Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 38, 19 September 1868 — Page 3
KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 19. 1868.
Maui.
NO WAIKAPU.— Ke palapala mai nei holo J. Kamakele o kela wahi, no ko lakou kukulu ana i ahaaina e hoahu ai i Dala Hanai Kumu no ko lakou Kahu. Na la ahaaina i hookaa ae i ko lakou wahi aie, aka, na ka wahine i komohia e ke aloha i hoopiha loa iho a lawa. -
HUKAI HELE—Ua kakau mai o Hewahewa o Lahaina, no kona haalele ana i ka lai malu Ulu o Lele, a hele aku la e ike i na Wai-eha; aka, no ka pili wale no o kana olelo i kona pomaikai iho, nolalia, aohe makou e hoolahi ana i kana. Ina paha makou e hoopuka aku i keia, e hiki mai auanei na palapala a nui no na huakai hele e like me keia ano. —
NALOWALE A MAKE PAHA.—Ke palapala hou mai nei no ua o D.K. o Keanae ia makou, he mau makahiki he nui kai hala ae nei, ua nalowale kekahi kanaka mai luna mai o ka moku. (Owai la ia moku?) O ka inoa o ua kanaka la, o Kahoaka. Ua lele malu mai keia kanaka mai luna mai o ka moku, a ua ao paha a pae, a-i ole, ua poholo paha iloko o ke kai. Ke uwe paumako nei kona wahi kaikuahine no ke aloha, wahi a ua wahi D.K. nei. Malia paha ua pau i ka amu ia e ka ia waha nui o ka moana, a i ole, ua ku paha ke au i Halae-a, a pae aku la i ka aina o Kanehunamoku. Aka hoi, na ka la no mahope e hoike mai i kahi i moe ai o kela a me keia. -
Hawaii.
KUE I KA MALU SABATI.— He palapala kai loaa mai ia makou mai a S.W.I. Kaianui, o Honokaa. Hamakua mai, a penei kana: "Ma ka la 6 o Sepatemaba nei, ua ike ia aku ke kuna Mere Hilo mawaho o Honokaa, e kalewa wale ana no, aole i hookuu i kona heleuma; a hoolei mai la ke Kapena hookahi kao papa, a ua makaukau kekahi poe o uka e lele aku o huki mai iuka nei. Hoole aku kekahi poe, aohe pono ke hana i ka la Sabati. Kapa mai kekahi poe i ka naaupo, like me ka wa ia Noa. Ma ka Poakahi ae, ua lawe ia aku ua poe kue malu Sabati la imua o ka Lunakanawai Apana e hookolokoluia ai." Ke kali nei makou i ka hana a ia Lunakanawai, maluna o ka poe kue i ka malu o ka la Sabati.
-
NO HILO.—Ua palapala mai, o S.T. Piihonua o kela wahi, no ka aihue ia ana o ka lio o kekahi kanaka o Papaikou, aka, i kekahi la ae, ua hooikaika loa ka mea nona ua lio nei ma ka huli ana. A iaia e noke ana i ka huli, oia pololei wale no, a loaa ana ma ka lima o ke kanaka aihue lio o Kaiwiki, (oia hoi ka mea nana i aihue) o ka hopu koke ia iho la no ia, a lawe ia aku la e hoopaa ia i ka hao. O ka ke kanawai hana wale no koe maluna ana. Ua hai ia mai no hoi, he mau lako no kekahi maluna o ka lio.
HOLO PAHA HALEAKALA,—Na kela mea hookahi no maluna ae, i hai hou mai ia makou, i ka heihei ana o ke kuna Ane me Haleakala. Haalele ke kuna Ane ia Honolulu, ma ke kakahiaka Poaha, a o ke kunu Haleakala hui, haalele ia Honolulu i ke ahiahi Poalima. I ko laua holo ana, ku e ke kuna Haleakula i Hilo, ma ka auina la o ka Poakahi, a o ke kuna Ane hoi, ma ka po Poalua. He heihei paha aole paha, aka, malia hoi, he mea lealea kamailio wale iho no.
-
HALAWAI EUANELIO O HAWAII KOMOHANA. E halawai ana ka Halawai Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana ma ka halepule o Papaopiia ma Nawawa, Kona Hema, ma ka Poakolu alua o Otakoba ae nei, la 14, e hoomaka ana ka halawai ma ka hora 10 o kakahiaka oia la.
Nolaila, i na lala a me na hoa lala o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana a pau e noho ana mai Kapalaoa i Kona Akua a hiki aku i Honouapo i Kau, ke kahea ia aku nei oukou a pau loa e hele mai me ka makaukau, a me ka liuliu o na manao hoike i holo ka hana a kakou.
Nolaila hoi, ke paipai aku nei no hoi au i na lala a me na hoa lala a pau o keia Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana, e makaala mai kakou mamua o ka hoomaka ana o ka halawai, i holo pono ai na hana i ka wa o ka halawai. Ua pau me ka mahalo.
REV, G.P. KAONOHIMAKA.
Lunahoomalu.
Kalaoa, Sept. 8. 1868.
-
-
He ano kupono anei i na hoahanau
A ME NA LUNA EKALESIA KE maauauwa i ka la Sabati.
-
He ninau kupono keia e hiki ai ke hele akea ma keia kihapai Kristiano o Hawaii nei; i mea e hiki ai i na Kristiano e noho nei, ke kaupaona iho i ko lakou kupono a me ke kupono ole ke lilo i poe maauauwa i ka la Sabati.
Aka, o ka haina kupono nae e hiki ai ke hai aku i keia ninau. Aole loa i kupono i na hoahanau a me na Luna Ekalesia ke maauauwa i ka la Sabati.
Ke manao nei no hoi au, e lokahi like pu ana no kakou a me na makua Kristiano ma ka hoole aku i na hoahanau a me na Luna Ekalesia, aole kupono e maauauwa ma ka la Sabati. E ninau mai paha auanei kekahi poe me ka olelo mai, owai keia mau hoohanau a mau Luna Ekalesia e maauauwa nei i ka la Sabati, aole paha e hiki ia'u ke hoike aku, o mea a o mea. No ka mea, ua maopopo no i ka poe e malama pono ana i ka maluhia o ke Sabati. Ma ka nana aku nae, ke kahe-awai nei kekahi mau hoahanau i ka maauauwa i ka la Sabati. I na e hele oukou i ke kakahiaka Sabati ma Monikahae, e ike no oukou he mau hoahanau e noho ana malaila me na moa, kakipi, kalo, uala, akaakai, hua moa, maia a me ia ano aku a ia ano aku. Aole o keia wale no ke ano maauauwa e ike ia ana ma ka la Sabati, o ke kuai i-o, bipi kekahi, kuai baraoa, pepa pili waiwai, kalewa lio, a me keia mea keia mea e keakea ai i ka maluhia o ke Sabati. Ke manao mai nei paha kekahi poe, ua like ke Sabati me na la e ae. A ke manao mai nei hoi paha kekahi poe, e hoomaha ana ka poe Kalepa i ka lakou oihana Kalepa ia la, nolaila, he la kaawale hoikeia e kuai i ka kakou mau mea kuai, nolaila, e hele no kakou e kuai i ka la Sabati.
Ke manao mai nei hoi kekahi poe, he wa kupono no ia no ke kuai ana, no ka mea, eia no i ke kakahiaka nui, aia no a hiki i ka hora 9 alaila, kapu.
Ina pela ka manao o kakou e na hoahanau a me na Luna Ekalesia, a oia ko kakou mea e maauauwa ai i ke Sabati, ke manao nei au aole i kupono ia hana ana a kakou. No ka mea, ua ike maopopo no kakou, o ka la Sabati, oia no kekahi o na la a ke Akua i kauoha mai ai ia Mose ma ka mauna o Sinai, e lilo i Kanawai no ke Akua.
Pela no mai ka hookumu ana mai o ke ao nei; ma ko ke Akua hana ana i na mea a pau mai ka la mua a i ke ono, ua hoopau oia i kana hana, a i ka hiku o ka la ua hoomaha ke Akua, a hoolilo iho la ia la i la e hoomaikai aku ai i ka inoa o ke Akua.
A nolaila, ua hoolilo oia ia la i la e kau Kanawai ai nona, a ua hoopaa pu ia ia Kanawai iloko o ka huina o na Kanawai he umi, e like me ka hoike ana ma Pukaana 20: A ua ike no hoi kakou i ka manao o ka Haku Iesu. "Ua haiia ia ke Sabati no ke kanaka." Eia ka ninau, owai la ia poe kanaka? o kakou no ia, o ka poe i hoolilo ia kakou iho i poe keiki na ke Akua, he poe malamalama, he paakai, he kulanakauhale i ku i kahi kiekie, he mau alakai hoi no na makapo, he mau alihikaua hoi no ko lesu poe koa, a pelu aku. Aole i pau.
-
O ke kahua mamua, mahope kukulu.
-
He mea nui ke kumu a me ka hope; ka hoomaka ana a me ka hoopau ana. Aohe hana i nele i ka hookumu ana, aole hoi i nele i ka hopena. Ua ike maopopo ia ma na hana i hana ia e na kanaka. Ke nana aku i na kanaka paahana, e ike ia no, aohe a lakou mau hana i hana ai i nele i ka hookumu ana, alaila hana iho, a hoopau ae. Ina manao ke kanaka e hoomoa i ka ai ma ka imu, aole o ka moa e kana mea e hana mua ai, aka, he mau mea e ae no. Aole e moa ana kana ai ke nele i ka wahie, aole no hoi e moa ke nele i ke ahi a me ka imu. Nolaila, aole oia e hookomo e ana i ka ai iloko o ka imu, aka, o ke ahi a me ka wahie kana e hookomo mua ai, a mahope aku hookomo ka ai. Pela no hoi ke kanaka lawaia, aole o ka hei mai o ka ia ka mua, aka, o ka hoomakaukau mua ana i mea e hei mai ai ka ia. O ka upena kana e ka mua a lawa, a makaukau hoi i na mea e ae, alaila, hele aku iloko o ke kai, a hoohei aku i na ia. He mea akaka loa, aia a makaukau mua no ka loaa ana mai, alaila loaa; a he mea mau no ia.
E haliu aku me ka noonoo pono ana i ka hana a ka poe kamana, aole o ke kapili e ka lakou mea mua e hana ai, aka, o ka hoolako e no i na mea paahana. A lako i na mea hana, alaila, e pono auanei ka hana ana, ua lako i na pahiolo, na koi me na hamare, na kui me na rula; a pela aku. A makaukau ke kamana i na mea e pono ai kana hana, alaila, hoomaka oia e noonoo no ke kapili ana i ka hale. O ka hale anei kana e kapili mua ai? Aole, mamua o ke kapili ana i ka hale, o ke kahua kanu mea mua e imi ai me ka noonoo nui. O ke kahua kana mea e ana mua ai, e hooponopono ai; a kupono ke kahua, alaila, hoomoe na kua lalo, a hoomaka ke kapili ana i ka hale; nolaila, o ke kahua mamua, a mahope kukulu ae.
O ka hoomaka ana i ke kahua, oia no ka hoomaka ana e kukulu i ka hale. He oiaio no hoi, he mea mau keia, o ka hoomakaukau ana i ke kahua no ke kukulu hale ana. Aohe aupuni ma ka honua nei i nele i nei mea he kuhua no ke kukulu hale ana, mai ka poe naauao o na aina puni ole, a ka naaupo o Fatuhiva.
Ke kukulu ia ka hale, aole maluna iho o ke kaupaku e kapili mua ai, aka, malalo ae ma ke kahua, pii iluna. Aole no paha he kamana, i hoomaka i ke kapili ana i hale, o ke kaupaku mua a kau iluna, aohe nae he mau pou nana e koo ae. Nolaila, hookahi mea nui i ke kukulu hale ana, o na pou; ke ole na pou, aole e ku ana ka hale, oiai aohe mea nana e koo ae. He hana maua maoli no paha ke kaupaku kau ae i ka lewa, me na pou ole nana e koo.
Elua a'u mau mea nui e hoopili ae i keia kukulu manao, e pili ana no ke kahua. O ka mua—No ka imi naauao. O ka lua—No ka mare ana.
No ka imi naauao.—Ke nana aku i ke keiki e imi ana i ka naauao, aole o ka naauao ka mea mua e loaa iaia; ina pela, aohe imi ana, ua loaa mua no. O kana mea mua no e hana ai, o ka hooko mahope o na olelo a ke kumu, ma na mea e aoia mai ana iaia; aole hoi o ia wale, aka, o ka hoomakaukau ana i na buke a lako, alaila, kupono ka imi ana i na mea hoonaauao o loko o na haleao. Ekolu mau kumu nui e loaa ai nei mea he naauao:—1. O ke kumuao. 2. O na buke. 3. O ka noonoo. Elua mau kumu mawaho ae o ke kino, a hookahi iloko o ke kino, oia ka noonoo. O ka mea mua nae a ke keiki e imi ai, o na hua A, a mahope aku na mea pohihihi o ka naauao, nolaila, o na hua A ka hookumu ana o ka naauao. Aohe haumana i hookumu mai i ka imi naauao ana mai na buke kiekie mai, a hele ilalo i ka A, aole loa, aole no hoi au i ike. O ka mea mau, mai ka A aku pii iluna, a ua akaka, o ka A ke kahua o ka imi naauao.
Ua olelo ia hoi. "O ka makau ia Iehova, oia ka mole o ka naauao;" nolaila, he oiaio, he mole a he welau ka ka naauao. I na o ka makau ana i ke Akua ke kumu nui loa e loaa ai ka naauio, alaila, o ka pou io no ia nana e koo ae paa ka naauao. Ua hookahua ia ka naauau maluna o na hua A, aka hoi, ua kooia ae ka naauao e ka makau ana i ke Akua nui ma ka lani, a na ia pou makau Akua i hoomau i ke kau ana o ka naauao iluna. Nolaila, ua akaka, o ke kahua mamua, a mahope kukulu ae.
No ka mare ana.—O ko kakou manao hope keia e pili ana na ke kahua. Aka, i ka nana maoli ana aku a me ka hoomaopopo ana iho, me he hale la nei mea he mare wahine ana a kane ana hoi.
E kamailio iki au no ke kane, no kona mare wahine ana. Ke nana aku i nei mea he mare ana ma Hawaii nei, mawaena o na kanaka Hawaii, ua like loa ka lakou mare ana, me na kamana i kukulu i na hale maluna o ke one, a pa mai ka makani, kahe mai hoi ka wai, a hioio iho la ua hale nei. Aole no i nele ka mare ana i ke kahua; he hoomaka ana no kona, a he hopena no hoi. Aohe ano e o ka mare ana me ke kukulu hale ana. Ke manao ke kanaka ui e mare. aole o ka mare mua, aka, o ka hoomakaukau mua no ka mare ana. I mare ia la i aha ai? I mea paha e maikai ai ka noho ana? Pela paha. Ae paha, i kukuluia no la hoi ka hale i mea e maikai ai ka noho ana, loaa kahi e moe ai, a pale ia ke anu me ka wela. Pela io no hoi paha ka mare ana, i oluolu maikai ai no hoi ka noho ana, a pale ia ka hana haukae wale ana me kekahi paha. Ae, i ke kukulu ana i ka hale, oluolu maikai anei ka noho ana i na he hale nahaha? Aole paha ea?
Mamua o ka mare ana, hookahi mea mua a na mea mare e imi ai o ka Palapala Mare, a loaa ia, alaila, hoomaka ka mare ana, nolalia, o ka Palapala Mare ke kahua a me ka hoomaka o ka mare ana.
E ninau hou ae au: I mare ia i aha ai? I maikai ai ka noho ana. Ae, he oiaio no, i mare ia ka wahine i maikai ka noho ana.
Ke manao nei au, ua kuhihewa wale no pana kekahi poe e mare mai nei, no ka olelo ia, "e mare i maikai ka noho ana." O ka maikai hea la ka lakou i manao ai? O ka noho pu ana anei aole hoi e like me mamua ke kolo malu ma o a maanei, e hoomakaulii ai o ka loaa aku? Ea! he kuhihewa ia; aole o ka noho pu ana, a pau ka hookolo ana e auwana ai. Aia ka maikai i oleloia no ka mare ana, o ka maikai kupono o ke ola, ka lawa kupono i na mea e pono ai ke kino, a pela aku. Oia no hoi ka mea i oleloia," no ka maikai o ka noho mare ana." Ua mare kekahi poe ma ke kuhihewale no i ka hoopaipai ia e kekahi poe, "E, e mare ae olua, i maikai ka noho ana, he kane a he wahine." Na ia kuhihewa paha la i mare ai kekahi poe, aohe nae a maikai iki ka noho ana; keu aku ke ino mamua o ka wa e noho hookahi ana.
Ua pono io no ka mare ana i maikai ka noho ana, aka, maluna o ke kahua hea e kukulu ai ia maikai o ka mare ana? Hookahi wale no kahua, o ka laua a me ke kuonoono. Maluna o ka pono au e ke kane, e kukuluia ai ka maikai o ka mare ana, no ka mea, aole kahua e ae, oia hookahi wale no. Nolaila, o ka mea mua a ke kanaka e imi ai no ka hoomakaukau ana no ka mare me ka wahine, o ka imi mua i ke kuonoono, a lako pono, a hemahema ole, alaila mare aku, i kukuluia ai ka maikai o ko laua noho mare ana maluna o na lepo a ke kane i hoomakaukau ai.
Penei ke ano o ka hoomakaukau ana i ka mare e lilo ai i mea maikai: E imi mua i ke kahua, oia hoi ke kuonoono; a loaa ia, alaila, nana aku me ke akahele, me ka imi noelo ana i wahine mare. A loaa ka wahine kupono, i haumia ole me kekahi kanaka mamua, i noho holookoa mai ke poo a ka hiu, (he mea hilahila ka olelo ia i ka ai palamaunu) alaila, kii i palapala mare, a loaa, alaila, hele a mare o ka pau no ia. E noke ia wahine i ka ai i ko loaa—a moe i ka moena, e imi apa wale no i wahi kee nou—a aole e loaa, ua hana ia e oe a lako.
Mamua iho nei, ike iho la au he poe mare o ka puka ana mai no ka mai na Kulanui mai, a mare nui no, he mau keikikane a he mau kaikamahine. Ninau aku la nae au, Heaha ka hana a na kane? Olelo ia mai ana, "Aohe hana, e hoi ana kekahi i ke Kula Kahunapule i Wailuku, a o kekahi, e loaa ana paha kana hana." Ea, maeele maoli no hoi au i ko'u ike ana i ko'u ma hoa o ka ili hookahi, i ke kapili ana i ka hale, aole nae i loaa mua ke kahua. Ea! pili nakekeke ke kapili ana o ka hale la e ke hoa, aohe i lako pono i na mea hana.
Ea, imua o na kanaka ui o keia kau, ka'u kau leo wale aku, mai piliwale ka manao mahope o ke koi wale ana a hai e mare, ke ole e loaa kekahi wahi lihi o ke kahua e kukulu ai i ua mare la. "He mea maikai ka mare no na mea a pau," ke loaa nae ua kahua la, aka, ina aole e loaa, alaila, he mea ino ka mare ana. Nolaila, e lilo ka mare ana ia oukou i mea menemene loa. E aho na ka noho ilihune hookahi ana au, mamua o kou kumakuia wale ana aku i ka hai kaikamahine. O oe ka oi o na kamana, ma kaupaku mua e kapili iho ai. Aohe pono e ae, o ke kahua mua a mahope kukulu iho.
(Aole i pau)
-
Na Kula Kaikamahine.
-
He mau kula kaikamahine ko ke Aupuni Hawaii i keia mau la e hooponopono loea ia nei e na haole aloha lahui Hawaii, e hoomanawanui nei hoi i ke ao ana i lilo ai i mau makuahine nana e hooulu hou i ka lahui Hawaii, a ua kaulana hoi na haumana oia mau kula imua o ke akea he mau makuahine no ka lahui Hawaii, aka nae la, kunana ka manao kanalua pu hoi au, no ka lohe pono, he poe makemake kekahi e mare i mau kane pake a haole paha. He oiaio keia wahi a'u la, penei: O kekahi kaikamahine i ao ia ma Kao e O.H. Kulika a hoi wale aku la i Waialua, oia hoi o Harriet Kanuha, ka mea i manele loaia aku ma kela aoao o keia noho inea ana, ua mare oia me kekahi pake waiwai. Aole oia wale, o kekahi oia auna manu hulu like i huipu kilianiia ae nei e kekahi o na keiki kiamana o Kaukaweli e noho kumukula mai la i Kauakanilehu, ua lono pono loa mai no au, aia no ka iini nui o na makua i kane waiwai, oia hoi i pake, aole o laua wale, ke lono pono loa mai nei no hoi au, ke kokoke nei e hoohuiia ma ka berita kekahi Iwa oia home ehukai me kekahi pake waiwai. Ea, kanalua io paha ka manao la e na maikamaka, huipu paha auanei ko oukou manao kanalua me ko'u, a hookahi ka kakou hooho ana i keia, "Aloha ka he mau makuahine hooulu i ka lahui Hawaii." Pela io no, o keia mare ana me na pake, he oiaio aole no e lilo ana i makuahine no ka lahui Hawaii, he hiki pono ke kapa aku, "he kumulau hoolaha pake." No ka mea, ina paha he iini hooulu lahui aole la hoi e punihei i ka waiwai. E! o ka iini nui no hoi anei keia o na kumu i hooikaika ino ai, kahe ka hou? Ae paha, wahi a'u, aka nae, ma ka lohe mai na kumu mai la he makemake hooulu lahui a aloha hoi ia oe e Hawaii. Malama nae paha he makemake ko oukou i ulu ka lahui Hawaii ma o na pake, o ka pono io ka oukou, ae ia aku hoi kakou ma ka pake, ka loaa aku hoi oia olelo hihiu ia kakou, namu mai hiohiolo lua, "Tinikio, Tunama."
Ea, he wahi leo ao ka'u ia kakou iliulaula, e aho nae e moni. Ina paha he iini nui ko oukou e na iwa i hapalaia e ka wai hooluu ulaula like me ka lahui Hawaii, e nanea mai la i ka nani o "Maunaolu" ko Waialua ae hoi i ke ehukai o lalo a me na kula kaikamahine e ae, e kaikai i ka lahui iluna, e aho wahi a'u la a me lakou ae hoi e ike ia kakou iliulaula e hookanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio, e mare no me ke keiki kane i hoonaauao kupono ia ma na kula, e laa ko Kahehuna (Royal School.) Hilo, i hanau mai no ia he ulaula; na lakou hapahaole no e mare i ka haole, a hapa pake hoi i ka pake. E ike no kaua ia kaua iliulaula. Mai hoohoka mai nae hoi oukou ia'u me ka hooho mai:
"Aole makou e maliu aku la,
I ke ka-ua mai e ke hoa."
Aole ko'u he lili kuloko i ko oukou lilo i na pake, aka, he aloha lahui au, e like me ka "Alohalahui" i hoopuka mua iho nei. Aloha no oukou. J.N. KEONE.
-
Ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina.
-
I KA LUNA HOOPONOPONO O KE KUOKOA E: ALOHA OE:—
Ua halawai iho nei ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina, ma ka la 12 o Augate iho nei, ua hoomau ia ka halawai o ka Aha a hiki i ka la 14 ae, ma Keaiwa keia hui ana.
Aole no i pau loa mai na lala o keia Aha i kahiki. Eia wale no na lala i hiki mai. o Rev. J. Hanaloa, ke Kahu o ka ekalesia o Laupahoehoe, o Rev. T. Pohano ke Kahu o Halalau, o Rev. K. Pahio, o Rev. T. Koana, i Rev. Makuakane, o Rev. J. Kauhane.
Eia na Elele i hiki mai, o Kiaimoku he Elele no Hakalau, o Kamai, he Elele no Onomea, o Keliana no Hilo, Naleopaa no Opihikao, o J. Kaonohi no Kapaliiuka.
Eia hoi na haiolelo, o Hanu, he haiolelo no ka apana o Puula, a o Balenapa, he haiolele no Kalapana.
Eia hoi na keiki a ka Aha, o Kane a me Keleana. A ua akoakoa pau mai no hoi he mai hoahanau no kela ekalesia keia ekalesia mai malalo iho o keia Aha Hui, ua hoopiha ia ka luakini, a ua kuka pu no hoi ma na nana a ka Aha me ka olioli iloko o ka Haku. Hoomaka ia ka hana me ka hoomaikai ana i ke Akua. Lilo hapalua hora i ka kaipule. Koho ia na luna, lilo o Rev. K. Panic i Lunahoomalu, a o J. Kauhane i Kakauolelo.
Eia ka hana nui a keia Aha o ka hoomaikai nui aku i ke Akua, a me ka manao, ma kona kokua wale ana mai no ka pono a me ka holo ana o na hana, e hana ia ana e keia Aha. A i ka hoomaka io ana o na hana mai ka la mua a hiki i ka la i hoopau ia ai ka hana ua oluolu wale no a holo pono na hana, aole hoopaapaa ino, aole hoi kue a ano mokuahana, nolaila, ua akaka loa keia ma ko ka Haku kokua wale ana mai, no ka loaa ana o keia pomaikai nui.
1. Eia hoi kekahi o na hana. O na hoike kihapa. Eia no ke ano nui o na hoike, he oiaio na lulu ia ka hua a ka Haku ma kona mao kihapai. A ua ike ia'ku ka ulu ana mai o kekahi o ia mau hua, a me ka holo ana o ka hana ma kekahi mau kihapai, a me ko ka Haku kokua maoli ana mai i kana poe kauwa nawaliwali e mahi ana ma kona mau kihapai.
2. O ka heluhelu haawina, ua makaukau kekahi o na haawina i heluhelu ia, o na mea i hiki mai, aole no hoi i ikeia ka haawina o na mea i hiki ole mai.
3. Ua hooholo ia e hoolilo ia J.W. Hanu i Kahunapule, a e lilo oia i Kahu no ka ekalesia o Puula, a ua lilo na Kahunapule o Hilo a me Puna i mau Komite nana e hooko i keia mau manao, a ua lilo no hoi lakou i mau Komite, e nana i ke kupono o na haiolelo i koe, a me ua keiki a ka Aha, e lilo i kahunapule iloko o keia makahiki.
Koho ia, elua Elele e holo aku i Honolulu i ka Aha Euanelio i Iune, o ka makahiki 1867 o J.W. Kekaula a me Kamai.
Hoopaneeia ka Aha a ahiahi o ka Poakolu alua o Augate, o ka makahiki 1868.
Kohoia o T. Koana i Komite nana e komo i kahi e kukulu ia ai, ka Aha i keia makahiki aku. A o ka hana hope loa oia ka malama ana i ka ahaaina a ka Haku, akua hoopumahana pu ia ko makou aloha, na kamaaina e noho ana a me na malihini e noi aia, ma ia papa Ahaaina a ka Haku.
J. KAUHANE.
Kakauolelo.
MAKE.
-
Augate 1, 1868, Ma Halawa Molokai make o Daianakaka
Augate 18, ma Paomai Lanai, make o Makeanu w. ma Lahaina kahi i make ai.
Augate 26, ma Kailua make o Kuoi w.
Augate 30, ma Peleulu make o Kamakaeha w.
Iulai 14, ma Puuloa Ewa, make o Keumi w.
Augate 6, ma Kapuaikaula Ewa, make o Kuaehu k.
Augate 30, ma Kalaekao Ewa, make o Maikaaloa w.
Ma New Goeena, Koolau Kauai, make o Sermita Easter Heleaunihi no na malama eha me na la he 25.
Iulai 9, ma Maunalei Lanai, make o Nawi w.
Augate 15, ma Kaholokunui Lanai, make o Kaholakoole w.
Augate 20, ma Honokohau Maui make o Maili w.
Augate 26, malaila no make o D.W. Kahuakei k.
Augate 31, ma Moanalua make o Kaaipukoole w. no Kailua Hawaii ola mamua.
Augate 2, ma Ahuena Wailuku, make o Nekaha k.
Augate 22, malaila no make o Aki k.
Augate 1, ma Kohala Akau, make o Lelakaula w.
Augate 30, ma Halawa Ewa, make o Mailolo w.
Augate 18, ma Manoa Oahu, make o Heolo k.
Augate 20, malaila no make o Kanui w.
Augate 24, malaila no make o 2 Kanui w.
Augate 28, ma Kaopua make o Hana w.
Iulai 20, ma Paauhau Hamakua Hawaii, make o Kapua k.
Iulai 29, ma Kalopa Hamakua H. make o Kaakaahalani k.
Augate 12, ma Honokaa Hamakua H., make o Mere w.
Augate 18, ma Paauhau Hamakua H., make o Hamama k.
Augate 20, ma ia wahi no make o Kanealii w.
LIO NALOWALE! $5.00 MAKANA!
UA NALOWALE A AIHUEIA PAHA mai kahi aku o ka mea nona ka inoa malalo nei kuu Lio nui ulaula; ekolu ona mau kapuai keokeo, a me kahi kuni uuku ma ka uha akau hope. O ka mea e hoihoi mai i keia Lio, e loaa no iaia ka uku makana maluna. O ka mea hoi e hoike mai i ka mea nana i aihue, e makana ia oia he $20.00
KALE (Charles Howard).
Honolulu, Sept. 19, 1868. (355-2t*) ma ka Nekina.
HE KEIKI I MAKEMAKEIA!
UA MAKEMAKEIA E AO I KEKAHI KEIKI Hawaii i ka Hana Hoonani Lako Hale, a me ka hoopihapiha moe (Cabinet & Upholstery). I keiki k koke i ka 16 makahiki, a ua ike hoi i ka olelo haole. Aohe i makemakeia he keiki molowa. He pono hoi i ke keiki e hooiaio mai i kona hoomaikai ia. E loaa koke no ka hana ma ka hele ana aku i o
M.T. DONNELL la,
Ma Waikiki iho o na huina Alanui Nuuanu me Moi.
Honolulu, Sept. 16, 1868. 355-2ts
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke hookapu aku nei wau i ka Lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa, aole e hele maluna o kuu aina ma
KAWANANAKOA,
e waiho la ma Nuuanu, Mokupuni o Oahu. A ina e hele ana kekahi o na holoholona i haina maluna, maluna o ua aina la i haiia, a loaa aku i kuu Luni ia KAHOOILIMOKU, e uku no i $1.00 Ke papa ia aku nei no hoi na kanaka o kela a me keia ano, aole e kii i ka pohaku, oopu, opae, a me ka manu, e waiho ano, a e holo ana ma na palena o ka aina i hai ia maluna, e uku no i $3.00 no kela a me keia, a ina aole e uku mai, alaila, e hoopii no au ma ke Kanawai, a i ole ia o ko'u Hope alaila, e hoopii no au ma ke Kanawai, a i ole ia o ko'u Hope paha. Owau no o Mrs. N. NAKUAPA PUHALAHUA.
Honolulu, Aug. 31, 1868. 353-4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano, o makou o ka poe nona na inoa malalo, ke hookapu aku nei makou i ko makou mau aina hoolimalima, ka aina hoi o ka mea i maholoia L. Kaina e waiho la ma Puni i Hawaii e pili ana ma Kamomoa Akau, ma ke komohana o Kealakomo; eia na inoa o Leupuki-uka, Panauiki-uka a me Panaunui. Aole e hele wale na holoholona maluna o kela mau aina i hai ia ae la maluna, kapu ka bipi, lio, hoki, miula, hipa, kao a me na holoholona e ae, e uku no hookahi dala no ke poo pakahi. ($1.00) Eia kekahi, ua kapu loa na kanaka i kuleana ole iloko o keia mau aina i hai ia ae la maluna, aole e hele wale a lawe wale paha i na mea e ulu ana maluna o kela mau aina, mai kona la e ike ai. Ina e loaa ia makou, e uku no hookahi dala no kona komohewa. E lilo keia i kanawai paa no ko makou aina mai kona la e laha ai ma ka nupepa. A no ka oiaio o keia ke kau nei makou i ko makou mau inoa. Manu 1, Manu 2, Kaloma, Ona, Naeole, Gepano, Penihana, Kaneapua, Wahine, Kaanaana, Kaihe, Ku-hakani, Naiaro, Maale, Maniana, Pea, Kaluahi, Moeuhane, Keanuenue, A. Kani. S. Kaluahinui. E.G.D. Hikiialua. Na ke kakauolelo o ka poe Hui. Ahuala. (353 4ts*) Puna, Hawaii, Aug. 20, 1868.
KAUKA LAPAAU.
—O—
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.
AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu 318 1y
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke papa aku nei au i na mea holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kao, Puaa, Moa, aole e hele wale ma ko'u aina mahiai ma Halehala, e waiho ana ma ka Apana mauka o Pelekane, ma ka mokupuni o Oahu. Ina e komohewa kekahi o na holoholona i hai ia ae la maluna, a loaa i kuu mau Luna, ia Keawekolona, Namauu, Kalakahuna, Kahili a me Nuli e uku no ka mea nona ia holoholona i $2.00 no ke poo o ka Lio, Bipi, Hoki, Miula, Kao; no ka Puaa, Moa, he hapaha no ke poo hookahi, a ina hoi aole e loaa mai ka uku i haiia, alaila, he make no ko ia holoholona. E liko kela i Kanawai paa no keia aina i kona la i hoolaha ia ai.
Na'u na NAMOKOLAA.
Halehala, Honolulu. Oahu, Sept. 3, 1868. 353-3t*
HALE HUMUHUMU PEA.
W.G. WOOLSEY MEA HUMUHUMU PEA.
UA WEHE AE NEI AU I HALE HUMUHUMU Pea ma ka Hale Pohaku ma Alanui Moiwahine, oia ka Hale Kalepa mua o Walker, Allen & Co., malaila e makaukau mau ai ma ka hana i haiia maluna. Aohe uku no ka hoahu ana i na pea.
Honolulu, Iulai 4, 1868. 344-3ms.
LOIO! LOIO!
LEO. WOLFF,
LAHAINA, MAUI.
342-6m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ua hooilina oiaio o ka waiwai paa a me ka waiwai lewa o
LIWAI HAALELEA
i make aku nei. Nolaila, ke kahea aku nei maua ma ke akea i ka poe a mau mea paha e paa aua i kahi waiwai paa, a waiwai lewa paha i hoolilo ole i a aku, e pono lakou a pau e hoike koke mai imua o maua, a i ole i ko mana kanaka ponoi, a hope hoi, oia o W.S. Pahukula wale no. E hele kaapuni ana oia mai Kauai a hala aku i Hawaii, no ka launa pu ana me oukou ma keia hope aku Ina o kekahi mea, a huna paha i kekahi o ka waiwai i haiia maluna, me ka hoike ole mai,e hoopii no maua e like me ke Kanawai o ko Hawaii Pae Aina. Me ka mahalo.
CHARLES KANAINA,
H.K. KAPAKUHAILI.
Honolulu, Iune 1. 340-6m
OLELO HOOLAHA.
-
MAKAWAIWAIO}
MAKUAKANE (K)}
No ka mea, ua noiia mai au e KAUHAI w, o Hilo, Hawaii, e hookohu i ia no ka hoolohe ana i ka Palapala Hoopii ana, no ke koho ana i Lunahooponopono Waiwai no Makuakane k, o Hilo, Hawaii i make kauoha ole. Nolaila, ma ka la 2 o Dekemaba A.D. 1868, i ka hora 9 o ke kakahiaka, oia ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana i kela mea, me aa mea a pau i hoole ke pili.
Hanaia ma kuu Keena ma Hilo i keia la 25 o Aug. 1868.
R.A. LYMAN.
353-3m Lunakanawai Kaapuni Apana 3.
KALE N. SPENCER HANALE MCFARLANE OPIO
C.N. SPENCER MA
NA KOMISINA KALEPA.
E LOAA MAI ANA NO IA MAUA NA MEA i hoounaia mai o na Mea Ulu o keia mau Mokupuni, e like me na Ili Bipi, Ili Kao, Kope, Pepeiao Laau, Pulu, Ko-paa a me na hua ai e ae, a e hooliloia no ke kumukuai pomaikai oa. E kuaiia na waiwai a hoounaia aku e like me ke kauoha.
344-1yr
HALE KUAI LOLE HOU!!
UA WEHEIA AE NEI MA KE ALANUI NUUANU, ma o iho o ka Hale o McLIIAN, he Hale Kuai Lole Hou. Malaila e loaa ai na Kamaa a me na Buti o na Kamalii a me na wahine. E kuai makepono ia na lole a me kela mea keia mea.
JOS. DAVIS &Co.
327-6m
OLELO HOOLAHA!
NO KA MEA, UA HOONOHO AKU AU IA CHAS. H. JUDD (Kale Kauka) i Hope no'u. Nolaila, ke hoolaha aku nei au i na kanaka a pau, mai keia la aku, oia wale no ka mea mana e ohi ai i na uku hoolimalima a me na aie e ae. Aole loa e uku ia kekahi mau bila aie ma ko'u helu ke ae ole oia a kauoha ole mai paha.
H.K. KAPAKUHAILI.
Honolulu, Iulai 9, 1868. 245-6ms
MEA HOU!
Hookahi Tausani Dala Makana!
I HOOHOIHOI IA AI
KA MEA HOOMAU
HANA KULOKO HAWAII NEI.
$1,000!!
Ma keia mea, ke haawi nei au i Hookahi Tausani Dala, he mau uku kaulele e hoohoihoi ai i ka mahiai ia ana o ka PULUPULU SI AILANA ma keia Pae Aina. Penei ke ano.
1-I ke kanaka maoli, a haole paha, i oi ke kanu ana i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, a i loaa hoi na paona Pulupulu, aole i emi iho malalo o 28,000 paona, me ka hua no, a e haawi no au i ka uku kaulele
ELIMA HANERI DALA MA KE GULA:
($500.00!)
2-I ke kanaka maoli a haole paha, ka lua hoi o na mea hooulu nui i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1868 i emi ole iho malalo o 21,000 paona, me ka hua no - E haawi no au i uku kaulele,
EKOLU HANERI DALA MA KE GULA:
($300.00!)
3-I ke kanaka maoli a haole paha, ke kolu hoi o na mea i hooulu nui i ka Pulupulu Si Ailana iloko o ka makahiki 1869, i emi ole iho malalo o 16,000 me ka hua no - E haawi no au i uku kaulele.
ELUA HANERI DALA MA KE GULA:
($200.00!)
O na kumu nui wale no i haawiia ai keia mau makana maluna, a i wehe akea ia ai hoi i na mea a pau, no ka Pupupu lu wale no i hooulu ia ma Hawaii nei, - A no ka Pulupulu Si Ailana hoi ka makana e haawiia ai; a e kuai hoopaki ia no e ka mea nona ka inoa malalo nei me ke Kumukuai Kiekie. O ka manao nui o ka mea nana e haawi nei na uku kaulele, i mea e mahiai pono ia ai a ulu ka Pulupulu o ka makahiki 1869 - Aole e kuai ia kekahi hapa oia mea me ka poe e ae.
Ina he ano kanalua, e ninau ponoi mai no i ka oiaio,
E waihoia keia uku makana a hiki i ka la 31 o Dek. 1869, oia ka wa e weheia ai. (350-5t) H.M. WINI.
E HOLO MAU ANA KE
"KILAUEA"
I keia hapaha Makahiki, e like me keia malalo nei.
E hoomaha ana i keia pule ae, Sept. 20, a e hoomaka ana ma kana huakai holoholo mau. E haalele ana ia Honolulu i ka
Poakahi Sept. 28
Poakahi Okat. 5
Poakahi Okat. 12
Poakahi Okat. 19
Poakahi Okat. 26
Poakahi Nov. 2
Poakahi Nov. 9
Ma ka hora 4 1/2 ponoi e ke ahiahi, a e ku ana ma
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KEALAKEAKUA,
KAILUA,
KAWAIHAE,
a me MAHUKONA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA ma ke awakea Poakolu.
KAILUA, ma ke ahiahi Poakolu
KAWAIHAE & MAHUKONA, ahiahi Poaha.
Ku hou ma HONOLULU i ke kakahiaka Poaono.
E hoopae ia no na ohua o MAKENA.
WALKER & ALLEN
Honolulu, Iune 27, 1867. NA EGINI.
318-3m
No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Ballastier ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana a me na ohua e ninau ia
HULIPAHU, (L.L. TORBERT).
318-tf
E KUAIIA AKU ANA
KA MOKU KUNA
"MERE HILO"
nona na tona 48 14-95, i kapili hou ia iho nei i ke kele awe, a hana hou ia iho nei na hemahema a pau, a hoolakoia he mau mea hou, a ke holoholo nei mawaena o Hilo a me Honolulu nei. E kuaiia aku no i ka poe e makemake mai ana. No na mea aku i koe, e ninau ia
L.L. TORBERT (Hulipahu)
ma Honolulu, a ia J.H. CONEY (Koni) ma Hilo. 338-tf
S. MEGNIN
MEA KUAI LOLE MAIKAI
—A ME-
NA ANO LOLE HOOHIE A KA MANAO,
Na Kamma, Buti, na Papale Kapu a me na ano Papale.
E hele mua maanei mamua o ka hele ana aku i na hale e, a e kuai makepono aku no waa. Aia makai iho o ka Roiala Hotele ku'u Halekuai Lole. E wehe ia ana ka puka i keia la.
Honolulu, Ian. 4, 1868. 345-4ts
HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE)
318-ly Mea Pai Kii.
KUKUI! KUKUI!!
UA MAKEMAKE AU I NA HUA KUKUI i wela ia ka alualu oolea a o ka io wale no o loko, i umi tausani (10,000) paona. A o ka uku no ka paona hookahi, he elua keneta me ka hapa (2 1/2) ma Honolulu nei. E wiki mai! E wiki mai oukou: GEO. McLEAN (Keoki Bolabola).
250-3m
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma keia hale, i lohe oukou e na makamaka Hawaii a pau:
RAIKI no Waimea. Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keamolewa mai,
BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo - KOPA ulaula.
AILA Honua! AILA Kohola.
KOPE—PAAKAI,
AI no na Lio me na Moa,
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano.
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI—
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila ia ea, e na makamaka, e hele mai no me kahi dala, a e like maka no oukou i keia mau mea i laila ae la maluna.
Me ka mahalo.
I. BATALETA.
318-3m
Na Buke
I Hoolahaia e ka Papa Hawaii.
-
Baibala Hemolele Nui ili gula nani
me na kuhikuhi ma na aoao - $12.00
" " uuku iki iho " " 8.00
" " Nui ili eleele kaekae wai gula 7.00
" " Pananaiki iho ili eleele " 5.00
" " " " " 3.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi 3.00
" " eleele kaekae wai gula " 1.50
" " " " " 1.00
Kauoha Hou Hapa Haole - - .75
Baibala Ohana nui me na kii moohana,
ili eleele - - - - 5.00
" " " " kao 2.50
Lira Hawaii 1848 me ke kanawai .25
" " 1855 - - .25
Kumu Leo Mele ili manoanoa me ke
kanawai - - - - .25
" " " lahilahi - - .12
Moolelo ekalesia - - - .50
Haiao - - - - - .25
Hele Malihini ana - - - .25
No ko ke Akua ano - - - .25
Lira Kamalii - - - .25
Hoike Palapala Hemolele - - .25
Moolelo Heneri Opukahaia - - .25
Hoike Akua - - - - .25
Wehewehehala - - - .25
Ninau Hoike ili manoanoa - - .25
" " lahilahi - - .12 ½
Ui Kamalii Kula Sabati - - .12 ½
Kumumua Kula Sabati - - .12 ½
Haawina Kamalii Buke 2 - - .12 1/2
Eia na buke i haawi wale ia.Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope
Ka Ekalsia Oiaio.
Palapala Liilii-
Helu 4---Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6---E hele i o Kristo la.
Helu 7---Ke hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11---No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16---Ka eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.
Helu 17---Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18---No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.