Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 15, 13 April 1865 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
Hoku Ahiahi " Star of the Evening."
1 Hoku maikai i ke ao laelae,
Kuu malie kou lama e,
Ma ka lani e kaa mau ai,
Hoku ao nani, hoku maikai,
Hoku ao nani, hoku maikai.
CHORUS. Hoku maikai, hoku maikai,
Hoku maikai, hoku maikai.
Hoku ao nani, nani e, nani maikai,
Hoku, hoku ao nani, nani, nani e, nani maikai.
2 Heaha kau ia makou nei ?
" E pii mai i ke ao laelae,
Ma ke ao nei e kaa pu ai,
A i ke ao e mau loa ae,
A i ke ao e mau loa ae."
CHORUS. Hoku maikai, hoku maikai, (a pela'ku.)
3 Hoku maikai, e alohi mau
Ma kou wahi ma ke ao,
He lama oe no makou nei,
Hoku ao nani, hoku maikai.
Hoku ao nani, hoku maikai.
CHORUS. Hoku maikai, hoku maikai, (a pela'ku.)
WAIMEA.
Nu Hou Misionari.
Aole hiki ia makou ke hoolaha nui aku i ka nu hou misionari i keia pule. Aole i loaa mai na leta mai na kihapai kuwaho o kakou. Ma na la hope nae o keia malama, a i ole ia, ma ka hapa mua paha o ka malama o Mei, o na la ia i manaoia e ku mai ai o Hoku Ao. Ma ia wa e loaa mai ai na leta o na misionari a kakou ma ka Paeaina o Nuuhiwa. A ilaila paha kakou e lohe ai i ka olelo hoike a ka elele i hoounaia ilaila, oia o J. Ii.
No na kihapai o kakou ma ke Komohana, oia hoi ma Maikonisia, aole i loaa hou mai nei na leta. Ua lana loa nae ka manao no ka nu hou i lohe muaia mai. Ua hoomaka ka wehe ana'e o ko lakou la wanaao. Ua o-o ka moa kuakahi. He oluolu makou i ka hoike aku no ka misionari mai i hoi mai nei mai Maikonisia mai, oia hoi o Rev. H. Binamu, ua maha kona mai ; a i ka nana aku i keia wa, e hele ae ana kona kino a i ke ola loa. Ua hele oia i na holoholo kaa i keia pule i hala ae nei. O Rev. B. G. Kano hoi, ka misionari i hoi pu mai nei me Binamu e malama iaia i kona mai ana, ua holo aku nei oia i Hawaii. E kaapuni ana oia ia mokupuni me ka manao e halawai aloha me na ekalesia, a e hoike ia lakou no ke kihapai ana i noho ai. Ua lana nui ko makou manao e loaa ana ka pomaikai nui i na ekalesia ma keia kaapuni ana a Mr. Kano.
NA KIHAPAI KULOKO.
No na kihapai kuloko o kakou, aole hiki ia makou ke olelo nui i keia pule. Aole i loaa nui mai na palapala o na Kahu kihapai, e hiki ai la hoi ia makou ke hoike aku i na mea hou o kela a o keia kihapai. Ma Oahu nei, hookahi kahu ekalesia i holo aku i Amerika, oia o Rev. L. Kamika, a ke waiho wale nei kona kihapai. O ka ekalesia ma Hauula, Koolauloa, ke waiho wale nei, aole Kahu. I ka malama iho nei o Feberuari, ua kahea ko laila poe ia Mr. D. Nuuhiwa o Kauai e noho i kahu no lakou, ua ae oia ia wa ; aka, ke lohe hou nei makou, ua hoole oia. No kekahi mau kihapai o Oahu nei, aole makou i lohe mea hou. Ma Honolulu nei, he nui na mea keakea i ka hana maikai. A ke hoonui ae nei kekahi poe i ka ikaika ma ka hana pono. He maikai kekahi mau hoailona e kau nei. Ke lana nei ka manao o ka poe paahana no ka haule ana mai o na pomaikai he nui ma keia mua aku ; me he la ke haule nei na paka ua mua.
I ka malama o Feberuari, ua hoonoho ia ma Waimanalo, Koolaupoko, kekahi Luna haiolelo, o S. Waiwaiole. He oluolu makou i ka lohe ana mai i ka holo maikai o kana hana, a me ka makemake o ko laila poe iaia. No ke kihapai o Wailupe, e oluolu auanei na mea a pau ke lohe i ke ala ana mai o ko laila poe mai ka hiamoe palaka ana. Eia iho malalo nei kekahi palapala na ka Luna haiolelo mai o ia apana :
KA EKALESIA O WAILUPE.
" Ua ala nui mai na hoahanau a Kristo ma keia kihapai i keia manawa, me he mea la, ua haule nui mai na paka ua a ka Uhane o ke Akua maluna iho o lakou, oiai ua uliuli mai ke kihapai. A ke manao nei au, e lana auanei ka manao o ko lakou mau hoahanau a mau hoa Kahu paha i ka lakou hana ana i keia manawa, ma na ekalesia e aku ; a no ka mea hoi, o na halawai kakahiaka, ua paa mau ia, o na halawai Poaha, ua paa no, a o ke Sabati no hoi, ua muimuia loa, a ua olioli nui no hoi ko lakou naau i ka manawalea, mai na hoahanau a ina hooikaika, a ina kamalii liilii no hoi. A ua makaala no hoi lakou i ka malama ana i ko lakou Kahunapule, aole i like me na mahina eono i hala ae nei. E Wailupe e, e ala, a holo imua, a na ko kakou Akua e malama i ko kakou holo ana, mai hoi hope, o i ia mai hoi auanei kakou he hana kamalii. E ala ! E ala loa e ka ekalesia o Wailupe !!"
Nu hou no ka Paeaina o Nuuhiwa.
Ma keia kakahiaka, Aperila 8, ua loaa mai kekahi leta mai a G. W. Laioha, e noho la ma Vaitahu, Mokupuni o Tahuata, Paeaina o Nuuhiwa. Ma ia palapala, ua hoike ia mai ka noho maikai ana o na misionari a kakou malaila. Aole o lakou pilikia nui ; e kali ana i ka hiki aku o Hoku Ao. O ka pau o na wahi aahu kahi pilikia iki wahi ana. I ka hiki ana aku nei o ka moku, ua kalaia ia pilikia.
Ke hai mai nei o Laioha i kona aloha nui i na makamaka a pau o kona aina hanau, me ke noi ana i ka poe haipule a pau, e noi aku i ka Haku no ka hana ma ia kihapai. Eia hoi kekahi, wahi ana, " E makaala oukou i mau kumu hou iwaena o oukou, e hele mai i ko Nuuhiwa Paeaina nei ke kahea ia aku."
Ka manaoio o ke keiki.
I kekahi la, ua hele aku kekahi Kahunapule i alohaia iloko o kona hale malalo loa. O ka puka e komo aku ai, he puka umii, a ua pouli loa ua rumi la, oiai o ka wa hooilo ia. E imi ana kahi kaikamahine ana iaia, nona na makahiki ekolu ; a i ka wa ona i hiki aku ai ma ua puka la, a nana iho la oia ilalo, ua poeleele loa, o kona kahea aku la no ia, " Aia anei oe ilalo e papa ?"
" Ae, makemake anei oe e iho mai e Mele ?"
" He pouli loa, aole au e hiki ke iho aku e papa ?"
" E kuu kaikamahine, eia no au malalo pono ou, a ke ike aku nei no au ia oe ; aole nae oe e ike mai ia'u, a ina oe e lele mai, e hopu aku no au ia oe ?"
" Auwe ! e haule paha auanei au, aole o'u ike iki aku ia oe e papa ?"
" Ua ike no au ia mea," wahi a kona makuakane, " aka, eia io no au maanei, aole oe e haule a eha oe. Ina oe e lele mai, e hopu aku no au ia oe me ka poino ole ?"
Ia wa, wehe pono ae la o ua o Mele i kona mau maka, aka, aole nae oia i ike pono aku i kekahi wahi lihi o kona makuakane. Kanalua iho la ia, a hele aku la oia mamua iki aku, me ka hoomaopopo pono i kona mau manao, a kiola aku la iaia iho ilalo, a loaa mai la ia i na lima o kona makuakane me ka poino ole.
He mau la mahope iho, loaa hou no iaia ua puka umii la ua hamama. Ia wa, manao iho la oia, eia no ka makuakane ilalo, o kona kahea aku la no ia, " E iho hou aku anei au ilalo e papa ?"
" Ae, e kuu mea aloha, iloko o ka minute hookahi," wahi a ka makuakane, a ua loaa no iaia ka manawa kupono e hopu aku ai iaia. Haule pono iho la oia iluna o na lima o kona makuakane, a aka-aka ae la ia me ka olioli, e like me ka mea mau o na keiki, a apo aku la oia i ka a-i o kona makuakane, me ka olelo aku, " ua ike no au, e kuu papa aloha, aole au e haule ?"
Pela oe e manaoio ai, e ke kanaka, i kou Papa ma ka Lani.
E hele no au i ka Halawai.
Aia hoi kekahi kanaka maikai, (Keonimana,) e noho ana ma kekahi kulanakauhale nui o na kanaka ma Amerika. I kekahi la, ua hele aku ia e hoolohe i ka halawai a na luina ma ka Halepule Luina. Ma ka aoao e huli pono mai ana i ua halepule nei, aia malaila ka hale aina o na luina. Ma ka puka o ua hale la, e noho ana kekahi luina aoo me na lima e puili ana, a e puhi ana no hoi i ke kika, a e nana ana i ka poe hele ae i ka pule. Hele aku la ke Keonimana i ona la, a olelo aku la, " Auhea oe, e kuu hoaaloha aole anei oe e hele me makou i ka halawai ?" Pane mai la ka luina me ka leo kakana, " Aole." Ike pono aku la ke Keonimana i kona ano kakana, pane mai la ia me ka oluolu, " Me he mea la, ua ike oe i na la oolea, e kuu hoa'loha ; he makuahine no nae paha kou ?" Nana pono aku la ka luina ia ia, aole nae ia i pane aku.
Aka, hoomau loa aku no nae ke Keonimana, " Ina paha eia ianei kou makuahine, heaha la kana olelo ao e haawi mai ai ia oe ?" Ia manawa, ua kulu koke mai na waimaka o ke kanaka luina. Huna ae la ia i kona mau maka i na lima ona, aole nae e hiki ; ua holoi ae oia me ke kua o kona lima alualu. Ia wa no, ku ae la ia iluna, a olelo mai la me ka leo i kipuluia e ka ehaeha, " E hele no au i ka halawai." O kona hele aku la no ia i ka halepule, komo aku la iloko, a noho pu me ke anaina.
He wahi Moolelo maikai.
Elua mau keiki e hele ana i ka auinala i ka Hooilo. E hele pu ana laua i elua i ke kauwahi Kaona, a ia laua e noho ana ma ia wahi Kaona, e moe like ana ko laua alanui ma kahi hookahi. O kahi mea opiopio he uuku loa ia, he kaikamahine palupalu, he oluolu nae, he wahi lole inoino kona, a i kona hoi ana mai mai ke kaona mai e paa ana ma kona lima kekahi hinai kaumaha, ua noho pinepine loa oia ilala e hoomaha. No ka mea ua eha loa kona kua, a ua oopa loa hoi kona lima, a i ka nana'ku ua luhi loa no hoi oia. O ua wahi kaona nei he wahi kaona ia aia i Perusia e kokoke loa'ku ana i kekahi mau ululaau nui, ua ike no na keiki ua loaa pinepine na Bea i kekahi mau manawa iloko o keia mau ululaau ; a i ko laua lohe ana i kekahi leo iki kuhihewa aku la laua he wahi Bea e uwo ana. O ke keiki mua, he keiki ikaika, aka i ka nana'ku, oia no ka mea makau nui, i ka wa i poeleele aku ai mamua ae o ke kaikamahine nawaliwali. A hala aku la kekahi hapa o ke alanui, loaa aku la ia laua kekahi kanaka malama ululaau o Hama kona inoa. He makamaka no no na keiki, hui aku la ia me laua, a he mea pomaikai maoli ia no Ernest i ka poeleele ana'ku, ka mea haalulu loa me ka makau, aka ua hele olioli aku ke kaikamahine o Ana, me ka makau ole i ka nana'ku, " kahaha," i aku la ke kanaka ma ka olelo o Polani. Heaha ke kumu o ko olua hele ana i keia wa poeleele. " E iho ana wau i ke Kaona, e lawe ana wau i wahi ai, mai ko'u makuahine mai a i kona kaikaina. Lawe no wau i ka ai me ko'u Baibala pu kekahi ka mea ana i ake nui ai e loaa, ua haawi aku no wau ia iaia, no ka mea, he Baibala no koe i ka makuakane, aka ua nele ke kaikaina." " Aole anei oe i makau no ka loihi a me ka hele hookahi ?" Aole ! Aole !! I aku la ke kanaka "aia no kekahi mau holoholona, ma kela ululaau, ua ki ia kekahi i keia la, a ua kau ia kona poo ma ka puka o ke Kaona," olelo ae la ke keiki " ka ! olelo mai ko'u makuahine aole makau, i mai ia na ke Akua no e malama ia'u, aole no hoi he mea e hiki ke hoino mai ia'u, ina wau e hele ana ma ke alanui o ka pono, pono maoli," i aku la ke kanaka. " Malie paha ua hai mai oia ia oe i ke poolelo ;" "owai la ka mea hoino aku ia oukou ke hahai oukou mamuli o ka mea pono ? " Ae," i aku la o Ana, aia pololei loa kana mau huaolelo, aka ia oe e ka'u keiki, aole anei wau i lohe aku nei ia oe e uwe ana a no iho nei ? "Ae" i aku la o Ernest, nawaliwali loa iho la kona leo. Ina paha aohe poeleele, hilahila loa ia i ka ike ana'ku a ke kanaka malama ululaau ; "aole anei he oluolu o kou manao e ke keiki i keia mau huaolelo," "aole ! aole !!" I aku la ke keiki, aka o kana olelo ana, "aole ! aole !! " ua ano e i ko Ana hoole ana, "a no ke aha hoi ?" No ka mea, i aku la o Ernest, "aole wau e hahai ana mamuli o ka mea pono, e iho ana wau i ke kaona, e kuai pauda, aole hoi e hele i ke kula, ka mea a ko'u makuakane i papa mai ai ia'u." Auwe hewa ! hewa loa !!" I aku la ke kanaka, "e kiola aku ia iloko o keia auwai, e kuu keiki a e hai aku i kou makuakane i ka oiaio, i kou wa e hiki aku ai i ka hale, na'u no e hai aku," i aku la o Ernest. Ua hoolei ia aku kahi e ke pauda. Ua manao wau aole loa oia e poina iki ana i ka hele ana i kela po poeleele, aole hoi i ka pihoihoi o kona naau, no kona hiki ole ke nonoi i ke Akua e hoopakele iaia, no ka mea e hookuli ana oia iaia. E na keiki e hoopau ko oukou makau mai ko oukou mau naau aku ma ka ninau. " Owai ka ka mea hoino aku ia oukou ke hahai oukou mamuli o ka mea pono ?"
Ka hoike ana o ke kula a na keiki Kuli.
I kekahi la, ua hele aku kekahi kahunapule e nana i ka halekula o ka poe kuli ma Ladana, a e ninau hoi i maopopo ka makaukau o na keiki ma ko ke Akua ano. Ua ninauia aku kekahi wahi keiki uuku, ma ke kakau ana, " Nawai i hana ka honua ?" Hopu iho la oia i ke pohe, a kakau iho ia malalo o ka ninau, " I kinohi, hana ke Akua i ka lani a me ka honua." Ninau hou aku no ke kahunapule ma ke ano like, " No ke aha la ko Iesu mea i hele mai ai i ka honua nei ?" Mino ae la kona mau papalina, a kakau iho la, " He olelo oiaio keia, a ua kupono no hoi no ka ae ana, ua hele mai o Iesu i ke ao nei e hoola i ka poe hewa." Ninau hou ia aku no kekahi ninau, o ke kolu ia. He ninau nui, a he mea hoi ia nana e ume mai i kona mau aa ike e hana, penei ua ninau la, " No ke aha ko oukou mea i hanau kuli ia mai ai oiai e hiki ana ia'u ke lohe, a ke olelo ?" Ua hopu iho keia wahi keiki i ke pohe, a kakau iho, " Oia no, e ka Makua, no ka mea, o ka pono no ia ia oe."
Aia mahea ke Akua, a aia mahea kona wahi e loaa ole ai ?
He wahi keiki uuku nona na makahiki eono, ua halihaliia aku oia imua o kekahi ahakanaka ; a ua haawiia mai ka ninau ia ia e kekahi kahunapule, penei, " Aia mahea ke Akua ?" Ina e loaa i ua wahi keiki nei ia ninau, e haawiia aku no ia ia ka alani hookahi. Pane mai hoi ke keiki, " Ina hoi oe e hai mai ia'u i kahi e loaa ole ai o ke Akua, e haawi aku no au ia oe i elua alani."
Mai kaena ia oe iho no ka la apopo.
Ua hai ae o Rev. G. Witefila maloko o kana palapala, iaia i holo mua ai i Georogia, ua ike iho ia i ke kuke o ka moku e hoolilo loa ana i kona mau manawa ma ka inu ana. Ua aoia aku oia no keia a me kekahi mau hewa e ae ona, aole nae ia e hoolohe mai ; ua kaena ae ia e mau no kona hana ana i ka hewa. Aia elua makahiki mamua o kona make ana, alaila ia huli mai. Ua make koke oia iloko o na hora eono no kona inu ana i na wai ona.
Ka iniha o ka manawa.
I ka wa e ola ana o Elizabeta, ke Aliiwahine waiwai o Enelani, he wahine hookano nae, a e waiho ana hoi ia ma kona moe, ua kokoke e make, kahea ae oia, " i mau miliona dala no ka iniha o ka manawa." I ua Aliiwahine kaumaha la e hilinai ana ma kona hikie-e me na lole komo he umi tausani e kau ana iloko o kona mau pahuume,— ke aupuni hoi a ka la e napoo ole ai. Ma kona mau wawae, ua lilo na mea a pau i mea ole, a ua uwe ae oia iloko o kona hewa, i hookahi " iniha o ka manawa." He kanahiku makahiki o kona ola ana ma keia ao, a ua olioli mau oia ia wa o kona ola ana. E like me kekahi poe i keia wa, pela ia i hoolilo iho ai i kona manawa ma ka waiwai, ka lealea, ka haaheo, a me ka hookiekie, a pokole kahi manawa ana i hookaawale iho ai no ka hoomakaukau ana iaia iho no ke ola mau loa. A pela keia Aliiwahine hewa i manao iho ai e haawi i mau miliona dala no ka iniha o ka manawa, ka mea no hoi ana i uhauha wale aku i ka hapa keneturia a oi ae.
He mau Olelo Hoopili.
E imi oukou i ka pili o na olelo malalo ae.
Hookani wale no ke Ki-o-ea i kona inoa iho.
Nui ka waa, e nui auanei ka luhi o ka hoe ana.
E ku no kela pahu keia pahu ma kona kumu iho.
Aole ku iluna ka eke i hoopiha ole ia.
Kani ka huewai, ke ole ka wai iloko.
Me ke kaumaha ana o ke dala iloko o ka eke, pela ka hukiia ana o kona kaula alu a paa.
Kani hewa ka moa o-o-o i ke awakea.
Komo o Waina, holo o Noonoo.
O ka ilio maikai i hele pu me na ilio kolohe, komo pu oia iloko o ko lakou hoahewaia.
O ka mea mahaoi wale, e pii auanei ka nuku.
O ka palaualelo, o ka makuwahine ia o ke kolohe.
Ina oe e hoopunana i na pilikia iloko o kou naau, e okana mai auanei ka ohana kiko ae.
O ka mea aihue i ka eke dala, ua aihue oia i ka opala ; aka, o ka mea aihue i ka inoa maikai, ua aihue oia i ka mea e waiwai ole ai oia iho, a e poino loa ai o hai.
Mailoko mai o ka pouli, puka mai la ka malamalama, wahi a ka peni kakau i ka ipu inika.
Ka Baibala a me ka Omole Barani,
Ma ka halawai ana o kekahi Hui Baibala ma Karolina Hema, ilaila kekahi kanaka i maa i ka inu ana i na wai ona i na makahiki he nui wale. Ua kiola wale aku ia i kona pomaikai, a o kona ohana me ia ua hui lakou iloko o ka ilihune a me ka hoinoia. I ke ahiahi, ike ae la ka Luna o ka Hui i kekahi kanaka i haulehia iloko o ke ahi wela o ka ona, a haawi aku la oia i ua kanaka ona la i ka Baibala. Aloha mai no ke kanaka ona ia ia, a olelo mai no hoi, aohe ana buke e like meia ke ano ma kona hale, ua lawe aku ia i ua buke la nona a me kona ohana e heluhelu ai. A no kona hiki ole ke hoi a hiki i kona wahi, ua moe iho ia ma ke kae alanui, a i ka po ala ae oia, haha a loaa ka Baibala ma kekahi pakeke. Alaila, olelo iho la ia ia ia iho, aohe e pono ia'u ke lawe i keia mau mea a i elua, aole no hoi i maopopo ia'u ka'u mea e kiola ai. Ina au e kiola i ka Baibala, e make no au he kanaka ona, a ua loaa no wau i ke diabolo. A ina wau e kiola i ka omole, e haawi no wau i ka waiwai o ke Akua, a e make no wau he kanaka maikai. Noonoo iho la ia, a manao iho la no e hoomau loa'ku no ma kona mau hewa. Ua pinepine loa kona manao ana e kiola i ka Baibala mai kona alo aku, a e inu a hiki i kona wa e make ai, a e hookuu aku i ke diabolo e kii mai ia ia e lawe aku. Aka, mahope iho, ua lanakila kona lunaikehala, a huki mai la ia i ka omole, a inu ae la, a wawahi aku la a nahaha liilii i ke kumu o ka laau.
I ka wehe ana o ke alaula o ka wanaao kona hiki ana i ka hale, kahea aku la oia i kona ohana, me ka haha-i aku i kana mea i hana ai, a me kana mea i hooholo ai. Ua heluhelu iho ia i ua buke la ana i ke kakahiaka me kona ohana, a ia kakahiaka no, ua kukuli iho lakou a pau ma ko lakou wahi kuahu, a haawi aku i ka Lani i ka lakou pule, o ka mua ia. O ka leo haalulu o ka makuakane, a maa ole i ka pule, me na iini hapa o kana mau keiki aloha, a me ka uwe nui ana o kona hoa puuwai naha, ka mea nana i hoomalamalama mai i ka ohana, aole no hoi lakou e poina i ke ola mau loa. Ua loaa iho la i keia kanaka ke aloha o kona poe hoalauna, a lilo maoli mai ia i Keristiano eleu a me ka haahaa ; a poni mai la ka Haku i kona mau hana pokole i ka pomaikai, a ua lilo ae la kona ohana i ohana olioli.
No ka La i Hanau ai o Iesu Kristo.
Ua nui ka manawa i hooliloia e ka poe naauao i ka noonoo ana i ka la hanau o ko kakou Haku, a ua maopopo no hoi ia kakou aohe i haiia mai ka makahiki a me ka malama maloko o ke Kauoha Hou, e Mataio, Mareko, Luka, a me Ioane. Ua hoike mai hoi o Fabirika (Fabricius) ma kana pepa hoike, e wehewehe mai ona i na manao ona he haneri kanakolukumaono no ka makahiki i hanau ai o Kristo, a no ka mea e pili ana i ka la, ua hooponoponoia e ka poe Karistiano a me ka poe kakau buke ma na malama a pau o na makahiki. Aka, aole nae i ikeia he kuea mawaena o na wehewehe ana o ka poe Keristiano mua. Eia nae, mahpoe mai o na Keneturia he nui wale o ka hoopaapaa ana, ua loaa iho i na poe kakau o keia wa ka hopena, me he mea la ua ili i ka makahiki 747 o Roma.
Ua wehewehe mai hoi o Sana Kerisotoma (St. Chrysostom,) he mea mau ka ka hoomanaoia ana o ka Karisimasa (ka la hanau) a me ka Epipania, (oia ka la o ke okipoepoe ia ana o ko kakou Haku) i ka la hookahi, me he mea la hookahi no ia ahaaina. He wahi kuhihewa paha keia no ko lakou manao paha o ke kau ana o ka " Hoku ma ka Hikina," a me ka hanau ana o Iesu Kristo, ua like. O ka hookaawaleia ana o ka la Karisimasa, a me ka la Epipania, ua hanaia e ka Ahahui o Nike, (Council of Nice) i ka makahiki o ko kakou Haku 327. O ka manao nae o na Makua Kahunapule he nui wale, aohe maopopo lea o ka la i hanau ai, aka, ua ae aku no nae lakou e like me ka mea i hooholoia e ka Ahahui. Mai ia wa mai a hiki i keia manawa ka hoomanaoia ana o ka Hanau ana ma ka la 25 o Dekemaba. Aka, aole nae i like ka manao o ka poe Aremania (Armenias,) ua hoomau iho lakou ma ka hoolilo ana i ka ahaaina hookahi i elua, a hiki wale mai i ke Keneturia umikumakolu. Ma Amerika, ke mau nei no ka hoomanao ana o na Halepule Enelani a me na Halepule Roma i ka la Hanau a me na mea hoomanao hemolele, e like me ka hana ana a na Halepule Makuahine ma Europa.
Kula Sabati ma Kohala Akau.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
Ke hookau aku nei au i keia wahi Episetole ma kahi aole i kanuia e na mea kanu e ae, oia hoi kahi kaawale o kou mahinaai, a nau no ia e hooma-u iho i ka wai a ke aloha lua ole.
Ua hoopihaia, mai ko'u naau e ka hauoli me ka makemake, no na mea i hanaia iloko o ia la Sabati. Oia hoi ma ka la 22 o keia malama.
Oiai hoi, e kani mai ana ka leo o ka hele o ka luakini o Iole, me he mea la e kalokalo mai ana i na mea a pau, e hele aku e lohe i ka olelo o ke ola mau loa.
Ia Rev. E. Bona ka hai olelo ma ka pule kakahiaka, ua huaipau mai kela i na hua o ke ola mau, ma ka noho ana ma kela ao mau loa.
Ma ka pau ana o ka pule kakakiaka, mahope iho o ia manawa, ua akoakoa hou mai na kumu a me na haumana, ma kahi i hookaawale ia no lakou, alaila, ua kohoia aku o Iosepa Kahookano, ia ia ka pule a me ka ninau ana ma na mea a na haumana i hoopaanaau ai.
Eia na ninau, imua o lakou. 1. O Iesu Kristo wale no anei ka mea uwao ? 2. O ko kakou mea uwao anei ia ? 3. Ke uwao la anei o Iesu no kakou ? 4. He makemake anei ko Iesu e hele na kamalii i ona la ? Oia na ninau i haawiia i kela kula keia kula. O ka nui o na kula i akoakoa mai ma ia la Sabati, he 9 kula.
Owau no me ka mahalo,
S. K. KAHANAUALA.
Makapala, Kohala, Hawaii, Mar. 24, 1865.
Kanikau no Mokuhia.
Kuu kane i ka la koili i ke kai,
Koili e wela ke alo o Puukohola,
Uwe aku wau o kuu kane makani,
Ina la i ka malu a ke ao,
Auwe kuu kane — e !
Kuu kane i ka Hale-hau o Lilinoe,
Mai ka hale hoaiai i ke kuahiwi,
Kuu kane i ka hale-ili laau o ka mauna,
Mai ka hale uhiuhi i ka lau o ka mamane,
Auwe kuu kane — e !
Kuu kane i ka hale-lehua a ka manu,
Mai ka hale Kipeapea o ka nahele,
Mai ka hale-wai o ka uka,
Mai ka wai olelo malalo o ke kapuwai,
Auwe kuu kane — e !
Kuu kane mai ka la welawela o Kawaihae,
Mai ka la koili i ka ili-kai,
O ke aka paha o kuu kane e maalo nei,
I ka liula i ke a-no o ke ahiahi.
Auwe kuu kane — e !
Kanikau la he aloha,
No kuu kane ua hala,
I ke ala hoi ole mai,
Ke au nei ka manao,
Aole oe e loaa,
Aia me Poliahu,
Me ka wahine noho hau,
Me he wai la e ale nei,
Ka hakoi a ke aloha,
Auwe kuu kane — e !
Ke uwe aku nei wau,
Ke aloha o kuu kane,
Kuu hoa pili o ka ua,
O ka ua haawe kua,
Me he keiki la,
Pili aku ai maua,
Ka ua kanilehua,
Oia ua haaheo,
I ka luna o Haloa,
Auwe kuu kane — e,
He aloha mai kuu kane,
Hoa pili o ka mauna,
Oia kuahiwi kualono e Kuahiwi anu a ka hau,
A kaua i alo aku ai,
Pulu i ka ua awa,
I ka ua ana o ka mauna,
I mehana i ke kapa ahi,
Auwe kuu kane — e !
Na HOKA. Waimea, Hawai, Aper. 5, 1865.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y