Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 46, 15 November 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka ikaika.

I unuhiia mai lokomai o Jca Buke Arabia, mai ka Olelo Beritania a ka Olelo Hawaii. * Mahele lll—Helu 96

AIA NAE iloko o ka wa a ka uwea mimiki i ume uku ai i ke kaikaina 0 Melevila a nalowale iloko o ke aouli, muhope iho o ke kaohi ana a kahi mana omilumilu o ka opu hipa no ua hora elua, aia hoi, hoka iho la o Hipa ma, a no ka maopopo ole hoi o ka laua mea e hana hou aku ai, nolaila, ua huli hoi aku laua 1 ke aupuni Poopoe.

Oiai hoi ko laua hiki ana aku imua o ka wahine dia, ike e mai la no kela i ko laua nei mnu ano, he mau helehelena o ka lanakila ka iluna o laua, nolaila, ninau koke mai la no kela, Auhea ka hoi o Melevila ko olua enemi ? I mai 0 Hipa, Ina aku no ia Lo Hipa, aia iloko o ka opu hipa, oia a rne ke kupunakane, a me na liona hoi na ukali o ua kaikamahioe la ; a mamuli oke aumeume ke komo ana o ua kaikamaliine nei. Nana aku no hoi, he keu no ua mea he mana. A no ka hale paahao ole ma ke aupuni Poepoe, ua hooholo iho lakou, e hoihoi loa i Pelekane, a malaila e hoopaaia ai a hiki mai i ka wa no ka li ana. A n'o ka hok) like ana o ia manao mawaena o lakou iho, nolaila, o Hipa no a me Lo Hipa, lele aku la laua a hiki i Pelekaae. Aia nae i ko laua nei hiki ana aku, e noho mai ana hoi o Robiana Lo ma, eia ka oko laua hiki ana mai no ia, a ua waiho koke aku no o Keoni Hemolele i ka hooponopono ana o ke aupuni ma ka lima o Robiana Lo, me kona hahai mai 1 kona haohao no ke kulaua o ke aupuni malalo o kana mau hooponopono ana a pau. A o Robiana Lo iloko oia wa, ua hoike mai nae na kahiko o kona wa elemakule iaia iho. A mahope iho o ka pau ana o ka lakou mau kukai aloha ana, huli mai la o Robiana Lo, a ninau mai ia Lo Hipa, i ka i ana mai, Heaha ka manao o kuu haku oka hiki ana mai nei ? I aku la o Lo Hipa, He enemi no maua, a no ka nele hoi o ko maua aupuni i kahi e hoopaaia ai, nolaila, hoihoi mai nei maua ianei, a nau e malama a hiki mai i ka

wa e li ia ai. A mamuli o ka olelo a Lo Hipa, ua kauoha koke ae la o Robiana Lo i kona Ilamuku nui, a hiki mai la. 1 aku la o Lo Hipa, Eia na pio iloko nei o ka opu hipa, a e lawe oe a hoopaa aku ia Mele- j vila iloko o ka rumi pouli helu akahi, a i ke kupunakane hoi ma ka rumi elua, I a o na liona pakahi hoi, ipa kekahi mau rumi kaawale ae. A nau ka malama ana e like me kou mana, a ina e lilo ma kau malama ana, e ili no ka make maluna ou. I mai ka Ilamuku, Mai kiuohi mai o ko'u noho ana ma keia oihaoa a hiki i keia la, aole loa au i ike, ua lanakila aku kekahi pio njai ka mana »ku o ka luna paahao, ke ole e loaa ke kauoha mai a oukou ae. A paa aku la o Melevila ma, hoi aku la ka Ilamuku, a hoike aku la imua o Lo Hipa ma. A no ka'makemake hoi 0 Lo Hipa, e kukala akea ia ka la e liia ai o na'pio, nolaila, ua nonoi aku la oia ia Robiana Lo, e kukuluia kekahi Ahaolelo ku i ka wa, nolaila, ua kauoha ia na mea a pau. Ma ka hora 12 hoi o kekahi la a'e, ua akoakoa mai na mea a pau, a ua weheia ua Ahaoleio la, mamuli o ke ku ana ae o Lo Hlpa a i mai, E na'Lii, e na hoa hanonano hoi a me ka poe a pau i akoakoa mai keia la, he ukana nui ka'u i lawe mai nei, a eia ke waiho nei ma ka poho o ko oukou mau lima, nolaiia, he 1 hookahi malama i koe mai keia la aku, a i ka malama i o Kaulua, a i ka la hoi

i i o Hoku-peilemo, oia ka la 6 liia ai kuu ! enemi. •

Ku mai la nae kekahi mea kalai olelo a i mai, 0 ka olelo kauoha au e ke alii, ke hoike mai uei ia i ka lanakila ana o ke pio, % no ka inea, ke hoike mai nei ka la a me ka malama au i hai ae nei, a m iluna au mei o kakou ka luku nui ia ana ma keia hope aku, nolailn, ke nonoi aku nei au i ko ke alii lokomaikai, e kapae ia keia olelo hooholo, a e liapai ia i olelo hpoholo hou, oiai ka Ahaolelo e noho ana. Ku mai o Lo Hipa a i mai, O ka mea i puka mai kuu waha aku, aole loa au e hoihoi hou mai ana ia, a hiki i ka la a'u i olelo ai ; a o oe no hoi, e noho no hoi oe me ka hooman-io i ka hopena o kau mau olelo, aka, kuu hoahewa ana aku ia oe, he mea paakiki loa ia, no ka mea, ua ike no oe i ke ano o kau mea i olelo ai, a pela no lioi ia'u, a o ka hopena, oia no ka hookoia ana. Hookuuia aela ka Ahaolelo, a hoi aku la na mea a pau, a o Lo Hipa ma hoi, hoi aku la lakou a hiki i ka Halealii, me ka paa nd o ka manao e hoi ma i:v, ahiahi, aka, no ka pakela hooninipo loa hoi o Pnakiiiiimu i ke aloha moopuna, me ka i mai, He hele ike ana mai" nei keia a maua ia oe. Ua manuo au, aolei oe e halawai ana me maua, a ma o ko inakuakane la maua e hele ai e ike, a. maluila ae no maua e hoi ai i ke aupuni Dala o maua, eia ka auanei me oe e ha-j lawai mua ai.

A hala kekahi mau la o ko lakou noJ ho pu ana, hoomnkaukau ae la o Hipa ma no ko laua hoi, nolaila, waiho iho la o Lo Hipa i kana olelQ kauoha i kona mau kupunn, i ka i ana iho, Alia oluae hoi, a ike olua i ka liia ana o kuu enemi ; a ina he manao ko olua e hele e ike ia Papa ma, (Lo Walena ma) eia wale no ka wa kupono, i liuliu ai ko oukou noho pu ana, a kokoke mai hoi ia i ka la e liia ai kuu enemi, alaila,e pau akoakoa mai oukou. Ae mai la o Robiana Lo, me ka i mai, Hoi e aku olua i keia la, apopo hoi maua lele aku, aole nae maua e kipa aku ana i o oukou la, e lele loa no maua i ou makua la ma ke aupuni o Galatia. Ma ka po ana iho, kauae la o Lo Hipa maluna o kona lio leie, a o Hipa no hoi e like me kona mana, a ma na hora. o ke aumoe, hiki aku la laua i ke aupuni poepoe, aia hoi ka wahine dia e ala mai ana no. Hahai aku la laua i na mea a pau i hanaia a me ka olelo hooholo i hoopukaia, a me na olelo pale a ka mea hoopololei olelo. I mai ka wahine dia, O kana ike, ua like no ia me ka'u ike, a o ka'u hoakaka ana i ke ano o ka malama a me ka la e liia ai, oia no ka haiua 0 kana mea i manao nui ai ; a o ua kanaka la nae, oia no ka moopuna a ke kuhikuhi puuone a ou kupuna a hiki mai 1 kou makuakane, A o kana mau olelo auanei a pau, aole no ia he mea e paoa ai a hiki i kona hopena.

Noho iho la no hoi lakou nei, a hiki mai la ka malama i oleloia, a he elima hoi la i koe mamua ae o ka la e liia ai, makaukau iho lakou nei no ka lele, a lele aku la. A ia lakou nei hoi e lele ana, a hiki ma ka hapalua o ke alanui lewa e hiki aku ai i Pelekane, loaa aku la o Robiana Lo ma a me Lo Walena ma hoi, a i huikau pu aku la lakou, a j "Kohu auna manu i ke one-la, I Ka hoholo i ka alialia—la." A kokoke aku la lakou nei i ke kulanakauhale, ike mai la na mea a pau, a hooho mai la ka hau;iun i _hou me naleo eehia, a o ko lakou mau makua nae, ua hoomanao ae lakou me ke aloha no na la i hala e aku, oiai ka wa e ola ana ka nui o na'lii, aka, iloko nae o kela manawa, he Moi Makaainana kō lakou, oia o Keoni Hemolele, a ua ane kukule nae ke kulana o ke aupuni iloko o kona mau la ; aia nae a hiki mai o Robiana Lo, ua ala like mai na mea a pau, a me he mea la o ka poe make no kekahi i ala pu mai ia manawa ; a ma na wahi a pau o ke, aupuni, ua piha loa i ka lealea, a ua ku-

! k&lu ia na ahaaiua olioli ina kela wahi !#• wahi, e hoomanao ole ana i ka nui I oJftia lilo, ine ko lakou manao kuhihewa j gaha, e uoho loa iho ana o Robiana Lo ■ t£a me lakou, eia ka auanei he mau waiii" la helu wale no; a heo ana. fla Robi ana Lo ma ka Halealii, aia hoi, im kokoke mai la ka la e liia ai na pio, &iuoha koke ae la o Lo Hipa ia Lo Wal&na, e kauohaia na kamana akamai no i hoomakaukau ana i ka anrana e liia na pio. Aka, i mai la nae o Keoni eioolele, Aia no ka amana i liia ai o eba ma, a o ka lioomaemae hou wale īa no ka mea i koe. Ma keia mea, ua kauoha ia ka mea :amni loa i kā hana wai hinuhinu, a ua loomaka koke oia i kana hana me ka leu loa, nana aku, hewa i ka wai ua lea he nani. A makaukau na mea a pau, hiki mai a hoi ka la e liia ai. A m imua ae hoi > ka hora e liia ai, imii la hoi o Helevil;i, a hoikeikeia ae la oia imua o ha'lii ame ke anaina nui, a ua nui loa ba leo huro no kona nani, a ua hoike !mai kona kuiana iaia iho, a hui ae Ia ka aha makaikai. ; Aia nne iloko oia wa, alakai aku la o ; Hipa ia Melevila a me ke kupunakane >maluna oka amana. Kukuluia ae la o Melevila ma ka aoao hema o ka amana, a o ke kupupakane no hoi ma ka aeao .akau. A ia Melevila e ku ana, i aku o Hipa, E Melevil;i, ke ku nei oe maluna o 'ka amana i hoomakaukauia nou, kahi hiki ole hoi i kou mana ke hoōpakele ia oe iho i keia la, e like me ke kanawai paa 0 keia aupuni. Aohe no hoi he mana j e ae nana e hoopakele i kou ola mai kuu lima aku. Ia Melevila maluna o ka amana, oiai oia e ku ana, ua kuku like mii la na ao opua ma kona aoao akau a me kona aoao hema, u t hoike m u na lani i kona aloha, ua haakokohi mai na ao eleele, a ua hoike mai na hoku ia lakou iho, a o ka mahina hoi i kona n tni, a o na onohi anuenue boi i ko lakou aloha ia Melevi4a, a ike pu aku la no hoi na mea a pau 1 kek-ihi pohai manu iloko o ka lewa, a ia manawa i pane ae ai oia imua o Hipa, (Ja ike ae nei au i ka amana i hoono ka poe tn »mua, a no'u ae nei hoi i keia la, a nou aku paha auanei ina la mahope aku» Pehea la kou raa nao no'u, no ka mea, aole no au i kaawale loa mai a oe mai, oiai o ko kaua mau kupuna hookahi no, aka, ma ka hoohiki ana a kou makuakane ia oe, no kou hanauia ana ma ke ano holoholona, nolaila. kaupale ai kela ia oe aole e noho i ke aupuui lani, no ka hilahila ia oe, nolaila, ua hoonohoia oe ma ka honua nei me na mamo a Adamu, a hiki mai i ka hopena o kou mau la.

A lohe o Hipano keiamanao o Melevila, i aku la oia, Ae, pela no kuu ike ina ko'u ano kupua, ua pili io no kaua ma o na kupuna la, a ua loaa ka ike oiaio ia oe e like me kau e hai nei, a heaha la ka hoi kou mea i hoohewahewa ai ia'u, a kiola mai ai oe i ke giana pauda maluna o'u, a e ole no hoi kuu moni ana, kamau iki ai kuu wahi ola a hiki i kuu aupuni, a e ole o Lo Hipa, ola ai au, a i kuu wahine dia hoi, hemo ai ke giana pauda mailoko aku o'u, nolaila, ua kanalua au i ka ae ana aku e hoopakele ia oe mai ka mana li aku o keia aupuni ? I mai o Melevila, Aohe no he hoaaloha i ka la o ka inaina, aka, mai manao nui oe ma ia hana ana a'u, no ka la aku la aku la no ia o ka inaina, eia wale no ka'u noi ia oe, e hoopakele ae i kuu ola i keia la, oiai ka mana o na kauawai o keia aupuni ma k& poho o kou lima i keia la. Pane aku o Hipa v Ina pela, e lilo hou no paha auanei oe i enemi no'j} a me kuu keiki ? LAoile i pau)