Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 48, 26 November 1870 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Aloheac
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE IX. HELU 48.  HONOLULU. NOVEMABA 26, 1870.  NA HELU A PAU 469.

 

KA NUPEPA KUOKOA,

HOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahiua he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina cono,

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

Na Olelo Hoolaha-aole I oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookah ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookaki malama, $2.00. Euku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

Kakikau-he 4 keneta no ka lalani kookahi-penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela’ku.

@ NO NA OL@LO HOOLAKA-ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka llma o na Luna o ke Kuokoa, a I oleia, e hoouna mai ia Kauka Kui@ka.

Na oko Pepa A Pau @ HOOKAA MUA MAI NO-aole e kauia ka inoa o kekabi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poelawe pepa ke ole e hooka@ e mai mamua. E pono ke hiipoiia kea mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

@ KEENA O KA NUPRPA KUOKA-ma ke keena I nobo mua ia iho nei e J. W. Aukina, maluna ae o ka Hale Leta. O ua hora hauna. Mai ka eiwa o kakahiaka, a I ka ha o keahiahi.

H. M.WINI. Luna Hoopuka.

 

“KA NUPEPA KUOKOA.”

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

Advertisrments not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 – twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. A line.

PAYMENTS FOR ADVERTISRMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be encosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, other of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list. Until paid for. This rule must be strictly adhered to @n account o@ the low subscription price.

THE OFFICER OF THE KUOKOA over the Post Office. Office hours from 9 A.M. to 4 P M.

H. M. WHITNEY. Publisher.

Bound Volumes of the KUOKOA for sale at the office @ver the Bookstore - $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

DILLINGHAM & CO.,

-NA-

MEA HOOKOMO MAI A KUAIINA MEAHAO, MA MEA hana oi, Lole, Pena, Aila, a me na waiwai a pau.

Illela 95. Alanui Moi, Honolulu. 427 6ms.

Noho Lio! Noho Lio!

O NA NOHO LIO MEKIKO A AKEPONO LOA I humuhumuia me na ili Kaleponi, e loaa no ma ka Hale Hana Noho Lio o

DALTON & BLAUVET,

430-ly* Ma Alanui Moi, Honolulu.

 

OLELO HOOLAHA.

KH PAPAIA AKU NEI NA MEA A PAU O PAPAAKOKO me Haleaha, na aina e waiho ana ma Koolauloa, Oahu, sole e hooku@ wale i ko lakou mau holoholona maluna i na wahi i hoikeiaae la maluna, ina e komo hew aka Lio, Bipi, Hoki, Puan. Miula, e uku lakou pakahi dala, ($1.) ina e hoopau i na mea kanu, e uku hou no e like me ka nui o ka poino a poho. A ina he Hipa, Kao, Moa, he hapaha pakahi no ke poo, a ina he Manu Kaka, he hapalua pakahi no ke poo, a ina he kanaka kuleana ole. aole hiki iaia ke hele ma na wabi i hai ia ae la maluna, a ina e ku-e kekahi, e uku no ia no ke komo hewa $1.00 E hopu no ka maua mau Paniolo, oia o Pamawaho me Kauahikaua. AKOWAI, AHUNA, NOO, Pake.

Haleaha, Koolaula, Iau. 22. 1870. 426-ly.

 

HALE PAI KII!

AIA KO’U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE,

Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA A I o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumu kuai o noa K@. H. L. KEKI (CHASE.)

422-1y Mea Pai K@.

 

NA LAAU LAPAAU A DR. JAYNE.

OIA NA

LAAU KUNU,

LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE

LAAU HOOPAA HI,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HAMO-PENIKILA,

HU’ALE OLA.

AIA MA KAHI O

KAKELE me KUKE,

Honolulu, 422

 

NA BUKE

HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII.

 

Baihala Ilemolele Nui ili gula nanl me na kuhikuhi ma na aoao..........................$12 00

“ “ Nui ili eleele kaekae wai gula.... 5 00

“ “ uuku iki iho, “ “ .... 5 00

“ “ Pananaiki iho ili eleele.......... 4 00

Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi ...... 3 00

“ “ eleele kaekae wai gula .......... 1 00

“ “ “ .......... 75

Kauoha Hou Hapa Haole....................... 75

Lira Hawaii 1848 me ke kanawai.............. 25

“ , “ 1855 .............................. 25

Moolelo Ekalesia........................................... 50

Haiao ili lahilahi............................... 10

Hele Malihini ana............................. 25

No ko ke Akua ano........................... 25

Lira Kamalii .................................. 25

Ho@ke Palapala Hemolele...................... 25

Moolelo o Heneri Opukahaia......................... 25

Eoike Akua ................................... 25

Wehewehehala................................ 25

Ninan Iloike ili mano@noa...................... 25

“ “ “ Iahiiahi ........................ 10

Kumumua Kula Sabati ......................... 10

Buke Lawe Lima ............................... 10

He Buke no ka Pope .......................... 10

Ui Kula Sabati Helu 3........................ 25

“ “ “ “ 4........................ 05

“ “ “ “ 5........................ 25

Buke Euanelio a Ioane ........................ 10

Ilimeni ..................................... 50

Illimeni ili nani ................................. 1 00

 

Na kauoha Hou Pakeke.

 

Ili Gula nani .................................. 1 50

Ili eleele kaekae naui ............................ 50

Ili eleele ..................................... 35

 

Kauoha Hou Pakeke me na Halelu.

 

Ili Gula nani.................................... 1 75

Ili eleele kaekae naui.......................... 50

Ili eleele....................................... 35

 

Kauoha Hou Pakeke me na Halelu

 

Ili Gula nani.................................. 1 75

Ili eleele kaekae wai gula....................... 60

Ill eleele...................................... 50

 

Na Halelu Pakeke.

 

Ili Gula nani.................................. 50

Ili eleele kaekae wai gula....................... 30

Ill eleele...................................... 20

 

Eia na buke haawi wale.

 

Palapala Liilii-

 Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?

 Helu 6-E hele i o Kristo la.

 Helu 7-Ku hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.

 Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua.

 Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a ma ka Bapetizo ana.

 Helu 17-Mai hana ino i na holohelona.

 Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana a me ka@nu ana i ka Awa.

Ka Davida Maol Kumumanao.

Ka Moolelo o Batimeu Puaaiki.

J.F. Pokue,

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui @uanelio

ko Hawaii Pae Aiu@

 

KA MOOLELO

O

KAMAAKAMAHIAI,

KA NIUHI AI MUMUHUMU

O KAHULUI I MAUI, KE PUHI

NAU OKAOKA HOI O KONA MAU

LA KOA, HAHILUHILU HOI O KONA WA UI.

 

A i ka lohe ana a kona Mama i ka olelo a kana keiki maloko o ka pu-a, kulou iho la ia a uwe iho la, a pau kana hookulukulu wai-maka ana, ia wa no i pane ae ai o Kahelekulani ma ke noi ana aku i kona poe@kua, e Ku, e Lono, e Kane, e Kanaloa, e Kaekae, e Maliu ma e, e o, wahi a lakou la, pane hou ae no ua kaikamahine nei, he hiki no anei ia oukou ke hana i ka leo o kuu keiki, a pane mai ka leo, pane mai hoi ua poe Kupa nei, he hiki no, aka ea, ua kapu loa, ka leo o keia keiki aole e pane, ina no hoi makou e hana ae a puka ka leo la ea, e lohe ana no oe a e ike ana hoi, he keiki leo awahua keia, ke pane no i kana mea e pane ai ua ho, ina e pane ae e make, ua make ae la ia inea, a o@a ka hewa o ka leo o ko keiki la, e ko makou kaku, a no keia olelo a kona poe kahu hanai akua, nolaila, hooki iho la @a i kona manao, a noho leo ole aku la no ia keiki, hookahi no leo o ka leo o ka pu-a, kahaha! mai poina hoi kakou i kahi kanaka nana ka pu-a niu, ia@a i lawe mai ai ia ka pu-a a baawi ia Keakaoku, a no ke kani a me ka maikai o ua pu-a nei, nolaila, ua haawi ia aku kona luhi, oia hoi ka lilo ana o Waianne a pau ia ia, a o ka inoa no hoi o keia wahi kanaka, o Keawaula, a me kana wahine o Koiahi, he mau wahi lopa kuakea haalele loa.

 

A no ka loaa ana o ka mea hoonanea a ka moopuna, nolaila, ua at alii oia i ka aina o Waianae, aka, o ka hoomanao ana nae o ua wahi kanaka nei i na mea makamae loa na kona kaku, he mea mau ia ia Hawaii nei a puni, ka ike haku aina, ka malama haku kanu, ka lei alii aimoku, a pela aku. A i kekahi la, lawe aku la ua wahi kanaka nei i kekahi mau waiwai he nui na kona haku, a hiki ua wahi Keawaula nei ma Puuala i Kahuku, ioaa aku la ia ia nei he poe a lealea ana ilaila, o ka lakou mau lealea e hana ana, he oo-ihe, a he hooholoholo moa, a koi ia mai la keia e noho e lealea, a ae aku la no hoi keia, a lealea iho la, i ka hana mua ana no, lilo no ia ia ne@ ke eo mua, a kukulu hou iho, eo hou no ia ia nei, a no ka ike ana o ka poe kamaaina ua lilo loa lakou i ka malihini, nolaila, powa iho la l@kou me ke alu ana ia ia nei, ua hooneleia ke ku ana mai a ka ihe i ko ia nei kino, he wai auau ia mea he ihe i ke kaiki o ka nahele aala i aka maile laulii,, pela no keia i alu hele ia ai e ka poino a hala o Kahuku, Malaekahana, a hala na laie, hele ana keia me ka uhai hele i@ i ke one o Hauula a hiki keia i Kaluanui, aia malaila ke kaikaina o ua wahi Keawawaula nei, a waiho aku la ia i ka ukana ma ka hale o  kona pokii, a huli aku la e hakaka me ka enemi, oiai e paukiki mai ana no akou i ke alualu hele ana, a i ko ia nei huli ana aku, a hoomaka aku la e luku-a. “Aohe pahuna hala a ka maluakele, ku no mino olu ka ili o ka laau i ka oo ia o na kanaka e ka ihi hoi a keia wahi kanaka ikaika ka hoi,” a pau kekahi poe i ka make, a o kekahi poe hoi ua holo aku la me ka eha, a ike keia ua pau ka hakaka ana, oia no ka ia nei wa i hele ai me kana ukana i ke li@, a hiki ana ua wahi kanaka nei i kai o Mokapu a ike ana i ke alii, a  pau ka ike alii ana, hahai aku la lakou a Poaloa, oia kona wa i hoi ai i kona one hanau o Waianae, a noho iho la no na ui o Koolau, a i kekahi po hoi ua loaa ka hihio ai Kahaelekulani no kekahi keiki kanaka maikai, a puoho ae la ua ea nei o ka nani, a hapai ae la ia i keia mau lalani male penei:

 

Maikai wale ke oho o ke kukui i ka ua,

Hakamaka no i ka luna o Hakeau,

Aohe wahi nani ole o la laau,

Ua kupu no a ohacha i ka nahele,

Ke moe aku i ka poli o Kawaikini,

Pakika pahee i ka limu o Manuakepa,

Ko ka mapu hanu ala o ka lehua,

Aala anuanu me he lei koeula la,

Me pukoa lipoa la i ku moana,

I lawea mai e ke ahe makani,

Ka pu-ia pu a hiki i ke aloha,

Makemake aku la au i ke kino o ia laau,

Ke kino ilipahee o ka lapa kopii-e,

E p@ ana no au a ka piko mauna,

Noho ai moku no au i ke aloha –e.

 

A pau no hoi keia mele a ua kaika mahine

nei, ia wa no i ninau mai ai o Keauka, me ka olelo mai, aia i hea kena keiki maikai au e ike la? pane mai hoi ka hanai ma ke mele no penei:

 

Aia la i ke kihi o Kamalamn,

Iluna i ka pane poo o Kawaiopua,

He lani he alii no Kulaipo,

Ua kahiko wale no i ka nani a maikni,

Ke ike aku oe i ka oiwi o ke aloha,

Me he moa holoholo la i ke kula-e,

Oia o ke hoa ia o Hanailani-e.

 

A pau no hoi keia mele a ua kaikamabine nei , e hai ana i ka inoa o kana keiki mai kai i hooipo ai i ka ohane, pane hou mai no o Keauka, aole no he mea e e loaa ai na makemake ou e kuu lani, o oe no ka mea e loaa ai. E mau ana no lakou i ke kamailio, ku ana o Kamehaikana, ke kahu hanai o ua kaikameahine nei o ka pali, a koma no hoi iloko, a owe nui iho la a pau ka makena ana, pane mai o Kamehaikana, i hele mai la au ia oe e kou luhi, @a lohe aenei au i ko leo, nolaila au i hele mai nei, o kena keiki la, he u-i, he nani, he kanaka maikai, ua ike au ia ia, no ka moku ia o Kauai, aia kona wahi noho la o Waialeale, eia nae, ai ne la ke holo mai nei, un komohia no hoi ia e ka aloha e like me oe e kuu luhi mua o na la i hala aenei, eia kuu kauoha ia oe, a hoi ae nu ea, e ike ana oe i na kahiko a pau ou e kuu hanai, e hoouna mai ana au i malama i hoohanohano ia ai oe a hiki mai ko k@ne.

 

I noho oe a i hiki mai ko kane e-a, e kau ae oe iluna o ko manu, a nobo nani mai hoi oe, i pa iho ia i ua keiki la ea, olu honua kela he wai ko lialo, a pau no hoi na olu honua kela he wai ko lialo, a pau no hoi na olelo a ua Kupua kahiko loa nei o ka pali, a haawi mai lu i na olelo hope loa, e hoi ana au la, e aloha aunei oukou ea, a hala aku la ua o Kamehaikanu, a noho iho la no hoi o Kahelekulani ma a ahiahi no hoi, e ano mai ana ka poeleele, eia iho la no ka wa a ua Kupua nei o ka pali i kuupau mai ai i na kahiko o ka lakou hanai, ke na na aku no hoi oe paapu o Mokapu i ka ohu a me ka noe, ua kuu pau mai la no hoi na manu i ko lakou kani honehone ana, a eha no hoi la o ka nobo ana iho hiki ana ua keiki nei i Malae, a malaila no kahi i nobo ai, a hoouna mai la i kona mau kahu e hele e ike i kana mea aloha @ au mai ai i ke kai loa o Kaiejewaho, i ka hele ana aku o ke kabu a hiki i kai o Oneawa, ua ku-ia mai la ia e ka makau nui, nokona ikke ana iho i ka moe mai o keia moo nui, noho iho la ia ilaila a liuliu iki ka nobo ana, hoomaka aku la ia e hele me ka hoomanawanui i ka makau, o ko ia nei hele @ku la no ia a kokoke loa i kahi a ka moo e moe ana, ku iho la ua wahi kanaka nei, a no ka nui loa no o ka makau, nolaila, hapai ae la ia i keia mau lalani mele.

 

Makau wale au ia oe la e ka moo,

Ke alai ke kiai o kuu haku,

He haku he aliii na’u oi’la,

O kuu kino nae he kino make,

He mau iwi waiho inahope o ka haku.

E hele no au e moe @,

A make au ia oe pono-e.

 

A pau peia mele a ua wabi kanaka nei, o ka hele aku la no ia a pii ana maluna aku o ua moo nei a haule ana ma o me ke keakea ole ia ae, o ko a pei hele aku la no ia a hiki no hoi mawabo iho o na hale, lohe keia i ka leo o ke kahai@ a me ka pololei kani kunmauna, a hele loa ae la leia a ma ke alo o ka hale, i papio ae kahia iloko, ike aku la keia i ka u i o koolau e paialewa hele ia ana e ka lehulehu o na manu io ianei, aia hokeia mau wahi manu liihi e lulu aku noa i ka wai o ka pua i ke kino o ua wahine nei a pau no hoi ka makaikai ana o ua wahi kanaka nei, o ka naue loa aku la no ia a ma ka puka o ka hale o Keauka ma, a ike mai la o Keauka he kanaka malihioi, kahea mai la ia i ua wahi kanaka nei, a komo aku la no ana i ke kane a me ka wahine, a pau no hoi ka laua kamailio ana, a hooholo iho la e hele mai no ke kane a hiki i kahi o ka wahine, a pau ae la no hoi ia mea, pea ue la no ua wahi kanaka nei hoi ana a hiki imua o kona haku, a hai aku la i kana mau mea i ike ai, o ka oleo aku ka ua wahi kahu nei, o ka liki hanua hoi ka ka haku, a pau no hoi ia mau olelo, o ka pai koke mai la no ia o ua keiki nei e hele ka huakai, a ua kookoia no ia olelo a ke alii, a hele aku la lakou a hiki i kai o Oneawa, a ike no hoi ua keiki alii nei i ka moo, mea e ua makau, a no ka nui loa o kona makau, nolaila, ninau aku la ia i kona kahu i kahi e hiki ai ke hele aku, no ka mea, ua kea ia mai e keia moo, a hai mai la no hoi ua wahi kabu nei, o ka pii aku no maluna o ka moo, a lohe no hoi ua keiki nei i ka olelo a kona kahu, ua olelo ae la ua keiki alii nei i ka lebulehu o ka huakai e lalau i ka moo a kaikai ae iluna a hala lakou, alaila, waiho hou iho no ilalo, e mea aoa na kanaka e lalau iho i ua moo nei, paa-e ana ka leo o ka hiwahiwa o Koolau ma ke oli ana mai penei:

 

Ua makau paha ka lehua i ka ua,

Ke hopo la i ka loa o ka nahelehele,

K@he ka huakai pii mauna,

I ke al@ a ka ua hewa ka malihini,

Ke kuemi la i ka ioo o ka uka,

Ke i ae la e kaikai i ke kino o ka laau,

I ke kino hoomakau o ka wahine,

I moe hookupua i ke kula la,

E moe ana i ka olu a ka makani,

I ke aheahe a ka makani Malanai,

Papuhea i ka ili o ke Kupua,

Ka wahine noho pali o Iolekaa,

E Kamehaikana-e,

E ku e hoi e @ookanaka ka pono,

I hiki ka malihini a nobo i ka hale-e,

Hoi mai-e.

 

I loa no a pau keia mele a ua kaikamahine nei, me be mea i paia ae la na maka o ua keiki alii nei, i na na hou aku kahia nole ua moo nei ma kahi ana e moe mau ai, a ne ka nele ana o ka moo, nolaila, ua hiki loa aku la lakou a ku nui ana i ka hale, me ka naku hele nui ana nku @loko o ka pouli a ka ohu a me ka ua liilii, a ua komohia no ka oiwi o Hanailani e ke anu a me ke koekoe, aka, he puupale wale no ia anu i ka mea a ka manao i kau nui ai, i ka hiki ana aku no hoi mawaho iho o ka hale, kahi hoi a Kahelekulani e hoolai mai ana iluna o ka eheu o na manu, ia manawa no hoi i ninau ae ai ua keiki Kauai nei, aia ihea ua makamaka nei o kakou? pane ae la no hoi kahi kahu, eia iloko o keia hale nui e ku nei, a lohe hoi o Kahelekulani i ka hamumu o waho, o kona wa no ia i hea moi a ma ke mele penei:

 

O oe ia e na lehua iluna o Waialeale,

I ain@ e ka manu a pohe ka pua.

Maikai ka ili o ke kalukalu la i Kewa,

Aloha wale ia ma@u hai wale i ka wai,

O ka wai o ke kai noho no i Wailua,

Alua kaua la e ke aloha-e.

Aloha ana au in oe i ke aka makani,

I ka lnu wale no ka lihilihi,

He lihi ko’u ain ia oe,

O hele nae a hiki i Haleolono,

A looa ka pono ka pili mailaila mai,

Hoi mai oe pili kaua-e,

Aloha no-e.

 

Ma keia mele a ua o Kahelekulani i oli aku ai, e hai aku ana ua aloha honua oia i waho wale no, a e hai pu aku ana no hoi e hele ahiki imua o Keauka ma, mailaila mai ke kane a me ke kane ole.

 

A ma keia oli ana mai no hoi a ua eueu nei, i noho e ai ka ii i ka houpo o ke keiki au-kai o Kauai, a hele aku la lakou a komo ana i ka hale o keauka ma, a hookipa ma@kamaaina, a noho aku la lakou no ka olelo ana no ke kane a me ka wahine, aohe no ia ililo i mea loiha loa no ka olelo ana, oiai ua like no na maikai o ke kane a me ka wahine, a o ka hele koke aku la no ia o Hanailani a komo ana @loko o ka hale, i na na aku ka-hia i kona hoa aku o na po anu, e paia lewa hele ia mai ana e ka manu i o innei, iluna a @lalo, ia ike ana aku no o ua keiki nei, haule iho la ia i lalo ma kona mau kuli a kulou iho la me he poe hoo@ana palani la paha, a ike mai la hoi o Kahelekulani i ke kulou o kana kane, oia no kona wa i pane mai ai ma ke mele no penei:

 

Ke kulou mai la ka pua la i ka nahele,

Ua puia paha i ka ino o ke kuahiwi,

Ua ohila ka noe i ka nani o ka uka,

Kaukoo niai a hiki maanei,

O ke aha iho la ka mea o ke kulou ana,

Hele mai no a pili ae kaua,

I nobo kaua a kupa me ke aloha-e,

He mai ho-e.

 

A lohe no hai ua keiki nei o ka aina o lalo loa, i ka hea ana mai o ka leo o kana mea aloha, eu ae la ia me ke kaumaha o na iwi, a kokoke no hoi ma kahi o ka wahine e hoolewa helo ia ana e ka manu, a lalau mai la no hoi ua kaikamahine nei i kona ho@, a knupu ae la laua iluna o ka eheu o na manu, a o ko laua hoao ana no hai ia, a noho pu iho la laua me ke anu a me ke koeke. Kahaha! akahi ka hoi ka lilo i ke au a ka wawae, i ke koke hoi a ka olelo, poina loa au ia Kaaeamoku, nolaila ea, e waino kakou ia Kahelekulani ma, heaha hoi auanei ka kaua hana i koe? a e holo hou ae kakou i Kauai, i ike kakou i ka hana a kela heiki i hele aku la.” Ina waa no hoi o ke keiki o ka aina paina ala i ka hala i holo ai a pae i ke one o Kakaihili Wailua, a ninau ana i kahi o kona makua, a kuhikuhi ia mai la no hoi, o ka hele aku la no ia o ua keiki nei a komo aua i ka hale o na kupuna me ka makuakane e noho mai ana, o ka hele nku la no ia a kokoke ma kahi a kona papa e noho mai ana, a men mai la hoi ka makuakane e lalau mai i ke keiki me ke ano aloha, e hopu e aku ana ua keiki nei a paa ka makuakane, o ka wa no ia i kuu pau iho ai ua keiki nei i kona makua ma ke kiola ana ae iluna, oia lele no o Kamaakamahiai a pa i kaupoku o ka hale, a naha pu ka hale, a lele ae la iluna a liuliu no hoi ke na na ia ae, ia wa no i hoi iho ai ua eu nei o ke koa a haule ilalo, ua newa a make aku la ka makuakane, a waiho aku la a liuliu iki ka waiho ana, ala mai la o Kamaakamal@ai a i mai i ke keiki, u ikaika, aole nae na la o ka ikaika e puni ai o ka aina, a heaha la hoi e hoao hou mai ana oe i ko ikaika i ike aku au, a lohe no hoi o Kaaeamoku i ke kena a kona pa@, a mea aku e lele e hopu, e peku mai ana e Kamaakamahiai i ka laau, aole nae me ka ikaika, aka, me ka naau aloha no i ke keiki, pa no lele kaokao aku la ua keiki nei a haule iho la me ke ano make, a liuliu iki iho no hoi ka waiho ana, a pohala ae la ua keiki nei a na na mai la na maka i ka nonoho aku o ke anaina, a pau ae la no hoi ke poniuniu o ka pa ana i ka laau, ia wa i ninau aku ai ka makuakane i ke keiki, ea! owai la hoi kou inoa, a heaha la kau hana i hele mai nei? pane mai la ka leo o ke keiki, o Kaaenmoku ko’u inoa, a i hele mai nei au ma ke kena ana mai nei o ko’u kupunakane e kii mai au i ikaika no’u, wahi ana i ka olelo mai, o noho ka makou a kulia e ka powa a me ke kipi o ka aina, ua hemahema makou, nolaila, kii mai nei au, me k@u manao na’u la hoi ka a-i, pane mai hoi ka makuakane, aole pahu e loaa mai ka ikaika o kou makua ia oe, oiai ua hanau pu ia mai no me ke kupanaha, aka, o oe nae ka ikaika maloi, oiai he ikaika kanaka kou, a he ikaika kupun ko’u, a heaha la hoi, eia ka ikaika la o ka laau a kaua, laweia i hoa noho pu me oe, a pau keia mau papa leo ana, lalau hou aku la o Kamaakamahiai i ke keiki, a mailani hou ae la iluna me ka haawi ana iho i na honi aloha ana, a ku-o maoli ae la hoi me ke hoa kulia o ke aumoe, hoa hopuhopu kukuna o ka la i Haehae, a pau ae la ka hoohiolo ana i @a wainao a ke kehau, a hoolakoia mai la na mea hakaka me ka naau, oia hoi ka a-i a me ka i-a a lako no hoi, o ka wa no ia o na lima i mokomoko pu iho ai me ka waha, hana hoi ka niho i kana hana o ke aki-ku i ka anae a me ke awa.                (Aole i pau.)

 

NO KA MOI UILAMA O PERUSIA,

KANA MAU KEIKI ALII

A ME

KONA MAU ALIHIKAUA KAULANA.

 

[Koena mai ka Helu mai o Novemaba 5].

 

Ke hoolaha hou nei makou i na inoa o na Alihikaun o Perusia i koe a me na puali a lakou e paa nei, malalo o ka lakou alakai ana:

 

Gen. Edwin Freiherr Von Manteuffel, ka Alihikau o ka Puuli Helu 1., ke pii koke ae nei kona kaulana iloko o keia kaua. Ua hanauia oia e like me @ Alibikaua e ae, i ka makahiki 1808, a i ka makahiki 1827, komo oia i ke kaua iloko o ka Mahele nui o na koa kiai Dragoon; lilo i Mekia Generala i ka makahiki 1858, a he Lutanela Generala i ku 1861, a he Generala iho no na koa kaua lio i ka 1866. I ka makahiki 1865 nae, ua lawe oia i ke alakai ana o ka puali kaua Perusiaa, ma ke kaue o Schleswig; a me he mea la, ma kona awiwi i kona nee ana, i weheia ai kela mau hana ma Elder a me Elbe, i loan ai ka hopena makemakeia o ke kaua ma ko@a aoao.

 

Gen. Eduard Freidrich Von Franschty, ke poo o ka Poali Helu 2. Ua hanauia oia ma ka makahiki 1807, a oia pu kekahi i lawelawe lima iloko o ke kaaua iho nei me Auseturia. I ka makeahiki 1825, haalele oia i ka Haleao Koa, a hookohuia he Lutanela kona kulana, no ke komopani Helu 16 o na koa hele wawae. Ua pii ae oia, a i ka makahiki 1848, ua lilo oia he Ahikoa nui o ka poe ukali o ka puali o ka p@e Hui iloko o Denemaka. Mai ka 1855 a @ ka 1857, ua hookohuia oia i poo no na ukali o ka Puali Helu 3. A mai ka 1860 a i ka 1866, nana i alukai na kou Oldenburg. Iloko no o ia makahiki hope, ua p@ ae @ i ke kulana o ka Mekia Generala, iloko o ka puali Perusia; a i ka 1865, lilo oia i Lutanela Generala, a he alakai pu no ka Mahele @uku (division) Helu 7 o na koa hele wawae.

 

Gen. Constantine Von Alvensleben, ke alakai o ka Puali Helu 3, a he mea pono hoi ke kapaia aku oia, he “olopala,” no ka mea, ua hanauia oia i ka makahiki 1809, a komo i ke hula koa i ka 1827, oia ku manawa ona i hoomaka ai i koaa ike koa, iloko o ka Mahele koa nui o Kaiser Aleke@ekero, oiai o kekahi no hoi ia o na koa i komo iloko o ka paikau koa nui o Rusia, i hoeueuia e ka Emepera Nicholas, a malail@ i hui pu ai ka Perusia opiopi@. a oi ne ka maamaalea ma@ua o ka Rukini. Mai ka 1858 a i ka 1860, e noh@ poo ana oia no ka Puali Helu 1. Mahope iho o ka 1864, ua hookohu ia oia he Mekia Generala a he alukai pu hoi no ka B@ridage Heulu 2. o na koa kiai hele wawae, ka poe koa ana i alakai ai iloko o ke kaua o Perusia a me Auseturia, a ma Koniggratz. Ma ka makahiki mahope iho, ua kohuia oia i Lutanela Generala, ke kulana ana i paa mau ai me ke akamai hopohopo ole a hiki i ka puai ana ae nei o keia kaua, ua hookohu hou ia mai maluna ona ne hana hou, i kupono i kona ike i aoia ai i ke koa.

 

Generala Von Alensleben, kekahi o na Alihikaua elemakule loa o na koa Perusia, no ka mea, ua hanauia oia i ka makahiki 1803, a komo koke no i ke kula ao koa i ka 1821. Il@ko o ka 1849, nana i hooko i na liana ma ke ano he poo o na ukali o na koa Mobile o na koa Badena. Ma@ope iho, oia ha 1850, ua noho oia ma kekahi kulana ano like iloko o ka Puali Helu 7, a mahope iho, i ka Helu 8. I ka 1858, hookohuia oia i Mekia Generala, a i ka 1861, hooko@u hou ia i Akuka@ela Generala, a he Lukanela Generala i ka 1863. I ke kaua iho nei o Auseturia, loa@ iho la i ua olopala nei ka hanohano kiekie loa u@ u@ wahi hoomoana ka@a. Iloko no o ia makuhiki, ua hooliloia oia i alakai poo no ka halihali koa ana. I ka 1868, ua hookohuia oia i Generala no @a koa hele wawae o na mahele nui i hoohuihuiia ne nei a lilo i Puali @elu 4 i kein w@.

 

Gen. Hugo Edwald Von Kirchb@ch, oia ke alakai o ka Puali Helu 5, a malalo o na kumu hoihoi, i hui pu ia me kona ike kino, @a loaa iaia ke akamai make kukakuka ana ma na Aha pili Aupuni a maluna no hoi o na kahua kaua. I ka makahiki 1866, ua olioli oia i ka lilo ana iaia o ka mahele koa hele wawae Helu 10, a ua komo pu hoi iloko o na hoouka kaua o Nachod. I kein kaua, ua hoomaoe ia aku oia no ke kiekie o kona mahaloia, e like me kona mau h@a kanaka e ake aku ai. Ma na kaua mai nei ma Weisenabuga me Wota, ua p@kui hou ia ae a kiekie kona kaulana. e like me kona kaulana mua. Ua hanauia o@ ma ka makahiki 1809. (he makahiki kaulana hoi ia no na keiki hanau ia wa no ke koa) a no ka hale kula ao koa kiek@e o na keiki kaukau alii. Mai ka makahiki 1855 a i ka 1858. he kumuao koa oia no ke kula, a kokoke paha i ka 1859, ua kohoia oia i poo no nu ukali o ke Generala nui o ka Puali Helu 3. I ka 1863, ua waihoia mai kona inoa i Mekia Generala; a i ka 1866, ua pii ae oia i ke kulana Lutanela Generala.

 

Gen. Wilhelm Von Trumpling, ke alakai o ka Pau@ Helu 6. Ua hanauia oia ma ka makahiki 1809, a ua hoomaka kana ike ia ana aku he koa i ka makahiki 1830, @oko o La Puali Koa kiai o ka Moi. Hookiekieia ae i Mekia a i Ukali i ka 1849, oia ka wa ka@ o Badena. Aohe i upu iho, lilo ana i Mekia Generala. I ka 1864, lilo i@ia ke alakai ana o na koa hele wawae Mobile, o ka Mahele Helu 5, ma ke ka@ o Denemaka, kahi o@a i hooponopone ki@o ai i ka hoopae ana mai i @a koa, a maki @ku la i kona mau koa. I ke kaua iho nei me Auseturia, i ka 1866, lilo hou @ iaia ke alakai o ia Mahele hookahi, @ ua mau no oia ma ia kulana ma ka makahiki mahope iho, ka wa on@ i kooko@ aku ai i Generala no @ koa kaua lio.

 

Gen. Von Zastrow, oia no ka @ nana i alakai i ka Puali Helu 7, mai ka 1866 mai. I ke@a wa, @ 69 ka @ ko@a @ makahiki, no ka me@, ua ha@auia oia i ka 1801. Komo oia iloko o ka puali kaua, ma ke ano poe akamai i ke kukulu ana i na kahua kaus, a mei ka makahiki 1839 a i ka 1841, oia keka@i i hookauwa pu ia @ o ka @ Tureke. Mai ka 1845 a i ka 1847, ua pili loa kana hana @ ka hoopono@ hou ana a me ka huli ana i o ianea i @ paiki koa a me ka lawe ana aku i ua k@; a i ka 1858 a me 1849, me ka @ kaua oia ma ke k@ua o Se@-Ho@iu kahi ana e @ ana he Mahele koa. I ka 1858 mai, ua kook@ i Mok@ Generala a i Luta@ Generala ae, @ i alakai no ke Mahele Helu 2, i ka 1863. Mahope o kona hooikaika @ ana i k@ kaua me Ausetur@, ua koh@ aku @ Alakai no @a kou hele wawae i ka 1868. A@he i liuliu iho, na @ aku @ ke kulana kiekie , kahi ana @ ka Puali Helu 7.

 

Lutanela Gen. Von Ge@ a @kai o ka Puali Heulu 8, ua kaikai@ oia ma ke kulana, he Alakai Pue i ka wa e kaua ana kei@ aohe @ kanalua ai, no ka mea ua pakui ne k@ akamai i na po@ikai he nui i na @ k@ua o na G@rema@. Ua @ i ka 1816, a i ka 1833, @ i ka Mahele 24 o na koa hele @. Mahope iho, luli ko ua Generala @ no ka hooulu@lu kaua a @ Car@ Sepania, a no ia mea, ma ka 1836, kumo oia ma ka puali kaua o ka poe Carl@, a he eha na makahiki ana i noho ai, me ka mahele pu ana i na nike@ a me @ luhi a na liuliu kaua. Ua pu ae oia ma ke kulana, he Alii Koa Poo, ma @ ano e he aui wale. I ka 1842, @ hou ia oia iloko o ka Puali koe @ me ka inoa hoohanoh@nu koa, @nela Alua, ma ka puali koa hele @ ewalu(8). I ka makahiki 1860, @ i poo no ka poe Ukali o ke @dena; a i ka 1855 ae, no@ ma ia kulana, maluna o ka Heuu 5, a i ka 1858, nohu i @ no ka @. I ka 1860, huluhou no i Sep@, @ mo i ko lailu kaua; a @ i ke kaua ma Mor@, na he al@ alakai @ he no i @ iho, @ he no i liul@ iho, pu @ kulana Mekia Generala, @ ke iho no. I @ 1864, @ hou ia oia e hele i ke k@ ku. @ ia @oko o ke ahi a na poka me ka @ o na koa hele @; a i ka @.