Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 49, 7 December 1867 — Page 2

Page PDF (1.73 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, DEKEMABA 7, 1867.

En glish Column.

FOREI GN NEWS.
[ From the Sacramento Union, Nov. 23.]

                In Ital y the bitter feeling against France is rapidly increasing, and the army reserves have been called out to help keep the peace. Ratazzi has gone over to the Radical party. It is feared that the insurgent Garibaldians will enact a coup d' etat, though their leader is still in close confinement.
            There has been a terrible hurricane in Porto Rico. It is thought to have destroyed 10,000 lives.
            The meteori c shower on the morning of the 11th inst. was very brilliant at Paris.
            A Pa ris dispatch of the 17th says the French are to go into Winter quarters at Civita Vecchia—by railway two hours from Rome, and the chief seaport of the Papal States. This course on the part of the Emperor will almost certainly be regarded in Italy as an insult to the King and his Government.
                In opening the French Chambers yesterday the Emperor declared that France no longer objects to the formation of the German Confederation. His hands are probably full enough with Italy and the Roman imbroglio.

            The Asiatic news of most interest is touching the Chinese rebellion which menaces Pekin, and of the late destructive typhoon which devastated the coast of the Indian and Chinese Seas.
            Chie f Justice Chase opens the United States Court at Richmond on Monday next, at which time Jeff. Davis' counsel say they will be ready for trial.
            The British Parliament was opened on the 19th of November by Royal Commission, the Queen not being present in person. The speech alludes to the course taken by Napoleon in reference to the Italian question in a censorious tone, and hopes his troops will soon be withdrawn. The House of Commons takes the same view of the matter.
            NEW YO RK, Nov. 20.—Australia dates to October 8th, via Panama, say the Fejee cannibals have murdered and eaten the Rev. Mr. Baker, a Wesleyan missionary, and six Christian natives.
            A snow storm had badly damaged the crops in Victoria.
            A dispatch from Constantinople sa ys the Sultan is seriously ill.
            PA RIS, Nov. 20.—The Pontifical troops are actively engaged in fortifying the approaches to Rome, by building substantial works of defense.
            FLORENCE, Nov. 20.—The Bank of Italy is about to issue notes of one franc each, to supply a deficiency in small coin. The speech of Napoleon had a good effect on the Italians, who believe the words of the Emperor imply an ultimate gratification of the wishes of Italy.
            LI SBON, Nov. 20.—Admiral Farragut's fleet will sail the present week.
            B y advices received per Str. "Idaho" this week the opinion seems to be growing that the Reciprocity Treaty will be defeated in the present Congress—Representations having been widely circulated through the papers in the United States averse to it.

NU HOU KUWAHO.

No Europa.

                Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi I daho i ke kakahiaka Poaha iho nei o keia pule, i loaa mai ai kekahi mea hou o na aina e, a o ka makou no hoi ia e ake nui nei, o ka loaa mai no ona mea hou, a hoike koke aku no ia oukou e na poe heluhelu nupepa.
            Ma I talia, ua mahuahua koke ae na manao welenia e kue aku ana ia Farani, a ua kahea ia aku na puali koa e hoomau mai lakou i ka malama ana i ka maluhia o ka aina. Ua hala aku la o Ratazi i kahi o ka poe o Garibaladi. A ua makau ia no hoi, o hoala auanei na poe o Garibaladi i kekahi kaua—oiai aia no ko lakou alakai ke paa la iloko o kahi paa.
            He makani ikaika kai iliki ae ma Po to Riko. Ua manao wale ia, he 10,000 kanaka i pau i ka make.
            Ma ke kulanakauhale o Pari sa, i ke kakahiaka nui o ka la 14 o Novemaba, ua hoomalamalamaia mai la na hoonipo pouli o ka po e na auna hoku lele.
            Ua lohe ia ma Pa risa, i ka la 17 iho nei o Novemaba, e hele aku ana ka na Farani ma Kivita Vekia, iloko o na hora elua mai Roma aku a i ke awa ku moku nui o ke Aupuni Pope. O keia manao o ka Emepera Napoliona, ua maopopo, he kue maoli no i ka Moi Vitoa a me ke aupuni o Italia.
            Ma ka wehe ana o ka Ahaolelo kuka o Fa rani, ua ku mai ka Emepera a hai mai la, aole e hoomau loa ana o Farani i ka hooponopono ana i na kulana o na Aupuni Hui o Geremania, no ka mea, ua lawa kona mau lima i na hihia mawaena o Italia a me Roma.
                Ua wehe ia no ka Ahaolelo o Beritania Nui, ma ka la 19 iho nei o Novemaba, mamuli o ke Kauoha Alii, aole nae i hiki kino mai ka Moi Wahine iloko o ua Ahaolelo la. Ua olelo ia ae na mea e pili ana ia Napoliona, me na leo hoahewa loa iaia. A ua manao wale ia no, e hoihoi hou ia ana kona mau koa i Farani. Oia Kumumanao hookahi no hoi ko ka Hale Makaainana i hana ai.

            Ke hooikaika io nei na koa o ka Pope i mea e malu ai o Roma.
            Aia ke aumoku o Adima rala Faraguta ma Lisebona Potugala.
            O na mea hou ano nui loa mai Kina mai, oia ka hookokoke ana aku o na kipi i na paia o Pekina e hooweliweli ai, a me ka makani Kaipuni ikaika ma na kapakai o Inia a me na kai o Kina.
            Ua loheia mai Kone setanito mai, he nui loa ka mai o ke Suletana o Tureke i keia manawa.

No Ame rika.

                E wehe ana ka Lunakanawai Kiekie o Ame rika Huipuia, i ke kau Hookolokolo ma Rikemona, ma ka Poakahi, Novemaba 25, no ka hookolokolo ana ia Jefa Davisa ka Peresidena o ka aoao Hema.
            Ma kekahi o na lono i lohe ia mai ka mokuahi I daho mai i keia pule, me he mea la ua uluku mai na manao e hoonele i ka pono o ke Kuikahi Haawi Like, i hooholoia iho nei e ke kau Ahaolelo Kuikawa, iloko mai o keia kau Ahaolelo o Amerika Huipuia.
            Ua puka ae na manao maloko o na nupepa Ame rika e kue ana i ua kuikahi nei.
            Ua lohe ia mai, ua pepehi ia o Rev. Mr. Bake ra a me na kanaka Karistiano eono o Fiji, e ka poe aikanaka no o Fiji, a ua pau ae la no i ka amu ia e lakou.
            O ke kino make o ka Emepe ra Makimiliana, ua haawi ia aku ia ia Adimarala Tegetofa, a aia paha oia ke hoi la ma kona alanui moana i Europa me ua Haku la ona.

 

KA LUNA HOOPONOPONO, - - L. H. KULIKA.
KA HOPE LUNA HOOPONOPONO,
J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

C. J. Laiana. (L yons,) Rev. M. Kuaea, G. W. Kanuha, (Oniula,) Rev. L. Laiana (Lyons) S. M. Kamakau, Rev. C. B. Anelu, (Andrews,) D. Malo, (Lokoino.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, DEKEMABA 7, 1867.

I na Luna Lawe Kuokoa.

                OIAI he akolu wale no pule i koe mahope iho o keia la, alaila, huli ae iluna ke alo o keia makahiki, a pau pu me kana mau hana, a komo aku iloko o ka makahiki 1868 e nee mai nei, alaila, he makahiki hou ia.
            Nolaila, ke paipai e nei makou i ko makou poe Luna Lawe Nupepa, e hookaa pau mai i ko lakou mau aie no keia makahiki e hele nei, oiai kona mau la i koe.
            Ke paipai pu nei no hoi makou i ka poe lawe nupepa, ina aole lakou i hookaa i ko lakou mau luna iho, alaila, ano ka wa e hoopau ai, a hele lanakila me he koa la i ka la hoouka kaua.
            Mai hookaulua oukou a nonohua iho i ka haawi ana, oiai ke hele nei ka manawa imua, a ke kakali ole nei i ka kakou mau hana lolohi.
            O kekahi mau Luna Lawe Nupepa, he oiaio, ua hookaa pau loa mai lakou i ko lakou mau aie, a ke hele nei lakou me ka laelae, a ina pela ka puahi liko ana o na Luna a me ka poe heluhelu nupepa, alaila, maalahi like kakou a pau.
            Ke makemake nei ka poe nana e hookele nei i ka nupepa, e hookaa pau ia na aie a pau o keia makahiki, mai ka mua a hiki i ka hopena, a e noho kakou a pau he poe kanaka kuokoa e like me ka inoa o ka nupepa a kakou, aole i poe hoamoia i na auamo a ka aie a me ke kuapapanui a ke kaa ole.
            E alu like kakou, na lawe nupepa me ka poe heluhelu, no ka mea, aohe hana nui ke alu like ia. Ina kakou e makaala like ana mai ka Hikina a ke Komohana, ma ka hookaa mua ana i ke ola o ka nupepa, alaila, e holo like ana ka kakou mau hana. Aia no ia oukou e ka poe lawe a me ka poe heluhelu nupepa ka huki ana i na pea, ka lawelawe ana i na kaula a me ka liuliu ana no ka holo, a o ka makou ka hookele wale iho no no ka pomaikai like.
            Aohe no hoi makou i like me kekahi poe o kela aoao, ka hookonokono i na makai a me na kaiko e kii e ohi a huki imua o na Lunakanawai, e hookolokoloia ai ka poe lawe i ka lakou nupepa, aka, ke hilinai nei makou maluna o oukou a pau, ka poe puuwai Hawaii i kaulana ma na aina nui, he lahui lokomaikai ka lahui Hawaii. Nolaila, ke kalokalo e nei makou i o la honua i ka poe aie a me ka poe e makemake ana e lawe i ke Kuokoa no ka makahiki 1868 e hiki mai ana.
            Ano, e na Luna Lawe Nupepa, ke kau leo e aku nei makou ia oukou a pau, e hai mua mai oukou i ka nui o na nupepa e hoounaia aku ai maloko o ka oukou mau ope, i ole ai e hoouna ia na nupepa a ahu wale iho no ma ko oukou mau hale. A malia paha e makaukau ana oukou e kamailio a e launa pu me ko oukou poe heluhelu nupepa iloko o na pule elua, alaila, e lohe koke no auanei makou iloko o ka pule hope o Dekema ba nei, a e maopopo no ko makou hoouna ana aku i ka nui o na nupepa o kela a me keia puolo.
            A no ko makou ake nui e lehulehu ka poe lawe nupepa i keia makahiki ae, nolaila, e hoopuka aku ana makou i kekahi mau Kaao Kahiko a me kekahi Moolelo Kahiko o Hawaii nei, i lohe mua ole ia e ka hanauna hou, a ke hoomakaukau ia nei e kekahi mau kanaka naauao, a kakau Kaao o kakou e noho nei iwaena o keia lahui.
            Ke manao maikai nei makou, e hoomau i ka lawelawe ana o na Luna Lawe Nupepa o keia makahiki, no ka makahiki 1868 e hiki mai ana, ke oluolu mai lakou a hoomanawanui pu mai me makou ma keia hana luhi.
            A no ko makou manao, ua kokua nui mai na Luna o keia makahiki ia makou, ma ka hooikaika ana e holo mua ko kakou nupepa. Nolaila, ke makemake nei makou e haawi i Uku Kaulele a Manuahi i kela a me keia Luna no keia makahiki ae, ke hookoia nae ka makou mea e manao nei, oia hoi keia:
            Ina e loaa ana i kela a me keia Luna Lawe Kuokoa na inoa hou he umi, i oi ae mamua o na inoa mua ana i loaa ai i keia makahiki, e like me ka mea i hoikeia ma ka Papa Helu o ka nui o na Kuokoa no keia makahiki, alaila, e haawi aku no makou i ka MAKANA NUI he HOOKAHI DALA hou no kela a me keia umi inoa ana e loaa ai ma ka hooikaika hou ana, ke hookaa pau ia mai na dala no kela mau nupepa e haawiia aku ana.
            E uku pu ia aku no hoi i kela a me keia Luna Lawe Nupepa, he umi kene ta no kela a me keia dala ana e ohi ai, e like me ka mea i maa i na makahiki i hala e hanaia nei, koe no ka nupepa a ka Luna i oi ae mamua o ka umi inoa, aole e hooukuia.
            I mea paha e maopopo loa ai, alaila, e hoohalike kakou penei: Aia o Rev. S. C. Luhiau, o Kohala, Hawaii, he 40 mau nupepa ana no keia makahiki, aka, ina e pii ae kana mau nupepa a hiki i ke 50, no ka makahiki 1868, e uku aku no makou i kona mau uku keneta no na nupepa a pau ma kona inoa, a me Hookahi Dala hou, koe no nae kana nupepa ponoi, nona iho no ia. Pela no hoi na Luna e ae, e uku ia no e like me keia kuhikuhi.
            O ka rula paa, penei no ia: E uku ia kela Luna keia Luna i Hookahi Dala, no kela Umi inoa keia Umi inoa ana e hooikaika ai no ka makahiki 1868 e hiki mai ana, i oi ae hoi mamua o na inoa o kana puolo o keia makahiki. Ina no e pii ana i ka umi, iwakalua, kanakolu a pela aku, alaila, e uku like ia ana no. O ia mau uku keneta a me ka uku kaulele, e uku ia no ia no loko ae o na dala e loaa mai ana mai a oukou mai.
            Nolaila, ke lana nei ko makou manao, e hooikaika nui ana oukou na Luna i keia makahiki 1868 ae, ma ka lawe nupepa a me ka ohi dala pu ana. E hahai ia ka oukou mau hana e ka pomaikai a me ka lanakila.

"E hoomanao e ka Lahui Hawaii."

                MALOKO o ke Au Okoa o ka la 28 iho nei o Novemaba, ua ike iho makou i ke Kumumanao nona ke poo e kau ae la maluna, i kakau inoaia e "Ko Hawaii Ponoi," a ua minamina makou i ka ike ana iho i ke ano ino o ka manao, e hoala ana i ka lili a me ke koko ino iwaena o na kanaka Hawaii e kue aku i na haole, ka poe e noho malie nei iloko o keia Aupuni.
            Ma kekahi o kona mau manao, ua hooiaio aku no makou, aka, o ka hapanui nae o kana hoike ana, he ku wale no i ke alakai hewa.
            Wahi a ua o "Ko Hawaii Ponoi;" "He mea maopopo, o ka manao o na haole o ke ano kulana manao like me ko ka Pepa i haiia maluna ae nei, (Nupepa a Wini) oia no ka makemake e nele loa na kanaka maoli i ka hoopuka ana i ko lakou mau leo iloko o ka Aha Kau Kanawai o ko kakou Aupuni."
            Ua heluhelu iho makou i ka manao Pepa o ka Nupepa "P. C. A." a Wini, o ka la 23 aku nei o Novemaba, a ke lawe mai nei makou i kekahi mau mea o laila a hoike aku. He olelo mahalo keia i loaa iho ia makou, aole no he mau olelo hoino. Penei:
            "E mahaloia na mea Aloha Alii io a pau, a i ke aupuni o ka Lahuikanaka o Hawaii nei. Ina paha he hookahi piha o ka poho lima ko lakou nui, o lakou iho la no ka paakai o ka honua."
            Ma na mea hoi e pili ana i ke kau koho balota e hiki mai ana. Penei ka ua nupepa la:
            "Ma kahi e loaa ai he poe kanaka Hawaii i hiki ke hoike mai i keia mau haawina o ke koho Lunamakaainana ana, (he noiau, kupaa, he ku kaokoa a pela aku) o lakou ka poe kupono e kakau balota, a koho hoi."
            He oiaio, ua kokua no ua Nupepa la i ke koho Lunamakaainana o kekahi mau haole, aka, penei nae kana kokua ana:
            "O ka mea wale no i noho loihi maanei, a ku-a kamaaina maoli me na kanaka Hawaii, a ike hoi i ko lakou mau loaa a me ka pomaikai."
            Ke ninau aku nei makou la oukou e na kanaka Hawaii, Heaha ka hewa o ka noho pu ana o na haole me na kanaka Hawaii iloko o na kau Ahaolelo ma ke ano Lunamakaainana, e like me ia mai ka manawa mai o ke au ia Kamehameha II a hiki i keia manawa? Heaha ka hewa ino i hanaia e Lee, Robikana, Weba, Maki, Makala, Bona, Aukina, Kimo Pelekane, me kekahi mau haole ili keokeo e ae i ike mau ia e kakou, e noho ana iloko o na Ahaolelo, he mau Lunamakaainana no ka Lahui?
            Aka, ke i mai nei ua o Hawaii Ponoi: "O lakou maoli no na enemi maopopo o keia Lahuikanaka. He poe hoomakaulii aina— he poe e kuko ana iloko o ko lakou naau e lilo na wahi apana aina maikai e koe nei iloko o na lima o na kanaka maoli, no lakou."
                Ma keia mea, ke ninau nei makou:—Pehea la i loaa ai i na kanaka maoli ka aina e paa nei ia lakou? Aole anei ia mamuli o ka hoomanawanui ana a na haole? Ke hooia aku nei makou me ka oiaio, ma o na haole la i loaa ai i na kanaka maoli ka mana i lilo ai lakou he mau ona no ko lakou mau aina iho ma ke ano kuleana a alodio hoi; mamuli o ko lakou ao ana a me ka hooikaika nui ana, i aie ai kakou i ko lakou mau pomaikai a lakou e ohi nei.—A nowai la ka hewa, ina ua haalele wale no kakou i na aina o kakou me ke kuai ole?

            Ke olelo hou mai nei o Hawaii Ponoi: "I hele mai lakou e uwi i ka waiu momona o Hawaii nei, a piha ko lakou mau pakeke."
                Ke manao nei makou, he epa nui keia ona i na kanaka maoli, ua like me ka hoahewa ana i ka lahui kanaka, he poe naaupo a me ka hawawa, no ka mea, ua waiho ka "waiu momona" mai ka wa kahiko mai, aole nae na kanaka i hapai ae a hookomo iho i ko lakou mau pakeke ponoi. A heaha la ka hewa nui o na haole, oiai ua ike lakou, aole i uwi na kanaka maoli i ka "waiu momona" o ka aina, a nolaila, hele mai la lakou me ko lakou moni a me ka hoonaauao a kuhikuhi mai la lakou i ke ano o ka hana ana?

            Ke kahaha nei makou i keia Kumumanao! Heaha la kona ano? E hoonaueue ana oia i ka noho ana o na haole ma keia aupuni; "koe nae na Kahunapule o kela a me keia aoao hoomana," o lakou na enemi o ka lahuikanaka,—e like me keia olelo. "O ko lakou makemake, oia no ka hoonele loa i keia Lahui i ka waiwai a me ka hanohano, kuahiwi, e like me ka hana ia ana o na Ili a e kipaku loa no na kanaka Hawaii a noho i kini ma Amerika Huipuia."
            He huaolelo ikaika loa keia, A he hana ino no hoi. A he huaolelo ano maalea no hoi keia, i mea e koho ole ia ai na haole i mau Lunamakaainana.
            Ke ninau aku nei makou i na hapa haole, no ka mea, he poe nui oukou e noho nei iloko o keia aupuni. Manao no anei oukou, o ko oukou mau makuakane haole no kekahi mau enemi o na kanaka maoli, a ua hilahila ia paha oukou no ko lakou lilo ana i mau makua no oukou?
            Ke ninau hou aku nei no hoi makou,— ina he mau enemi na haole no na kanaka maoli, no ke aha la i ae ai oukou i ka oukou mau kaikamahine e mareia me na haole? a i na kaikamahine kanaka maoli hoi e noho pu me na kane haole a lakou?
            No ke aha la i makemake ai na kanaka maoli e aoia ka lakou mau keiki iloko o na kula haole, no ka mea, o ka olelo ia a ko lakou mau enemi?
            Aole hoi o makou mahalo iki a hookohu iho i keia mau huaolelo a ua o "Hawaii Ponoi" i kakau iho ai penei:
            "Aka, e hoomaikaiia ka inoa o ke Akua Mana Loa, no ka hoolilo ole ana mai i na puuwai o na kanaka Hawaii a like me ka puuwai eleele o ka poe nana lakou e hakukole nei" & c. Ma keia mea, ke hoomanao nei makou i kekahi mau hua pule a ka Parisaio penei: "E ke Akua, ke aloha aku nei au ia oe, no ka mea, aole au e like me na kanaka e, ka poe hookaha, ka poe pono ole, ka poe moekolohe, aole hoi me kela lunaauhau."
                Ua haiia mai no hoi makou iloko o ka Palapala Hemolele, ua hana mai ke Akua i na lahuikanaka a pau mai loko mai o ke koko hookahi, a nolaila, ma ke ano maoli, ua like pu lakou a pau.

            O kana kauoha hoi, "E aloha kekahi i kekahi." E makaala no hoi kakou, "o lulu auanei i ka makani, a ohi mai i ka puahiohio!"
                E na kanaka Hawaii, Mai puni aku oukou! E koho i ke kanaka kupono oiaio,— ina he haole a he kanaka maoli paha!

            E kuka pono oukou i ko oukou luna manao,— ina he kanaka maoli ka oukou kanaka kupono, e koho aku no iaia, a ina hoi he haole, e koho no iaia.

Ka Enemi oiaio o ka Lahui Hawaii!

                UA KAU ka weli o kekahi mea i kakau mai i ka nupepa Au Okoa no na mea e pili ana i NA ENEMI o ka Lahui Hawaii nei.
            He mau enemi ka e makemake ana e kaili aku i ko kakou mau aina ponoi:—he mau enemi hoi e makemake ana e hoonele i na kanaka maoli i ka mana o ka Ahaolelo kau kanawai:—he mau enemi e makemake ana e huki iho i ka Hae o Hawaii a i ka lepo, e kau ae ka ma ia wahi i ka hae haaheo o na kanaka Amerika, a na ko kakou mau makani maaa hoi e pahola aku i na opina o ua hae la.
            Auwe! E Hawaii e! E hoolohe mai! He oiaio loa ka, aia la he enemi io no e noho pu nei me kakou, ma ko kakou mau aina nei!
            O ka mea i kakau mai ma ke "AU OKOA," he makemake kona e manaoio aku kakou, o na ilikeokeo a me ka Nupepa a Wini, ua mau enemi la o na kanaka Hawaii a makou hoi e hoomakaulii ae nei me ka makaala. Aka ea, ke hai aku nei makou ia oukou e na kanaka Hawaii, O na ilikeokeo, a o na Ame rika hoi a ua mea kakau manao nei e makau wale nei, he mau hoaaloha io no lakou, ke hookuku iho kakou me kela enemi weliweli nui wale e noho nei iwaena o kakou.
            Ke hoopau nei keia enemi, a ke hana nei no hoi, a e hoomau loa auanei oia i kana hana ino weliweli ia kakou, ke ole kakou e ku ae iluna a kiola koke aku iaia ma kahi e, me ko kakou ikaika a pau.
            Ke hai wiwo ole aku nei makou me ka oiaio, ke hoomake ikaika nei keia enemi i ko kakou aina—Ua pepehi iho oia i kekahi o ko kakou mau Moi, a he nui wale hoi na'lii hanohano a me ka poe koikoi o ka aina i make, a he mau tausani hoi o ko kakou mau hoohanau, na makaainana i hala aku la;—a ke ake nei oia e ale okoa aku ia kakou a pau iloko o kona waha akea, a komo aku iloko o kona opu pololi.—Ke puiki paa loa nei keia enemi i kekahi poe o kakou, a ina aole e kokua mai ke Akua ia lakou, alaila, aole he kokua e ae no lakou. O keia enemi kekahi kumu e nele nei ka hanauna Alii.
            He mea maopopo loa no hoi, e hiki no i keia enemi ke lawe aku i ko kakou mau aina a haawi aku i na haole; a e hiki no hoi iaia ke hoonele mai i na iliulaula mai ke koho balota ana no ka Ahaolelo. A e hiki no hoi iaia ke lawe aku i ko kakou mau hanohano a pau a me ko kakou mau waiwai, a e hoolilo iho ia kakou i poe moe iloko o ka lepo.
            He mea kaumaha no makou i ka hai ana aku ia oukou e ka poe heluhelu nupepa e noho ana mai Hawaii a Niihau, ua hookuu akea ia ae keia enemi i keia manawa, a ke holapu mai nei oia maanei: iwaena o Honolulu nei, a me na wahi e ae no hoi he nui o Hawaii, Maui, Molokai, Oahu a me Kauai, ke hoike wiwo ole mai nei oia, oiai ke ike mau nei makou iaia i na la a pau ma na alanui o ke kulanakauhale nei, e huki ana, a e hoohakaka ana hoi i na kane a me na wahine, a he pinepine kona kulai ana ia lakou iloko o ka lepo, a i kela pule aku nei i hala, pepehi iho la keia enemi i kekahi kanaka a make loa ma Kula o Kahua, a he nui no hoi ka poe i hoeha ia, a ke pepehi nei no oia i na kanaka i kela la keia la.
            Aka, he mea kupaianaha keia! o ke ao ana mai o keia kanaka nana i kakau ma ke Au Okoa, e malama ka kakou i na haole a me ka nupepa a Wini, oia ko kakou poe enemi, a i ka enemi io hoi o ka Lahui Hawaii, aole oia i ekemu iki aku nona, aka, ke nana wale aku nei no oia iaia, me he mea la he hoa'loha nona.
            Auwe e Hawaii nei! he ike ole maoli anei ko oukou i keia enemi, a ua hoowalewale ia paha oukou e i ala i hoa hoinainau no oukou, a ina hoi aole oukou e ala ae a kipaku aku iaia mai ko kakou mau hale aku, a me kakou pu, a aole hoi a oukou hana e ae e hana aku ai iaia, alaila, he mea maopopo loa, aole he Makaula nana e hai mai ia kakou i ke ano o ko kakou hoopai e ili mai ana; aohe mea mana, aole hoi i na mana a pau o ka honua nei e hiki ke hoomau aku i ko kakou kuokoa ana—e poho no kakou, aole loa e ala hou ae, a e nalowale loa no hoi ko kakou inoa a me ko kakou Hae, a e ike ia hoi kakou maloko o ka papa kuhikuhi o na mea ua hala.
            E na hoa'loha, a me na hoahanau o ka Lahui Hawaii nei, no ke aha la oukou e noke nei i ka ulupa ia oukou iho a me ke aupuni, me ka haawi neoneo ole aku ia oukou iho i ko oukou enemi nui!
            O keia enemi he oi aku kona hoomainoino ia kakou, a me ka weliweli mamua o ka pahikaua, ka pu kuniahi, a me ka mai ahulau.
                        E ala! E ala!
                        E huli! E huli!
            E hookanaka makua ia kakou! E ku ka okoa hoi! I lahui kanaka maoli!—a e ola!!
            E kipaku aku i ka ENEMI! O kona inoa o INU WAIONA.

            NO J. K. KAUNAMANO Esq.—Aia ma ka aoao eha o ko kakou pepa o keia la, he palapala na ka mea nona ka inoa Keau sika i kakauia ma ka la 5 o Novemaba o keia makahiki ma Hamakua, Hawaii, a o na olelo o loko, ua pilikino loa i Ka Mea i Mahaloia J. K. Kaunamano, ka mea i hoonoho hou ia i Lunakanawai ma ka hakahaka o J. W. Laukea i hoopauia iho nei. Ua loaa mua mai ua palapala, a ua hookomoia no ka hoolaha, aka ano koke no ka hiki ana mai o ka lono, o ua Mea Mahaloia la, J. K. Kaunamano, ua komo aku iloko o na Halehalawai o Hamakua a pau, ua mihi i kona hewa, ua haalele i kona inu ana i na waiona, a ua kukala aku ma na wahi a pau o ua aina pali la, e hoopai ana ia i ka poe inu wai ona a pau o laila, ke laweia mai i mua ona a hookolokoloia a ku ka hewa. Nolaila ke mahalo nei makou i ka lono i hiki hope loa mai nei, a ke lana nei ko makou manao e kupaa ana oia maluna o kana olelo mihi a hiki wale i kona mau la palalauhala a haumakaiole a kauikapuaaneane. O na hoinoino ana a pau ma kela palapala, maluna iho no o ka mea i kakau mai ia makou no ka hoolaha ana.

NU HOU KULOKO.

Oahu.

                O ka loaa no ka po himeni ma Kawaiahao, i haawiia ai e ka Papa Himeni o Kawaiahao i ka po Poaono aku nei i hala, No vemaba 23, he $324.00.

            HE MANAWA INO KEIA.—Ina la mua o keia pule, ua haule mai na paka ua o ka hooilo, a o ka haule makawalu mai paha koe, oiai eia i ka wa ino o ka makahiki.

            Ua ike iho makou i ka Kilauea ukana nui i hoi mai nei mai Kona mai i kela Poaono aku nei, oia no na hua momona o ke kai malino o Kona, he alani.

            Ma ka Nupepa P. C. A dvertiser o Honolulu nei, ua ike makou, ke holo pono nei ka Kilauea hana, a i na pela io e maumaua mai ai kana hana, alaila e mau loa mai ana kona holo ana.

            Ma ka hoi ana mai o ke Kilauea i ka Poaono aku nei i hala, ua ike iho makou i ka hoi ana mai o Rev. B. W. Pa reka o Kaneohe a me kana kaikamahine. He nui no hoi na ohua e ae o ke kaona nei i hoi mai maluna o Kilauea.

            Ua akoakoa ae na haole Ge remania ma ke Keena o ko lakou Kanikela e noho nei oia o Ka Mea Mahaloia F. A. Schaefer ma ka la 24 o Novemaba, a ua hookupa lakou, Hookahi tausani dala, i ko-kua no na koa Perusia i eha, home ole, na Kauka lapaau a me na wahine i nele i na kane ole i make ma ke Kahua Kaua ma ke kaua ana mai nei o Perusia me Auseturia. Nui ke aloha o keia poe i kaawale mai ko lakou aina hanau mai, a ke hoouna nei i ka lakou mau makana.

            Ke kawalawala loa mai nei na wahi okohola, a me he mea la ehia la wahi la i koe a neoneo e like me mamua.

            I keia la 11 ae e hiki mai ana, e hoomaka ana ke Kulanui o Lahainaluna, a e hoi nui ana na haumana a me Rev. M. Kuaea ma ke Kilauea o ka Poakahi ae nei.

            KA ELELE KUHINA I IAPANA.—Ua hoi mai nei ka Elele Kuhina o Hawaii nei i holo aku nei i Iapana oia ka mea mahaloia D. C. Waterman, maluna o ka mokuahi Idaho kona kau ana mai nei.

            KE KII O HOKUAO HOU.—Eia ma ko makou nei keena ke kii o ke kialua Hokuao Hou i hooleleia maluna o ka pohaku mabela, a ua pau pono kona mau pea i ka hukiia i luna, a ina e kilohi aku, me he mea la, na ke aheahe makani e lawe haaheo ana ia ia maluna o ka ili o ke kai.

            NO KE PAKAUKAU KUAI IA.—Ua ike iho makou, ua hoomakaukau ia ae me ka hoomaemae mikioi ana i kahi kuai ia o na kanaka maoli ma ka makeke i keia mau la, a ke lana nei ka manao, e mau mai ka maemae ana oia wahi, ke kapulu ole na kanaka pakaukau ia.

            HOLO AKU I HILO.—Ma ka holo ana aku nei o ka mokuahi Kanatikilia (Chanticleer,) i Hilo, ua holo aku ke Kanikela Berekane a me kana wahine i Hilo, me ka manao e makaikai i ka wahine o ka lua.

            Wahi a ka luna lawe leta o ka mokupuni o Oahu nei, he malie wale no ka na koolau aku nei o kakou, ma kana huakai hele aku nei, a i Waialua ka kona wahi i hookuululuia iho ai.

            HOOKIPA ALOHAIA.—Ma ka Poalima aku nei i hala, ua hoolaunaia aku ke Kapena o ka mokuahi Beritania i ku iho nei ma keia awa imua o ka Moi ma ka Hale Alii Iolani. Na ke Kanikela Berekane i hoolauna aku i ka Moi i ke Kapena.

            Ke kono nei makou i ko makou poe heluhelu nupepa e nana i ke kumumanao o J. H. Kanepuu ma ka aoao eha o ka pepa o keia la, e paipai ana i ka lahui e lawe i ka "NUPEPA KUOKOA" no ka makahiki 1868 e hiki mai ana.

            MAKE EMOOLE iho la ke kauwahi pake ma Kapauhi kahi i noho ai, oia noke no i ke puhi opiuma la a o ka make no ia. O ke keu aku hoi kanaka Hawaii e hoomahui nei i ke puhi opiuma.

            "KE UA IHO NEI PULU AU LA."—I keia mau la e noho ia ae nei o Honolulu, ke hoohelelei mau mai nei na kuaua o ka Hooilo i na lepo no-a o Honolulu nei. Mai ka la 28 mai no o Novemaba ka hoomaka ana a oia mau no ia e kilikilihune nei. Nolaila ua pau ae nei ko makou kamailio hou ana aku no ke poola o Honolulu.

            KULA KAIKAMA HINE O KEONEULA.—Ua hoolaha ae ka Papa Hoonaauao, ua paa ka hale Kula kaikamahine, a nolaila, o ka hao paha koe i na kaikamahine e komo iloko o ia kula. Ua lohe mai nae makou ua hoopauia ke Kumukula mua iho nei o ke Kula Hoohana Lima o na keiki kane. He wahi ninau ka makou, No keaha iho la hoi i kailele ia ae la ia kumu?

            HAULE A EHA.—Ma ka po Poakahi iho nei, i ke Kapena o ke kuna Ka te Lee e holo ana maluna o kona lio mo ka manao e hiki i kauhale, aka ia ia ma kekahi wahi e hele ai i Kula o Kahua, puka ae ana he ilio mai kekahi hale ae, a nahu i na wawae o ka lio o ke kapena. Ia manawa puoho ae la ka lio i luna, a haule iho la ke kapena Crane i lalo a hai kekahi o kona mau iwi. E malama i na ilio hae, mai hookuu wale ma ke alanui o eha hou auanei ua kino uhane ola hou.

            HE NELE LOA NO PAHA KE AUPUNI HAWAII.— Mamua iho nei, ua hoolahaia mailoko ae o ka Hale Pai Palapala o ke aupuni, kekahi palapala liilii, me ke mele maloko ona, na kekahi nege ro i haku i ua mele la, e hoohenehene ana i kekahi kapena moku o ko kakou ulumoku okohola. O ua negero la, ua hoi aku i Amerika maluna o ke kalepa Berina. I ka puka ana ae, ua kalewa hele ia ma ke alanui o ke kaona nei, a ua kuaiia i hapawalu pakahi. Ua nui ka ukiuki o na hoalauna kapena, no ka hana ana a ke aupuni Hawaii pela, no ka mea, aole e ole ka ukiuki o kekahi ke hoinoinoia kona inoa, no ka mea, o ka mea nui no ia o ka inoa maikai o ke kanaka, a ina e ino ia, alaila o ke ino iho la no ia o ke kino holookoa. Me he mea la paha, ua nele loa ke aupuni i kahi moni ole i hoopukapuka ai i ke mele hoinoino i kekahi haole, i mea e puipui ai kona waihona dala.

            MAI KEEHUKAI O LALO MAI.—Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai Waialua mai e hai mai ana, i ka la Sa bati iho nei oia ka la 24 o Novemaba, ia Rev. M. Kuaea ka haiolelo ia la pule. Ua hele mai na kanaka a piha ka halepule, e lohe hou i ka leo oluolu a lakou i omo ai iloko o na la i kaahope ae. O ka heluna o na haumana kula Sabati ia la pule he 315, aohe hoi i like me na la Sabati mamua aku ke kawalawala, no ka hiki ana mai paha o ko lakou makua mua, nolaila i ake nui ai lakou e naue ae e ike aku iaia. A iloko no hoi o na aumeume ana a ke aloha Kristiano iwaena o ke kumu a me na hauma. Ku mai la oia a olelo mai la imua o ke anaina. Ua hookaawale ia aku oia ma Lahainaluna, he lala no keia kula Sabati, oia hoi, he hehu oia no keia kula Sabati aku i kana ia ma Lahainaluna, a ua laha malaila ke ano o ke Kula Sabati o Waialua, a nui aku.