Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 6, 7 February 1874 — NA KAAO KUPANA A O GEREMANIA. NO KA WAI O KE OLA. [ARTICLE]

NA KAAO KUPANA A O GEREMANIA.

NO KA WAI O KE OLA.

| Unuhiiano IKe Kuokoa."] 1 Helu k > I 4 NO ka pnkeln j>;t:ikiki loa oke ke-| ,±\_ iki :ilii m:i ko noi ana i kahi peke,<ā e liookuu mni i na kaiknaana ona, a i| iiapa koi ana ue no hoi. ue mai ai ni| Ipeke nei ; aka, nie ka olelo kankau raai| no nae i ua keiki alii la. e maiama loa| no kona man knikuaana, no ka mea, aiag ke ino iloko o ko luua mau opu kahi i| 'waiho ai. i | Ika hoi ana mai oua mau kaikuaanal nei on«, olioli loa iho la ia. a hahai nkul la i kona moolelo a pau ia laua a me na| mea i uliu iho inaluna onn ; ka loaa anag 0 k» wui ola iaia u me ku lawe an i tnai| 1 ke kiaha i piha i uawai ola la ; n i ko-| na hoopakele ana ai i ke kaikamahinei alii, ko laua hoopalau ana i hookahi ina-| kaiiiki, a hoi hou aku ia, alaila laua rna-| re. me ka loaa pu mai o ke aupuni waiwai ia luua. Mahope iho o ka pau ana o keia mo<>lelo i ka hahai aku, kau ae la lakou nei maluna o na lio, a holo like nui aku la. Aohe nae i mamao loa ia holo uua aku o lakou i»ei, komo aku la lakou nei iloko o kekahi aupuni e noke ana ke kaua a me ktt wi mnluna o ka aina, a un puu ka manal e o k>t Moi eru ike ana, a > ko k« alii manaoio maoli no ia, y ua kaulana ae la ia mnnao mn na wahi n puu o kona aupuni. Aka, oke keiki ilii nae, hookokoke «ku lu oia i ka Moi, a haawi aku la \ ka popo palaoa, a me in popo palaou ua Moi nei i hanai aku »i i kona lahui a maona. Haawi hou aku la no ua keiki alii nei i ku pnhiknua, a me ia pahikaua no ua Moi nei i kaua nku ni a hoauhee i kona mau enemi me ku luku nui, a pahola hou ii aku la ka maluhia maluna o kanina. I ke ko ana o keia mau mea nui, kii hou aku li ua keiki alii nei i ka popo palaoa a ine ku pahikaua, ahoihoi mai la, uo ka men. aole no oia i haawi aku me ka manao e lilo loa, aka, mu ke ano kokua wale no v>ia i hauwi aku ai. Hnalele iho lakou nei ia aupuni a hoo-

m tu aku la i ka holo ana imua, aole no hoi i euio, hiki ana lakou nei ma kekahi tunn oknna aina e ae, kahi a ke kaua a me ke ahulau e pahola pu ann maluna o ka lahui. I keia mau Moi pakahij haawi pakahi aku ai ua keiki alii nei i ka popo palaoa a me ka pahikaua, a pakeie ai lakou. Mahope iho o keia, ee aku la ua mau keiki alii nei maiuna o kekahi moku, i ne aku ai lakou maluna o ke kai nan i i hookiwiwale i ko lakou home. Aia lakou e nanea ana i ka holo o ka moku, kuka malu iho la kona mau kaikuaana. a olelo ae la kōkahi i kekahi, "Ua loan i ko kaua kaikaiua ka wai o ke ola, aole lioi ia kaua, a no ia mea, e lilo ana ke aupuoi o kauA iaia nei, a e uele ana kaua, a e lilo atia ko kaua pomaikai i keia wnhi keiki." Na keia mnnao hoonaukiuki i hoonimau iloko o laua iho, a noonoo uui Inua i ka mea e pono ai ke haua aku i ko laua hanau muli. Uā hooholo lana o make, a o ka mea nae e hiki ai ke pepehi aku. ain malaila ko laua kanalua. Aia nae ia i*iua e hoohalua mau auu ina hc»ra a paa, pauhia loa iho la koiaua kaikaina i ka hiamoe nui kulipolipo, a ike ole ae l& oia i ka mea e hanaia'na. Kii malu aku la kou«i mau kaikuaana i ka wai oia, a ninini ibo la iloko o ka laua kiaha, a hoopihain iho la ke kiaha a ko laua kaikniua me ka wai kai. la lakou nei no i* ku i ke awa oke lakou nei b(nme, mikii niua iho ia ao ke kniki mnli i kahi o ka Moi, (ko lakou makuakaoe e waiho aua i ka mai)

kii pu ;tu t i kana kiuhn kai i inu iani e kona iq;ui kaikuaua, a bo«)ha- | inu uku la i ka Moi mo ka manao e oia 3 maikai mai e iike me mamua. Aia nae2 i ua Moi nei i moni ai i hookahi olopu^ 0 ke kiaha kai, o ka uawaliwali loa ihog la no ia a oi ae i ko ua la i hala, uo k«g awaawa o kela olopu kai i konio ai ilo-| ko o ua Moi ia. jj 1 Aia nae iua Moi nei e ailiili wale anag no kela kiaha kai, hiki mai la hoi mau kuikuaaua, a hoahewa aku la i k laua hanau muli. no ka hain i i ko makuakane. Hoikeike ae la laua i ke ki-| aha \vs»i ola, ai ae ia, ,{ Ua loaa ia maua| ka wai oke ola, a eia mni no i« f " a pa-| nee aku ia. Ia hoohainu ana aku no,ji |aoie i komo iea aku ka olopu wai ola i| ;moniia, aia hoi, haalele iho ia ka mai i| iko iakou makuakane, a emo ole, ola ae? la oia, a hoi hou mai ia kaikaika mai-g kai o kona kino. W Ao ua mau kaikuaana nei hoi, e^e g aku ia iaua a hoohenehene aku la i ko|| laua pokii. me ka oieio aku, "Ua ioaa;| jio no ka ia oe ka wai oia ; a e ioaas jhou ana hoi ia oe he haawina eha, aia niaua hoi ka olioli ; mai ponoa jloa no hoi paha, ina e makaala loa ou mau inaka, no ka mea, ia oe uo i hia- J; moe ai maluna o isu moku, ua kii maua i ko kiaha wai ola, a uinini iloko|| o ka maua kiaha, a hoopihaia kau kiaha;f me ka wai kai ; a iloko o hook'ahi ma-ja leahiki, e kii ana kekahi o maua ī ko iiine hoopalau, a lawe mai ianei. E lama ia oe iho, mai noho a kumakaia j| mai ia maua, no ka mea, aole e manaoioā ina ka Moi i kau ; a ina e olelo ahiahip ana oe i hookahi huaolelo, alaiia, e nia-H iee ana no oe, a ina oe e hoomau ana mn| ka noho malie, >1 tila, aia wale no mala-J ila kou pomaikai, a o ka mea e loaa akup ia maua. o kau ia e ai ai a e aahu ai hoi,| a hiki ;»ku ika hopena o kou mau la." | X o ka Moi hoi, ua piha loa oia i ka| huhu, me koua manao kuhihewa nae,| ua oiiumu maoli ia oia e kanakeiki rau*g li loa e inake, nolaila, na kauoha ae laj oia i kona Alo Alii, e akoakoa kokemai| iloko oka hora i oleloia. Ai ka akoa-1 koa ana mai o ka poe i kaheaia, ua waf*| ho mai ka Moi i kana oieio hooholo ; a| ma ka noonooia ana, ua hooholoia, e ki-I |)U maluia ua keiki aiii muli nei. | I kekahi la, oiai ua keiki alii nei el makaukau ana no ka hele i kahahai ho-| loholona hihiu, aia hoi, ua hoounaia ke-| kahi kauaka hahai hoioholona hihiu, e' ukaii aku mahope o ke keiki alii, a hiki' uia kahi kupono, e ki pu koke akuoia a make, mai minamina no kona ola. la iaua nei nae $ heie mehameha ana iloko o ka naheieheie. oiai ua kanaka ia' e makaukau ana no ke ki ana aku, aia| hoi, iiihia iho ia oia i ka manao kauma-| ha, noiaiia, ua ano e ae la kona mau helehelena. Ao ke keiki alii nae, ike mai ia oia ua ano e na helehelena o kona hoahele, komo iho ia ka haohao iloko! oua, a ninau aku ia ike kumu. Pane] mai nae uakanakanei, "Aole loae hiki ia'u ke hai aku ia oe ano." Pane hoa aku ke keikji alii, "Ua ike do wau i kou manao, aka. o ka oiaio nae ka*u i makemake ai, nolaiU, e hai mai ia'u me ka wiwo oie, anoa» o hiki paha ia'u ke ka« la aku ia oe." Hookiekie ae la ua kanaka nei i kona ieo, a i mai, "A l aohe no he mea e ae, aka, e ki aku ana au ia oe iiūo, uo ka mea, peia mai nei ke kauoha a ka Moi ia'o." A lohe ke keikl aiii no keia ieo, eehia iho la oia, a pane mai la, U E ola no au d ke kanaka hahai hoioholona hihiu aloha, eae m»ii oe e ola ab ! 'W wehe oo iu i kau kapa alii, a e haawi aku ia oe, (i e hnawi mai hoi oe i kou kapa ia'u, a peia wau e pakele ai t ka make, a pela oohoi oe e hala ole ai." Ko keia bou t>& ie koke aku kekanaka kauwa, no ka mea nalu no oia iioko iho ona, no ka hiki ole iaia ke ki pu aku. A mahope iho oko lada kaapo kap» komo aoa, hoi aku la ua kanaka nei i ke kukuakauhaie, a o ke keiki alii hoi, komo hohonu loa aku la oia iloko o ka uiuUau. ? +

He w-ihi w\i pukole uiaiiope koke ihoj| liiki mni ann he ekoiu muu ka.» ua hoo-f| pihaia me ua auku gul ; * :i uie na poha-r4 ku makamue loa i k;i Haloalii o ka Moi ** 110 kana keiki alii muli loa ; na na moi aiai ekolu ana i hana lokomaikai akn ai.ā He hoailona 110 ko lakou aloha i ke ke-|| iki alii iiana nloha ia lakou,oiui ko la-g kou mau aupuni pakabi,e kuapapaial ina e ke kaua ame ua mainoino a keg ihulau. I k.i hiki ana mai o keia mnu| uiakan i, olelo iho la ka moi iloko ihoa 3iia. "Ka malia kn paha ua pan naeā īna no kn'u in»u keiki a pau i ke kolohe,"9 \ kanikauiho la ua moi la 110 keia pepe-a 111 ana i kaua keiki. Aka. puoho kokel! mai la ke kanaka hahai holoholona v ki-|s | iiiu i hele pu ai, "Ke ola nei no ia ! No| ka mea, aohe i loaa iloko o ko'u naaul ka manao e hooko aku i kau mau kauo-S ha," ame kona hoopakele ana. Mn hel mea la ia wa, ua like me he pohaku laā i weheia ae mai ka naau kaumaha muiS )ka moi, a nolaila, kauoha ae la oia. el kuahauaia ma tia palena!j pau o komia tupuni ina e loaa kana keiki alii muli.« 3 hoihoi mai iloko o k» ohana alii. 1 Ia wa, o ke Kama Aliiwahine keia i| lioopalau ai iloko o ka Hale Alii knpuai nie ia nei, ke liuliu la ia no ka mare, al kauoha ae la e hanaia i alanui i haliiaā ine na gula alohilohi mai ka lepo mai »S i luna o kona hale alii. Olelo aku lal i>ia i kona man kahn, oka mea e piii pololei mai ana maluua o ke alanui gu-| la oia ka hoi kuu kane, a oia ka oukou| 0 hookipa mai ai ; a ina e pipa wale :ie| ana no, e manao oukou. aole in, a mail noho a hookipa mai, no ka mea, aole i»| oke kane oiaio. Ika hiki io ana maii ō ka manawa, hoomanao ae la na kai-i kuaana hao i ka pomaikai o ka muli. e| kii i'na wahine hoopalau nei a ko laua muli pokii i hoopalau ui. Hele io akn la ke kaikuaana, a i koua ike ana i ke alanui gula e moe ana i kahi o ke kama alii wahine, manao iho la i ka hilahihi ke hele aku malnna ona, a no ia mea, huli ae la ia ma ka lima hema o ke ala* nui, a holo aku la, aole hoi fua ke alanui, Aka ipia i hiki kino aku ai imna o na kiai kipakuia mai la me ka olelma mai, aole ooe ke kane a ke 'lii. Ke hoi wale la me ka mai he hilahila. laia nei hoi i hei nele aku ai, apa ae la k» hope iho e hoao hoi ia i kona kanaka ni. Ua like nae no me kona hanau |mua, i ka hiki ana aku no i ke alanui i ihaliiiaai i ke gula, pipa wale ae la no ma ke alanui e, e holo aku ai. laia i hiki aku ai i kahi o na kiai puka, hooleia mai ana. me ka oleloia mai. aohe o oe ke kane e kaliia aku uei, a pela oia i hoi aku ai i ka haie. Oiai hoi ke keiki alii muli loa e auwana hele qei i ka nahelenele, hoomanao ae la oia, ua kokoke e pan ka makahiki, a i kona mau kaikuaana i hoi nele aku ai, hiki kino aku la keia imua oka halealii o kana wahine alii hoopalau, a holo pololei aku la no maluna o ke $!anui i haliiia ai i ke gula, no ka mea, oa manao maoii no ia i kana wahine hoopalau, nolaila, aole keia i nana pono iho ike alanui, aka, hoio - aku la 00 maluna. laia i hiki aku ai ma ka puka hale. aia hoi, ua hemo e mai la, a na ke kama alii wahine ai opiopio pouoi maoli no i hopu kino mai, me kaj huaolelo, eia ka mea nana i hoopakele i kuu aupuni ame kaa maa pono aapani. Mahope koke ibo o ko laua mare 'na aia hoi, olelo aku ia ke aiiiwnhme i ke kane, ua huikaia mai kou makuakaue ia oe» a na makeinake oia 'e ike ia oe. Ia wa no. holo koke aku la oia malo na o ka 1)0 i ka hale alii o ka moi, a ha hai aku !a i ka mooielo o ke kamakaia ana a kona mau kaiknaana iaia, oiai oia e moe aoa, me ka oielo hooweliweli mai a kooa mau kaikuaana aole e hahai. 1 ko ka moi lohe ana i keia moolelo, ma pepehiia laua ioa e noho ana, aka, m kau e aku laaa ma ka moku, a ua hole aole i hoi mai. Pipi holo kaao.