Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 48, 2 December 1865 — Ka Moolelo o Heneri Opukahaia. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Heneri Opukahaia.

- HELU 11.

" Eia kekahi mea i ike ia ni konn ano haaliaa. * l ko m;»»o knahele ana.ua hiki aku maua i kekahi kulanakauhale, a i ka p;iu ana o ka halawai rnisiouari maloiia, ku mai la ke kahu o kela Ekalesia, a hoakaka mai i ka halawai ma ke ahiahi poeleele o ia la. A ohiahi ae, kokoke i ka manawa i«hoomaopopo ia no ka halawai, iia'ku o Opukahaia e manaoia'na iaia kekalii mau olelo o ia Halawai. Hoole mai ia oia me ke ano haalulu. Koi hou ia oia e olelo, i mai la oia he wahi pegana naaupo wau, aole i lawa kuu wahi ike e ao aku oi i ka poe e noho ana ma ka aina Kristiano; a noi mai la oia ia'u e hookuu ae iaia no ka olelo ana. I aku la au iaia,gp kuu manao no, he hana no ia i haawi ia mai iaia e hana. Ua kokua lokomaikai mai kolaila poe, ua nui hoi ko lakou makamake e lohei kona leo ma na mea o ka pono. Ua holo pono hoi kona mau olelo ma na wahi e ae. a maliā*pnha e iilo kona olelo i mea e ola'i kekahi uhane o lakou. Mahope iho; i ko makou helē ana i ka halepule, no kuu ike ana ua nui kona hopohopo, noi aku ia au ia Rev. Mc. B. e paipai oku iaia, a hoolann i kona manao. Nui na mea i oleloia'ku e hoolana'i i kona manao, aka aole i pau iki hona ano makau a me ka hopohopo. A hiki makou i ka puka o ka halepule, huii hou mai Ia ia ia'u, i mai la, ke noi aku nei au ia oe e hookuu ia'u no ka olelo ona, aohe a*u mea e olelo aku ai. Eaho no nau e hai akn i ka olelo. he oi aku ka pono mala*

ila. 1 aku la au iaia, ao!e e hiki, no ka mea, ua paa ka manao o ke anaina e !ohe iaia. Ako, oi hiki eku no i ka manowa kupono, kahea ia ana oia e olelo aku imua o keanaina. Ku mai la no ia a hai i ka olelo me ke kupono no e like me ka meu mau iain. I ka pauHna o ka halawai, hoi pu aku la maua, kahe nui ae la kona mau wainiaka. Maopopo ae la ia'u ke kumu o kona hnumaha. Hoao no hoi au e hooiuolu i kona manao, aole nne i hiki. A ike ae Mr. B. hoao iho ia oia e hoomaha i kona noau, a hiki oie no hoi. Peia no a hiki i ka haie kahi e moe ai ia po. Aiaiia, imi aku la au i ka poe o ka haie, i ke kumu o kona kaumaha. Hooo no hoi makou a pau e hoolana hoii iaia, a liuliu ioa, puka mai ia kona leo, he wahi laweliala pono oie au; me he mea )a ua lilo i ka make. Alaiia, pau iho ia kona kaumaha, a kamaiiio oiuolu mai no e iike me mamua. " O ka Baibala kona hoa hele mau. He mea mau iaia ka iawe iloko o kona pakeke i kekahi Kauoha Hou i haawiia iaia e kekahi makamaka aloha i hele aku nei i na aina Peganapia ka oihana misionari. I kekahi manawa, ua heie aku o Opukahaia e ike i kekaiii o kona iahui, he umi pāha miie ka ioihi o kahi i heie nku ai. I ka hookomo ann nae i kona aahu no ka heie ana, ua poina oia i kona Kauoha Hou. A i kona hoi ana mai, i mai la oia ia'u, me ka inaka oiuoiu, maiuhia oie ka heie ana o ka makapo, ke neie kona kookoo." Pela iho na walii oleio a Rev. Mr. Perekini, no kona ike ana ia Opukahaia i kela koaheie ana a laua. * Noho aku la o Opukahaia ma Amehereseta mahope iho o keia-kaaheie ana, a hiki i ka Aperila o ka makahiki i Bl*7, alaila hoi aku ia i ke kula misionari nm " Na-Kihapai-Hema." (South Malaila oia i noho ai mc kona mau hoa o ka iahui Hawaii, (o Hopu ma, a o Honoiii, George Kaumuaiii,) a i na la mua 0 Mei. Alaila ia aku ke kula 1 ke kuianakauhaie o Konewaie (Cornwaii.) 1 keia manawa, ua paa ioa kona manao e hoomakaukau koke oia me kona ikaika a pau no ka hai ana i ka Euaneiio. Lilo nui kona manao ma ka oihana haioieio, a ua hoopuka pinepine hoi i kona mou manao no ka hooponopono ana i na kuinumanao o na haiao, a me ke ano o ka hai ana i ka olelo. Eia kekahi o kona mau manao no kekahi hemahema o kekahi poe i ko iakou hai ana i ka oleio. Hoahewa oia i ka iianii a kekahi poe haiolelo e hai ana ma na huooieio naauao o hohonu ioa,a pohihihi hoi i ka uui o ka poe e iohe ona. Wahi ana, he nui wale na ano o ka poe iohe. He poe naaupo ka nui, hapa waie no ka poe i maa i na huaoieio ano e o ka naauoo hohonu. Nolaiia, ina e hai una na haioieio imna o"kanaka o keio ano 0 keia ano, pono e hai iakou ma na hua 1 maopopo iike ia iakou a pau. E koho lakou i na oieio maopopo iea. Ina aoie peia, wahi ana, alaile ua iike ka lakou hana me he haiolelo la ma ka olelo e. E maopopo na huaoleio a pau, wahi ana, no ka mea, aole hiki i na kanaka ke iawe i na buke kuhikuhi huaoieio (dictionary) i ka halawai. Noho aku la o Opukahaia nta ke Kuia Misionari ma Konewaie, a pau kela makahiki 1817, a i'ka hoomaka ana o ka makahiki 1818, loaa ia ia ke ano omaimai ioa e pono oie ai kona imi ana ma na buke o ka naauao. Kiiia ke kahuna lapaau, a nana ia ke ano o kona mai. Ikeia he weia kona mai; he weia ano paakiki ioa no, (Typhus Fever), a hoomakaia ka hanai ai}a i ka laau kupono no keia mai. I ka lua hoi o ka hebedoma o ka iapaauia ana,. ua oiuolu no kona mai, a ua lana loa ko iakou manao e ola loa ana. Aka,.mahope iho, ua maopopo ka emi mau ana o kona ikaika, a me ka hemo oieaku o kona mai; no ka mea, ua puni ioa kona kino i ua mai nei, a ua ioa aku hoi ka mai ma na kumu o kona oia. Hana aku no ke kahuna lapaau me kona akamai a pau loa, me ke kuka pu no lioi me na kahuna ae. Kiai mau mai no hoi na makamaka aloha, me ka malama pono ioa i ka mea mai, aka, hiki ole ia lakou, nolaila, make

aku la o Opukalmia ma ka po o ka la 17 o Feberuari 1818. t Kuuia kona uhane lanakila, a loaa ia ia ka iini nui o konu | naau, e hoi koke aku oia i ka Hale o ko- | na Makua ma ka Lani. I konn wa e waiho ana i ka mai, ina ka hale no ia o Rev. Timoteo Pohaku, (Timothy Stone), ke Kahu Ekalesin o ka ekalesia Hema, o Konewale. Nui ka uie 0 Opukahaia a me kona mau hoa o ke kuia i kela ohana, no ko lakou lokomaikai, i ko lakou ao haipule ana, a me ko lakou alakai inaikai ana ma ka pono. He I poe makamaka aloha loa lakou, a malama loa hoi i kela Kula Misionari. I kona waiho Huliu ana i keia mai hope, ua hoomaopopo lea ia ke ano haipule io o Opukahaia. O kona ahonui, munaolana, a me ka ae oluolu aku i ka tnanao o ke Akua; o kona aloha i na makamaka no ko lakou mau lokoinaikai, a me kona manao aloha i kanaka a pau, oia na mea i ikeia, a i olelo pinepineia e ka poe 1 launa me ia iloko oia wa. 4 I iho la ke kahuna lapaau, " akahi no ia a ike i ka mea i loaa i keia mai wela a ioihi hoi, i "ike ole ia kekahi ano paupauahooka manao, a huhu wale paha i kekahi manawa." > Olelo iho la o Pohaku wahine (Mrs. Stone) ka mea i molnma ia ia me he makuahine ponoi la, mai ka hoomaka ana o kona mai, a hiki i 'kona make ana, olelo | iho la ia, " o kekahi no ia ona pomaikai I6a, a me ka waiw.ii loa o ko'u j ola ana. O ko'u (uhi ana, ame ka malama ana ia ia i ke ao a me ka po, ua uku ia mai, aoi loa aku, ma ko'u ike ana i kona ano maikai, a me ka lohe ana no hoi i kona kamailio haipule." Na ua wahi makuahine aloha nei no i kakau iho a paa ma ka pepa kekahi mau olelo a Opukahaia iloko o na la hope o kona mai ana. I kekahi kakahiaka, he popiiikia loa hoi kai hala aku, komo mai la o Kaumualii kekahi o kona mau hoa o ka lahui Hawaii e ike ia ia. I aku la nae o Opu- ' kahaia, "kokoke loa wau e make i ka po nei. He mea maikai ka loaa ana ika mai Sandwich, (oia hoi kekahi inoa haole o Kaumualii). E make ana kakou a pau, ahe mea ole kahi e inake ai." Ninau aku la kekahi ia ia, " Makau anei oe ika make?" Pane mai laoia, " Aole, aole no." I nku la kekahi makamaka ia ia, " kaumaha wau nou, i kou mai ikaika loa." Pane mai la no oia, " E hana no ke Akua e like me kona makemake." Pinepine ko Mrs. Stone ninau ana in ia i na ua makauknu paha ia e lohe i kekahi muu pauku oka Baibala. Ae niai la kela, "Ae, maikai." A pau kn heluhelu ana, haliu kona mau mnka i luna, e pule ana paha iloko o kona naau. I kekohi manawa, hala iki kekahi manawa pilikia loa, poha mai Jn kona leo, "ina e paulele aku kakou i ke Akua, aohe mea e mnkau ai." He mea pinepine fto ia ia ka wa maha iki o ka eha, e noi aku e pule kekahi o lakou nona. 1 kekahi mau inanawa, ua hoi koke mai no kona eha, a hiki ole. O kaua mea i kuliea pinepine ai e pule, oia no o Hopn Pmepine ko laua pule pu ana—he hana no Ift>i i inaa ia laua i na inakahiki mamua aku. I ka nana aku, ua hui pu Inua iloko*o ke aloha hookahi elike nie Davida laua imi o lonalana. Ina e pule. pu laua, a pnu ka pule ana, o ka oluolu no ia, a ine ka hauoli o Heneri. I kekahi manawa, wahi a Mrs. Stone, maule iho la o Opukahaia, a kii aku la au i wai ina kekahi keena ae, a i ko'u hoi ana mai, loaa laua ia ia e uw<2 pu ana, no ko laua manao ua hiki mai ka manawa o ko laua kaawale Aok i