Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 46, 15 November 1873 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Shirley Werner
This work is dedicated to:  Ernest Keaka "Mud" Werner & Ohana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

 

KA NUPEA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA

 

MA KE KAUOHA

 

MA KA LA 11 o Novemaba A D 1873, ua hookohnia aku o J. Ili o Puna, mokupuni o Hawaii, i Agena no ke Keena Hoolaio Palapala no ka hooiaio ana i na palapala no ka Apana o Puna, mokupuni o Hawaii.

 

THOMAS BROWN, Luna Hooiaio Palapaia.

Aponola:         E. O. Hall, Kuhina Kalaiaina.

Keena Hooiaio, Nov 11, 1873.                                                                       624

 

Oihana Hoonaauao o ke Aupuni.--E haiawai ana na kumu o na kula kumumua-o ke anpuni, mu n kula kumuiioko o ka malaina o Dekemaba e hiki mai ana.  E hoomaka ana na kula ma ka Poalima, la 19 o Dekemaba, a e oomau ana a hiki i ka Poaono, ia 27 o ia makima; ewaiu la e kula ai.  Kia malalo iho nei na wahi e kula ai:

 

Hilo, Hawaii................Dr. C H Wetmore ke Kahu

Waimea, Hawaii......... Rev. L. Lyons                  "

Wailuku, Maui............Rev C B Andrews        "

Honolulu, Oahu..........                                      C J Lyons      "

Waimea, Kauai........... V Knudsen                   "

 

Ma keia, ua kanohaia na kumukula a pau, e hele i kekahi o na wahi i oleloia malnna, a e noho malaila i ke Kula Ao Kumu, a pau pono na la ewalu, me ka makaala ma na haawina a ua Kahu i haawi ia iakou.

 

O na haawina inau o ke kula, oia no ka imi ana ma na huke kula e ao ia nei iloko o na kula o ke aupuni a me ka hooponopono ana i na kumu manao e hakuia ana.

 

O ka huli pono ana i "Ka Honua Nei" kekahi o na hana nui no keia kau kula.  E akahele na Kahu ma ka weheweha pono ana i keia buke hou, i hiki i na kumu ke ao pono aku i ko iakou mau haumana.  Ina he pilikia io ko kekahi kumu kula, e keakea mooliana i kona hele ana i kekahi o na Kula Ao Kumu, e hui aku oia pela i ka Lunakula o kona Apana, a nana e haawi iaia i palapala e hookuu ana iaia mai ke kuia; a na ke kumukula e hooili aku i ua palapala ia i ke Kahu o ke Kula Ao Kuma.

 

H. R. HITCHCOCK, KAHUKUIA NUI.

Hilo, Oct 27, 1987.                                                                                         624 3ts 626

 

Ua hookohuia o David Crowninburg i keia ia, i Comisina no na Alahele a me na Pono Wai, no kaapana o Makawao, mokupuni o Maui, ma kahi o J P Gerina, i haalele mai.

 

O ka huina o ka Papa i keia manawa, o Messrs. David Crowninburg, J Keohokaua a me Kekaha.

 

EDWIN O. HALL, Kuhiua Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct 24, 187.                                                                        622

 

Ua hookohula o Mr. S. N. Emerson a me Mr. N. Kalaikawaha, i keia ia, he mau hoa no ke Komisma no na Ala hele a me na Pono Wai, no ka Apana O Waialua, mokupuni o Oahu.  I keia manawa, o ka huina o ka Papa oia o Messrs. J. F. Anderson, S. N. emerson, a me N. Kaiaikawaha.

 

EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Hanolulu, Oct. 24, 1873.

 

NO KA MEA, ua hiki mai na hoopii ana he lehulehu i keia Keena, no ka hana ino ia o na Kiowai Mapuna o Kunawai, Kumuhane a me Kaiaupaiolo, e ka poe anau, a holoi ma ua mau kiowai la, a me ka hookuu wale ana i na lio a me ua puaa e naku iloko o na auwai e kahe ana ia wai, a oiai he wai einu ia no ka poe e noho kokoke ana malaila; Nolaila, ke hoolahaia aku nei, oia mau hana, mamuli o ka haukae ana a na holohoiona malaila, ua papa loa ia, a o na ahai ana i na rula e pili ana i keia hoolaha, e hoopiiia no ia e like me ke Kanawai.

 

EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 17, 1873.                                                                     620

 

HOOLAHA.--E oluolu ka poe ona hon o na Pa Aina ma Kulaokahua, (mawaho aku o Honolulu ma ka Hikina) e hoolako mai i ke Keena Kalaiaina i ka helu pakani o na Pa Aina hou i onaia e iakou.

 

EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.

Honolulu, Sept 22, 1873.                                                                                617

 

HOOLAHA..--Ke papa loa ia aku nei na mea a pau, aole e hele wale maluna o na Aina Aupuni o kela Aupuni me ka mana ole, e oki i na laau, wahie a hana ino e ae maluna o ia mau aina i ko iakou mau mea ulu.

 

EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.

Honolulu, Sept. 22, 1873.                                                                               617

 

NO KA BAKA.--I mea e maopopo ai ka paiapaia hoolaha no ka Baka, ke hoakaka nei, aole kuai ke Aupuni ka haka a kanaka; aka, i mea e hiki mai ai ka mea ike ka hana ana o ka haka ma kekahi hana okoa, i ike ole ia maanei, oia hoi e like me ka hana ana o kahi haole o "Culp," ma Kaleponi, nolaila ka haawi ana o na @ i hoopukaia ma na nupepa.

 

E. O. HALL, Kuhina Kaiaiaina.

Oihana Kalaiaina, Augate 8, 1873.

 

E IKELA ananei ke nanaia malalo iho nei, ua hoonoho ke Kiaaina o Maui, i mau Luna Pa Holoholona aea.

 

D. Hauki,....................            Lahaina,......................            Maui

Adamu Kaukau,..........Kaanapali,...................    "

Kapuahelani,...............Olowalu,......................    "

D. Kanealii,.................Kula,............................    "

Mauhili,.......................Hamakualoa.................   "

Kawaakoa,...................Kaupo..........................   "

S. Kupihea,.................            Ualapue,..................... Molokai

e like me ka Pauku 232 o ke Kanawai Kivila o ko Hawaii Pae Aina

 

P. NAHAOLELUA< Kiaaina o Maui.

Lahaina, Maui, Oct. 8, 1873.                                                                          620

 

Ua hookohuia ka poe nona na inoa malalo iho, e na Kiaaina o na mokupuni, e ae a pau, i mau Luma @ Auhau no keia makahiki.

 

OAHU........................            Honolulu...................................................................  G. H. Luce

                                    Ewa a me Waianae....................................................  D. Kekoowai

                                    Waialua.....................................................................  R F. Bickerton

                                    Koolauloa..................................................................  Paukealani

                                    Koolaupoko............................................................... W. C. Lane

MAUI........................ Lahaina...................................................................... W. C. Lane

                                    Wailuku.....................................................................  H. Kuihelani

                                    Makawao................................................................... N. Kepoikai

                                    Hana..........................................................................  J. K. Hanuna

MOLOKAI A ME LANI.............................................................................  D. Kaopeahina

HAWAII................... Hilo...........................................................................  G. W. A. Hapai

                                    Puna..........................................................................  T. E. Elderts

                                    Kau............................................................................ L. E. Swain

                                    Kona Hema...............................................................  Moses Barrett

                                    Kona Akau................................................................  Geo. F. Carsley

                                    Kohala Hema............................................................  S. F. Chillingworth

                                    Kohala Akau.............................................................  Jas. Woods

                                    Hamakua...................................................................  S. T. Wiltse

KAUAI.....................  Hanalei......................................................................  A. S. Wilcox

                                    Anahola.....................................................................  S. Kaiu

                                    Lihue.........................................................................  S. W. Wilcox

                                    Koloa......................................................................... F. Bindt

                                    Waimea...................................................................... J. Kauai

NIIHAU........................................................................................................ Kahu Kanoa

 

ROBERT STIRLING, Kuhina Waiwai

Keena Waiwai, Augate 26, 1873.                                                                   613

 

KE'HANA aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera, mai keia ia aku a mahope aku nei, na hookaawale loa ia na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kaiawao, ma ka aoao makani o Molokai, e ka "Papa Ola," i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaia aku nei, aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe ia maluna o ua mau aina ia, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha.  Ke konoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, penei:

 

PAUKU 5 (A.)  Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ie hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, a moko paha o kekahi pa i hookaawaleia, e ke Papa Ola, no lea hookaawai, ana a me kuhoomalu ana i ka poe mai lepera, @ e @ mua ia ia ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi hina, hookohuia e ka Papa Ola; a @ i @ kekahi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i oi o mua ia, me ka palapaia ae ole, ina i ku ika hewa iaia @ o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apuna paha, e hoopaila i ka uku aole e emi mai malalo o na hala he umi, @ e oi aku i na dala he hookahi hane@ no keia @ me @ hewa; a i uku ole i ke dala, alaila, e hoopaahaole me kahana oolea a kaa ka uku hoopai a me na @ o ka Aha.

 

E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei.

 

Ma ke kapoha a ka Papa Ola.

 

CHAS. T. GULICK, Kakauolelo Papa Ola.

Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.

 

E HAAWIIA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAUSANI DALA ikehohi hui a kanaka paha, oia hoi ka mea nua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a "Oahu," i @ lau paka maoli i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i wahooka aina i na paona he @ (20,000;) me ka hoomaopope nae, o ka poe e ake ana i keia makana, e hoike e mai iakoe i he Kuhina Kalaiaina mamua ae o ka la i o Maraki 1874.

 

EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.

Honolulu, Mei 26, 1873.

 

KA EKALESIA O KAUMAKAPILI

 

E Ka Lunahooponopono; Aloha oe :--

 

E oluolu oe e hookomo i keia manao pokole ma kekahi aoao o kou pepa?  Ma ke Kuokoa o ka la 8 o keia malama, ua ike ia keia olelo.  "Ua hooholo na kahu waiwai o ka ekalesia o Kaumakapili e heluhelu ia palapala hoohui me ke aupuni, imua o ka ekalesia holookoa ma keia Sabati ae"

 

Eia ka ninau.  Ua hoohui anei ka ekalesia o Kaumakapili me ke aupuni:  Ua lilo anei i ekalesia aupuni  He mea hou loa keia ma Hawaii neil  Ma kekahi mau aina ma Europa, na hoohui o ka ekalesia me ke aupuni.  Ma ia mau aina, o ka Moi o ke aupuni, oia ke poo o ka ekalesia; a na ke aupuni e hana i na kanawai no ka ekalesia, a na na luna aupuni e hooponopono ka ekalesia.

 

Pela anei oukou e na hoahanau o Kaumakapili?  Ina pela, oia paha ke kumu o ka heluhelu ana o ka onkou palapala hoahui i ka la Sabati, a i ka hora i hooliloia i wa hoomana i ke Akua, a i wa e lohe ai ke anaina i kana olelo.  Aole manao na ekalesia euanelio e noho ana malalo o ke poo o Iesu Kristo, he pono kelawe i ka la Sabati i manawa hooponopono i na palapala hoohui malama waiwai.  No na la noa ia mau hana.  Ia wai auanei ka hooponopono no na wa kokua, a no ka lulu dale?  Ma na ekalesia a pau, aia no i na hoahanau, na luna, a me ke @ waiwai.

 

E na @

ala ouk @

ia ouko @

 

I NA LUNA KUOKOA A PAU

 

Ke paipaiia @ Luna Nupepa a pau he mau koena aie ko iakou i ko kakou nupepa, e hookaa koke mai iakou me ka hookaulua ole, mai keia wa aku.  Ua pau ka hapanui o ka makou hana, o ka oukon mai koe o ka hookaa. 

 

H. M. WINI.  Luna Hoopuka.

Honolulu, Nov 15, 1873

 

KA AUPEPA HUOKOA

 

ME

 

Ke Au Okoa

I Huiia.

 

Published every Saturday, $2 a year.

 

Regular Edition, : : : : : 4,872 Copies.

Na Pepa Pai Mau Ia, : : : : . . He 4,872.

 

HENRY M. WHITNEY,

Publisher and Editor, (Luna Hoopuka.)

 

JOS. U. KAWAINUI,

Associate Editor, (Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, NOVEMABA 15, 1873.

 

            MAMULI O KE ALAKAI a ko ka Moi mau kauka lapaau, ua hoopaneeia kana huakai holo no Kona, no ke ano e ana mai o ka ea i ka Poakahi iho nei Malia paha e haalele ma oia i ke Kilauea o keia Poakahi ae, ke malie.

 

            UA LOAA mai ia makiou kekahi palapala mai Lahainaluna mai, e hoohalahala ana no ka Kilauea juakai mua o kela hebedoma aku nei, i kona haalele ana i kekahi waapa me na ohua 4 maluna, a hookahi o ia poe, he keiki kula mai, a e ake nu ana e loaa iaia na lapaau ana ma Hilo, ke holo ke_ Kilauea i ka manawa i maa i ko Lahaina, ke hiki aku i kona manawa ku mau.  Aia nae ma ka wanaao o ke kakahiaka Poalua, Novemaba 4, ua ku ke Kilauea ma Lahaina, aka, ua haalele koke oia ia awa, ma ka hora 5 ½--ne wa kakahiaka nui loa ia, aohe i pau na mea a pau i ke ala, a o ka mua no paha ia o kana huakai holo kakahiaka nui loa.  A uo ka maliu ole mai o ka moku i keia waapa e holo aku ana, ua hoi hou iakou i ka aina, a o ka inea i mai, ua waihoia ma kahi o ke Kahu Ekalesia o Lahaina, a make iho la ma ka Poaha o ia hebedoma no.

 

            Ua minamina a kaumaha makou no keia hana, aka, i ka ninau pono ana i kahi e lona mai ai na lono ma kekahi aoao o ka moolelo, na haiia mai la makou, penei wale no e akaka ai ka manawa holo o ke Kilauea, ma na awa mawaho aku nei: Ina e ku aku ka mokuahi, alaila, e hookaniia no ke oeoe mua, a e hoomaopopo no auanei na inea a pau, e holo ana ka mokuahi iloko o ka hapalua hora, mahope iho o ke kani mua ana; a ina e kani ke oeoe alua, alaila, he umikumamalima minute i koe, alaila holo; a ina e kani ke kolu o ke oeoe, alaila, o ka haalele koke no ia i kahi e ku ana.  Nolaila, ke ao mai nei keia haawina, e hoopaanaau kakou i keia rulla.  Ke ake nei makou, aole e lohe hoa ia kekahi hihia o keia ano mahope aku nei, oiai e uko ana ka lahoi no kona mau lilo holoholo mau.

 

            UA HOOLANAIA ma ka nupepa haole o ka Poakolu iho nei, na olelo hooholo a na Lunakanawai o ko kakou Aha Kiekie ne ka hihia a kekahi pake o Wona So ka inoa i noi ai i palapala hookuu kino nona iho.  Penei ka moolelo pokole.  I kekahi mau malama aku nei i hala, ua kepaia kekahi poe pake eono haneri malalo o ka olelo aelike, ma Makao, Kina, e hana malalo o kekahi, ma Costa Rica, a o ua Wona So nei kekahi o keia poe.  Ua ae na aoao elua, e noho hana malalo o ia aelike no na makahiki ewalu ke hiki ma kahi i manaoia ai e hoohana aku, no ka uku i aelikeia e na aoao elua, me kekahi mau ohi mua ma ke dala a ma na paa lole.

 

            Ua hookauia keia heluna nui maluna o kekahi mokuahi Italia nan e lawe ana i Costa Rica.  I ua moku nei nae e holo ana ilaila ma kona ala moana, ua komo mai oia maloko nei o ke awa o Honolulu e ku ai, a e hoolako iaia no kekahi mau lako.  Maloko o ka palapala hoopii e noi ana i palapala kuu kino', na waihoia mai kekahi mau kumu, oia ka hoopaa loa ia ana maluna o ka moku aole e lele mai i uka nei o ka aina ma ke ano he kanaka kuokoa a me ka malama pono ole ia ana maluna o ka  moku.

 

            Ua waiho pu ia mai no hoi kekahi olelo ike, i ka wa a ka mea hoopii i hoao ai e kamailio i kekahi mea e o uku nei, ua hahauia mai la oia, a hoihoiia aku la ilalo o ka moku e hoop'aa ai; a ua hoao mai no hoi kekahi poe o luna o ka moku e kamailio mai i kekahi poe o uka nei, aka, ua hookani koke kekahi mea kiai o luna o ka oneki i ka uliuli, "a ia wa i ike ia aku ai kekahi poe he lehulehu o luna o ka moku, me na kaula hahau liilii, e hoomaka ana e hoihoi i na pake mahope o ka moku."  Ua hooholo ka Lunakanawai Hatawela i ka pono ma ka aoao e hookuu ana i ka pake, a i ae pu ia mai hoi e Lunakanawai Wide @

 

@ ia ke kumu nui o ko ka hapa nui o ka Aha manao ana e hookuu i ka pake ma keia malalo iho:

 

            "Aole loa he mau kanawai nana e keakea mai ana i ka pono ole o ka hoopuka ana i palapala hookuu kino i na kanaka e holo ana no na aina e, a i ole ia he mau kanawai ia hoi, ko na haole e ae ana i ka papa loa ana i kekahi kanaka maanei, e hiki ai la ia kanaka ke hana pela.  Aole no hoi i ikeia @ ka mana hea la e hiki ai i ka Aha ke hoole aku ia noi, a i ole ia, me ka mana hea la hoi a na haole e paa nei e hoole ai i ko na kanaka pono; aka, ma ka olelo ikaika moakaka o ko kakou kanawai kuu kino, ua keakeaia na hoohaiki ana o ka mana hookolokolo ma keia ano lihia.  Aole loa an i ike i ke kumu e hooneleia ai ke noi, mai ka papa mai a kekahi maluna o kona kino."

 

            Ua minamina makou i ka ike ana, na kue ke kahu kiekie o ka Aha i ka hooholo ana a ka hapa nui, aka, aole nae ia i lilo i mea e hoano e ai i ko makou hoopono piha ana i ka ka hapa nui olelohooholo uo keia pake i hoohaikiia kona pono kuokoa.

 

NU HOU KULOKO.

 

            Ma uehinei i kuai Kudalaia aku ai e Mr. Adama, na Pahn Iapana o na ano ne nui wale.

 

            Ua huli hoi aku nei ka moku kaua o Kanela Steinebaga, ka Fanny i ke kakahiaka Poaha iho nei, no Kapalakiko.

 

            O ka poe makemake i na pulupulu i mea homu kapa apana, e loaa no ma kahi o H. M. Wini, ke hele mai, ma ke kumu kuai makepono.

 

            NA KURILA.--E ike no na maka o ka lehulehu i keia mau holoholona ano e o na aiua haole, ke nane aku e makaikai ma ka hi o Lui Kamana e noho nei, kihi o Alakea me Alanui Beritania.

 

            ELEU MAOLI--Ua eleu ae na kumakahiki o Kuluanni i ke kukulu i hale halawai no lakou, a aia ke ku la.  Ua malamaia he ahaaina lulu dala a me ke anaina hoolaa no ia hale.

 

            Ua noi ia mai makou, e hai aku, e halawai ana ka Puali Kinai ahi Helu 4 ma ko lakou Hale Halawai, ke hiki aku i ka hora 7 o ke ahiahi Poalua e hiki mai ana.  Ua kono ia na lala a pau, e hele ae ilaila no kekahi mau hana nui.

 

            HOOMAEMAEIA.--Ma ka Poakolu iho nei ka hoomaemae ia ana o ka halemai kahiko o ka poe Amerika, a aia malaila ke kula Kahuna e kula nei.  Ke kapili hoa ia nei i ke pili, malia o hana pu ia aku me kona kinoholookoa.  E hoopihaia keia Kule me na haumana, oia ko makou makemake.

 

            KULA HIMENI MA PUUKOLO--Ua lohe mai makou, ke kukulu mai nei o Samuela Kaaumoana i kula ao himeni ma ke kanawai, maloko o ka hale halawai maluna ae.  Ke ake nei makou e pololei kaua ao ana, aole hoi e like me ka nui o ka poe ao kula oia ano, ka haukae wale iho no a haalele.

 

            Ma ka Poakahi iho nei, ua hakumakuma mai na ao, a ua poluluhi pu mai hoi luna, me he hiohiona la o ke kuaua nui, aka, i ka haule ana mai, o ka lauoho wale no kai ma-u iho o ko Honolulu nei, oki loa aku hoi ko na waho aku ma Ewa a ma Moanalua.  He ken hoi keia a ke kau ua ole.  Malia nae paha o hoi mai.

 

            Ma ka hora 12 o ke awakea Poaha nei, ua halawai mai ko makou mau maka me na mahalo ana a pau, i ka ike kamaka ana i kekahi wahine Hawaii, ma Alanui Hotele, ma Ewa ae o ka Nekina, e kokua ana i kana kane ma ke koi-raiki ana, nana aku no hoi, kimokimo lua ka pohaku kui raiki a kahi wahine.  A o ka lua o ka wahine ka makou i nonenone aku, i kekeke o na niho i ka akaaka henehene.  O ka mea paa hana mau, hookuke oia i ka hune mai kona ohana aku.

 

            "WEHE I KA PILI."--Mai ka leta mai a J. H. K. o Lahainaluna i ikeia iho ai, ma ka la 6 o keia malama, ma ka hale noho o Rev. M. Kuaea, ua make aku o Iosepa Kane, kekahi o na haumana o ke Kulanui o Lahaikaluna.  He mau pule elua kona kaa ana i ka mai, a make aku la.  Ma ka Poalua o ka hebedoma i hala, ua hoomakaukauia kona kino mai, e hookau maluna o ke Kilauea a hoihoi aku i Hilo.  Aka, mamua o ka hiki ana i ka wa holo mau o ka mokuahi, na hale e aku la ua mokuahi la i ka wa aole i ikeia o kona wa holo ia.  Nolaila, ua haule hope ka mea mai, a make iho la.  Aloha ino oia. 

 

            HE NELE MAU.--Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, he mau kanikau, mele inoa, a mau olelo hoolaha, aole no e hoolahaia maloko o ke Kuokoa, ke ole e hoouna puia mai me na uku, a i ole ia, ke ole e hookaaia i ko makou mau luna pepa na uku oia mau  mea.  I ka wa e hookaaia ai na dala i na Luna pepa, e koi aku ka poe mea dala i na Luna e kakau iho malalo o na kanikau, mele, a me na olelo hoolaha paha, i ka loaa ana aku o na dala ma ko lakou mau lima, a me na inoa o na Luna, i ole e pohihihi kahi e kikooia aku aina hila oia ano.

 

            Ma ka Poalua nei i hookahakaha paikau ae ai na waapa o ka moku kaua Saranac e ko nei, i ka nana'ku ua eleu no.

 

            "UA NALO AKU LA"--Mai ka peni mai a S. M. P Kaleo o Wailuku, i loaa mai ai keia mau oelo malalo iho: "No ke Kuokoa maikai, wa o kona Luna Hooponopono la, aloha: Ke hoikeia aku nei ma ka pahuume o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," ka make ana o J. H. Napua Ua make oia nia Waihee, Maui, i ka la 17 o Okatoba, 1873, i ke kanaha a oi o kona mau makahiki.  He wela, he anu a me ka hui kona mai.i make ai."

 

            KA AHAHUI OPI PIO.--Ke liuliu nei keia Ahahui o na kanaka Hawaii, no ka @ 28 o Novemaba, me ka manao nui e kulaia piha ia la hoomanao aupuni o na au i hala a hiki mai i ko keia wa.  He pono no i kno makou manao, ke noiia na kokua a ko waho poe, i hoopuipui nui ia ui ka ahaaina a lakou e makemake nei e hapai.  Ke manao nei makou, e lehulehu wale ana ka poe e waiho ana i na hana ma ia la, aka, o kahi nae e malamaia ai ua ahaaina la, me he mea la e piha nui ia mai ana.  Nolaila, aole paha, e nele ko lakou lokomaikai no ia pakaukau.  Aia no nae ia oukou ka oukou hana hooholo.

 

            PUNI LEALEA A HAALELE KEIKI.--Ua lawea mai i o makou nei ka lono, aia ma Puukolo kekahi wahine, ua loaa iaia ka maka na maikai mai ke Akua mai, he keiki, a o kana kane, noho luina an ano kekahi moku holoholo pili aina.  aka, i ke kane nae e kaawale aku ai, hele keia wahine i ka pili waiwai, a haalele i ke keiki i kauhale e alala wale ai no me ka makuahine ole.  Ke makemake nei makou, e malama.aku oia i kana malihini, a ina aole e lohe, he pono iaia e hopuia a aoia e ke kanawai e malama i ka makana a kona puhaka.  Ke imi nei kakou i na mea a pau e ulu ai ko kakou lahui, a no ke aha la hoi oe e kinai la ia pulapula Hawaii.  O ka lohe ke ola.  I ke ahiahi Poaha nei, ua mahuka ua wahine la me ke kane eepa a haalele i ke keiki.

 

            PAPAPAU ILOKO O KA LUA.--Ua lohe mai makou, ma ka po Poakahi iho nei, ua haule kekahi mau haole elua iloko o kekahi lua ma Kaumakapili.  Mailoko mai o ia mau haole, hookahi o laua i kunewanewa i ka wai luhe, a hookahi hoi i like ole me kona mua aka, ua kiolaia laua ilalo o ka lua oiai paha laua e hakoko ana me ka manao e ikeia na keikikane o laua.  Pomaikai laua-i ka ike hou ana i ka la, ina la paha o ka lua no ia pilikia.  He keu no a ka hookuli ka poe e ina wai ona nei.  Manaonao ole ae no hoi i na lono mua, a haalele iho a pau loa, aole e inu hou.  He pono ia kakou e makaala nui no keia hana pepehi ola kino.

 

            HE HANA ALOHA MAKUA.--Ma ka la 29 o Okatoba i hala, na hui ae kekahi poe haumana a rev. D. B. Laimana i hoonaanao ai ma ka hale halawai o Pahoehoe, e hapai i kekahi hana ku i ke aloha, oia hoi ke kokua aloha aku iaia iloko okona mau la e kauia ana e ka nawaliwali mai, e like me ka mea hiki i kekahi o ka poe i haawiia ka ike e ia, ke haawi aku me ka ninau ole.  Nolaila, ua konoia na haumana a pau i kuleana i ke ao ana a keia makua, e halawai pu me keia makua, ma Hilo, ke hiki aku i ka la  mua o ka makahiki hou, a ia wa e waihoia aku ai na makana a kela a me keia ma ka poho lima o ka makua nawaliwali.  Ua kohoia o Mr. S. Kipi i Puuku, o Rev. Pahio Haui a me Rev. J. B. Hanaike i komite nana e koho aku i mau komite lala ma na mokupuni a pau, e imi i na haumana o keia kula.  Ua hooholo pu ia no hoi he olelo hooholo, na ke komite nui e haawi aku i ka Puuku, i na makana a pau i waihoia mai na komite lala, ke ole lakou e hiki kino ae ma ka la Hape Nuia.

 

PANE I NA PALAPALA I KE KUOKOA.

 

            Eia ma ko makou Keena, he leta na W. D. K. o Kawaiahao, e hai mai ana, aia no he mai lepera ma ka Halemai Moiwahine kahi i kuhinu pu ai me ka poe ola.  He pono ia oe ke hoopii loa aku i na Kahu malama o ka Halemai, i ninauia ae ke Kauka.  Ua nui ko makou ao ana, aole hoolohe iki ia mai.

 

            --Ua loaa mai he olelo hooiaha, na K. W. M. K. mai o Waiohiou, aka, no ka loaa pu ole mai o ke dala, ua kiolaia, aole e hoopuka.

 

            --Ke hoohalahala mai nei o J. A. K. o Kau, Hawaii, no ka malama kupono ole ia o ka Pahu Leta o Waiohinu.  Aia mawaho o ka lanai e waihoia nei i keia wa, e ua ka ua, a o la ka la, aohe wahi e malu ai.  Eia ka makou, e hoopii ae oukou i ke Kuhina Kalaiaina a i ka Luna Leta Nui, e koho ia W. t. Matina i Luna Leta, no ka mea, he hale Kuai hoi kona aia i ke alanui.

 

            --He palapala loihi ke waiho nei ma ko makou keena mai a J. H. K. mai, o Lahainaluna e helu ana i na nu hou o ia kula iuiu, a penei kana hoonoho papa ana; Ka nui o na loi kalo i mahiia i keia wa, no ka wai, Ka hana hou ia o ka auwai o Auwaiawao, Ka hana hou ia o ka pa kula, He wahi alanui hoo, Ka nui o na haumana he 84, Ka maemae o na keena moe, Ka ikaika mau o na kumu i ke ao, Ka hauwalaau o na keiki i ka pouli ana o ka mahina, Ka uluao mawaena o na haumana a me na kumo no ke kuhihewa mai a me ka Hana a ke Akua alawaena o lakou.  Ua lawa iho la paha keia hoikeike ana.

 

            --Ua pane mai nei o S. K. Ikepono o Honolulu nei ia Kanealii o Kaukahoku, eia ke waiho nei ma keia Keena.  Ma ia pane ua ikeia o Kanealii, he lima nui i ka hai imu kalo, komo me ka umeke i ko hai ipuka hale, a ke kolekole nei ka ua o Kanealii ma noa; a o ua kanaka kuonoono nei ka kai poohu ka lae i ka hoopaiia e ke kanawai, a awiwi e hele e uoi dala ia Ikepono.  Manomano io no ua pililia.  Malia, ua lawa loa keia poka pahu no laua, aole e puka pau aku ana.

 

            --Na ka palapala a J. Kekipi o Makapala, Kohala, i ikeia iho, ua make kekahi wahine ma ka la  o Novemaba nei, a ua waiho iho mahope ona, he mau keiki elima, me eha moopuna, me ke kane hookahi a me na kini makamaku. 

 

            --Ua hoounaia mai i keia keena hana, he palapala nona ke poo, "Na hiohiona o Koolau Hikina.  Aka, no ka hiki ole ke lawe mai a pau, ke hoopuka iho nei makou, ma na mea ano nui.  No ka huluhulu a me ke moku lau ia o na hana ana i ke alanui mai Keanae a Oopuloa.  [Oiaio palia, he haku epa paha.]  No ke kakaikahi o kanaka, no ke kawalawala o kauhale, no ka mikiala o ke Kahu Ekalesia o Keanae, a mai pau kokahi kaikamahine i ke ahi, i ikeia nui i ka a o ke ahi i ke kapa komo.  He wahi kaikamahine uuku naaupo heia.

 

NA NU HOU O HAWAII A PUNI.

 

Oiai, ia makou i kaapuni aku nei i ka mokupuni maluna ae, aia hoi, ua halewai mai me makou na mea hou malalo iho:

 

            --Ma ka la 25 o Okatoba i hala, ma Hilo, ua kaawe iho kekahi haole iaia maloko o kona hale noho a make loa.  O kona inoa, o Ferreaa.  He elua a makou kumu i lohe ai no kona make, aka, aole nae paha pono ke hoike.

 

            --Ma ka mahiko o Kaiwaiki, ua ike iho makou, ua hookiekieia kekahi kanaka Hawaii i Luna nui no ia Papa Hana, he wahi ia a na haole i hoonohoia ai i na Luna Nu i hala, aka, i keia wa, ua loaa ia wahi i ke kanaka Hawaii, no ka uku kiekie.  O ka malama wale no ka mea e mau ai ia noho ana hana.

 

            --Ma ka lua pele o Kilauea, ua alakai kekahi kamaaina o uka o Olaa he mau malihini no Oahu aku nei, e ike i kahi a ka pele e a man nei.  Aka, ia lakou i iho ai, a o ka a-e aku no hoi koe iluna o ka pahoehoe e hele aku ai, aia hoi, o ka punia koke ia ae la no ia o ua mea alakai nei e ka puahiohio, a hoomaka mai la kona ano e.  No ka loaa ana o keia poino, ua huli hoi ka huakai i hope, aole i hele imua.  A ia lakou i hiki aku ai i ka Hale Hookipa, ua papaia mai la ka puka leo ana mai o ua alakai la, a hele aku la oia i Keaiwa me ka leo hawanawana.  Iaia i hiki ai ilaila, o ka poha ae la no ia o kona leo.   Ua lohe ia mai, o kekahi poe ka o ua huakai la i iho ai, he mau mea huna ka lakou maloko o na poli, me ka manao e haawi makana na Madama Pele.  Pau ole no hoi ka hupo o kanaka.  O ka malamalama hea la keia, hoopau ae i ka malama ana i ua puawa na Pele.

 

            --Mamua aku o ko makou hikikino ana aku ma Waiohinu ma ka la hope o kela malama, aia hoi, ua malama iho la kekahi kamaaina olaila, he ahaaina nui, a ua kono ia na maka aloha a me na makamaka e hele mai e ahaaina pu.  Aka, mailoko mai o ka poe i hoonuu ia ahaaina, he iwakalua paha a keu o lakou i loohia i ka  mai, a hookahi i make loa.  He kumakahiki ka mea i make loa.  He Kauka no malaila, aka, ua make e nae kela mamua o ka loaa ana o na lapaau. 

 

            --I ka hele ana iho nei o ke Komisina Palena Aina Laimana e hoomaopopo i na paleoa o Kahuku ma Kau, me na kamaaina elua a me ka lehulehu e ae i pilikana, aia hoi, ua nalowale ke alanui e hoi ai i ua mau kamaaina la, i ko lakou wa i kaawale ai, a hele kekahi poe imua, a hoi laua la.  A hala he mau la elua o ko laua hele huli ana e puka i kauhale me ka hookomo ai ole, akahi no a hiki aku.  He hoike aoa ia, aole i kamaaina loa laua, a me he mea la, e kanaluaia paha auanei ka laua kuhikuhi ana i na palena o Kahuku.

 

            --Mahope iho o ka hora 11 o'ka po o ka la 3 o Novemaba nei, ia makou ma Keouhou, Kona, aia hoi, ua hoohapahapaiia ko makou nanea hiamoe e ke olai.  He wahi olai ano ikaika no ia, no ka mea, ua hopu kekahi kamaaina malaila i kana keiki me ka manao e holo i waho, o amaammau iho la hiolo ka hale.

 

            --Ia makou ma Kona Hema, ua lohe mai makou, ua hiki aku kekahi palapala mai Honolulu aku nei, e paipai ana i na kanaka o ia wahi, e hapai i halawai makaainana, a o ka hana, e koho ia D. Kalakaua, i hope Moi.  Aka, ua kipakuia ua leta la, no ke kuleana ole i ka @ Moi apana hana.

 

L. MAKALE.

 

HE LOIO, a he kokua no na hihia o kanaka, (koe na hihia hewa.)  Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo.                                                                              

                                                                                                            607-6ms

 

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai, o maua o na mea nona na inoa malalo iho, na mea nona ka Hale Kuai Lole ma Kaahea, Koolanpoko, Oahu, e haalele ana maua i na kaiaulu o Hawaii nei, a o ka Hale kuai o maua e ku la, ke waiho aku nei mana na Akonaki (Akongee) e malama, a o ka poe a pau i aie mai ia maua, e hookaapololei aku oukou iaia me ka iohi ole.

 

AHUNA & AKANA.

Honolullu, Okat. 18, 1873.                                                                 621 4t* 624

 

OLELO HOOLAHA.

 

WAI!  WAI!!

 

A HIKII KA WA E HOOLAHA HOU ia aku ai, ke hai ikaika loa ia aku nei, o na hora hookahekahe wai no na mea kana, ma hora 7 a hiki i ka 9 A. M. a mai ka hora 4 a i ka 51'. M. 

 

THOS LONG

Luna Hooponopono Wai.                                                                   624 3m

 

HOOLAHA NO KA HOONEE HOU ANA!

 

UA NEE AKU NEI O

MRS. McDOUGALL

 

i kona Hale Humuhumu Lole a Kuai Papale, mai ka Hale Helu 38 aku a iloko o ka Hale Helu 44, ma Alanui Papu, ma o ae o ka Hale Kuai o E. O. Hall ma.  Malaila oia e lawelawe ai i kana hana humuhumu Lole a Papale, e like me mamua.  A oiai na loaa iho nei iaia kekahi wahine haole hou loa mai Amerika mai nei, i hele a pau pono na ki o ka hoohiwahiwa Papale ana, nolaila, e makauhau loa ana ia lala o ka'u oihana mai keia la aku.

 

            O na kauoha a pau mai na mokupuni e mai, e hookoia no lakou ma ke ano hou loa, a e hoounaia me ka hikiwawe.

 

            N. B. Ehiki mai ana na Lako Papale a me na lole hou ma na mokuahi a pau e hiki mai ana mai Amerika mai.

 

                                                                                                            621 4ts 627

 

MAKA WAIWAIOKEA (l), no Makuu, Puna, Hawaii, i make.  Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. 

 

            Ua heluheluia ka palapala noi a Ioaepa Kea (k) e noi ana e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwai o i Kea, no Makua, Puna, Hawaii, H P A i make aku nei.  Nolaila, ke kanohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, @ ka la 11 o Dekemaba M H 1873, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi i a me na mea kue ke hoike ia,

 

F S LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu

Hilo, Hawaii, Nov 5, 1873.                                                                 624 3ts 626

 

MA KA WAIWAI O PAHEE (k), O HILO, HAWAII i make aku nei.  Ke hoolahaia aku nei i ka poe a pau i aie i ka mea make, ia Pahee, o Mokuhonua, Hilo, Hawaii, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike koke mai i ko iakou mau aie, maloko o na malama eono mai keia la aku, o hala ia mau malama, aole no e hookaaia.

 

UALA.

Lunahooponopono o ka Waiwai o Puhee

Hilo, Nov 4, 1873,                                                                              624 3ts 626

 

MA KA WAIWAI O M. KAALOA, O HILO, HAWAII i make aku nei.  Ke hoolahala aku nei i ka poe a pau i aie i ka mea make, ia M. Kaaloa, o Opea, Hilo, Hawaii, a me ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike koke mai maloko o na malama eono, i na hila aie a iakou, a ina e hala na malama eono mai keia ia aku, me ka hoike ole mai, aole no e hookaaia.

 

E. G. HITCHCOCK,

Lunahooponopono no ka Waiwai o M Kauloa

Hilo, Nov 4, 1873,                                                                              624 3ts 626

 

UA HOONOHOLA na mea nona na iaoa malalo iho, e ka Mea Hanohano Abr. Fornander, Lunakaiawai Hooko Kauoha, Apana Elua @ A., i mau Lunahooponopono Waiwai o J Nakila, o Hana, Maui, i make.  Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau i aie iaia, e hookaa koku mai, a o ka poe ana i aie aku ai, e hoike koke mai i na hila oiaio, o hala na malama eono, a nele oukou.  E loaa mau no maua ma Wananalua, Hana, Maui, i na wa a pau.

 

E. HELEKUNIHI & J. K. NAKIIA.

Na Lunahooponopono Waiwai o J Nakila.

Hana, Oct 27, 1873                                                                             624 4t* 627

 

HOOLAHA HOOPONOPONO WAIWAI.

 

OIAI, UA HOOKOHUIA mai ka mea nona ka inoa malalo, e ka Mea Hanohano H A Widemann, kekahi o n Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ke Keena, ma ka la 25 o Okatoba A D 1873, i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o Kahele (w), o Moanalua, Oahu, i make.  Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau i aie ia Kahele, e hookaa koke mai, a o ka poe hoi ana i aie ai, e waiho koke mai i ka iakou mau hila aie, iloko o keia manawa no na mahina eono mai keia ia aku, a i ole e hoole ia no ko iakou kuleana.

 

WAA.

Lunahooponopono Waiwai.

Honolullu, Nov 3, 1873.                                                                     624 2t* 621

 

E IKE AUANEI na mea a pau ke nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na Haole, Pake, Pukiki a me na kanaka waiwai e ae a pau, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia KEKI'I POMAIKAI.  Ina oukou e hoale wale mai i kuu wahine mare, maluna no o oukou ko oukou poho--aole au e hookaa ana i kona mau aie a pau.

 

J. POMAIKAI.

Waaiuawai, Hamakuapoko, Oct 27, 1873.                                         624 4ts 627

 

E IKE AUANEI na mea a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa ahu nei au i na haole, pake, pukiki a me na kanaka waiwai e ae a pau, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia INAINA HAUOLA.  Ina oukou e hoaie mai iaia, maluna no o oukou ko oukou poho--aole au e hookaa ana i kona mau aie a pau.

 

J. HAUOLA.

Kauluena, Koolau, Maui, Oct 27, 187.                                               624 4ts 627

 

EIA ILOKOO ka Pa Aupuni o Panoa Apana o Honoluiu, he 3 lio e kuai kudala ia ana, hikiiaku i ka Poakolu, Novemaba 26, hora 12 awakea.  Ke ano me ka hao malalo iho:--1 Lio k eleele kuapuka ak I 1 Lio k kalakoa kuapuka iaekea 3 wawae keokeo hem IL I Lio w eleele kuapuku wiwi hem ES ak I--He 1 hipi @ kalakoa ulaula hou mai, hao ak J-O JSA--Eia keia lio k hou mai he lio ulaula iaekea JBA kuapuka loihi hao KH

 

W PANIHAIE, Luna Pu Aupuni.  KKH

Pauoa, Nov 14, 1873,                                                                         624 1t

 

E IKE AUANEINA mea a pau, mai keia ia akuke papa a ke hookapu loa aku nei au i kuu aina e waiho la ma PAAKO, Hamakua, Hawaii aole e hele wale na holoholona a me na kanaka.  A ua haawi au i ka mana hopu ia D W Alapai a me Kaopua, a e hoopii e like @ ke Kanawai o ka aina.  E hoolohe i keia i pakele.

 

KAHOOMAI.

Waipio, Oct. 24, 1873.                                                                        624 2t @

 

HALE KUAI O AHI & CO.

[Helu 63, Alanui Nuuanu, Honolulu]

E pili koke ia makai iho o ka

HALE KUMEKA KAMAA O AGIU

a me ka Hale Pai Kii o Ahi !

 

MALOKO O KEIA HALE KUAI, ELOAA AI na mea a pau malalo iho nei, ma na kumukuai haahaa a oluolu loa, oia keia:

 

Palule,                                     Lole Wawae,                                       Mamalu,

Aila Lauoho,                           Wai-aia,                                               Kui-hao o na ano a pau.

 

Aila honua,                              Aila kohola,                                         Pena hale, Waniki,

Sopa,                                       Poo Leta,                                             ipukukui o na ano apau

 

Pa,                                           Bola,                                                    Kiaha Aniani,

Puna,                                       Kanana,                                               Pahi o na ano a pau.

 

Kauia Lio,                               Ili-keehi,                                              Iaula opu Lio,

Ipu paka,         Paka.   Kika,   Pulumi Hale, Lake hale.

 

NA MEA AI:              Maia,     Alani,     Ipuhaole,     Nia.

 

a me na ano waiwai a pau o Kina mai, a e kuai ia ma na kumukuai Helu i o ka makapono loa ma Honolulu nei.  E hele mua malaila, i ike maka, mamua o ka hele ana i na Hale Kuai e aku.

                                                                                                624 6m

 

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

o ka

MOKUAHI HAWAII

 

K I L A U E A !

 

                        Nov 17                        .................................................           Hilo

                        Nov 24            .................................................           Kona, e kipa ana ma Kaunakakai

                        Dec 4               .................................................           Nawiliwili

                        Dec 8               .................................................           Kaapuni ia Hawaii

                        Dec 15             .................................................           Kona

                        Dec 22             .................................................           Hilo

                        Dec 29             .................................................           Kona a me Kaunakakai

 

Kuike na uku ohua.--Ma ka hale oihana wale no e loaa ai na palapala holo.  Aole e kau ka hewa maluna o ka moku no na ukana, aia wale no a ua kakau inoaia ka loaa ana mai

 

622-2ms-621                                       SAMUELA G. WAILA, Agera.

 

AI HANAI I KA MO !--Mai keia wa aku, e kuai makepono loa aku no au i ka ai e hanai ai i ka moa, i ka poe e makemake ana, a e loaa no ma Ulakoheo, Honolulu.

 

CHULAN & Co.

Honolulu, Mar 25, 1873 618 ly) (Kiulana ma.)

 

JUDD & LAINE (Alani a me Laine.)

 

NA MEA KUAI MEA.  Ai o na iako ai a pau, na mea ulu, a me na mea hoomomona lio Halekuai malalo o ka Hale Mu, Alanui Papu, Honolulu.                                              564 ly

 

KAUKA O. S. CUMMINGS, he

Lapaau Homeopathica.

O-ke ano o ka haawi ana i ka Laan i

kupono no na mai

HUI, RUMATICA, FIVA,

a me na mai kaa loihi wale

            Aia kona Keena Oihana ma ka Hale Kauka o Kenede, Helu 63, Alanui Papu, Honolulu.

                                                                                                            589 ly