Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 47, 19 November 1864 — Pono Kaulike ole. [ARTICLE]

Pono Kaulike ole.

Ke olaloia nei ma ke poo o keia kukuiu manao ana, <! Pono kaulike ole." - Heaha la ka mea i kapaia'i kela huaolelo maluna, " Pono kaulike ole ? Ua ane haohao io ia no paha ke ano o kela huaolelo; aka, i ka noonoo maoli mui nei o na Kaula ike o keia wa, a :ne ke koena kahiko mai o na Olohekaai o ka manawa o Kamehameha 1. Ke manao mai nei no lakou i kela huaolelo, he huaolelo ane nui maoli 110. No ke mea, o ka huaolelo " Pono kaulike ole," oia no ka like ole o na pono mawaena o na aoao eluu, i na he kaikuaana a he kaikaina, he kane a he wahine, he makuakane a he keiki, a pela'ku.

No ka hana like ole ia o na pono mawaena o kela a me keia, no kekahi waiwai a mau waiwai paha ; nolaila, he pinepine ke kaiahuakui ana o na kanaka imua o na L. K. o ka Aha Kiekiē, no ka imi ana i ko lakou mau pono kaulike.

A noia men, he nui ke kamailioia ana i keia mau la e na kanaka mahope iho o ka hoololi ana i ke Kumukanawai o kein Aupuni, me ka olelo ana, " aia a kukulu ia ke Kau Ahaolelo, aiailo, e pomaikai ana na kanaka Hawaii." Aka, i ka hoomaka ia ann o ka Ahaolelo, aole au a me lakou la ae i ike pono aku i ka pono kaulike o na Makaainana a me ke Aupuiīi. Aka, iloko nne o kamanawae Ahaolelo ana, hoopuka iu mai la ka manao e ke Kuhina Loio, me ka olelo mai, e hoopukn mai ana oia, i Bi!a Puhi Rnnia. A i ka pdka ana ae nei hoi o ka bila puhi rama, aole no au a me makou i ike aku i ka hannia ana mai o ka •* Pono kaulike. Ma ko'u ike maoli aku, ua ane kapakahi loa ka hanaia ana e na pono o oukou e na Makaainana, no ka mea, o ka pono a oukou i manao ai, aole ia o ka mea e hana ia nei, aka, o ka pona ole a oukou i makemake ole ai, oia ke mea e hanaia nei. Nolaila, nui ko'u aloha ia kakou e e na hoa Makaainana mai-o a-o, no ka mea, o kakou na kupa maoli o ka aina, a o ko kakou mau kupuna, oia no na hoa paaua pu me Kamehameha f., a me kona mau puali alii i ka vva kahiko.

A 110 ka hala ioa oia manawa ma ka j hapa-kolu mua o keia Kenetu.Ua , noiaila, ua hoomanao oleia ia ano kamaaina ana o na ilium like o keia Aupuni, mai luna lrlo a na ht»nahtrna lepo olaio loa, me ke kapae toa ana ae i ko oukou ano minamina Alii. Aohe kuma eae o ko oukoa hookae loa ia r a me ko oukou kapae loa ia ana mawaho aeo na laina kupololei o ke kaulike, eia wale no, o na manao kanaka iho no no ka mea, ua ike no kakou ina manao kanako a pau mai-o a-o, aole ia he manao ka i ka pono a me ka pololei. No ka mea, noloko niai o na manao kanaka, ka aua, ke ak)ha ole, ka huahua, ka opu kopekope, ka alunu, ka makee, ka manao ole i ka ha-i poim, a me na mea na ano hke he nui wale.

A ina pela ko kakou ano mao e hana ia'i, alaila, hc mea make pono ole ko kakou holoi ia ana me ke sopa hoomaemae; no ka mea, he kamaaina ia kakou na maou palupalu o ko kakou aina» nei, aka, i keia manawa, akahi no kakou a ike > ka laha nui ana*e o ka mauu maniania uaua, ua ikeia kona ano, he mauu paakiki, a*e iike me ka paakiki o ia mauu malihini ma ko kakou mau kihapai, pela no ka paakiki o kekahi mau kanaka malihini o na aina e, e noho nei maanei. A ia la-

kou e noho nei maanei, aia lakou iloko ponoi o ka iho o Kakae, a aia lakou la ma ke kae o na pomaikai kahi i muimuia'i, a o ko lakou la ku mau ana me ka hookokoke aku ma kahi nihinihi. he paku nui noia e alai mai ana muama o ko knkou mau alo, i meano kakou e ike po* no ola aku ai i ko kakou pomaikai. A ke oleio nui ia mai nei iloko o keia Ahaolelo, na na Kuhina Aupuni ka ! ka hookapae loa ana ae i ko kakou mau pono makaainana mawahho o na nlanui i maa ole i ka hele ia e kakou.

; A ina pela, alaila, ke hoomanao nei au i ka olelo mua a Vanekoua ia Kamehameha 1., i kana olelo ana mai penei: " Mai noho oe a hoolaka i ka Eaole, no ka mea, i na ka haole la he mea hoomakaulii aina." Kainoa no a hala, eia ka o lakou la io aku ka poe nann e nalinali liilii mai i ko oukou mau wahi hapaumi o na pono, a o oe hoi e ke Kupa Hawaii, e kupono ana oe i " Kapua, oka auwaa panana ole." Ke olelo mai nei nae ou kou e na makaainana, " Heaha iho la ka hoi ka na Lunamakaainana a kakou i hoouna aku nei Eia ka mea hai aku ia oukou, he ae wale aku no ka lakou nei i ka makemake o na Kuhina, i na e noi mai na Kuhina i mau tausaui. ko'u uku, o ka ae no ka lakou nei. A ina hoi e heluhelu ia mai na pulapala hoopii a na makaainana o kela apana keia apana i hoouna mai ai imiia o ka Ahaolelo, eia hoi ka lakou nei, o ka hoomoe ma ka papa, pau ae ana ia halawai ana o ka Ahaolelo, a pela aku nna no. Aoh % pau.