Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 5, 30 January 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU, KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

Unukūa no ke " Kuol-oa " mai ha OUIq Pakt aika OUlo Haieaii. HELU 6.

AKA, kakaii nae oia o ka lohe pono ia mai, a i ole o ka hiki hou mai ia hoi o Vaifu, oiai he manao loa oia e ninau aku, i hoopaa kokoiu'i kona kuhihewa, mamuii o kana mea i noonoo e ai, mahope iho o ko Yaifu hoi ana aku, aoie nae o Vaifu i hoi hou mai,a hiki waie i kona kauohaia ana aku.

Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau hora mai ko Vaifu hoi ana akn me na ioie ana i kuai ai, a oiai o Niu Fona e holoholo ana me kona kahiko nani, ua ike laula ia ae ia oia e ko ka hale koa a pau, a o ka poe i ike mua ole iaia, ua mahalo mai la iakou, a 0 ka poe i ike mua, mahele lua iho la ko lakou mau noonoo, aka, aole nae he huaolelo moakaka e hiki ai ke hoopuka ae, no ka mea hoi, na Binigo no kela, a na Sinigo no hoi keia, a hookahi wule no mea pono ia laua, o ka noho iike, a na kekahi ka olelo, e hooiohe kahi, a peia laua e pono ai, aka, ina kekahi o laua e hoala ana i ka manao kue, aoie iaua i iko i kahi a ka hapanui e hio ai, aia malaila ka pilikia loa, no ka mea, o ka lahui e noho mai nei f aole no i haliamahi ioa mamuii o ka Moi e noho nei, a o kekahi poe aole no paha lakou i poina i ka hooitianao ana no Niu Fona, a ina paha lakou e lohe ana, eia o Niu Fona iwaena 0 lakou i keia inanawa, aole anei lakou e ala like mai ana me na naau aloha a me na lima kokua, a o kona hopena, he mea maopopo ole ia ma ka hoike ana aku i kona oiaio maoli, noiaila, he mea pono ia kakou ke noho me ka maluhia, aoie hoi me ka waha n waie aku, e ai kakou a e inu hoi, a e noho hoi i kahanohanoa ke aupuni i .haawi mai ai ia kakou, a o ka hoopuka auai na olelo hoino i kekahi aoao, mai noho a hapai kekahi i ka noonoo ana peia, o lilo auanei kana oielo i kaula kaawe nona e make ai, a owai ka mea e hiki ke kuai j aku i hoihoi hou ia mai kona ola ? Nolaila, i "E uumi malie iho, Uo|to e nuoulu ui, ?r a na ka uiia o na pomaikai e hoike mai ia kakou, no ka mea. o kekahi poe, ua mahalo lakou no ka Moi e noho ana ia wa, a o kekahi poe, ua hoowahawaha lakou, no kona hoopauana i na kanawai kahiko, a ae aku la i ko na wahi a pan o ke ao nei, e komo mai me ke keakea ole ia. Aka, o Niu Fona, aole no oia i hoahewa, ina la hoi he hana ka ke kaikaina no ka pono. Ma ka ina ae o ka la oka noho pu ana o Niu Fona mo Yaifu, ua nui wale ka poe i hele mai a hoonioaninau iaia, a ua hahai aku no oia e like eae na mea i kamaiiioia makeia Helu, aole oia i haku hoa ihe i kekah» manao no kona kaena ana iaia iho, tka, aa noho no oia me ka haman, aole hoi me ka tii*o a pupuaho!u,aka, ua noho no oia me ke akahai, a hiki wale i ka la o kona kaikaiia 1• / » ana a noho maluna o ka noho alii. Ma keia ia, oa hiki aku ka lohe imua oka Moi, e i ana, Ei ae kou kaikuamnVūa hiki mai, o ka elaa keia o ka U o ka noho ana maloko nei o ka pakaua, a aia oia ke noho pa la me Vaifa ma ka hale koa, a e heie mai ana paha oia ma kmia auina lae ike ia oe, xu> ka maa, haalele aku oei makoa, va makaokau loa oia up ka hele mw, a i hakaiia |rale no paha, no ka paa ole o ke paina ana ma ka hora 2. Aia nae i ka lohe ana o ua Moi nei, paoA mai la oU me na haaoUlo ano % a me he Mo makee kona ika nolio alii, me kona kuhihewa paha, na holiamahi na mea a paa mamuli ona, nolaila,

hoopaka mai U oia, "Aole o'a kaikua-

aoa i koe e ola nai { keia maoawa, oa make e no ia mamna o ka make ana o ko makoa makuakane, a he elaa wale oo maaa e ola nei i keia manawa, owau ma ka noho Moi, a o kuu kaikualiine nei no ko'a hooilina, a oia no ko oukoa aiii i keia manawa, a o na mea a paa ana e hana ai a e hooholo ai paha, o ka hooko wple aka no ka'a, aka, i keia la, ma ieo'u ano Moi, a makua hoi no oukou a pau, a mamuli o ka mana o ka'u olelo, ke hoolaha aku nei au ma ke akea, ina oukou e lohe ana i kekahi mea, he kaikuaana oia no maua, e hopa koke ia oia a me ka poe i hui pu mo ia, a e lawe kokeia ko lakou uiau ola me ka hooko* lokolo oleia. ,,

0 keia olelo kukala alii, ua kaulana j ae la ia maioko o ka pa kaua a pnni, a laulaha aku la ma na wahi a pau o ke anpuoi, a o ka poe i hooia i keia, ua ala like mai la lakou me ka makaaia, e hoolono ana, a e hoolohelohe ana ma kahi e loheia ai, nolaila, ua hakiloia na wahi a pau, a ua ala iike mai kekahi poe, e hooiaio i ka olelo hoolaha alii, no ka mea, aoie iakou i poina ika hoomanao ana no ko Niu Fona naiowale ana no kekahi mau makahiki loihi,a ua manaoio ia no hoi e na mea a pau ua make, a nolaila, aoie lakou i hoomaopopo no na mea i oieloia mai no Niu Fona, aka, koe nae ko iakou hoole ana i ka wa a lakou e ike maka ai. O ka mea humuhamu lole nae, aole no i pau kooa kanalua, ua kauoha oia ia Vaifri e hele mai im'ua ona. Aia nae a hiki mai o Vaifu, a mam'uli o na hooniele ninau aua a ka mea humuhumu, ua hoike mai o Vaifu rae ka i mai, He oiaio, ua hiki io mai no o Niu Fona, a aia oia ke noho pu mai nei maua, a nona na loie a'u i hele mai ai e kuai, a ua aie loa au iaia, no ke kapono ole o kona kulana i ko'u wahi rumi koa, a ua aie loa ia au i ka hiiahila nona, a na olnolu ia hoi ko'u manao, no ka manaoia e hoi aku i ka Haleaiii me ka Moi, mahope iho oka pau ana o ka hora 2, aka, hiki aku nei ka iohe i ka Moi, mai kekahi mea mailoko aku nei o ka haie koa, no* laiia, ua hoolaha akea ae oia ī kana oleio hookae i ku i ka weliweli, nolaila, ua hoopan maua i ka manao no ka hele ana aku e ike, a ke kali wale nei no i ka hi* ki m&i oka make. I aku ka mea humuhuma lole, Pela no au i hoomaopopo iho ai, no ka mea, o kela mau lole a'u i humuhumn ai, aoie no ia i knpono no ke kulana e like me kou, no ka mea, o kau wahi loaa, aole no ia i kupono no ke kuai ana ia mau kapa, nolaila, o keia mau lole a'u i humuhumu ai, no ka Moi no ia, a pela wau i haupu ai, ua hiki | mai o Niu Fona, a i oie ia, uahoi ae nei !la ka Moi, a ke noho pu mai nei la me oe, & nona la ia mau lole au i heie mai | nei e knai. E loaa ana ka ia oe ka po- | maikai, a o oe ka o kakou ke lilo ana i | mea nui ma keia hope aka ; heaha la hoi kana, o na lole a kaua i knai ai, ke makana wale nei no aa ia oe me ke kumnknai ole, aooa daia an i hoolilo mai ai no keU maa lole, eia mai no ia, me ko'u lawe ole ae i hookahi keneta, a o ka pomaikai e loaa ana ia oe ma keia hope akn, e hoomanao mai oe ia'a, i hoi aku ai au a noho kanaka malalo ou, a i haaleleia ai e a'u keia hana luhi.

Laha ae U ka olelo hoolaha Alii, hele ianla mai U a lohe o Niu Fona, koiou iho la oia ilalo a knln iho la kooa mao waimaka aloha, a pnana ae ia paha i keia mao wahi hoa olelo ; u Wehe i ka piko U e ka hoahanau," no ka mea, o na olelo a ka Moi, na iohe akea ia ma na wahi a pan, ma kona ninaninan ole mamoa»* iMopopo U boi ka oiaio a me ka ole. I ka lohe ana no bm o na mea a pau, eia o Nin Fona ma kahi o Yaifu, na he> 1e nui mai lakou e ike maka i ka oialo, a i ko Ukon ike ana, na piha loa lakoo i ka olioli, a hooho ae U me na leo nni, a piha loa ae U ka pakaoa i ka haowalaau, heie akn U ka lohe a hiki imoa o ka

Moi, mka, aole nae ia be niea e loli ae «*i

kona maoao, a hoihoi hou mai i kana olelo maa, aka, kupaa loa oia maiuna o o kona maaao kuhihw a hiki waie i ko« oa hopu pio ia ana.

Ala like mai la namena paa, a huiiamahi aku la mahope o Niu Fona, a koe wale aku ia no o na koa kumau a me kekahi poe nuku mahope o ka Moi, a ua ikē no ua Moi nei, ua hapa loa ka poe >ma kona aoao, aka, hapai no oia i ke kaua, a nana no i alakai aku ma ke kahuā kaua, a no ko Niu Foua aloha i kona kaikaina, ua haawi oia na Yaifu ke i alakai ana i ko laua puali, no ka mea, | ua menemene oia ke ike aka i ka hauie ; ana o kona kaikaina imaa o na lima o kooa aoao, aka nae, mamaa ae o ka heie ana o ka iaina kaua, ku mai la o Niu Fona a i mai, No ko ? u noonoo mua ole ma keia ano, aole no hoi o'u manao, ma keia ano e loaa ai ia'u ka noho alii, a ma keia ano no hoi e loaa ole ai ia T u ka noho alii, aka, i hoi mai nei no au e noho kaoaka aku malalo o kuu kaikaina, ama kaoa mau hana a ma kana maa hooanauoa a pau, e lawelawe ana no au me ke | kanalua oie, no ka mea, ua ike no au, o ka hanohano a me kona lilo ana i makua no ka lahui, ua lawa like maua ma ia ano, a o na mea a pau ana e noonoo ai, a hoopuka ae, e ae aku ana no au ma ka mea hiki, aka, ma kahi a*u i ike aolo e hiki ana, e aiakai no au me ke akahele, aole me ka pupuahuiu e like me keia ike nei, a keehi loa mai la ia'u i kona hoahanau ma ke ano makee aupu* paha, me koua manao, o ke kumu ia o ko'u hoi ana mai, aka, peia no, ke haule aku nae oia i ka make e like me ka makuakane o maua, aiaiia, e ili io mai ana no ke aupuni maluna o'u, aka, ina hoi au e make e mamua o kana make ana, aiaila, e iii aka no ia i ke kaikuahioe o mauB, aka, o ka loaa ana o ke aupuni ia'u ma ka lima ikaika, he mea kaumaha loa ia ma ko'u noonoo ana iho, a pela no hoi paha ia oukou, no ka mea, e haule ana kakou iloko o ka poho o ko lakou la lima, a e haule ana hoi lakou ia ma ka poho o ko kakou linia, aka, o ka loaa ana o ka lanakiia, ua huna ioa ia'ku ia mea, aka, ia kakou i keia la, ke ike aku nei au, ke pii mai nei oukou i ka mahuahua loa ana, noiaila, ke hiiinai nei au maluna o oukou, me ke kupaa o ko'u manao, e loaa ana ia kakou ka lanakila i keia la, nolaila, iua e ioaa ana ia kakou keia mea huna, (iaoakiia) alaiia, ke nonoi nei au ia oukou, e malamaia ke oia o kuu kaikaina ma ka poho o ko oukoa man lima, a e hookun aku no hoi iaia me ka ianakiln, no ka mea, aoie paha oia i ike i kana mea e manao nei, no ka mea, ua hoolaha akea ae oia me ke kuhihewa.

Aia nae i ka hiki ana o na aoao elna ma ke kahna kaua, aia hoi ka Moi ma ke poo o kona pnali, a o Vaifa hoi ma ke poo oko Nin Fona pnali, aka, i ka wa no o na koa o kela aoao i ike mai ai ia Niu Fona, haalele koke iho la Ukon i na mea kana a me ko lakon pnaK, a hele mai U e lnln lima aioha me Nin Fona, a he kakaikahi loa i koe akn ma ko ka Moi aoao, nolaiia, emi hope akn U ua Moi nei a me ka poe a pan me ia, a puka aku la mawaho o ka pakana, a imi akn la i ko lakoa oia maloko oka aina palahalaha o Kina. A o Liu Fata hoi ko Una kaiknahine, lohe mai U oia na pio kona kaiknnane Moi, heie naananwa akn laowime kam kaowa wahioe, a pnka aka U mawabo o ka pakana, a imi ako U i ko U«a oU a noho pu me ka poe wahine kane ole, no Ukou na haie i knknlnia maloko o ke kai, he poe lakon e noho mao loa ana malaila, a o ka Ukon poe keiki, na kapaia he ft kinikakai, w oia hoi he poe keiki aole i ike ia ko lakon poe maknakane, a na piha loa ka moana ia ano t a maUila o liu Fata i noho hoopiliwale ai, me kona malama bo nae i kona malnhia, a hiki wale i kooa loaa ana ia Kale Yina, a Uwe ae U iaU i wahine nana*