Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 42, 18 October 1873 — Page 2

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Walt Kekoanahenahe Bodnar
This work is dedicated to:  Halau Malamalama 'O Ka Mahina

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPE KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

MA KE KAUOHA

 

            NO KA MUA, UA HIKI MAI NA HOOPII ANA HE LEHULEHU I KELA Keena, no ka hana ino ia o na Kiowai Mapuana o Kunawai, Kumuhane a me Kaiaupaiolo, e ka poe auau, a holoi na mau kiowai la, a me ka hookuu wale ana i na ho a me na puaa e naku @oko o na auwai e kahe ana ia wai. aol@! he wai e@nu ia no ka poe @ noho k@oke ana malaila; @ola@, ke h@haia aku nei, o@ mau hana, mamul@ o ka haukae ana a na holoholo@ malaila, na papa loa ia, a o na uhai ana i na rula e pilli ana i keia hoo@ha, e hoopiia no ia e like me ke Kanawai.

EDWIN O. HALL,

Kuhina Kalai@na

            Keena Kaiaiaina, Oct. 17 1872.                                              620

 

            Ua hookohuia aku o Rev. C. B. Andrews, e ka Papa Hoonaauao, i Luua Kula, a i Puuku Dala Kula no ka Apana o Makawao, mokupuni o Maui, ma kahi o p . Nui.  Ma ke kauoha a ka papa.

W. JAS. SMITH, Kakauolelo.

Honolulu, Oct 13, 1873.                         620

 

            Na ka aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina-O ka palapala hookohu o J. D. Havekost, I Lunakanawai Apana no Makawao, Maue, ma kahi o P Nui i waiho mai, ua apono ia e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

 

            O ka Palapala hookohu o Ukumea, i Lunakanawai A pa@ no Ho@uaula, Maui, ma kahi o E. Saffery, i pau ka mana o ka palapala, ua apo@oia e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

 

            Ua hookohuia o George Hall i Kakauolelo 2 no ka Aha Hookolokolo Kaapuni 3 ma Waimea, Hawaii.

                                                                        WALTER R. SEAL,

                                                            Kakauolelo o ka Aha Keikei.

Honolulu, Oct. 13 1873.                                 620 4@ 623

 

            E IKEIA auane@ ke nanaia malalo iho nei, ua hoonoho ke Kiaaina o Maui, i mau Luna Pa Holoholona aea.

D. Hauki,…..                          Lahaina,….                             Maui,

Adamu Kaukau,…..                Kaanapali,….                          “

Kapuahelani,…..                     Olowalu,….                            “

Josia Kabula,…..                     Wailuku,….                             “

D. Kanealii,…..                       Kula,……                               “

Mauhili,…..                             Hamakualoa,….                      “

Kawaakoa,…..                                    Kaupo,…..                              “

@ Kupihea,,…..                      Ualapue,….                             Molokai

e like me ka pauku 232 o ke Kanawai Kivila o ko Hawaii pae Aina,  P.NAHAOLELUA, Kiaaina o Maui.

Lahaina, Maui, Oct. 8, 1873.

620

 

            Hoolaha. – E oluolu poe ona hou o na pa Aina ma @a, @ aku o Honolulu @ ka Hikina@ mai i ke keena Kalale@, i ka @ p@ka@ o na Pa aina hou i @ e ou.

EDWIN O. HALL,

Kuhina Kaiaiaina.

Honolulu, Sept 23, 1873 617

 

            Hoolaha@ - K@ p@p@ @ aku @ a pau, aole e hale wale mal@ o na A@upuni o @ me ka a @ na mau, wa@

EDWIN O. HALL, Kuhina Kaiaiaina.

@, Sept. 2, 1873.

617

 

@

EDWIN O. HALL,  K Kuhina Kaiaiaina.

@, Se@

@

 

            Ma ka la 15 o Sepatemaba A.D. 1873, na hookohula aku o Mr. J. Kaunamanu, o Hamakua, Hawaii, i agena no ka Oihana Hooiaio Palapala, no ka lawe ana a me ka hoolalo i na palapala no ka Apana o Hamakua, mokupuni o Hawaii.

THOS. BROWN, Luna Hooiaio Palapala.

Edwin O. Hall, Kuhina Kaiaiaina.

 

            No ka Baka.-I mea e maopopo ai ka palapala hoolaha no ka Baka, ke hoakaka nei, aole kuai ke Aupuni ka baka a kanak; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ka hana ana o ka baka ma kekahi hana okoa, i ike ole ia ma@nei, ola hoi e like me ka hana ana o kahi haole o “Culp,” ma Kalepoui, no@a@a ka haawi ana o na dala i hoopukaia ma na nupepa.

E. O. HALL, Kuhina Kaiaiaina.

Oihana Kaiaiaina, Augate 8 1873.

 

            Ua hookohu@a ka poe nona na inoa malalo iho, e na Kiaaipa o p@ mokupuni, e ae a pau, i mau Luna Ohi Auhau no ke@ makahiki.

 

OAHU…..                              Honolulu…                             G.H. Luce

                                                Ewa a me Waianae…              D. Kekoowai

                                                Waialua…                               R. F. Bickerton

                                                Koolauloa…                            Paukealani

                                                Koolaupoko…                                    W.C. Lane

MAUI……                             Lahina….                                L. Aholo

                                                Wailuku…                               H. Kuihelani

                                                Makawao…                            N. Kepoikai

                                                Hana…                                    J.K. Hanuna

MOLOKAI A ME LANAI……..                                          D. Kaopeahina

HAWAII….                           Hilo….                                    G. W. A. Hapai

                                                Puna….                                   T. E. Elderts

                                                Kau…                                     L. E. Swain

                                                Kona Hema…                         Moses Barrett

                                                Kona Akau…                          Geo. F. Carsley

                                                Kohala Hema…                      S. F. Chillingworth

                                                Kohala Akau…                       Jas. Woods

                                                Hamakua….                            S. T. Wiltse

KAUAI…                               Hanalei…                                A. S. Wilcox

                                                Anahola…                               S. Kaiu

                                                Lihue….                                  S. W. Wilcox

                                                Koloa….                                 F. Bindt

                                                Waimea…                               J. Kauai

NIIHAU…                                                                             Kahu Kanoa

Robert Stirling, Kuhina Waiwai.

K@na Waiwai, Augate 26, 1873.

613

 

            Ke haila aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera, mai keia ia aku a mahope aku nei, ua hookaawale loa ia-na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kalawao, ma ka @o@o makani o Molokai, e ka “Papa Ola,” i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaia aku nei, aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui @ moe ia maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha.  Ke kono@a aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, Penel:

            Pauku 5 (A.)  Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale aua a me ka hoomalu ana i ka poe mai lepera, ke ole e loaa mua ia ia ka palapala ae a ka Peresidena o ka papa Ola, a i ole ia o kekahi luna, hookohula e ka Papa Ola; a ina i loaa kek@hi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapala ae ole, ina i ku ka hewa @aia imua o kekahi Lunakanawai Hoomaiu a Apana Paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala he hookahi haneri no keia p me keia hewa; a i uku ole i ke dala, ala@a, e hoopaahaola ma ka hana oolea a kaa ka uku hoopai a me na koina o ka Aha.

            E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ekaika mai kela la a mohope aku nei.

            M ke kauoha a ka Papa Ola.

CHAS. T. GULICK,

Kakauolelo Papa Ola.

Keena Kaiaiaina, June 18 , 1873.

 

Nu Hou mai ke kahua pepehi

Kohola mai !

 

HE KIKINA LAKI KEIA!

 

            Ma ke ku ana mai o ka moku kuna o Kale lona, ma ka ia Sabati aku nei i hal@, mai ka moana mai o Arit@, ua loaa mai ia makou ka lono maikai mai ke kahua pepehi kohola mai:

            Ua nalo aku nei ua moku kuna ia malu na ae ma ka Akau, no kekahi mau malama, ma ka imi waiwai, a ua hoi mai nei me 8,000 galani aila a me kekahi mau waiwai e ae, oia ka hulu-he ukana ehoi ai na lilo o ka mea moku, a koe iho i @ pakeke kekahi.

            O ke ano o ke kai i keia kiki@ mai l@, o ka maikai, a he @uku loa ka hau, aka, kakaikahi nae na kohola.  Ua noi na @la @ila i puhiia.  Eia malalo iho nei ka @ moku okohola i loheia mai ua lo@ kohola, a hiki i ka la @ o Augate i ha@.

 

                                                Spm.    Whale  Wal.     All told.           Bone.

@, Campbell…                       ……    100      300      400                  1500

@arns, Allen…                       ……    80       250      330                  1200

@, Tripp…                              ……    100      150`     250                  1500

Alaska, Fisher..                       ……    200      …..      200                  1500

Arnoldn, Bauldry…                ……    …..      250      250                  ……

Bart. Goenold, Willis..            150      …..      300      450                  ……

C@, Pulver…                         ……    175      300      474                  2000

Coral, Marvin…                      ……    …..      …..      not reported.

Europa, McKenzie…              ……    400 400           800                  ……

Florence, Williams,…             ……    …..      3000    3000                ……

Helen Mar, Koon….               ……    272      100      375                  4000

Helen Snow, ------….              ……    …..      …..      not reported.

Illinois, Frasier…                    ……    200      250      450                  2000

Jas. Allen, Kelley…                ……    270      180      450                  2000

Java, Kelly…                          ……    …..      100      100                  ……

Java 2d, Fisher…                                            100      100                  ……

Jireh Perry, Owen..                 67        135      100      302                  1600

Josephine, Long…                  ……    250      125      375                  2000

@ maxwell, Hickmot..            ……    …..      400      400                  ……

@, Nye…                                ……    825      …..      825                  8000

@, Barnes…                           260      200      480      940                  2000

@                                            ……    250      200      550                  7000

@, Mitchell                             ……    …..      100      100                  ……

@                                            ……    101      200      301                  1600

@, Smith.                                ……    …..      400      400                  ……

@                                            ……    …..      360      360                  ……

@                                            ……    800      200      1000                14000

@                                            ……    500      …..      500                  6000

@                                            ……    …..      300      300                  ……

@                                            ……    200      250      450                  3000

Tr@                                         @        …..      100      250                  ……

Aia @ ina keia lohe maikai, ak@ oi ae keia o na pepehi @ we e ia mai ia nei, @koe @koa aka i koe mai ka ia @

p@hi kohola ai, mamua o ko lakoa huli hoi ana mai i ka home nei.

            Ma keia papa @e o na aila a me na iwi kohola, na maopopo, ua loaa he 12,000 pahu aila a me 70,000 paona iwiw kohola; mamua wale iho no keia o ka la I o Agate. me he mea la ma ka averiga, ua pa 400 ia na pahu o ka moku hookahi, aka, e nana aku i na moku iloko ae nei o Novemaba, me ka averiga nui pakahi.

            Ke oleloia mai nei, he ekolu o na moku okohola i puka i ka hau, a ke hana mau la ua pauma.

            Ua @o i ka moku Helen Mar ma ka heihei ana i ka mea make mua o ka ia, no ka mea, ma ka la 26 o Iulai, maka lae Barrow, ku iho la hana kohola.  Ua uleu no ua keiki o ia moku.

 

KAAPUNIIA HAWAII

 

            E haalele ana ka Hope Lunahooponopono o ke Kuokoa ia Honolulu nei, ma ka poakahi Okatoba 20, a e holo ana i Hawaii ma kana hana ohi dala no ka Pepa.  E lele mua ana oia ma Kohala, a malil aku i Waimea, Hamakua, Hilo, Puna, Kau a me Kona.  Noleila, ke konoia aku  nei na Luna a pau o makaukau e mai lakou no ka hookaa ana i na ail.

 

Ka Nupepa Kuohoa

me

Ko Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2a year.

 

Regular edition, : : : : : 4,872 Copies.

Na Pepa Pai Mau Ia, : : : : . He 4,872.

 

HENRY M. WHITNEY,

Publisher and Editor, (Luna Hoopuka.)

Jos. U. KAWAINUI.

Associate Editor, (Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, OKATOBA 18, 1873.

 

            UA PALE NAWALIWALI Mai nei ke Alakai o ka Papa Pai Aupuni o ka Hawaii Ponoi, i ka hanohano o kona oihana, a ke kiola nei i ke koloka i kupono iaia.  Aka, he pono e hoakaka leala na kumu penel: Ua like loa ka Hale Pai o ka “Hawaii Ponoi” me kkeia Hale Pai ma na hana aupuni e hookoia ana ma ka hoolimalima; a o na hana hoolimalima wale no ma ka aoao o ke aupuni i hookoia iho nei mai ka la I mai o Aperila, oia ke pai ana ia 3,000 kope Helu Kamalii, a o kekahi, o ka hoolaha aku i na hoololi Kumukanawai-a o keia mau hana no nae a i elua,      UA HAAWE WALE IA AKU NO I KA PAPA PAI HAWAII PONOI Aole a nei oukou i manao e ka lehulehu, ua lawa iho la na hoike no lakou, e aly opi mai nei na waha.  Ua like nae no na Hale Pai a i elua, he hana aupuni no a he hana aupuni, a pela no ma na hana hoolimalima a pau a ke aupuni.  A nolila la, aole i nele ka hanohano o kela inoa.  Ke Alakai o ka Papa Pai Aupuui, maluna o ka Lunahooponopono o Ka Hawaii Ponoi.

 

            AOLE NO HE HANA palaueka ka hooomakaukau ana i nupepa, oiai e nele mai ana i na mea hou ole, a e pauhia ana kela a me keia i ke kali no ka eke leta e upu loihiia nei.  O ka lawe leta mal@ma keia, na hooholo iho ia ma ona iho, he lawe leta pa ekolu malam, a ke makaukau nei kakou e apo lokahi aku i keia loli ae, malia paha “o ka wa kahiko nani ia” mai ka eha a ka eono malama, e halia mai nei e hoi mai ana.  Aole no paha he mea oluolu ke hoi hou aku pela, aka, he pono no paha ia ia kahi poe e kuko nei e hoi hou, o ka hele ae malalo o ka Lae Hao, he oi loa ia o ka maikai, mamua o ka lawe ana mai a na anpu uila waea olelo.

 

            UA WAIHOLA ae maloko o ka nupepa haole o ka poakolu iho nei, ka papa kuhikuhi o na paona kopaa o ka mokupuni o Maritusaka, (Mauritius) i hoounaia aku i na aina e.  He mea kupauaha ka ike ana i ka nui o na kopaa i hoouluia maluna o kela wahi mokupuni i emi iho malalo o Oahu nei kona nui, ke hoohua mai nei nae oia ia kela a me keia makahiki, mawaena o ka elua haneri kanalima milona a i ka ekolu haneri miliona paona kopa@.

 

No Enelani a me Germania.

 

            Ma na lono hope mai Europa mai, ua a@e k@ia mau aupuni e upa puia iloko o ke Kaua Kuloko ma Sepania, mamuli o ka hopuia ana o na moku kaua Paniolo ekolu i komo ma ka aoao kipi a kuahana ia e ke aupuni he mau powa.  Eia no ia :  Ua hopu mua ia e ka manuwa Geremania Ferederika Kale ka moku kaua Paniolo Vigilante.  A mailoko mai o ka moolelo i hoolahia e ke Kanikela Germania ma Carthagena, ua ikeia ua hopu waleia no ka moku kaua kipi me ke kani ole o ka pu.  I ka wa nae i lohe ai na kipi i keia hopu ana hoouna mai la lakoa i Komi@ina e ninau ma na kumu hea la auanei e hookuuia ai ka moku a me na paahao pio.  Ua pane’ku ke alii moku Germania, aohe ona mana e keakea aku i na han pili kuloko o Carthagena, aka, ua haawiia mai nae iaia he mana e ke kanawai Lahui e hopu i na moku a pau i hoohuoiia he moku powa.

            Aka i mea e kahe ole ai ke koko, ua kau aku ke alii moku Geremania i keia mau olelo hooholo, a ua ae ia mai.

            Akahi.-E ae mai ke aupuni kipi, aole i ikeia kona hae, @o ka hopuia ana o ka Vigilante, ua pololei a ua kulike me ka makemake o ke kanwai lahui.

            Alua.-E Malama pono loa ke aupuni kipi i na ola a me @ waiwai o na Geremania, Beritania a me na lahui e ae.

            Akolu-Aole e haalele kekahi moku i hekau maloko o ke awa, a e kau ana i ka hae ulaula e puka aku i waho, a loheia ka olelo hooholo.

            Aha-E noho no ka Vigitana pela e like me ka makemake o kona mau ona waiwai mua.

            Ma ka lono hope nae, ua hiki mai ka olelo kauoha a Bisimaka, aole e hookuu ia moku pio.  Okalakala no ua Keiki alii la.

 

Na Mea Hou O Fijii.

 

            Ua hooholo ka Aha Hookolokolo Moana he mou kauoha hou i na moku manuwa e holoholo ana me na kai hema, e hopu i na moku a pau i hoohuoiia e @

loa na moku liilii i hopuia

            Ua malamaia he halawai makaainana ma ke ku@akauhale o Lev@, e kue ana i ke koho balota ana o @ a pau.  Ke olelo nei ko lakou Kumu@wai, o ka poe i noho he eono @ma @ o ka aina, hiki no ke koho.  Ua pili @ no na haole.  Aka, @hoolohe aku i @ ha@, o @le no i makemake hou ia, o na kanaka Fiji wale no ke koho balota.

            Ua laulaha ae he lono lanahea, a kokoke ana o Ma@fu (he slii keikei no) e kukul i aupuni okoa nona, aka, ua palapala aku oia i kekahi alii moku kaua e ku ana malaila, e hoole ana i ka oiaio ole.

            Ua hoao iho nei kekahi poe e lanakila maluna o na Fiji aikanaka mawaena konu aku o ka mokupuni nui o Viti Levu.  aohe lohe ponoia mai.  Ua manaoia he aina waiwai loa aku ia i ke kanu ko a me ke kofe, aka, ke noho alii la no ka poe aikanaka, a ae ole mai i na haole e noho pu’ku me lakou.  O lakou no ua poe aidanaka maoli o Fiji, a hiki no i keia la, ke hoomau la no i ke aikanaka.

 

Nu hou Kuloko.

 

            Ma ka wanaao poa ha nei ua haule iho he wahi kuaua keiki, ma Honolulu nei, no ka mailu ole i kapaia ai pela.

 

            Ua holapu ae ke ahi i ke kulanakauhale o Kikako ma ka la 17 o Sepatemaba, a ua pau he 64 mau hale, a ua poho he $200,000 iloko o ia maewaewa.  Maumaua no ka hoi ka pilikia ia laila.

 

            HALE NOHO HOU O KA MOI,-Ua paa loa ae nei ka Hale Laau noho aekai o Kalani Lunalilo ma Waikiki kai, a koe wale no na puka komo, ke kali nei o ka hiki mai, alaila hoopaa loa.

 

            NO KIKANE-Ua hoolahaia ae ma na pipa alanui. e holo hou ana ka moku kuna Hawaii Mere Poka no kela awa maluna ae ma keia la a apopo paha. E lawe hou ana no i na ko ilaila e kualia ai, no ka mea, ua hele o Kapalakiko o kuineki ko pa@.

 

            Ma ka hora 1I o ka Poakolu iho nei, ua hoolana ia aku iloko o ke kai mai kahi kapili moku aku ma Ulakoheo, ka moku kuna @uku kapili hou a na kamana Tibbets a me Sorrenson me ka makaikaiia e ke anaina nui o na ano kanak a pau.

 

            E malama ana ka Ahahui Hoole Wai Ona Holu I o Honolulu nei, i Ahaaina Fea ma ka la 15 o Novemaba e hiki mai ana, no ka pomaikai o la Ahahui maikai, he hoole i na mea awaawa.

 

            Ua lohe mai makou, e kukulu ana ko kahoina poe he Ahahui kalepa.  O ka makou hoi keia, mai hookaeoukou i ka poe e ae e makemake aku ana e lawelawe pu mamuli o ka oukou mau alakai ana.

 

            O kela kiapa Cometa i holoholo iho nei he moku lawe leta mawaena o kakou nei a me Kapalakiko i na makahiki i hala, ua lohe mai makou, i ka Moana Anu Akau aku nei oia kahi i holo ai e piepiele, a ua loaa ma kana huakai, he $17,000 ke kumukuni o kana mau waiwai e hoi, ae la i Kapalakiko.  Ua lawa iho la paha ia mau loaa no kana juakai i holo aku la.

 

            I holo aku nei ka manuwa Portsmouth e nana a e ana i ka Pukoa ma ke komohana aku o Niihau, i kanaluaia kona ikeia e kekahi poe hapena aka, ua ikeia nae e Kapena James Kamika.  E hele ana ae ana ka moku ia mau mokupuni a me na kuaau e kokoke mai ana ma ia moali ma ka hema a ma ke komohana aku o kakou nei, ahoi hou mai paha ianei iloko o Ianuari aenei.

 

            Ua lohe mai nei makou, ua mikiala ae ka eklesia o Wainee e hoana e i kekahi mau noho o ko lakou luakini ihiihi a Hoapili ma i kukulu ai.  Ua hauaia ua mau noho la no ka kakou Lani a me ka poe me ia, malalo o na lilo he #12600; a ua makaukau lakou e hookipa aku ma ia mou paia i na wa a pau i oluoluia.  Mahalo no makou ia oukou, a e opu alii nui iho, mai nauki hoi ke paa, i ka hoau koke ole ia.

 

            Ua lohe nope loa makou mai Lahaina mai inehinei, ua holo aku o Mr. Pat. Shaw ma maluna o kona wahi kiakahi, a me ia pu o Keoni k., he ano opiopio.  A i ka pae ana i Kahoolawe, ua lilo i ka pupule a ulala, (?) Aole i loaa a hiki i nei wa.

 

            Ma ka la 4 o keia malama, ua hoohu@a o W.H. Kamoana o keia kulanakauhale me Hana Kalanialii, e Rev. J.N.Paikuli, kahu ekalesia o Waialua, a ke lana nei ko makou manao, e hahaiia ana ko laua mau ia mua aku nei, e ka pomaikai.

 

            “Pela ea”-O ia ka olelo hanoli a kekahi pukalo ke pai ia aku oia, “ke makemake nei no kanak ia oe,” alaila panemaila, “Pela ea.”  Mai olioli oe i na mea o ka wa e nalo ana, “no ka mea o ka ino o kekahi la, ua nui ia nona iho.”

 

            Ua manaoia e ku mai ana ma Honolulu nei ke kuna Fanny nona ka ohua Col. Stienberger i haukawewe lau makaui mai ai, he Komisina nana i ka pan o Hawaii nei, a kakou i ike maka iho nei, he neo.

 

            HE HANA AKAHELE.-Ua lohe mai makou, mailoko mai o ka nui aluka kahuna Kawaii i noi mai i laikini lapaau, he hookahi wale no i aeia e loaa iaia ka mana lapaau, a o ka nui o ka poe noi, ua hooleia no na kumu he lehulehu aole kupono  e  hoike aku maanei.  E kapa no paha auanei ke kanaka elu@ olelo e noho ana ma Kapalama, he ike ole. E ole hoi.

 

            KUAUA MUA O KA HOOILO-Ma ke ahiahi o ka paono aku nei i hala, ua hoopomaikai mai ko ka Lani ia kakou, mamuli o ka Haawi ana mai i ke kuaua mua, a me he mea la, aole paha e loihi nala hou aku, aluila, e hookilihune hou ia kakou, a pau loa hoi ka pa maloo la.

 

            Manawa holo o Kilauea.-Ua hoololi ia ka manawa e holo ai o Kilauea ma ke ahiahi o kela a me keia poakahi ana e ha alele ai ia Honolulunei, mai ka hora 51/2 a i ka hora 5 ponai.  Nolaila, ma keia hope aku, e hoomaopopo na ohua a pau, o ka hora 5 ponoi ka wa e holo ai.  Mai hoopoina nui o haule hope auanei.

 

            KIURE HAOLE-Ma ka Poakahi iho nei, na noho mai o Lunakauawai Hartwell no na hihia kiure imua o na kiure haole, a o ka hihia mua i hana@a, oia no ka hoopii a ke ‘Lii kue ia J. Watson no ka hoohiki wahahee.  Ua hookuuia mahope o ka noonoo pono ana o na kiure haole.  A ua noi pu ia hoi kana keiki i hoopaahaoia e hookuu mai, aka aole, i loheia ka hookuuia’na.

 

            He huli momi.-Ma kekahi la o ka hebedoma i hala, ua holo aku ke kuna Kawaii Waiola malalo o ka noho alii moku ana o Kapena Inaliki, mamuli o ka hoolimalima ana a kekahi mau keonimana elua e holo e huli momi, a laua i manao ai e loaa ana ma kekahi mau wahi, a ka nui i ike ole ai.  Ina e oiaio ana ko laua lohe, alaila, e pomaikai an paha laua.  Ua lako ka moku no na mea e kokua ai i ka laua hana.

 

            Hoohuiia.-Mahope iho o ka hora II o ka Poakahi iho nei, maloko o ke keena Hookipa o ke Kula Kaikamahine o Binamu, ua kuikui limaia ae o Rev. T.Koana a me Miss L.D. Binamu, kumukula nui o na kaikamahine, e Rev. W. Frear malal o ka hoopaa ana o ka berita hoano o ka mare.  A ua ikeia laua e ka poe he kanakolu paha a keu ma ia keena, i waeia mailoko mai o ka poe hapauea misionari e ola nei.  Ma ke ahiahi ana iho, ua kau aku ia laua malona o ke Kilauea, a huli hoi aku la i Kauakanilehua.

 

            NELE LOA IO NO.-Ke naukiia mai nei ka E. Mikalemi haiolelo no ke Kuikahi Panai Like.  Ke hele nei i ke eono paha o na hebedoma, aohe no a makaukaa iki.  Malia paha ua pau loa ka manawa i ka huli i na olelo pane ano ole.  Ku io no hoi keha o ua kanaka naauao nei, e koi ai e keihei.  Aohe heihei mua i ka ka lehulehu a kaawale, alai la, heihei pakahi mai.  Aohe no hoi e hookomo iho i na pupu mauu a nolunolu, alaila, olohewa ae ka waha, “o ka noho a’u e noho nei, he noho Moi no ia.”  Alua Moi, oia nei, a o ka mea i hala.

 

            Na Hapakue o “Ka Hawaii ponoi.”-Oiai, akahi no a hele aenei keia wahi kamailii, he kupono paha e hoomanaoia kona mau hapakue, a e hela e mai kakou o nui aku auanei.

            Akahi.-O kona hoohiki “pau pele paumano” ma ka helu akahi o kona puka ana, imua o ka Lahui Hawaii, aole ola e kuamuamu, hailiili a pela aku, a e ao aku ana oia i kon poe kakau mai, aole e kuamuamu.  Makena nae ua mea i papaia e puka mai nei ma kona mau kolamu.  He haole mua keia o Ko Hawaii Ponai mai kana Hoohiki mua mai.

            Alua.-O kona kukala ana mai ma kela hebedoma aku nei, aole e hoopuka mai i na manao pili hoomana o kekahi mea kakau mai Hauula mai, e pili ana i ka Ekalasia Kauaihilo.  Aka, komo iho nei no nae i ka la 15 o Okatoba.  He haule alua keia.

            Akolu.-O kona kuhikuhi ana mai nei na makou i kakau me ke makou pulimaka palapala pane i kahi Pake Asinigo o Kekas.  He hapakue akolu keia, a me he mea la, e make aua lakou iloko o ko lakou kuhihewa.  E pono e pane aku makou me ka oiaio, aole naa keia pulima i kakau ia pane, ho mea okoa loa no.  He kino ko ia kanaka, he inoa ko ia kanaka, a he noonoo hoi ko ia kanaka.  Nolaila, e pelu na kuli ilalo a e mihi i pau i ke kalaia aku.

 

            Lunakanawai Apana o Makawao.-Ua  hoopania aenei o P. Nue o Makawao mai kona noho ana Lunakanawai Apono no ia wahi, a ua bookohuia o J.D.Havekost ma ia hakahaka.

 

            Ma ka o wapo o Borua ma, makai iho o Hale Makeke, halawai iho la kekahi kaikamahine me ka mai kohewa, a mamuli o ka nui o na lima lomilomi, na pohala ae la.  I hele aku ka oia e ike i kana ipo maluna o “Uilama,” oiai kona ku ana mai ma ke kakahiaka Poakolu iho nei.

 

            Ma ka poaono aku nei i hala, ua laweia mai la i Honolulu nei, kekahi o na pua’lii wahine i hele aku nei i ka makaikai honua, oia hoi o Mrs. Kiliwehi Hoapili Kaauwai, mai Wailuku mai, me ke kino mai, a eia oia maloko o ka Halemai Maiwahine kahi e lepaauia nei.  Nui kona mau hoaloha i kona wa ikaikai, aka, i kela wa, ua hemahema paha oia no ia laau lapaa@.

 

            Ka nui o na Moremona.-Ua lohe mai makou, ma ka la 6 o keia malam ua malama na Moremona a pau mai Hawaii a Kauai, i halawai nui ma Laie wai, Oahu.  A ma na hoike a na luna, ua loaa mai ko lakou huin@ penei ka noi:

               778 na lona kaahele,

            3,541 na hoahanau kane & na wahine

               148 na keiki i hooluu wai ia,

            _____

            4,467 Huina pau mai Hawaii a Kauai.  Ekolu na la i malamaia ai keia halawai, a hooknuia.

 

            LILO KA PAPALE PIVA.-Ua menemene makou i ka lohe ana mai, kokoke e poino ke keonimana Puha o ka Malu Ulu o Lele, a me kana lede.  I kekahi Poaono aku nei i hala, e holo kaa lio ana laua, aka, i ko laua hiki ana ma ka huina o Panaewa, aia hoi, na poiwa koke ae la ko laua lio, a bolo pukaka aku la iloko o ka lanai waina e pili koke ana.  I ke kaa e laweia ana e ka lio me lana iluna malalo ae o ka lanai waina, aia hoi, ua ka@li ae la ua lanai wainala i ka papale piva a koe no ke ola.  Ina paha i loihi ae iluna ina ua paa pu  I ka loaa ana aku no hoi o ke kaa, aia hoi, ua haikea kana lede no ka makau.  Pomaikai maoli laua, mai poino.

 

            Ua lohe mai makou, ma ka po Poaono aku nei i hala, ua waihoia mai la he mau olelo hooholo iloko o ka Ahahai Opiopio, maloko o ka Hale Kula Aupuni ma Kaumakapili, e makemake ana ie hoolilo i ka hale waiho ukana o na mokuahi ma Ainahou, i hale halawai no lakou, no ke kukakuka ana i kekahi mau kumu a lakou i manao ai, oia keia:

            1-E koho i Hooilina Mei.

            2-E koho i mau Alii no ka Hale Ahaolelo.

            3-E hoopau i na Kuhina,

            Aia ma keia po e noonooia ai a hooholo, a hoole paha.

 

            NO WAIMANALO MAI.-Ua laweia mai i o makou nei ka lohe mai kekahi kanaka i hilinai loa ia mai o kela wahi maluna ae, no na mea e pili ana i ka “ke keiki o ka makani Olauniu” mauawa e noho haiolelo’na malaila.  A i ka hoolohe ana aku, he mea menemene ka uha-ai ia ana o na dala a na hapauea a me na luwahine o ia wahi ma na ahaaina hoohainu ki, aohe he hope.  Aloha ino lakou!  Mai ka luhi mai o na hapauea a luwahine, ua hooliloia aku la ka lakou hookupu ana no ko ia la lealea.  Aohe ke Akua e hoonaikola ana i ka luhi o kona poe.  Malia no ka paha o ia la e apoipoi nei i ke komo ana aku o ka poe e ae me lakou la, o ikea ke au iki me ke au nui.

 

            PAU AHI NUI.-Ma ka hora 8 o ka po Poakola iho nei, Oct. 15, ua holapu ae ke ahi i ka Hale noho o ke Kiaaina Wahine o Hawaii Ka Mea Kiekie Ke Alii R. Keelikolani ma Pelekane, Honolulu nei.  He nui na moolelo no ke kumu i pau ai i ke ahi.  Olelo kekahi, he ahi no ka ipukukui mahu i pahuia a hanini aku i ka papahele.  O kekahi lohe hoi, he ahi mai na ke kolohe, a o kekahi hoi na kamalii.  Nolaila la, ua makehewa keia mau lohe, aohe like.  Aka ua minamina makou i ka lohe ana, o na mea malama loa la a na alii i make, e laa na kapa ahuula, na ipu laau, a pela aku ua lilo aku la i lehu ahi, a hookahi mea i pakele he pahu dala, o ka nui aohe mea lawe.  Mamua iho uae o ka pau ana i ke ahi, he wahi makaui lauwili kai pa e iho A mamuli o ka ikaika o na keiki o ke ahi aole i hoopalahalahaia ka a ana aku, ua pau iho la no malaila.  Ua koho wale makou i ke poho, mehe mea la, aia mawaena o ka elima a me ka eono tausaui dala.

 

            “HE TAATA ITI MOTATI.”  Oia kekahi o na mamala olelo i wawa mai ma ke kulu aumoe o ka po Poakahi nei, mai na paia mai o kekahi lanai ahaaina mauka ae o Kawaiahao, wahi a ko makou “Lawe i ka nu hou” (carry the news) i lohe kolieliu aka ai, a i kona hiki kino ana e hoomaopopo i kahi o ka leo i wawalo mai ai eia ka he Aha hula.  He nui wale na legeona e mumulu ana, a mawaena oia poe he mau ili puakea kekahi.  Iwaena o ka poe e hula ana, ua ike aku la oia he hapa maikai nonohe kekahi e oue mai ana i o a ia nei.  Ke Miuamina nei makou i kona kino maikai i ka luaiele wale iho na ma ia mea lapuwale.  Ua hoomauia ko lakou wawa ana a ma-o iho o ka hora 9 o ia po.  O ka huaolelo maluna ae, he mana-pani ia no ka hoopau ana, alaila, puana ae “he ta@ta iti motat” @ e puana mai kekahi me he ano popoki ia “he ti ti ti.”  Ke nana aku ka “ino mahi moa.”

 

NA PALAPALA I KE “Kuokoa"

No ke Kuikahi Panai

 

            Ma ke Kuoloa o ka la’11 o Okatoba i hala iho nei, ua helahela au i ka palapala a G.B.Kahuakaiula, e like me kana nui, a ua mahalo loa au i kona mau manao, na ka mea, he oiaio kana i hai mai nei, a he oiaio maoli.

            Aka, ma ka pauko hope loa o kana palapala, ke heiaheluia penei:”A no keia mea i hoikeia maluna, ua mahalo ao i na Kuhina hou; aka, ina nae e haawi ana l@kou ia Puuloa no ke Kuikahi Panai Like, alaila kanalua au i kuu mahalo,” malaila e nana ai.

            E noonoo kakou i keia. No ka pono a me ka hewa o ka haawi ana ia Puuloa, aole e maopopo ke nana ole kakou i ka pomaikai e loaa mai ana, a o ka pilikia paha ke aua kakou i ka haawi ana.

 

            I keia wa i noho nei, ke ike nei kakou i ka pilikia o na hana a pay o ka aina, no ka puka ole o ka oihana mahiko.  Ua noi ua kanaka Hawaii a me na haole e noho wale nei aohe hana.  Pela na moku pili aina; a o na moku e holoholo nei, he kakaikani o lakou i hoi mai na lilo no ka holoholo ana.  A he nui no hoi o lakou e hekau mai nei na heieuma ma ke awa o Honolulu, aole holoholo iki, no ke poho.  A no keia puka ole o ka hana, ke uwe mai nei kahi poe kanaka Hawaii, a ua haalele mai kahi poe haole, a ua hoi aku lakou i na aina e, no ka hana ole maanei.

            A ke manao nei kekahi poe mahiko, ina aole e maha koke keia kaumaha a lakou e lawelawe nei, aole liuliu a haalele lakou i ka mahiko no ka nui o na poho.  Pau loa ko lakou mau dala i ka lilo aku, a mahuahua loa ko lakou aie, aole e hiki ke hookaa aku.  Ina pela, poho pu na kanaka Hawaii, na haole a me ke aupuni pu; no ka mea, ua pili pu lakou a pau loa, aole kaawale. O ka puka pono o ka hana mahiko, oia ke ola poho o na kanaka Hawaii, na haole a me ke aupuni.  A o ke poho o na mahiko, ke poho no ia o na kanaka Hawaii, na haole a me ka aupuni.

            Ua oi loa aku ka nui o na paona ko i keia makahiki, i hooiliia aku i na aina e; aka, ua emi na loaa malalo o na lilo, no ke kaumaha o na aupuni dute ma Kapalakiko.  O ia wale no ka mea i puho ai keia hana nui hookahi Hawaii nei.  A no ka oiaio o keia mou mea, ke manao nei au, ua hewa loa na Kuhine ke imi ole lakou i ka mea e maha ai keia kaumaha  A pela hoi lako@ i hai mai ai ma ke akea, a ua palia ma na nupepa o kakou, i ko lakou imi ana, oia wale no ka mea e maha ai, ke kuikahi Panai Like me Amerika Huipuia.  No ka pono maole ia o na kanaka Hawaii, na haole a me ke aupuni.  Aole loaa ia lakou kahi puka e ae e komo ai iloko o ka pomaika a me ku holo pono o na hana ma Hawaii nei.

            E loaa ana anei? Loaa paha, aole pah.  Ma ke ano waiwai wale no, aole i loaa i na makahiki i noiia iho nei i kuikahi.  A pela no hoi i keia wa, aole loaa ina e hele hou aku ma ia ano.  Nolaila, ua hala kuu was kanalua.  Ke manaoio nei au, ina e loaa ia kakou ke Kuikahi Panai Like, no ka haawi ana ia Puuloa pu, alaia pomaikai kakou.  O puuloa, he wahi kai waiho wale no ia i keia manawa; aole ona waiwai i ke aupuni, aole no hoi i ua kanaka Hawaii, A ina no ka haawi ana o keia kai e loaa ai ia kakou ka emi ana o na lilo ma ke ko he $300,000 i ka makahiki, aole anei ia he kumakuai kupono?  ina pela ka emi ana o @ dute no ka makahiki, alaila, e $3,000.000 no na makahiki he umi, a he $6,000,000 no na makahiki he iwakalue.  Ina pela i keia mau makahiki he umi i hala anei, ina aole e loaa ia kakou ka plikia @ k@u nei ma@una o ka oihana mahiko.  Holo ka hana.  Lako na kanak Hawaii, na haole a me ke aupuni.

            Nolaila, e kuu makemake e G.B.Kahuakai@la , e pau koa kanalua, a e kokua oe i keia manao.  He pono maoli no ke haawi ia Puuloa ke loaa mai ia kakoa ke Kuikahi Panai Like, no ia haawi ana.

Honolulu, Oct. 13, 1873                                             Oahu

 

Ua mele i ka puniu ole @olaila koe

ka Hookae.

 

I KE KUOKOA:

            Ua halawai mai nei au mo na olelo pekaka a E. Mikalemi, a Ka Hawaii Ponoi i hoonoho hua liilii manaka ole ai, a i ka halalo ana iho e nana, aia hoi, ua u@le maoli oia a me kona mau hoa kaaua elua i na puniu noonoo ole.  Ua pau ke pukalaki ana e kupaka hele ai, a ua hoi mai nei e wehewehe ano ole i ne manao i pau mua i ka weheweheia e ka’u pane hope.  He hoike ana ia, @a Mene mene lekela ia o E. Mikalemi, oia hoi k@ia, na kaupaonaia oe ma ka mea kaupaona, a ua ikeia kou nele ana i na noonoo naauao ole.

            Kai no o keia hoomomoa ana iho nei i elua pule, na loaa hou mai ia ua olelo naanao e ae, oia wale no ka kahi manao hou, o kona holo ana mai nei malalo o ko’u malu e lapaau aku au i kona mai lolokaa. Makena ua mea he hawawa.  Puu no hoi ko waha i ka io ilio.  Na’u no e lappau aku i ko mai he lolokaa, ke kahuna au i kapa mai ai i ka ike ole, a he hu@o.  Ke hou la no nae ko mau olelo e nali ia oe iho.

            No ka hiki ole ia Mikalemi o lawe hoa mai i mau kumu pale ma kona aoao i pake-