Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 36, 8 September 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Wa-ha Ra-ma o-e. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Wa-ha Ra-ma o-e.

A rta na<! hni, wa La pne piiic[)inc ann 0 ke kaiukaiuaula rna ke a mau la nei. ua neiiia ka ua l'. 11. la e nn Komite o kr» Ahaole!o o u» P. H. la, e hoike r»c ia jm>c i na ru)n a lakou i }»»>o!j»a«»po;>n ai no 1 i f>iharift a nie ka ke Kahukula Nui. A i kn lo.io nna ia lakou o in mau ni'a a me ko lakou noonoo ana. Aole loa iku (ike ka ke Kalmkula Nni me ka ka P. H. n ini! h<; la ufi kue kekahi i kekulii o Inua nn ka lona a ke Kaliukul.i. O ka ku P. 11. inaii rula oka hnnn nna. ina kona ano mau e iile nie na k»u i haia, a noIml.i, ua kauo wale ao ke Kaiiukula mamiili o kona manao wnle, a he mea akaaka nui na uu |>oe !a. Ano ka mea, ua ni('!e mua ne kn ua |>oc Komile la i ka wa e nolio ana ka Pnpa Mis:onari Hawnii no keia mea, a un lioike ne lakou ika l ikou mau ike n piu ma ka liina o ka lakou inuu Komile i kolio ni e kuka pu mu kela poe. IVI.i i loaa'i ka kaaka a Keawe, a ike nnn i ke na ole ona i ka aka. A niiiliope o ka lukou kukakuka pu ana nn' kelu m.iu Komile, ua hoopuka ne ka ua p«>e Komite la i kn hale nana lakou i ki.ho, lie oleln hoike nn kela n me keia o na aoao hoomann e hoopunopouo kaawa le i ua iiaumaua knla malaloona kauoha ii ka Pnpa Hoonaauno, o ua aponoia ka, peia mai kn lohe. A ma no peln, o ka pomaikni mua mai 110 ia mni kn poe mni nann ka lioenaauno iina i keia I hui, o ia Knimiola hoi nei, he mnikai lun ole. Ku nne hoi o tia o i nla me Kiihokn lann me Uhaiula i na pa, me he la o Knmnialawalu ma ka ae liewa i ke paimalau, i ke kuhi he waa i ka laua mai, i a-e nku ka haun, poho ana kela ilaloo ke kni, pau nna ka iomo la-wu-ia o ia wahi i ke kni no ke huhihewn om poe. Peln paha o i nla, nkn, he nno hoohiolo olelo wale no pahn kann ; ahn no la hoi.

K huli ae pnha kaua e kamailio no ke Kahuliultf ea! No ka mea, me lie la un liaiiiim ike iki pnha kuua i ka 11. P. mau luiina mamua aku nei ; a me he la ua oiui\> no kana', inn ka haua niia a un Kaliukv»U Nui nei, i men e mnopopo ni, nole oin i hele ae inumuli o ke kaiioka a ka P. 11., aka, ma ke ano hoomuna o kona noao ka (>ono nui o keia luhui. lle mea nne e mnopopo ni. he nno kue maoli konn i kn Kuniulio ka Daibalu Heipolele, no kona mnnao nna, o kana hoomnna ka mea e pono ai keia lalmi. ke hai nei nu, nole loa, no ka mc« v tia nui wnlo ka poe ntinuao f e tioho nei e like me ka'u ike, uole no in noao hoomana m»i, a no ia mea, ua kue kana nlnkni nnn i kn f>ono o ke Aupuni, oia ka ike, kn naauao a fno ke, nkiHmai, a pela no kn pomaikni, no kn nono hoonmnn inua mni no ia. Auhea oe, ua kamailio m aku la e kuun ua liiohioua a pnu o ka J. Kaiiniola mau haina, a ua ku aku 110 palia kana i kn oinio, ke lilo une knun i mnu hoike kti|K)iio ole i kn manao o ka lehulehu imi Haihula Llemolele. A pela no na hnina i hala ae nei no ke Kahukuln Nui, a he pono paha knua e uoonoo i pono nona, ke manao nae inn kn kaua e ninau nei. Ina pnha i kuhihewa ole ka kaua mau hainn n pnu i hala nku la mn na kihi o na inokupuni, aole nnei e hiki nna i ua Kithukula Nui la e like me ne ia 7 " E hoopono ku helu i ka uka o Puna. A e ike in kakou hooknnnkn, nole hoi e hni-na wnle." A no kn mea, ua maikai no ka hooknln nna i ke koi a ot mnikai, n oluolu no ke knlai onn, aka nae l.oi, ina e kumumu ke koi, o ka hoonui i ka ikaika wate no ka mea e pono ai, i loaa kahi mea pa ina, aole hoi e halehale mou ka houpo. Heaha la ke Aupuni i kou monao e i nla ? I mni paha auanei oe, He makua ia no ka lahoi hoiookna, he mea nana e kokua i ka pono o ka lehulehu, i pomaikni ai kona lahui. Pela ke 'Lii e hooponoponn mnikai aoa i kolia poe kntiak&, a v mau no aunnei kona Nuho *Lii ana. Oia kaVla en. A ina peln, pono maoli no. 801.59;H. Eia kekahi mea a kaua e noonoo ae : o ka hann a ke alii e pi|i ana i kau tnati hoike, o kn imi i ka mea e ike ai, a e na|uao ni» a e pono ai koni luiniik«| » e iknikn ni mn nn hnna e ne ; a ina e mnu ana m ano ma kekahi Aupuni, e p«i in lahui iluna. Kaulnna mnoli o Heiilaniu Nui ma keia ano, no ka malaina mau fto kn i ka Haihahi Hemolele. Aole hoi a Amerika Huipuin, ike nna mai Hewaii a Kauai, a ke kokolo aku nei maianei akn

ai na aina e. Ano ka maopopo o keia mea a kaua e kamaiho wale nei no i aia. aka, e kapa mai pahu auanei kc!a, he enemi kaua nona, aka, iie enemi no, ke ; hui pu »>le nae na papai-lawaia. K ok» nae kāua inaanei. K kamaiiio iki pahn no P. K. Kumu. He oiaio palia kana e hai mau enea pauku mai uei ma ke "Au Okoa," o ka hea ona la hope o lulai aku la. Ika nann aku, fie ano inak.ee. Kahukula Nui wnle 1 no, aole kona manao mamuli o na mea e ; kau ae U mnlum, oia maoli ka men i ike 1 ia, a ua mahalo lon ia e na ainn nanuao, ! 1 ka hele o iiawaii līnui. | A o ua o P. K. Kumu la, ke hui mai : nei mcOharulo, Moo, Luakaha, Kaiiniola, pela e māopopo ai, he mau 'men lakou a | pau no kn ckalesin Enelani a Roina t 110- ! ruaromaaihniale. Eia ka men kupanaha, ! Ke i mai ia o ua o P. K. Kumu, "He j mea paakiki ka imi ae i ka nauu i ka ma- | lamalama, o ka Baibala ka.Eunnelio mni ! ka l.ini mai, ka mea nann e hoolilo mai ; a lakou i poe hoomana.i kfc Akua mn kai | uhane, n rnc ka oiaio, oin kn loane hni- ■ na. ka iiaumana aloha a ka Hviku lesu, nonn lakou e hoole nei i knna Euanelio Hemolele." Eia ka ninau ia oe ; At>le auei i ane like lakou la mo Paulo ? Ile lueluio ia, j ahe Parisaio no. Ile knnaka iknika oia i e kauo hululiulu nna ina ka Ilaiepna i j ua haumaun a ka Iluku, aka, ua lilo ia i ; haumana m'ikai loa na ka llaku, a he j kuinu houhalike mnikni nnnn mea a p?u j e imi ana ma ko Baib;iia, a nolatl;i, ke i i aku nei au ia oe, he liiki no in lakou ia ke imi i ka Huku oiaio i ka wn pouo, alta, ina aolu, nole i»o. E nana noe ma j lsnia ika olelo like, ke like, 59; 1 —16. j

E wailio pnha ka pane how ann no keia mao mea, no ka mea, uu mnopopo i» ia la (ia mea i haiia ma ka I» I I aku nei. Ma ia haina, lie- aneane e hm)iiawali\vali una i na l;ila o ke Aupuni, a iilo i poe uoho nnnupo na makaainana, pela ka ituhu i lolie ia ma keia Kaoua, no ka hoopau ia o kekahi kumu kupono mq kekahi kula mn Maur Hikimi, e ke Kahukula Nui, no ka lioopai ana i kekahi mau haumana o ia kula, he uuiu keiki hoi no ka aoao ēkalesia Jlofna. A s pela no ka ka palapala hoopii a na niakaainana o Kohala Akou, i kakau inoa la a Oui wale i ka_l\ H. no ia ano i uaKahukula Nuila. Ua lohe wule ia nae, ua uku pono ia na kumu kiila, a no ke aha la ka hoi ka mea i Waihoia ai o na kiila ma kekahi mau a(iana kula ? No ke daia ole ka ! l'elu n<> ko makou lohe pinepine, a pela 110 hoi makou e hahilo anu, a e iinlo nei, no ka mea, ua ike aku makou, a ke ike nei no, o na Aupuni a pnu e nolio ana mnlalo o kn Pope, aole o lakou kukui maInmalama, 'nole naauao, aohe ike i ke Akua oinio, no ka mea, ua huna na Kahuna Pope i ka Baibala, no ko lakou hahai ma ka, oihana luiiaio, na Kahunanui, na Kakauolelo, na Parisaio, a he mau kanawai koa kekahi a lakou,a pnle mau 110 i ka lehoVa niau kauoha mnikni maoli, a pnle hou no i ka I< su a oia hoi nei, 4i () ke alohn ko'u makemake, aole ka inohai.'' Aka, pau loa na hale ona wahinekanonnike i ke kuekaaia e lakou, wahi a ka llakii lesu.

A pela no kaon knuohn i knna poe lnuaololi», mni hele c like me iakou, ka iieie me nn kapn iuion, e iike in uie Anrona, inn ka oihana n kn linku i oieio ai, «•Pou kn Levi oihau«, pau ka iakou u»nu mohni," no kn men, ua iii ae iu mnn n)ea n pau ia fesu, nini kona »a i ala mai ai nini ka uuke mai, n i ka pau nna o ke ao nei, a peia aku. iNolaila, pau kona Kahunnnui, kila nnn i ka hew» o nn knnaka, a me k<>nn komo aua i kela a me keia makniiiki me ke koko o na manu a me na hoiohoinna. A u.i pau ia mau mea ia. Aka hoi, ua ili wale ae nei nae ma ka linaa o ka poe Pope kekahi o ia mau oihann, a pela no kt lakou mau olelo kaena wale. Ake i nui mai nei noe, He eknlesia ku muu lakou mai a lesu mai o hiki i keia kau, he 19 keneturia, no kem ano paha a kakou e kamailio neī. Aka, ma kn 11. P. mau haina o Ka la 4 aku la, he 13 wleno, no ka mea, o ka 7 keueiuna, oia ka wa i ku mni ai ka ekolesia Romnroma. No ke aha iho la hoi ? Wahi a ka mea ninau, no ka mea, he kaaa nui anei iioko o kelamau keneturia 6? A ua hoomaka no paha mai ka hikuia ana o lerusalema n miinua iki ae |»a!ia, no ka hoowahawaha boa Kuhuna i ka inoa o !ehova. Pelai o!el<»ia ma Malaki 1: 6, ma na lalani ho{>€ elua.

A p?la tio ka ptl»km nni» o ua leru»a. lenm la a kakou i kamailio aku nei i keU ina)J 4, tnii!nma aku la, nd ka n>en, ua

n»au loa m»i na hewa a me na waha ana o na kahuna. no ka niea. ua maa lakon i ke pale ana i ka ke Akua olelo ma ko lakou kua. no ia mea no lakou i kau ai ma ke kea i ka ke Akua mea hiwohiwa e make. A }>tl3 no ka make ana o kana poe lunaoltlo, a o Setepano ka mea make mua o la poe. i ka A. D. 31 paha. Ai ka pau aua oui kulanakauhale la i ka lukuia e Ttt-> ma, a pau ka wa o ko laua noho maluhia ana o na haipule, a me ia hoi i ili ae ai ka make mainoino o ka poe al«>ha ia Ksu, no ka mea, ua kaua aku kuua mai na Aupuni e kokoke ana a e mauno ana paha. o koka Akau a me ko ka Hema paha e like me ka wnnana a Daniela e piii ana ia mau kaua iloko o ia rnau keni'luna eouo i olelo ia ae la. A i ke keneturia ehiku mai ka Pope, a o ua aupuni Rinna la, o ka iakou inea nui, oka hana i na kulanakauhale n me na hale a nani a me nn kii, lie mau mea ia i rnaa loa ma ia Aupuni mni o i«>a mai. A no ia iioi, un maopopo ma ka Oaniela wanann no un hoomana Romnr«>nia nei, a o ka A. D. (>O6, oia no ka wa eha,a o ia iho la ke ku nnn oka Pope mua. A ina paha m? ia ke ku ana maia na keneturia i hala ih«> ia. Ua hoolaha ae ua aoao Roma ia i ka Baibaia mai kona wa i ku mua mai ai e P. K. Kumuao, no ka niea, he iiu:u pauku niuau hoi kau i hoopuka ne, aka, ua oleloia no nae, he mea nnu ole ia mnu iiiuau, no ka mea hoi, uii opala ia mea. aka, o ka hoomaopopo ana i kn ka ekalesia Iloma ma kona ano hoomana, Imonnnuao nnn i ua iahui knnaka ma kn Baibaln, ina un mnop'opo ia oe ua hana mau mai oia pela. A ke mānao nei nae nu, aole oe e pane mai ana peln, no ka 010 maoli, a ua iianau ia ia hoomana i o Ole, Olekukahi, Oleku4ua, Olepau no hoi akolu, a pela aku nei mea o ka helu po.

Ho uiea akaka loa nae hoi ma na kau ahaolelo a ua eknlesia la, aole e ulu mai kn mnlainnlanm o ka olelo Euanelio Ilemolele ma ia mnu kau ahaolelo. No ke nha la hoi! No ka men, oke kukulu i mau hule pnahao a me na hale i hana ia a pau loa e malu ai ua haumana i kapaia he Ane; a o ka makaukau o na mea kaua a me ua palopala kalahala, i mea iini joaij mai me 'Ue koko ole, a i ole ia ine ke koko no. A no ia mea, lilo loa na lahui Pope i poeleele loa, a pela no e hiki ole ai ke manao ae i ka P. K. Kiiniuao, ua oiaio a ua pono maoli kana mau ninau a pau. A me ia nae kakou i ike ai i ke ano pilikia o liawaii nei, ina o laua a me lakou nu hoomana mua i f>ae mua mai, a 'ina ua like pu kakou me Knelani a me Beritania Nui. A no ka mea, oka naauao a me ka n.nknu i ke Akua, a malama i kan i mau kauoha a pau ka lahui holook«»n, aole loa no hoi e hiki ia kakou ke hooki i ka imi ana i keia mau kumu maikai loa o ka noho ana o na kanaka a me na'lii, me ka mnlu hoi i na kaonwai maikai, a me ka nolio oluolu ana o na ohana, a he pomoikai pu no kela a me keia lahui e nolio mai nei.

Akn, he inea kaumnha nae ia mnkou ka lohe ana mni i ka mnlnma maikai oie in o na haumann kula hana limn, mai na Lunnmnkaaiuana mni. lua peln, poho niaoli ke dnia o ke Aupuui, no ka mea, walii a lakou, ' aole maikai ka ni a me kahi moe ona keiki." Ua ike n aoii na Luuamaknamana ia liaua hemuhema. A o ke kumu nae o ia kuiu hana linia, no na makua ae no, no ko iakmi kaohi ole i ka lakou inan keiki maialo o kn iakou mnu knnawai maika wa uuku a i ka wa 00. Peia ko keiki aka mea iiookani bele o Kawoiahao, no kekahi mea liilii loa, akn nae, aohe i oianao ia ka pono o kona mau mnkua, a me ke ano o ua keiki nei, no ka mea, ua heie pinepine ka makuakane o ua keiki nei ma ka Haiemai kahi 1 hopuia'i, a manao ae lioi ka makai he pono ke no ae i ua keiki nei a i kond mau makua paha i kona wa e hoihoi ae at ika laua keiki. Ano ka hana ia pela, ua komo mei ke ano kaiii a me ks lawe wale i ka pono o keia mau makua ma ke Kumukanawai, Pauku 13. Kai no aoi ka hewa o ka makua a nie ke keiki ma ii ao ana, oiai e keiki ana ke keiki. {Aole i pau.) O* Eia knhi mea kupaoaha ma Waikiki waena, aole e loaa kahi umeke poi hapaha malaiia, aia w«le oo i ka hapaiaa hoi aku iiana« No ka wi no ke kuniu o ka pii loa ana. Hoihoi paha ka poe mea ai, aka, oka poe!TiTa hōi kūkule ka noho ana. Oka umeke hapaha uialaī&t mainua tho nei, ua pii ae i ka hapalua» nolaila ke kumu o ka toaa ofe aha o ka uineke hapaha malaila.