Ka Nupepa Kuokoa, Volume IX, Number 50, 10 December 1870 — He mau mea i ike ia. [ARTICLE]

He mau mea i ike ia.

jUa lawe mni mauou i ka haiolelo n Aiabatj F. Kauka, (A. F. Judd) malalo iho nei, i hoikeia ma Kawaiahao, i mea e ike mai ai ko makou poe heluhelu, i kekahi mau mea kupanaha o Pansa, ke kulanakauhaje a ka Moi Uilama a me na Keiki Alii e hoonaueue mai la. L. H.] Aloha oukou e na maliamaka. Hawaii: Ina e ku keknhi o kakou i keia la mawaena ponoi o kela kulanakauhale nani loa o ka honua nei, ke Kapitala o Farani, oia o Parisa, a heaha na mea a kona mau maka e ike ai ? Eia ;he alanui akea loa, hookahi mile me ka hapa ka loa, a me he mea la e like nie ka loa o ka lunkini o Kawaiahao nei, pela ke akea o ua alanui la, a oi aku no paha. Ua kanuia ma na kapa oua alanui la he mau laau nunui—ma kekahi wahi hoi, na Hale Alii o ka Emepera Napoliona 111., a ma kekahi palena o ia alanui, he kia hoo- ' n>nn:io i liunu pio la, e ku ana na kumu ma I kela a ma keia kapa, a hoohuiia na welau | ina ke ano pio. He 152 knpuai ke kiekie o | keia kia hoomanao, i kukuluia e Napoliona | mua, ka mea nana i hehi i ua aupuni a pau | o Europa malalo o kona mau kapuai. Ua ; kokuluia keia kia, i mea hoomanao i na ka- | ua ana o Fnruni, a ua kapaia ka inoa o ua i kia la, o "Lanakila." j Ma ka la 8 o lulai o keia makahiki, ua | pii au maluna o ia kia, a ua nana aku wau J i na alr»iiui ehiku e moe ana mai na paia : mai o keia kul;inaknuhale a hiki i keia kia. i Ma kekahi aono, ikeia ka poepoe nui gula o luna o ka luakini, kahi i kanuia ai na iwi o ; Napoliona 1., a ma kekahi aoao, ikeia aku j na weliiu mahoe kiekie loa o ka luakini Bi- ; hopa o Purisa ; ike aku hoi au i kekahi ku | la akea, kahi e puikau mau ai na koa ; a ike ! ia aku no hoi kekahi ululaau nui, knhi e I holoholo ai na kaa o ka poe waiwai ma na ! wahi a pau. J Ma ia la, ua piha o Parisa ika waiwai, i ka nani ame ka maikni. Elua miliona ka- ' naka malaila, a he nui lon na malihini i hele ilaila i ka makaikai ; he 11,000 poe An>erika. Oia ke kulnnakauhale kaulana loa no ka lenlea, kahi i oleloia, "Pomaikai ka mea | i ike iaia mamua o kona make ana." Pela j no o Parisa i kela la, nka, aole pela oia i kej ia la, no ka mea, ua puni ia me na koa a me j na lako kana o Perusia. O kela kia hoomaI nao, ke hoonohonoho pono ia mai la na waj ha o na pukuniahi a na Olelo E, e hau mai j i ua "Lanakila" la. Eia paha na niakua, na j keiki, na kane, na wahine, na'lii hanohano | a me na poe haahaa iloko o ka pololi a me i ka wi. O Parisa, ua kukuluia aole ma ka- | hakni, aka, aia oia maloko o ka aina, nola- | ila, hiki ole na moku kaua īlaila e kokua ai | iaia—he kahawai no mawaena, aka, he pa. | pnu nae, aohe e pono i na moku nui; a maj waho mai kona ai, kona i-a a me kona wai. j he mau pule wnle no a pio lakou, no ka po« | loli. Ina paniia keia awa ame na alanui o j Ewa, Kalihi, Nuuanu, Manoa a me ko Wai- { kiki e nn kon enemi o kakou, he mau la wai le no, a pnu kakou i ka make no kn ai ole A pela no o Parisa, a nolaila. he pono ia ka kou e pule i ka Haku o na Haku, e hoopau oia i keia kaua ino weliweli, a e haawi hou

moi ia Europa i ka maluhin. j Ma Uo'u hele hua.»ai makaikai ana, eia ko'u noonoo nui, i ko'u wa i nana ai i na luakini, na kii i kalaiia me ka pohaku, na kii i pena ia, na Hale Alii a me na kia na« ni. Pehea la i hauain ai keia mau mea ? Aole anei i piupauaho a manaka ka poe na na i hana i keia mau mea ? No ka mea, o ka hapanui o keia mau hana kupanaha, he mau haneri makahiki ma» ka la i hoomaka. ia ai a hiki i ka la i paa ai. Komo mda ka manao e kukulu i keia mea iloko o ka naau 0 kekahi Alii a i kekahi Kuhina paha, a nana no e hooikaika me na dala he nui, a imi 1 ka poe akamai, a kohea ia lakou e hele mai me ia e kuka no kona mnnao nui—akaka ke ano o ka hana, o ka hoomaka no ia. He mau haneri a mau laus.ini kanaka i hoolimalimaia no ia hana nui, aka, hala he mau makahiki he 30 paha, make iho la kelu Alii Nui, ka mea nana i hoomaka i keia hana ; aole nae i make pu me ia ka hana—ili no ka hana i ka Hooilina Alii, a nana no hoi e hapai i ka hana, a hala hou na makuhiki he kanaha, aole nae make ka hana, aka, hapai no na kanaka i ka hana nui, a hala palia na makahiki 200, aiaila, pau pono ka ha-

na, * komo pu kc aapuo» boiooko« ,iuko 9 ka haooli, no k» mea, tra pau ka Imna. hele mai na malihini mai ka Akiu, Hf. ma, Hikiua ame ke Komohao»,« Qan% me ke kahaha i keia hana nnn» ; m* he ia na ke Akua i bana, aole m kanaka. Ua ike au ma Cologne, he kul*n»kaufa,, t kauiana no ka wni-ala i hanan mai»;U_ luakini nui, i hooiuakaia 500 makahiki m». mua ae nei, aoie nae i pau poao i keta U, t ke hana nei no. Ua okloia, he S maksh.k) i koe, alaila paa. Pel« no i kela liukMu nui o ka honua nei, oia o Sana P?t?rQ m% Koma, he S eka kona nui, he 607 kapim kona loa, he 444 kapuai ka buk ; a 0 nui o na dala i lilo no ka hanaia aaa o s«. lunkini 10, he $50,000,000. Ua iike » tt . € 100 makahiki a ke Aupuni Hawiu Qtl * hoiiiili ai i ke daia ma ka Waihona Oai* „ ke Aupum. He haie nui ioa ia, i hik: ke hookomoia he 30 halepuie e iike tne Kawau ahao He 350 apkahiki mai kooa hoom*. kafa ana a hiki i ka k i poa ai oae koaa t». ni lua ole. Ma ka hooikaika, ma ka hoomanawanu», | ma ka pauleie ioa ma ia hana wrale no ka i mea e hiki ai keia mau hana, a pefa uu Hawnii nei. Ua pau pooo na raakahtks he Kanalima (50) inai ka wa i hiki ma* ma* !ai ia nei ka olelo maikni a ke Akua. i aa

moku o kakou, a ua "lubiie" keta aupiiin no iu men, &ka, eia ka uioau ia oe e Ha\u. ii: Ua paa pono kou hana / Ua kuku!u « kou Kea Hoomanao ? Ua haoaia aoei u luakini ? No ka mea, oka hana i hoomakaia maanei e ko oukou mau kupuna, ca no ka hapai o keia lahui kanaka iloko o ka hana ona Aupuni naatt?o hristia*o ; a >na aole i komo muoii oukou liaiia, aolr e pott» ka hana. Ko oukou kia hooinanao kfi». \ ina aole au e kuinhewa, o na m paa t akonkoa mai iloko o keta hale i keia ahmK:, he poe kokua i na han4 maikai a pu, h« poe no e makemake ann e iilo na kana»i Hnwaii a pau i poe kuonuuno, lie p<w juw.. ko, he poe noho nmlie, he poe maUma K»nnwni, he poe waiwai, he poe i'ono —uii ka hnna nui i hooiliui mai inaluna o oukuu . a ke hai aku nei nu ia oukou, ao.e »u e ko ana oukou i keia hana ; uia a hooika<k.t maoli oukou ma keia haua.ehkeme ka hooikaika ana o na Lii a me na Kahuna n n 0 Europn ina na hana nui, itat«i a'u t ae nei ia oukou. Ina no e molowa a hnaieie kela aiii t huo« maka'i i ke kukuiu atm i kela Kia Hoouunao o Lanakila ma Fiir»sa, a hoopau i koo« munawa ma na mea iealea wale, ma ka iuu nwa, ma ka inu t oa wai ona. a uhauha om i konn mau waiwai a pau, e manao anei oukou, e p»a ttna keia hana nui ? Aole loa ! Olioli loa au i ko'u ike ia Hawaii ium •• honia nua, e oni ana, a e hoohanaka ana tain iho ; no ka mea, ua kukuluia iwa«?oa o oukou na Ahniiui Hooie Wai Ona, ua ttui no ka poe i komo maiaiia, a malama i ko Ukou niau houhiki. Malia paha, e ninau ana kekahi poe, IVhea, aole nnei e inu rama na kanaka o Eur< - pa, e like me kakou nei ? Aoie hiki ke h<>ole ; inu no iakou, a hua no ka anoanoo ka inu mma ma Europa, e like me kona hua ke kanuia ina Hawaii nei. Kia na hna ; ka iiihune, ka pololi, ka mai o ke kino. ka hoopai a ke Kanawai no na Karaima i hanaia, oiai e ona ana ke kanaka a me ka pomo i> ka uhane i ka wa inake, no ka mea, ua pant la na ipuka o ka iani i ka poe ona. Ma kekahi po Poaono, ma ke kulanakauhale o Cheste, ma Kerekane, īke au i na ' alanui e piha ioa ana me ka poe ona.e waiaau, e hakaka »na ka poe haahaa loa a tumoe, aka, ma ka la pule, ua maiu. | Ma na aina Oleio £, (Perusia ame Auseturia) o ka bia ka iakou mea inu mau. Ma na ahiahi a pau, akoakoa na kane, wahme a me na keiki ma kekahi ululaau, maloko o ke kuianakauhale. a noho iakou me na makainaka maluna o na noho, ma na papakaukau uuku ; a oiai e kani ana na puhi-oht-, (50 paha ka nui o lakou) —inu hikou i ua : kiaha bia, a he mau hora ko lakou aoho iw--1 nea ana. ina paha e loaa ia kakou e Hawaii ka bia o ia ano, mamua huihui, aole | ona—hiki ia'u ke oieio aku, e aho ka >uu bia ana n na Olelo K, mamua o ka inu ana i ona kanaka Hawaii i ka awa a me na omoie : kini. . | Pela no ina Farani, he auponi mu waina ,! lakou. Kanu lakou ina maia waina» aka, .: aole nae lakou e hookuu nna i ka waīaa a

ulu, a hihi maluna o na Uau, a • iike me ko Lahnioa. Kaou lakou ika ws»jna, a 4 paha kapuai. oki hou ; noUUa, lik« loa ka nanaina aku o ka mala wama me ka maU papapa maanei. Aoo ka waina, hehiia iloko o na kapu nunui me na wawae. a mahope o ka waiho ana iloko o na pahu sm }na lua m&U!o o ka haie. a liio i waiea m»i« : kai—a he2s kenel ke kumukuai no ka ooj<v le hookahi. Ina paha oukou e nana aoia i { ka poe Faram, e inu waina ana maialo o ka ! inalu o na laau kano, me ka piha o kona i mau pepeiao me ka ieo o na ohe keieawe a ! na koa ; a e ike no oe, aoie e ooa a haunaI ele i hookahi o ia poe ; malia paha, o oleio ; aku oe, "Homai ka waiua no'u, e aoko uai nea ana au, eai no a inu me ka ieaiea." Alia, aha hele oe ? Mai kuhihewa oe ika i waina au e Uwelawe nei, no ka wūna i uiu ima kela aina pomaikai o Farani, a uwua ; maUila, a ua hiki mai maanei ma na moko. | Aole pela ! O ka waioa maanei, ua hooak ma ! Perekane, Nu loka, Kaleponi a me Hooolui lu nei paha, me na laau ikaika, hoopailua, a | ua loaa kona ulaula, aole no ka hua wain* | mai, aka, ftai na laau hoolou kapa oai. No ka nui o ka makewake o ka poe o Bo- ! ropa i ka waina, ua iou Ukoo i ka waŌH, o j like me ko kakou ina aoa i ka wai. j maopopo uuku loa ka waina oiaio i hiki io* j ianei, no ka mea, he mea hiki wawe loa k« i hana i na hoa iooa i paiia a kapiliia maw£ I ho o ka omole, e olelo hoopunipuiii ana. 3» Farani mai keia.