Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 48, 2 December 1865 — Ka Hoomana Kahiko. [ARTICLE]

Ka Hoomana Kahiko.

lIELU 30. He nui wale ka mea i olelo no ke kapu o na'lii, a he weiiweliia kona kapu. Eia palia ka «nea i koe: Ina e oinke kekahi alii nui, a hooiii aku oia i kona hooilina o ke aupuni no karra keiki. Olelo &ku hoi ke kahuna, " aole pono ke nohfr ke a)m hou me ke kupnpau, e hele ke ma ka hikina, (oia ka aoao makani) « haumia auanei ke ai moku, nolaila, e hele ia a pau na la o ke kumakena ana, a pau ka haumia, alaila pono." Pela o Liholiho I i hanaia'i, (oia hoi o Kamehameha II) i ka wa i make ai o kona makuakane, Kamehameha I. Ma ka make ana, a ina e laweia e kanu, e imiia ana i moepuu nona, he iwakaiua paha, oia kekahi poe kanaka i imi ia e make pu me ke aiii nui. A pau ia. o ka hope ioa, o ka hunaia ona o na iwi o ke aiii nui iloko o na lua huna, a me na wahi naio Joa, na ana hoi ma waena komi o na pali kiekie loa. A penei hoi e hano'i,e nakii i ka piko o ke kauia ma ka puhaka o ke kanaka e lawe ona e huna, a e nakii tio hoi i ka piko o ke kauia ma ke kumu Inau ma ka weiau o ka paii, a e leie aku i waho, a pau ka loihi o ke kaula, alaila, hoi aku iloko o ke ann, n maiaila e waihoia'i na iwi o na alii nni. Aole nae e pono keia hanu ma ke ao, aia wale no i ka po. Me ke kapū no nae keia hana ana. KE KAPU E PILI ANA I KA MAKAAINANA. He lehulehu no ko na makaainana kapu. Penei no hoi, e kukulu mua ke kane i hale-mua, a pau ia, o ko ka wahine hale aku, a pay hoi ia, kukuiu hoi i hale paina nona a paa, a kukuiu hou hoi i hao paina no ka waiiine, a pau ia, kukulu hou oia i hale kuku no ka wahine a pela, no ke kalua ana i ka ai, a ptla no hoi i ka ai ana. KE kapu o na wahine hanawai. Ina he mai wahine ko kekahi wahine, aole oia e pono ko oieio aku i kana kane, "ua mai wahine wau," he mea hoi ia e haumia ni-ke kane. A ina ua ike ka wahine i kona pilikia ma ia ano, alaila, haalele iho oia i ke kapa i ka hale maoli, a holo aku i ka haLe pea, a malaila e noho ai lakou no kekahi mau la a pau ka hanawai una, alaila, hele e auau i ka wai, a hoomaemae hoi a pau kona haumia, a hoi mai no ua wahine nei a noho mawaho o kn hale me kona kapa ole. A ina e ike aku ke kane, aiaila, e hoouhi aku oia i kona ili i ke kapa, alaiia, e pi-kai aku, (oia hoi ka hookomo ana i ku olena a me ka paakai paha iloko o ke poi me ka wai), me ka namunamu ana ue i ka puie kahiko. A pau keia mau mea i ka hanaia, «iaiia, hoi mai ka wahine iloko o ka hale, a e komo aku ke kane iloko o kana wahine, a o ka loaa iho ia no ia o ke keiki. Ua like keia oihana inai na'lii a na makaainana. Ka hoomana ana. E luwe ke kanaka i wahi pohaku iioko 0 kekahi wahi papohaku 1 pa ia a puni, nlaila, e uhi iho i ke oloa, ('he wauke no 1 kukuia) oia hoi ka puloulou, a e hana i mea ai a waiho aku i mohai imua o ua wahi akua pohaku* nei una i hana'i. A makaukau ka mea ai, nlaila, e kuupau iho ke kahūna i ka pule ana uhu penei : A pau ka pule ana, e ai aku aku hoi i na uiea ai a pau. i Eia hoi kekuhi mea kapu; koho ae no kela kannka kf ia'!fnnaka i kana mea hoi i makemake ai i akua nona, e iike me ka i-a, kla mnnu, a peia aku. Ua kapu hoi lakou ke ai i na akua a kikou i makemake ai e hoomana. Me ko lnkou manao nae hoi. ina lakou e ai, knpakahi ka waha, puha ka wnwae, makoie na maka, haina kunpuuia, pnu ka ai i ka palae, a make maoii no hoi kekahi, peiā'ko iakou inanao kuhihewa aha, Peia ijo hoi kekahi moolelo o Hawaii nei e olelo nna, '*Ma ka apua ke ola la e na pokii." He olelo ia ua kekahi kanaka, he akua oopu kona, a no kona ike ana e pulehu ia ana kona' akoa i ke ahi, alaiia, olelo ai oia peia. Ke kapu o ke kahuna. He kapu okoa no ko ke kahuna. Ina e lilo kekahi i kahuna, kapu kona lauoho aole e ako ia a hiki i kona make an«. E noho mau no oia maloko o ka heiau, aole no hoi e hoi koke mai i kona hale me knna wahine, a pau na ia kapu o ke'kua. Penei hoi kekaiii ; ina e manao ke'lii i lieiau, na ke kahuna no e olelo aku, U I I,ia» no ka heiau." Hoouna nku ke alii i ke kanaka. 'f I kanaka no kn heiau," wah> a ke kahuna. Ae mai no ke'lii. Pa»»r hou ih> kp knhjinn. " ! pn«n, i niu. i

maia, a i kanaka no ka heinu.' > Ae mai no ke alit. ' Kapa ka aina oke kahuna, kapu pu no hoi me kooa hale." He ae wale no ka ke aln. Ua like no /ke kahuna me ke alii, he make no i ke alii, a he make no i ke kahuna. He makau loa na kanaka i ke kahuna. Na ke kāhuna no e kau ka puaa me ke kanaka iluna o ka iele ; a oia no hoi ka mea hookokoke aku i ka heiau a roe ka mohai ana. He nui wale ona kapu i koe e pili ana i ka hana a ke kahuna. Ke kapu o ke'kua. O Kukailimoku ke'kua o na'lii mai ka wa kahiko ioa mai a hiki mai i ka wa o Kamehameha !. Eia ka inoa o kekahi akua; O Kukeoloewa. He kapu ka i-a a Kukailimoku, aole e poholalo ia mai e ka lawai-a maialo mai o ka lemu, aia no a haawi maikai ia mai. (E nana i ka iuoolelo no Umi a L\\oū.) Ua haawi nu o Kamehamehi I. ? mau aina no kona'kua no Kaili. Eia hoi na aina ana i haawi ni, No Hawaii o Koholalele ; no Maui o Makuliua ; no o Oahu o Wnilupe ; o Waimea ko Kauui. Ma keia mau aina, ua kapu loa ka poe i holo a noho malaila, no Ua inakau i ka pepehi ia, ua mnlu 110 hoi iakou aole e pepehi! waie ia. Noho no lakou maiaila a make ka enemi. (Aoh i pau )