Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 15, 13 April 1865 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

                No ka ai naaupo, pau e kahi kahina ai, he aha la ka ai ? He hua piai, hua laau, he lau laau, he aa laau, aole ola pono. He io holoholona kekahi ai, he i-a o ke kai, he limu, hala ka la, a pela aku no. Ina pela ka hana ana, he ano no ia o ka naaupo, he mea pepehi kino, he mea elemakule e, he mea e make koke ai na kino, no ka paina naaupo ana. O ka lahuikanaka hana pela, e make ana no. Ina pela ke ano o kekahi lahui, he lahui no ia i ike ole i ka malama ana i ko lakou ola, o ka make no ka hope.
            Pela no hoi ka inu ana, inu no kekahi poe i na mea kupono ole, inu kekahi poe i ka rama — ono ia mea ia lakou. Ua oleloia, oia kekahi kumu nui o ke emi ana o na Inikini o Amerika. Ua inu lakou i kela wai ahi, wahi a lakou. A he mea pono paha ke nana aku i ka hope o ka poe inu i na wai ikaika. Ua oleloia, a ua loheia, a ua ikeia no hoi, he mea make no ia. A ina ua hana kekahi lahui i keia mea ma ke ano naaupo, e poino ana ko lakou kino, o ka make no auanei ka hope. No ka mea, o ka poe i ike i ka malama ana i ke ola o ke kino, ua hana ole lakou i keia mea e make ai lakou. Pela ka manao o kekahi poe Kalaiaina.
            O ka aahu ana. Ua manao kekahi poe, aole he mea e make ai ka aahu ana i ke kapa. He manao oiaio no ia, ina ua hanaia ka aahu kupono no ke kino, a i ka wa kupono no hoi. Ua manao nui kekahi poe ma ka aahu maikai, nui no hoi ke kumukuai. Aole he manao ma ka paa, a uaua hoi, a me ka mehana. No ko lakou manao nui ana ma na mea maikai, ua pii ke kuai ana, a ua pau loa na wahi dala, aole lawa na pilikia e ae, kahi ai, kahi i-a, a pela aku no, Nolaila, aole ikaika pono na kino. Heaha la auanei ka hope ?
            I ka wa e wela ana ka la, aahu no kekahi i na kapa ano manoanoa, a ano huluhulu paha, e like me na puapuamoa paina, a pela wale aku, a heaha la ? I ka wa hooilo hoi, i ka wa e anu ana, e hui ana, e hao mai ana na pahi — pelu a ka Hoolua, aahu iho la kekahi poe i na wahi aahu lahilahi, hoihoi na lole paina iloko o na ipu hokeo, na pakeke kapa a me na pahu, minamina lakou o pau na lole paina a me na lole ano huluhulu i ka pulu i ka ua, aole he minamina i na kino o pulu i ka ua, a loaa mai na mai fiwa, kumu, anu a me na mai like. He mau mea e make ai na kino.
            I kekahi manawa, ua aahu no kekahi poe i ka aahu, ua hele paha ma ke alanui a loaa lakou i ka wela, puka mai la ka hou mai loko mai o na puka makalii loa o ke kino, wehe koke no kekahi poe i ko lakou mau aahu, a luu aku la iloko o ka wai anuanu, a i ole pela, noho iho la ma kahi e kololio mai ana ka makani, ina he puu hoomaha, a ina paha ma ka hale. He leo no ia e hea aku ana ia Mai e hele mai, a ia Make, e kokoke mai. O ko laua'la hiki koke mai la no ia. I kekahi wa, pelapela na aahu, lepo maoli no, pilau, haumia, he mea mai.
            Ua hele wale no kekahi poe, aole o lakou wahi kapa, iloko o ka wa anu, a me ka wa wela, na makua a me na keiki, a pela wale aku no. Ua mai la ka ua, pa mai la ka makani nui, pa mai hoi ka wela o ka la, a pa iho la ma ka hale kino lepo, a hiolo iho la ia, nani wale hoi ka hiolo ana ? No ka naaupo, aole ike i ka malama ana i ke ola o ke kino.
            O ka auau ana. He mea maikai ka auau ana, he mea e ola ai ke kino, he mea e pau ai ka haumia a me ka lepo, a e maemae ai ; aka, ina hana naaupo, auau a loihi loa, loaa i ke anu, maeele, he kumu mai no ia, he alanui o ka make. He palena ko ka auau ana, e auau i ka wa pono. O kekahi poe aole auau, lepo ko lakou kino, onionio na maka i ka lepo, i ka auau ole, I ka wai ole paha ? He makau i ke anu. He kumu mai no na kino pelapela, a pela'ku no. Koo-u ke moe, aole oluolu. I na ua malama ole kekahi poe i ke kanawai o ka auau ana, he hoomaunauna ola ia, aole ike i ka malama ana. He hae hoailona o ka make, he hae i hoohapaia, aole i kauia iluna o ka huini o ke kia o ka moku. Pela ka Lahui-kanaka i ike ole i ka malama ana i ke ola o ke kino. Ua kau ua hae hapa la iluna o ia Lahui, i ike aku ka lehulehu, ua make loa, ua lele ke aho o Olepau, a e kanikau pu iho paha lakou.
            Ka moe ana. Ua luhi paha na aalolo o ke kino, ua nawaliwali, nolaila, ua hiamoe, i oluolu a ikaika ke kino. He mea e pomaikai ai ke kino i ka hiamoe ana, ke ola no ia o ke kino. E hiamoe i ka wa kupono e hiamoe ai. O ka po ka wa kupono e moe ai. Ua luhi ke kino i ka hana i ke ao, a e oluolu i ka po, i maha, a ikaika hou ke kino i ka hana ma ke ao ana ae. O ka poe ike ole i ka malama ana i ke ola o ke kino, ua ala lakou i ka po ; a ma ke ao, ua moe wale no, aole hana. He mea ia e nawaliwali ai na kino. Pela ka ike ana, ka lohe ana, aka, he oiaio no nae ia mea wahi a ka poe naauao. Ina pela, he kumu io no ia o ka make. A i na i kanalua kekahi, e hoao iho no i ike ia ka oiaio. No ka mea he manawa kupono e moe ai, a he palena hoi o ka moe ana. O ka mea kue i ua kanawai la o ka moe ana o ke kino, e poino no ia, o ka Lahui i hana kue i ua mau kanawai la, e make no ia.
L. AHOLO. Aole i pau.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, APERILA 13, 1865.

Anaana.

                Iloko o ka pule i hala ae nei, ua hookolokoloia kekahi kanaka imua o ka Ahahookolokolo Kiekie o keia Aupuni no ka lapaau mai ma ke ano hoomanamana. O Kalaau ka inoa. o ua kanaka la. Ua ahewaia oia e ka poe Jiure, a o kona hoopai ia koe. Aohe o keia ka mua o na hana o ia ano ma keia aina. He oiaio no ua lanakila ka anaana, me ka hoomanamana, me ka hooulu akua, me na mea lapuwale a pau e pili ana ia mau hana, i ke au pouli o ko kakou lahui. Aka, i ka wa i puka mai ai kakou iloko o ka malamalama ua emi ua mau hana naaupo la. Ua hooikaika nui ke Aupuni me kona mau lala a pau, me na makamaka a pau o ka lahui, e kinai i kela mau ino nui; no ka mea, ua ike lakou he mau haha hoopoino ia i ka lahui kanaka holookoa. Nolaila, ua emi ia mau hana. Ua makau ka poe Anaana ke hana ma ia mea, a haalele i ka hana ana, a i ole ia, ua hana malu paha. Aka, iloko o keia mau makahiki i kaa hope koke ae nei, ua ulu hou mai ua mau hana la. Aole hiki i kekahi mea ke hoole i ka lanakila ana o ia mau hana. Ua hanaia ma ke akea. Ua hele huakai pinepine ia poe hoomanakii a puni Oahu me ka lakou mau hana ino. Weliweli e ka hikiwawe o ko kakou hoi hope ana iloko o ka lua pegana i keia mau makahiki iho nei. O ke kumu o ia hoihope ana, ua akaka no. A o ka poino o na lehulehu i make mamuli o ia mau hana, me ka hewa nui i ili mai maluna o ka lahui, aia no ia maluna o ke poo o ka mea, a mau mea paha, nana i hoala hou i na hana o na kau o ka pouli pegana. Ua hana hewa lakou i ka poe make ; ua hana hewa lakou i ka poe e ola nei, a ua hana hewa no hoi lakou i na hanauna e hiki mai ana. Ua kolohe lakou i ke ola o ka lahui holookoa, a ua hoonaukiuki aku no hoi i ka Makua o na lahui a pau. Pono ke mihi.
            Mai ka wa a makou i hoomaka mua ai e noonoo i na mea e pili ana i ka Lahuikanaka, ua ike makou i keia ino nui iwaena o kakou. A mai ia wa mai ua hakaka hooki ole makou me na manao o ka poe anaana. Ua paio mau makou me ia mau manao ; no ka mea, he kaulahao ikaika loa ia e hoopaa nei i na kanaka iloko o ka hale paahao o ka pouli, a e kauo nei i na kanaka he nui iloko o ka po. He nui na kanaka i make i ka poe anaana, aole nae no ka mana io o ua poe anaana la, aka no ka hoomaka'uka'u ia. He mea mau i na kanaka a pau, i na e pio ka manaolana no ke ola, o ka make no ia. Oia ka make a ka poe anaana. Aole a lakou mana e ae, o ka mana hoomaka'u wale no. Makau ka mea i oleloia ua anaana ia, hooiaio ia i kona make a weliweli loa, pio ka manaolana, a o ka make ka hope.
            Aka, o ka mana io o ua poe anaana la ma ka lawe ola, he ole loa, he lapuwale, he wahahee wale iho no. Koe nae ka mana i lawa like i na kanaka a pau, oia ke kolohe ana me ka lima ikaika, a pepehi maoli. O ka hoola me ka lawe ana i ke ola ma ke ano akua, aia wale no i ke Akua ia mana. Nolaila he wahahee ka ka poe anaana e olelo nei he mana ko lakou i ka lawe ola. Eia ko ke kanaka mana : o ka pepehi maoli ; hahau i ka laau, ki i ka pu, o i ka pahi, kaawe i ka puu, hanai i ka laau make, me na mea ano like me ia. Aka o ka mana Akua o kekahi kanaka e make ai kekahi, o ka lapuwale ia o na lapuwale a pau ; ka wahahee pookela ia o na wahahee a pau.
            Pono i ke Aupuni ke hoopai oolea i na hana o ia ano. Pono i na kumu ao e alakai i na haumana i pakele lakou i keia lua naaupo. Pono i na makua e ao i na keiki opio he wahahee ka hana a na kahuna anaana me na hana ano like. Pono i ke kanaka ke makau i ka Mea Iaia ka mana e make ai a e ola ai, aole i ke kanaka wahahee, ka mea mana ole.

He Palapala na Kauka Kulika mai.

                I ka hiki ana'ku nei o ka Lunahooponopono o ke Kuokoa ma Kauai, ua loaa mai ia makou na palapala mai ia ia mai. Eia kekahi.

NO KA RAIKI MA WAIMEA.

                Ua kanu nui ia ka raiki ma keia wahi. Ke ulu nei ma kekahi mau loi ka raiki i kanu hou ia iho nei, a ua uliuli ke nana'ku. Ma na wahi a pau o ke awawa o Waimea, ua kukuluia na hae keokeo, i mea e hookuke aku ai i na manu. Ke manaolana nei makou e ohi ana no na kanaka oia wahi i ka pomaikai o ko lakou luhi.

NA HUA AILA NAHA (HUA KOLI.)

                Ua ulu wale mai no ke koli ma na kula o Waimea. O kekahi kumu keia e loaa ai ka waiwai i ko laila poe ina lakou e hooikaika i ka ohi ana i na hua. E pono i kekahi poe e alu like ma keia hana maikai ; a e ohi hoi i ka hua pala mai keia mau laau mai e ulu wale ana ; a me ko lakou kanu iho nohoi i ka manawa e hiki mai ai ka wa ua.

NA KANAKA MAI NIIHAU MAI.

                Ua ike iho makou i ka nui o na kanaka, wahine, me na keiki o Niihau ma Waimea nei. O ka nui o lakou, ua makemake loa e noho ma kahi e ike ia aku ai na mauna o ko lakou home mua, kahi a lakou i launa iho ai a i walea ai i ko lakou mau la opiopio. Ua nui ko makou aloha no lakou. E kuaiia no paha e lakou i na makahiki i hala aku nei i ka mokupuni okoa, a i ole ia i wahi apana aina no hoi ; me nei aole lakou e puana.

NA MOKU OKOHOLA.

                Ua nui wale na moku e ku pinepine nei ma Waimea no na mea ai. Ua nui ka olioli o na kanaka o laila i ke kuai ia o ka lakou mau mea kuai ma ko lakou one hanau. Ma ka pule iho nei o Aperila, ua manao wale ia e ku mai ana kekahi moku e holo ana i ka aina Kukaemanu mai Honolulu mai ; ua makemake lakou e kuai i mau pai ai. Ke hilinai nei makou e loaa ana no ia lakou na mea a pau a kela poe kanaka e makemake ai, oiai he poe Hawaii ka nui o na kanaka e noho la ma Puakailima (Bakers Is.) a o lakou hoi ka poe i pilikia mai nei i ka ai ole i ka ili ana o kekahi moku ma ko lakou wahi, a o ko lakou mea ia i nui loa ai, a pau koke ai ka ai.

NA KEIKI.

                He mea olioli nui i ka manao o na mea a pau i ka ike maoli ana'ku i ka nui loa o na keiki o keia wahi. Ua maopopo ua piha pono na hale ia lakou. Ua laukanaka na alanui i na keiki. O kekahi halekula maanei, ua aneane hiki i ke kanahiku ka nui o na keiki. O ka halekula nui hookahi paha keia malalo o ke kumukula hookahi ma keia Pae aina. Ua olioli iho makou i ko makou lohe ana iho. Ke manao ia nei e kukulu i halekula hou. i lua no ka halekula. Ua halawai iho makou me kekahi kanaka ui opiopio i kapaia o Kaehu ; o ka make ana'ku nei no ia o kana wahine, a waiho mai ia ia i na keiki ehiku ! o kela makuahine, aole ia i like me kekahi poe wahine Hawaii e ae. Me he mea la, ua hoolohe maikai aku ia i ka leo o kana kane. E mau ka loihi o ka manawa o kona hoomanao ia ana.

NO KA EKALESIA.

                O ka hoopu-a ia ana ae o kekahi mea e pili ana i ke Kahu o ka ekalesia o Waimea nei, ka mea nana i keehi iho i ka puuwai o na mea a pau a lilo i mea kaumaha. Ma kana hai pololei ana'ku i kana mea i hana ai i ke Komite o ka Ahahui Ekalesia o Kauai, ua maopopo kona hewa. Nolaila, hookahi ponoi wale no alanui a ka Ahahui e hahai aku ai ; a ma ka la 29 o Maraki, ua halawai iho lakou, a, ua hoopau ia ae kona noho Kahunapule ana. Ua kaumaha loa ka manao o na kanaka o Waimea nei nona, a pela no hoi ka poe i haalele iho i ka pono. Aohe maopopo ia lakou ka lakou mea e hana ai, aka mahope iho, ua loaa ia lakou ka manawa e noonoo ai a e pule ai ; a he mea kanalua ole e imi no paha lakou i kanaka kupono ma kahi o ke Kahu mua e waiho hakahaka nei. KAUKA KULIKA.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                Ua holo aku nei o Rev. M. Kuaea i Kauai, maluna o ka mokuahi Ane Laulie (Annie Laurie) i ka Poakahi iho nei. E holo ana ia e noho iki ma Waimea.

            PUMAHANA KEIA MAU LA.— Ua malie maikai no ke Kaona o kakou nei i keia mau la, a ke kokolo mai nei nae ka wela i na houpo o kakou.

            MANUWA BERITANIA.— I ka la pule iho nei, ua ku mai ka mokumahu manuwa Beritania o Clis mai Valeparaiso mai, a i ka Poakahi ae, ua haawi mai i na pu aloha he 21, a pela no hoi na pu o Puowaina i pane aku ai.

            KA HALE OLOPAPA.— Ua haiia mai ia makou, i ka Poaono i hala iho nei, mai pau i ke ahi ka hale olopapa o Lui ma. No ka wela loa o ke kapuahi, ua komo aku ke ahi aloha kekahi laau o ka hale, a hoomaka ka a ana. Aka, ua pio koke no nae, i ka ike e ia ana i ka wa uuku o ke ahi.

            UA MOLOWA KA.— Ua hai mai o Papaai, o Waikane, Oahu, i ke poho o kona manao lana i ke kanu Pulupulu. Ua hoomaka ka oia i ke kanu ana i ka malama o Novemaba, 1864, a akolu ae nei kanu ana, aole ulu iki, wahi ana. Eono wale no ka mahina ka hoao ana, a o ka manaka koke no ia. E hoao hou ka pono.

            KA AHA JIURE.— Ua mahalo iho makou i ke akamai o ka poe jure o keia kau. Iwaena o na hihia a lakou i hana ai, ua laweia mai imua o lakou kekahi kahuna hoopunipuni o Kalaau ka inoa, no ka imi waiwai ma ka hoopunipuni. Ua kauia iho maluna o ua kahuna hoopunipuni la ke kanawai oolea loa, a eia oia ke noho nei iloko o ka Halepaahao me ka hana oolea loa.

            KANAKA HAULE ILOKO O KA IPUHAO.— Ua poloaiia mai makou e J. A. Kealohanui o ka ua kanilehua o Hilo i ka haule ana o kekahi kanaka ma ka wiliko ma Kaiwiki, Hilo, Hawaii. Ua hana ka ia i kona wahi moe maluna o na ipuhao puhiko, a i kona moe ana, ua haule oia a ku maloko o kekahi ipuhao puhiko nui. Ua pau kona kino holookoa, a koe ae ka a-i me ke poo. E ola ana paha ia, aole paha. Ea, e ka mea e hana ana me ka naaupo e like me keia, a hoomaunauna i ke kino me ka ike aku no he make ia nona iho.

            NALO I KA EKE A HAKAI.— Ua pinepine loa na leta i hooiliia mai me ke dala, a i ka hiki ana mai ia nei, a kii aku, ua puehu. E pono e makaala pono na Luna Leta, o poho auanei ka lehulehu a pilikia no hoi.

            LIMA LEWALEWA MALALO O KA LA.— Ua ike pinepine iho makou i kekahi poe kanaka e moe wale ana no i ka hale, aohe hele e imi wahi hana, na hai e hele a loaa, hookahi ka ai pu ana. Mai hana pela, e alu like, i loaa ka pomaikai ia oe a me kou ohana a pau.

            PAKELE I KE AHI.— I ka po o ka la 6 iho nei, pakele ka hale o Marie Kekaulahao, mai pau i ke ahi. Ua haiia mai ia makou he hula ma ua hale la ia po, a ia lakou i lealea ai i ka hula me ka hoolele ana i na wawae iluna, aia hoi ma kekahi rumi e ae, ua a ke ahi, a e wela ana ka hale me ko lakou ike ole. Iloko o ka lealea, ua kokoke ka poino.

            PALAPALA HOU.— Ua hoopukaia iho nei e ka Papa Hawaii kekahi palapala hou ; he palapala liilii, a ua kapaia, NA OLELO AO LIILII. Ua humuhumuia ma ke ano buke liilii ; ua oi iki ae nae kona nui i ka D. Malo Haiao no na mea nui maloko o ka ke Akua Olelo. He wahi palapala maikai keia, he palapala hou, a he pono e hoolaha nuiia ma na welelau o ko kakou mau Pae Moku nei, a ina holokahiki kekahi o kakou.

            PAU MAKEMAKE IA HILO.— Auhea oukou e ka poe e hooili mai ana i ko oukou mau manao i ke Kuokoa, mai kakau mai oukou me ke kuawili, a mai hoolilo nui oukou i ko oukou manao ma ka mahalo ana i ke Kuokoa, no ka mea, i na manao mahalo no o oukou, piha kekahi kolamu. He mea waiwai ole ia. Ina oukou e makemake ana e kakau, e hoomaka mai no ma ko oukou kumumanao. Ina aole oukou e hoolohe i keia, e hoomoeia no ko oukou manao ma ka papa.

            INU PAPIPI ME NA HANA HOOHILAHILA.— Ua lohe mai makou ia P. Keaonaulu, i ka hana ia o ka papipi ma Omaopio, Kula, Maui i na mea ona, a ua lanakila loa ka a ana o ia ahi ma ia wahi. Ua hana iho kekahi wahi luahine i keia wai ona, a ua ao aku ia i kana mau keiki ma ka inu ana ia mea awaawa. He mau hana hoohilahila, kekahi i hanaia. E na makamaka, mai hana a hoohalike aku me keia hana wai ona, no ka mea, aia ilaila na hana ino a pau a Diabolo.

            WAWAE KANAKA.— Ma ka Poakahi iho nei, ua loaa kekahi uha kanaka ma Ainahou. Iloko o ke kai kahi i lana ai, i ka wa i ikeia aku ai. I ka laweia ana mai a kula, a nana iho, eia ka uanei he wawae kanaka ; i ka oleloia mai nae he wawae ka no ka Pake i okiia e ke Kauka, a kiolaia iloko o ke kai. Eia ka mea apiki loa, o ke kiolaia ana iloko o ke kai ma kahi e lawaia ia nei. E pono e hoopaiia ka mea nana i kiola i ke kai. Hana ino maoli, no ka mea, nolaila no kekahi i-a a kakou e ai nei ; a o ka hana ino kokeia mai nei no ka keia. I ka molowa ka paha i ke kanu iho ilalo o ka lepo, " Ae, mamuli paumaele kuu mau manamanalima i ka lepo, a eha ae ko'u maiuu i ke aa."

            HANOHANO PONO NO.— Ma ka po iho nei o ka Poakahi, hele aku la ka Mea Hanohano ke Alii Kiaaina o Oahu, kana Aliiwahine, a me ko laua kaikuaana, ka Mea Hanohano Pauahi Bihopa, a me kekahi mau hoa hanohano e ae, i ka hookelekele waapa ma ke awa lai o Honolulu ; e ake ana paha e moni mai i ke ala o na pua, oiai e kauo ia ana ua ala la e ka makani Koloio o ke kuluaumoe, o ua aina makani aloha nei ; a e makaikai ana hoi i na lihilihi o ka mahina loli wale. Oiai e holoholo ana ua mau alii la ma ko lakou mau waapa, aia hoi, pa'e mai la ka leo hookipa mailuna mai o ka Moku Kaua Lukini, a no ka nui loa o ke koiia ana mai, nolaila, ua a-e aku lakou iluna o ka Moku Kaua Lukini, a ua haiamu ilaila no kekahi mau minute pokole, a ua hookipa maikai loa ia no nae, a mahope o ia launa ana, hoomakaukau na poe alii e hoi mai iuka, ia wa no, hoopuka kekahi Lukini i kona lokomaikai hiwahiwa, ma ka hookau ana i ka Mea Hanohano Lilia Kamakaeha Dominis, maluna o kona waapa, (ke Kapena,) a o na poe nana i hoe ka waapa, o na'lii no o ua Manuwa Lukini nei ; me na huihui gula noe kuwelu ana. A oia hoohanohano ana, ua pono no ; no ka mea, o ka uku no ia o kaia la hana maikai mau i na malihini kaulana i hui mai me ia.

            KA HANA AKAMAI E LOAA AI KA WAHINE WAIWAI :— Ua hai mai la kekahi nupepa o Ohio i ka hana a kekahi kanaka opiopio noho malie. Ua haawi aku ia i ka Luna Helu i na tausani dala he nui wale no kana dala loaa mai, a ua uku aku no i kona auhau, a ua oluolu no hoi kona manao i ka ike ana i kona inoa iloko o ka helu o na'lii waiwai o ke aupuni. No ke kaulana o keia mea, ua hoopalau iho ia me kekahi kaikamahine a kekahi kanaka waiwai, a mare iho laua. Mahope iho, ua ikeia aole ana dala, a ua kuai aku i ka wati a kona makuahine i ke dala i loaa kana mea e uku ai i kona auhau o kana dala loaa mai. Ua makepono iho ke Aupuni ia mea, a pela no hoi ke kanaka opiopio.

NU HOU O NA AINA E MAI.

                No ke ku ole mai o kekahi moku leta i keia mau la, nolaila, ua nele makou i na nu hou o na aina e ; aka, ua lawe mai nae makou i kekahi mau nu hou ano nui o na nupepa i hala'ku nei, a ke pai nei makou maloko o ka kakou nupepa, i ike ai oukou i na mea i koe aku.

Ka Palapala a ka Pope.

                Ua kakau iho ka Pope i kekahi palapala, a ua hoounaia'ku i na Pihopa a pau o ka Ekalesia Katolika ma na wahi a pau o ka honua nei. Iloko o keia palapala i ulu mai ai na manao hoopaapaa, nana hoi i hoouluku ae ka manao o na kanaka o Europa. Ua hoopio aku na nupepa Enelani, o Farani, a me na Aupuni e ae o Europa i na manao o loko o ua palapala la. Ua hookapu ae o Napoleona, ka Emepera o Farani i ke pai ana o na Bihopa Katolika i ka palapala a ka Pope, a me ka heluhelu ana ma na halepule. Ua hai ae ka Pope maloko o kana palapala i kona manao e hookuokoaia na aoao hoomana a pau mamua o ka hoopunipuni ana a me ka inaina ana o ke Kanawai ; a e hoopaiia ka poe a pau e kue ana i ka Ekalesia Katolika e ko lakou mau Aupuni. Ua hoopio iho ia i ka hai akea ana'e o na kanaka i ko lakou mau manao, a me ke pai ana ma na pepa ; a ua hooholo iho ia o na kula a pau e noho lakou malalo o ka malu o ke Kahunapule Katolika, a na lakou hoi e alakai. He sakarema ka mare ana, a o na Kanawai e pili ana i na mare ana no ka Ekalesia Katolika no, aole no ke Aupuni wahi ana. Ua hai ae na nupepa Farani, ina e hookoia na manao o keia palapala, e lilo no keia honua i mea ole, a e hoi hou no ihope iloko o ka pouli, ka wa naaupo.

No Denemaka.

                He nui loa ka hoopaapaa o na mana Geremania a pau no ka lakou mea e hana'i ia Kelewiki a me Holokena (Holstein,) oia hoi na aina i laweia mai ai mai ke Aupuni o Denemaka. Ua makemake loa ke Aupuni Perusia e lawe i keia mau Mokupuni nona iho. He mau awa ku moku maikai loa kekahi o keia mau Aupuni, a o kekahi kumu ia o ke kaua ana mai nei. Ua nui na palapala hoopii i kakauia, a i kauia ka inoa o na kanaka he nui wale, e noi ana e hoohuiia ia mau Aupuni me Perusia. Aka, ua kue mai o Auseturia i keia, aole ona makemake pela e hana'i. O ka manao hoi o na Aupuni liilii o Geremania, o ka hoonoho aku ia Feredorica o Augusetenebuga (Augustenberg) ma ka Nohoalii o Kelewiki a me Holokena, no ka mea, oia ka hooilina kupono loa ma ka hanau ana.
            Ua haawi ae ke Alii o Denemaka i kekahi Kumukanawai hou a Kuokoa no hoi i kona mau Makaainana. Ua Kuokoa lakou ma ke koho ana, ma ka Hookolokoloia ana e ka poe jure, ka hai akea ana'e o ke kanaka i kona manao, a me ke pai ana ma ka pepa, na kula uku ole, a me ka noa ana o na ano hoomana a pau.

Palapala a S. C. Limaikaika.

                He manao noloko mai o kekahi palapala a Kenela Limaikaika, ke keiki Hawaii e noho mai nei i ke awahua o ke Kaua makamaka ole. MAMUA O RIKEMONA, Ian. 22, 1865.
            Ke manao nei au ke kokoke mai nei ka manawa e pau ai o ka hooilo a me keia kaua weliweli. E kaua ana no nae ke Aupuni Kipi i kekahi mau kaua ikaika lua ke hiki aku i ko lakou hopena ; aka, ua puhi aku no makou i ke kipi ana, a ke pakaawili nei i ko makou hopu ana'ku. E make ana no ia. Ua hoolioliia ka aina e na lanakila mau ana. Ua maopopo no ua hoohauoliia na kanaka maikai e ka hele kupaianaha ana o ka ahahui imua iloko o na ninau e pili ana i ke kanaka, a no ka oiaio, me he mea la " ke hele nei ke Akua imua." Aole nae o'u olioli. Ke malama nei au ia'u iho no kekahi poino e ili mai ana, me ka manao aole au e haalele i ka puali koa ina he mea hiki ia'u. Aohe hana i oi ae ke kiekie mamua o ka hana o ke Aupuni o Amerika Huipuia.
            I keia manawa eia ia'u kekahi puali koa nona na papa koa eha, no ka hele ana o ka mea maluna ae o'u, he maikai no hoi, he pilikia nae ka hewa.
            I nehinei, i ko'u luna e paa ana i kuu lio, ninau aku la au iaia nohea mai ia. Hai mai la ia no Hawaii. Ua maopopo no ia'u he kanaka maoli no ia ma ka inoa o Kealoha, a i haalele iho hoi i ka Pae aina Hawaii i ka makahiki i hala aku nei. He kanaka okoa iho no kekahi, ma ka inoa o Kaiwi, oia ka mea i noho kokoke me Kamika Lunakanawai, a haalele iho ia i kona one hanau i kela malama o Iulai i hala'ku nei. Ua olioli loa au i kuu ike pinepine ana ia laua, a ua maikai ko makou walaau ana ma ka olelo Hawaii. He koa maoli no o Kealoha noloko o ka puali koa nika o Amerika Huipuia, a o Kaiwi hoi he koa maoli no noloko o ka puali koa nika 28 o Amerika Huipuia, no ka puali lawe kopala, koi, a ia mea aku. He mau kanaka maikai no laua a elua, a he olioli laua ke ike mai ia'u.
            Ke eleu nei ko makou paikau ana, ma ke ki poka ana, me ka hoomakaukau no kekahi hele ana i koe. I ka manawa malie ua hanaia e makou na manawa a pau. Aohe kipu ma ko makou mau laina.
            O ko'u wahi hale uuku, he wahi hale maikai no a pumehana no hoi. I ke ahiahi e a mau ai ko'u ahi i hoa ia me ka wahie nui liilii. O ka laau Kedera a me ka hole na mea nana e hoonani na paia o kuu wahi hale, me na papa-kaukau, lole, a me na lole koa. O ka " Hae kahiko ka mea e welo mau ana ma ko'u aoao, E aulau mai ana hoi ka'u pahikaua ma kuono. Elua noho me kekahi noho omolemole i kukuluia a puni. He pahu ma kekahi aoao, a o ke ahi hoi ma kekahi aoao.
            Ua lawa au, oiai elua makahiki me ka hapa o ko'u noho ana iloko o ka oihana koa me ka hoomaha ole. E hooikaika ana au e imi i mea no'u e hele ai, a e ike ai hoi i o'u mau hoa'loha ma ka Akau. Ke kakau nei au iluna o kekahi pakaukau, i uhiia i na buke heluhelu a me na buke Kaua, me ke kukui ihoiho ; a ua nui loa ka'u mau buke e heluhelu ai. He halawai haipule ka ko'u poe kanaka ma kekahi halepule i haawiia mai ia makou e ka poe Hui Keristiano, a me na halawai liilii iho malalo o ko makou Kahunapule oluolu o Pohakuwahie (Rockwood.) He hawawa ka halawai a ka poe nika, aka, he manao haipule maoli ko lakou. He nui no na kanaka maikai o makou.
            I kela la aku nei, ua hele aku au i Norefoka e ike ia Kini (Jennie.) (oia kekahi o kona mau kaikuahine.) Ilaila o Sara Koana (kaikamahine a Koana o Hilo) a me kekahi poe wahine e ae. Ua maikai no ke ola o Kini, aohe maimai, a ua paa oia i kekahi hana maikai. Ke manao nei au ua pomaikai loa ko kakou ohana i ka hoike akea ana ae i ka huikau nui o ka malamalama me ka pouli.
            Ua nui loa ko'u manao e ike i ka " hale kahiko ma ka home," a me ka pa kupapau o Kawaiahao. Ua nunui loa ae la paha na laau, ua like paha me ka ululaau ; a ua lilo ae paha ko kakou pa i pa ala mau loa.

Ke kaua ma Iava.

                Ke kaua nei ka poe Holani ma Iava me na kanaka maoli i kipi mai. O Iava, oia kekahi o na Mokupuni waiwai loa ma ka honua nei. Eono haneli me kanakolu mile ka loihi ; ma kekahi wahi he 30 mile ka laula, a ma kekahi hoi he 12 mile ka laula. He nui na mauna ma keia Mokuaina ; iwaena o lakou, ehiku luapele. He aina wela loa keia. Ua nui loa na hua o keia Mokupuni. Ma kahakai, ua paa pono i na uluniu. A mauka hoi na ululaau nui o kela ano laau keia ano laau. O ka nui o na kanaka, eiwa miliona me ka hapalua. He raiki ka mea ai nui a na kanaka, a ua like loa ko lakou ano me ka poe La-ka ; a he poe Mahometa lakou. He nui no ka poe Pake me ka poe Arabia ma ia aina. Ua hooulu ae no lakou i ke kofe, ke ko, a me na pulupulu, me na mea ala, na ili ala, me na hua ala, ka nioi pepa, ka baka, a me ka inigo (Kalu.)
            Mawaena o na mea kupaianaha o keia Mokupuni kekahi luapele i make, aohe a, a i kapaia hoi ke " Awawa o ka make." He hapa mile ke anapuni. Ke ku nei me ka makauia e na kanaka. O na mea ola a pau e komo ana ilaila, e haule koke no ilalo a make ; ua paapu ka lepo i ka iwi o na kanaka, ke dia, tiga, a me na manu i make iho i ke ea make e waiho mau ana iloko o kela awawa.
            Ua lilo iho keia Mokupuni i ka poe Holani iloko o na makahiki 200. O ko lakou Kulanakauhale Kaulana, o Batavia me na kanaka he 120,000. Malaila hoi kahi i hoopaaia'i o Kapena Gibesona, ka Aposetole Moremona e noho mai nei ma Lanai, no ka manawa loihi, e ka poe Holani.
            Ua kipi na kanaka i keia manawa, a ke poai-puni nei ia Sinitana (Sinteng) kekahi papu iwaenakonu o ka aina, a ke hooikaika nei no hoi ka poe koa Holani nana e malama ua papu la ia lakou iho. Ua hoouna'ku ka poe Holani i kokua no lakou i kekahi mau Mokupuni e aku. Ua emi iho ke kipi ana ma kekahi mau wahi o ka Mokupuni, a he mea kanalua ole no paha ia e lilo no keia kipi holookoa ana i mea ole.

Pohaku Paakai.

                Ua haiia mai, aia ma ka Mokuaina hou o Nevada, ma ka hikina o Kalefonia, kekahi papaa pohaku paakai i like ka moakaka me ke aniani : He 14 kapuai ka manoanoa. Ua maemae loa keia paakai, a o ke kaulai wale aku no ka hana me ke kuai aku.
            O na mine paakai kupanaha ma ka honua nei, aia no ma Auseturia ma kahi e kokoke ana ia Karakau (Cracow.) Ua hanaia iho keia mau mine iloko o na makahiki 700 a oi ae. Ua kaukani kapuai ka hohonu o lakou a oi ae. He umikumamakahi lua me na alanui pololei, ma na wahi palahalaha elima, e like me kekahi hale i hanaia i na hale elima, a e hele ana hoi a hiki i kahi pohihihi loa o ke Alanui a me na ana. Hookahi haneri me kanalima kapuai ke kiekie o kekahi mau rumi. Hookahi rumi i hanaia i halepule, me ke kuahu, me na kii pohaku, me ka awai i hanaia noloko mai o ka paakai. Ma na la nui, ua puhiia na kukui iloko o na rumi a me na alanui, a he mea nani no hoi ia ke nana'ku, no ka hooleleia mai o ka malamalama mai ka paia mai a mai na kaupoku paakai mai. Hookahi tausani ka nui o na kanaka hana malaila me na lio 400. He wahi Kulanakauhale no kekahi malalo aku o ka mine, a ua hoohala iho kekahi poe kanaka i ka hapa nui o na la o ko lakou ola ana malalo o ka lepo. Ua loaa na miliona pauna he 70 o ka paakai.