

     A me na mea a ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea, NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

     Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.

     O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela Uwaea.  E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.

     Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.

     Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka'u oihana me na maikai.

     E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka'u oihana.  E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.

J.P. HUGHES.

Honolulu, Sept. 17, 1862.       100-1y

E MAKAALA!

     OWAU O KAMUELA, KA HOA KUAI O NA KANAKA HAWAII, NONA KA HALE KUAI PAPA MAuka iho o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu.  Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale.  no keia o kuu moku papa, "CONSTITUTION!"  a ke ku mai oia, e loaa ana ia'u na LAKO KAPILI HALE o kela ano, keia ano.  EIA NO KE WAIHO NEI.

     NA:  PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.  LAAU HALE, o kela ano, keia ano.  PILI HALE, PINE, AAHO, KEPA, PANI PUKA, PUKA, PUKA ANIANI, OLEPELEPE, KUI, PENA, AILA PENA, WAI HOOMALOO PENA.

     IA MEA AKU, IA MEA AKU. 

     Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oukou he KEIKI KAMAAINA au, he hiki ia oukou e ka Lahui Mai Hawaii a Niihau, ke kipa mai i o'u nei.  E hiki ana no na moku papa o'u i na manawa a pau, a hoolako mau ia'u.  He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena.  A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala la.  Aka, he hiki ole ia'u ke hana pela, o ko'u ano no ka oukou e imi mai a loaa, maopopo no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa iho la no ia o ko oukou makamaka.

KAMUELA, (Kaikaina o Kimo Pelekane.)

Honolulu, Ian. 22, 1864       118-8m

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.

     J.T.GOWER, - Makawao, Maui.

     J.D. HAVEKOST. - Wailuku, Maui.

     C.H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.

     J.W. SMITH, - Koloa, Kauai.

     HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.

     Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

     HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hei na kanaka makua.  O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo.  Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, naiulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.

     O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

     Eia hoi kekahi.  O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.

     Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

     Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hoekahi.  Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono.  Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi.  I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli.  Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi.  Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, aui ka la, ahiahi.

     E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNES CARMINATIVE BALSAM.

     He laau maikei a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku a me na mai like he nui.

     Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

     Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi.  Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he unikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

     Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono.  Mai ka makahiki hookani a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa.  Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

     A inu ea, e hui me ka wai maoli unku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai.  Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

     I akaka nae.  Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Ho'ale Ola, a i ole, e inu i wahi poakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

     Ina e luai ka mea mai, mahope o ku inu ana i ka Laau, a pau a i ka loaiia, e hanai hou aku no e like me mamua:  a pele no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

     Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau.  Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he noi wale; a o na mai HOKII no ha i ola nui, na mai i ola ole i na laau e nei.  E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.

     HE KUHA KOKO ANEI KOU?

     HE KUNU ANEI KOU?

     HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

     HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

     AOLE ANEI HE KUNU OO OU?

     AOLE ANEI OU MAI KUNU?

     AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

     AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

     AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

     AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?

     A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne. NA MAI HOOPAILUA.  Mai o ke Ake!  Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.  (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, Iloko o ko kakou mau waihona ai.)

     He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne he laau oluolu, a he oia no hoi.  Aohe no he mai i hele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia.  a e inu ia no hoi ua mau laau la.  Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoiao ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e ina hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no.  No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka  Huaale Ola a Dr. Jayne.

     Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hono ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau a ae a me ka maikai no hoi o ka ina ana, a me ke ola maoli no hoi.  A ina uo e inu ana ia ianu, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana.  Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa.  A ina e inu ia ua hikiwawe loa ke hehee iloko o ka puu waiho ai.  Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka uaha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino ooko o ka opu.

     DISIPEPESIA, (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moui ai.)

     O keia Huaale Hooia a Kauka Jayne, he maikai loa no ka ihooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino.  Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oiaku inu paia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o  ka wahi o ka laau.

     NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.

     Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE.  A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mae hua.  A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me ua mai e ae, no ke KOKO a inaina mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.

88-ly