Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 15, 9 April 1870 — Uhauha Dala ka Papa Pai Aupuni. [ARTICLE]

Uhauha Dala ka Papa Pai Aupuni.

Ua heluhelu iho nei makou i na olelo nihi pali a hookama-e«ma-e, a Uhauiia Dala Aupuni ma ke "Au Okoa," ma kona Helu o ka Poaha iho nei, i hakuia e ka mea ike ole i ka minamina i na dala a kakou ilihune Hawaii, ka poe i manao oie i ko kakou mau hune ponoi iho, a waiho i ka kakou mau wahi dala uuku i loaa no ka inalama ana i ko kakou Moi, ke Aupuni a me kona inoa maikai. Aohe olelo pale a ke "Au Okoa," a me kona mau Lona Hooponopono no ka makou niea nui i kamailio ai i kela hebedoma aku nei. Ke waiho pu nei me ka manao ole, aka, ke nihi ae nei ka hele i ka uka o Puna, a hele aku i ka laula a me ka loa o ka aina, nona ka olelo ana, '-Lilo i Puna i ke Au a ka hewahewa.

Ke ninau mai nei na makaainana, ka poe nona ke Aupuni, ika Nupepa ke u Au Okoa," a me kona mau Luna Hooponopono, Auhea ka elua tausani elima haneri dala a makou i uhaai ia ai eoukou ilokoona makahiki 1867 a me 1868, mamuli o ka haawi wale ana i na Nupepa? Ke papani ku nei na waha o na lima lawelawe, aohe pane leo, me he mea la, ua komo na dala ma ka eke a Hagai, a me he mea la ke hoike mai nei o Milu, u eia na dala a ke Aupuni Hawaii la ke uhauhaia nei e makou. Ua ono ko mukou mau puu, ua maona na opu, ke puka nei ko lalo, a he olu wale no keia e noho nei. O ka houluulu ka oukou i ka makahiki, o ke puhi okaoka ka makou malalo.nei." Hikilele ne la makou ia leo, a pa-e hou mai ana no he ninau mai na makaainana mai, Pehea, ua noi mai auanei ke Kuhina Kalaiaina, ka mea hooponopono ia Hale Pai, e huikala aku loia no keia mau dala, elua tausani elima haneri ana i haawi wale ai moniuii o kona makemake ? Ke hoole mai nei o "Au Okoa," aole. " Auwe !" wahi a Hawaii, "hana ka i ka hewa, a mihi ole." Ke koi mai na makaainana, e hoopii Luna Nui, i ka mea uhauha dala, imua oka Hale Ahaolelo o 1870. Ke ae nei ke "Kuokoa," ae, iniua aku e na pokii, a make, a lanakila. Ina aole e noi mai e kala, aia no kela elu& tausani elima haneri, iloko o ka pakeke o ka mea hewa, koi ia aku, e h<fihoi ae iloko o ka Waihona Aupuni kela puu dala mahuahua au e Hawaii.

"Ke ano oia Papa Pa-i, (Papa Pa-i Kuokoa,) he imi waiwai ma ka hookui mau ana i ke Aupuni, e paopao aku ana i ka hanoha no Moi" wahi a ke "Au Okoa" o Aperila 7. 1870.

Kahaha ! Pau mai nei i ke "Kuokoa" na dala elua tausani elima haneri i poho o ka Papa Pa-i Aupuni i na 1867 n»e 1868, a oia kona mea i ola ai. Pololei ia hou ana mai la, ke holo la i ka laia. Mamua aku o ka hanau ana o ke "Au Okoa," ua hanau makou, a e hele ana, a eia ka mea o ke kapa mai e hoino wale ai, ua pau na da!a o ke Aupuni ia makou. £ manaoio ana aoei kakou ia "Au Okoa" e epa hele nei? Aole hookahi roa kona aoao e olelo mai ana, ua ola makou ma ka hoino i ke aupuni, kahi a makou e nobo maluhia ana, a e malama ana hoi i kona mau Kanawai ; aole hoi e like me ka poe i kau i na Kanawai maloko o ka Hale Ahaolelo, a puka ae mawaho, inu ona, a hana aku ia hana hewa aku ia hana hewa aku, c like me keia e pnlolo mai nei.

Ke kapa mai nei ke "Au Okoa," he poe paopao makou "i ka hnnohano Moi," a oia ko makou mea i ola loihi ai. Ua hiki ia Hika naaupo loa ke hoike mai, ma ke Kumukanawai, ua malu ke kino o ka Moi. O na hihia a pau o ke aupuni, maluna no ia o

na Kuhina, aole maluna o ko kino a me na liina lawehala ole o ka Moi, ka mea e noho ana ma ke Kalaunu. Oka pololei ole ame ka hilinai ole ia o na hana a na Kuhina, aia no ia maluna o lakou iho, aolo maluna o ka mea maemae. Ke wanana nei na Lunahooponopono o ke «'Au Okoa"ma ke ano kaula no ko makou mau poho a make hoi, a ike ole nae i ke poho ona haku nana ia e hanai nei. Kupanaha ka ike i ko hai, a haukae nae i kona iho. O ke kuhikuhi puuone ia keia o hea, o ka lae paha o Kaena, a o Mimihi paha ma ka Pakipika. £ ike kakou i na iilo o na Hale Pai Au« puni iloko o na makahiki 1867 a me 1868 malalo iho. Uku 1£ makahiki o ka Luna Pai, $4,500 00 Uku 1 makahiki oka Luna Au Okoa, 2,080 00 Luna Nana Buke mamua o ke koho ana, 550 00 Malama oka Luna Pai, ... - 17,893 01 Na Lako oka Ilale Pai, - - - - 5,328 30 Na Uku Luna Au Okoa, ... - 277 00 Kela ano koia ano, 2,070 47 Puu dala nui i lilo poho. §32,698 78 Eia malalo iho ka Aie o ke Aupuni e noho nei, i loaa ma na Hoike a ke Kuhina Waiwai no na makahiki 1867 a me IS6B. Huina pau o ka Aie Aupuni, $120,815 23. Malalo īho nae o ka hoikeike ana ae o ke Kuhina Wuiwai i ka huina aie nona kela puu dala e kau kehakeha ae Ia i na mnka t ua noi mai oia, e hoolawe ae i ka puu dala o f ka Waihona Kula mailoko inai o kela huina maluna, oia he 820,923 38, no ka mea, ua hooinoe ia keia niau dala, n nolaila, ina e ae kakou, alaila, ua koe iho ka aie po* noi o ke Anpuni penei: Aie maoli oke Aupuni, - 592,279 35 Ke loheia n«i ina ka waha o kela a me keia makaainana na uA-e ana no ka holomoku o keia luhui i ka make, aka, ke ikeia nei nae ma na huahelu keia mau puu dala e ku nei mnmua o kakou, me he inau pah nui la, e keakea mai ana i ko kakou ike ana aku ia mua oke no malaelae. £ nana mai ena Lunamakaainana i keia mau lilo inalalo iho, a e noonoo pono, a e imi i ka mea e paa ai: Aie Aupuni, $92.279 35 Uhauhaia ika H. P. Aupuni, 32,698 78 Manawalea a ke "Au Okoa i ka poe heluhelu, 2,500 la makou e manao ana e hooki i ke kakau ana, komo hou mai la kekahi mau mea puni ninau i ke Aupuni, oia keia :

Akahi.—He pono anei i ke Aupuni ke irn» loaa ma ke kumu e kipaku ana i kekahi mau kanaka imi ola, ma ka hoemi ana i hapaha (lala ka emi iho o*kana mau mea kuai malalo ? Alua.—He kupono anei i ke Aupuni ke kukulu i Nupepa kuamuamu i na Kahuua» pule Euanelio, e hoino wale ai ? Akolu.—He pono hoi anei ike Aupuni ke hoolaha i ko lakou mau manao kuamuainu a hoino aku i kekahi makaainana Hawaii ke hana hewa ole ? Aha.-—He pono hoi anei ike Aupuni ke hoomau i na Luna Aupuni e ikeia ana ka puka iiilii o na dala m» ka puka malalo ? Ke manao nei makou, ua lawa ae la ke kukui malamalama no oukou e na Lunamakaainana a rae kakou na makaainana, no ka ike ana i kekahi inau elala o kakou i nulowale, aohe wahi oUa īke hou ia ana. Eao kanaka kakou o Hawaii, a e ike ia kakou hookanaka, aohe ke kipa hewa o ke aloha i ka mea e.