Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 15, 9 April 1870 — He Makahiki Iubile keia ma Hawaii nei. [ARTICLE]

He Makahiki Iubile keia ma Hawaii nei.

Ma ka Poalua e hiki mui ann, la 12 o Aperila, oia ka puni »na o na makahiki he Kanalima paa, o ko kakau hooin«laiiin!«m:i ia ana e ka Mana Euanelio o ka Olelo Maikai; a i ike iho ai kakou, he aupuni ko kakou e launa aku ana a e ikeia mai ann e na aupuni naauno o ka honua nei. Nolailn, hc pono ia oe e ilawaii opio a hapauea, ke nui a me ka liilii, c noho hoomanao no kou ike ana a n»e kou noho ana iloko o ke au liou, i ike ole ia e kou mau kupuna, i haule aku iloko ona kaun. E hauoli oe a e olioli nui hoi.

Ma ka ka po Sabati i haia iho nei, ua oluolu i ke anaina i akoakoa tna ka luakini o Kaumakapili, no ka hoolohe ana i ka haiolelo a ke Kahu o ia £kal<?sia, no na mea e pili ana i keia; a no ko makou makeaiake nui ia mau olelo, nolaila, ua lawe mai makou malalo iho i na ano nui o ia haiolelo, mai loko mai o ke pooleio nia Kanawailua 32: 10, 11 ; a penei ka heluhelu ana o ke poolelo : Loaa oia iaia ma ka nina nahelehele, A ma ka waonahele e uwo ana, Alakai aku la oia iaia mai o a o, ao mai oia iaia, Malama mai oia iaia me ke kii onohi o kona maka, Me he aeto la e hoala ana i ka punana, A hoolahalahai maluna o na keiki ana, Hohola i kona mau eheu, a lawe ae la ia lakou, A kaikai aku maluna o koua inau ehe». Ma ka la 23 o Okatoba 1819, ka haalele ana o ka moku kiaiua, o Tadaio ka inoa, ia Bosetona, rne na Misionari mua no Hawaii nei. Ua umikumamaha ko iakou nui. Oia no o Binamu ma, o Tatina ma, o Wini ma. 0 Keiki (Ruggles) ma, a me kekahi mau misionari kokua e ae. Ekolu mau keiki Ha* waii no hoi i holo pu inai me lakou ; o II')pu, Kenui ame Honolii. He mau keiki keia i auwana aku mai Hawaii nei, maluua o na moku, a hiki ma Bosetona, a malaila ua hookomoia iloko o ke kula ma Konewale, a ua loaa kekahi ike malaila. O Opukahaia ka ha, a oia no hoi ka mea i oi o lakou nia ka naauao a ma ke nno haipule; a ua manao nui ia no hoi e hoi pu inai oia, a e lilo 1 malamalama no ka Lahui Hawai nei. Hc okoa nae ko ke Akua manao. Make e oia malaila. i ka hoomaka ana o na Misionari e holo mai i Hawaii nei, e manao ana lakou o Kamehameha 1., ke alii o Hawaii nei, a e m«u ana na ano hoomana kahikoo keia lahui, e like me na mea i hahaiia ia lakou e Opuka* haia ma. Ia lakou nae e holo mai ana nia ka moana loa, aole lakou i ike ua inake o Kamehameha 1., n ua lilo ke aupuni nmlaio o ka Moi Liholiho, oia hoi o Kainehameha 11., a ua hoohioloia na akua kii a me na kapu oka wa kahiko. Pela ko lakou holo ana mai, a i ke kakahiaka nui o ka Poaha, Ia 30 o Maraki 1820, ko lakou ike mua ana ia Mauna Kea, ka Elemakule aahu ao o Hawaii, me kona papale olinolino keokeo, e kukilakila ana ma kahi mamao aku. ft' a ka aoao Hamakua ko lakou ike mua ana. Ia auina la, ua kokoke lakou mawaho o Kohala. Hookuuia ka waapn, a holoaku o Hopu ame Honolii iuka. Hoi mai laua a hai mai ika Nu Hou, eia ka ua make o Kamehameha 1., o Liholiho ke'Lii, ua hoopa» ia na kapu, a ua hiolo na akun kii." no hoi ka ke Akua hana !

la Ia ae, Aperila I.—Kalewa ae la ka " ,0 * bu mawaho o Kawaieae. Holo mai o Kelanimoku ma, me Kalakua, (oia hoi o Hoa* piliwahine mnhope mai) n me Nniiiah Boo, Ma na waa-kaulua ko lakou holo ana « k' aU i ka muku, launa pu me ua Rliciuiiari.

—La Sabati, holo aku o Binar :2. * ke*hi mua la ke one o Hawaii nei e *-3«rar o ka Elele a Kristo. Pr,afcahū Ia 3.—Kau pu mai 0 Kalanimo tc nn ouleoa o ka moku, a holo pu lakou a, no i Kailoa. PoaluaL, la 4.—Kuu ka heleuma o ka moku ir.2 2 lele ua Misionari īuka. Apo :ho. l.o; bo« « ka niolu e moe ai, no ka mea kne < maopopa ka inaoao o na'Lii, e ae i ko nuho ana ma ka aina. Poniola, la 0. —Holo hou lakou īuka, a .una &e ua'Ln. Ia 3a, ua haawi lakou ia L.do iho i kek&hi Baibala maikai, i hoouna a ru«: roe ka manao e liaawiia'na ia Kame1.; eia ka aole i aeia kona mau mak» e ike 1 k■ ke Akaa olelo, a ua iilo ia pomaikai ia Lihoiihn. Be mau wahi makana t- «e no boi kekahi.mk*, o keia Buke Hemo::ie ks mea nni. Kupooo no. I hele mai i;a tnao Meionari oei e lawe mai i ka lamakv o ke oia 1 Hawaii nei, o k« hoike koke ' ka f4»o; aole o ka hana i ua oielo nei l -, ut ka haua a kekahi poe. j Ma ka P»akola, la 12 o Aperila, ua ae j tT»rti ue"Lii, e t?oaoia ka ooho ana mai o na MisKraan 01 keia pae aina, no ka makahiiiookahi, i ikeia ka pono a me ka pono i'" iwh» o ta ooho «ea.

Mamoli otm ae i« ann, ua hoonoho ia o 7 ?r:ua 0«, Hopo, Kenoi a me keknhi Kau. !<r«ian, o Holemana, ma Kaiiua, a holo ura: +* moko i Hoaoiulu. p< Aper 14, kuu ka heleuma 0 ka īm rnbWi»bo o Mamaia. ! Appr. 19. oa roakauksu kahi e v.o na Misionari, mnuka nei o iiono'j. a inioiuaka ko lakou noho ana maanei. *> w;: hoooiaka »na ia u ka ke Akua ha.ns Hawan oei. un haia na makahiki he Kanalima, 3 ij'»i h»- hnpaiua Kencturi, ahe ehiko he-1-mikahiki boi. mai ia manawa mai £ ;.;ks : keia. lioko o keia mau makahiki K .ualima, eia ka eiui ona Misionari i • '««aua ia niai i Hawaii nei, e ka P.ipa Minm lio«?rtona : Kanaha Kahunapu- <> mau Misioriari kotius, >na Kumukuia, Kauka Lapaau, a peia ;ku ; a o ka iakoa maa wahine hoi, a me niao wahme kaoe ole, he kanawaiu:imsiToako}u ta uui ona wahine. Huina r,u he 145f. Noloko o keia huina, ua mai > bku he 65, ke kuhihena ole au, a ke oia t".. h? S4. Ua hoi aku kekahi poe o iakou u*: 3 Amerīka kahi e aoho neī, a ua make ī poe uaUila, ua make kekahi poe ma nei. a ke ola nei ma Hawaii nei ke b?os bkoa, ke pololei kua helu ana. A oka hapan-ii o takou, he poe hapauea, h k~ aohe nei iwaena o kakou nie ke aloha nai n. a n>f ka mahaloia, oiai ke nee aku nei iakoa e nalo mai ko kakou mau maka Hraha ka xroi o oa dala i lilo 110 ka hana k'«Ttsū*tio ma Hawaii nei, mai na haipuie Amenka inai ? Aoie i ioaa la'u ka heluoa oaof«po o na da!a a pau ioa ; eia nae, o* haiia ka heiuoa oui, he 81,000,000 a oj ako. Ke īke oei kakou i na hua. Ua paiia ma ka oleio Hawaīi eua Misionari, mai ka hoo* maka ana mai, aoeane 300 ano buke okoa, * lioko o ia mau buke a pau, aneane he 3(*0,000,000 maa aooo. Ua paiia no hoi, a iiooaha» na ka olelo Hawaii, he 9 mau napepa ; aole ao boi i heloia maanei 41 Ka Hoka Pakipika** ibo nei, a me na nupepa •Kookoa"" a ate **Ke Au Okoa." Ua kakaia he 56 mau £kalcsia okoa, a ; coi m kai ewaio o Hawaii nei, me he mau pakaoa ikaika la e hanohano ai, a e maluai ka aina. No ka mea, " ioa o lehova n» ko aoao, <?wni We kueianakila mai ia kakoa ? " Aua ohiia maī lioko o keia man *»4ra}eKia, maī ka hoomaka ana maī, na iioahaoan he 51,253, i hookomola ma ka heohiki maaaoio. He 65 «nao Kula Sabati i kukuiuia ma Hawai: nri. lloko oia mau Kula, he 5,821 4>a eoina nai o m haumaoa, a 523 mau kumu. lioko ona haamana, he 3,231 na keiLi. a be oa haomana makua.

Ekeu6 maa naoko MistODari i kapiliia ma a hooaaaia mai no ka hana a ke ma ke» maa kai. Oia o "Pakeke," i n»*i « Kapeoa Hanuwela, i ka makai:ii • 1536, io" Holeaao 11 ame " Hokuao" lioe jbo dcī. A©ba ba koe. Ua kokok» aa aa, oa palahalaha na lala, aalamala na laa o ka pono a puni o Haoei, a a« laha hoa aku ma Fatuhiwa a ina Maikooism. He 4 <naa Misk>nari Hawaii e noho nei raa FstB&i«a. He 114 ka nui ona hoahaa i hookomola ma na ekalesia malaila, a besf7 e »obe hihia ole nei. llaikonisia, b« 13 mau Misionari Ha«aii,a he 341 ka nai ona hoahanau i hookomoīa ma oa ekaj«ria, a he 313 e noho hibia o*e mi. Ka haioa ona hua mai Hanei aka. be 17 «aaa Misionsri Hawaii, be ka b«n)s nai ona hoahanau, a he 410 e ooho faibia ole nei. " £ hoooamia ka inoa o ke Akua."