Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 23, 5 June 1875 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Buke XIV. HELU 23 HONOLULU, POAONO, IUNE 5. 1875.  NA HELU A PAU 705

E Pau na Pupupu Kahiko!

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

---- A ME ----

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S.G. WAILA MA!

---- KIHI O----

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA! ae like ka nui me ka makemake.

LAAU NOUAIKI!

NA LAAUKAOLA,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA HELE,

NA KUA,

AAHO,

AAHO LIILII,

MOLINA, &e

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Paka Hale, o na ano a pau,

Na Paka aniani, o na ano a pau,

Na olepelepe Paka, o na ano a pau.

Pepa Hale me na lihilihi.

NA LAKA PUKA

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII

NA KUI NAO

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

PAAKAU Helu 1,

O PUULOA.

E lawe wale ia no na mea i kuai keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea a kuai mai, ina ma ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

Aia maanei ke Keena o ka MOKUMAHU "KILAUEA,"

L. MARCHANT, KAPENA.

S.G. Waila ma.

696 3m 709

NO KE

KANAKA LAWAIA!

KE KUMU O KA POMAIKAI.

Unuhiia no ke Kuokoa, mai ka Buke Arabian Nights mai, a i ka Olelo Hawaii.

KA PAU ANA O KA MOOLELO O KE ALII HELENE -- NANA KUHINA-- ME KE KANAKA NAAUAO DUBANA.

HELU 6

            E KE Alii, wahi a ke Kanaka Naauao, o kau uku iho la anei keia e haawi mai ai iaʻu? a e haawi mai ana anei oe i ke ino no ka maikai? Olelo aku la ke Alii ia ia me ka leo huhu, Aohe mea ikaika e ae nana oe e hoopakele aku i loko o keia wa, e pono oe e make me ka hakalia ole.

            I ka lohe ana o ke Kanaka Naauao i keia mau huaolelo, hoomaopopo lea ihola ia no kona make, no laila, kulou iho la oia ilalo me ka naau ehahea, a uwe ae la me ke kaumaha me ka minamina, no kana mau hana maikai i hana aku ai maluna ona.

            Alaila, hele mai la ka mea nana e hooko i kona make imua ona, a papalu ae la i kona maka, a unuhi ae la i kana pahi kaua, a ninau aku la i ke Alii, O ka manawa anei keia e hooko ia ai kona hopena.

            Ia manawa, uwe ae la oia me ka ehaeha nui, a olelo hou ae la me ka leo nawaliwali, E hoola mai iaʻu, a pela hoi ke Akua e hooloihi mai ai i kou ola ana, e hooki hoi i ka pepehi ana, a pela hoi ke Akua e hoopakele mai ai ia oe. E haawi mai ana anei oe iaʻu i ka haawina o ke ino e like me ka moo kerokedila? Heaha kona ano a pehea hoi kona moolelo? Pane mai la ke Kanaka Naauao Dubana, Aole e hiki iaʻu ke hoike aku ia oe oiai au iloko o ka pilikia nui, aka, ke noi haahaa aku nei au ia oe ma o Alahe la, e hoola mai iaʻu, a pela hoi ke Akua e hoopakele mai ai ia oe.

            Aia nae, ku mai la kekahi o kona mau alii a noi mai la me ka i ana, Ke noi aku nei au ia oe e ka mea hanohano, e pono e hooili ia mai kona koko a me kona make ana maluna oʻu, oiai, ua ike kakou a pau i kana mau hana, oiai aole oia i hana i kekahi hewa, a i kekahi mea e ae paha i kupono ole i kou makemake e ke Alii, ua ike no hoi kakou a pau, ua hoola mai oia i kou mai, ka mea a kou poe kanaka ponoi i imi ai me ka hiki ole.

            Ia wa, pane mai la ke Alii, Aole i maopopo ia oe ke kumu o koʻu pepehi ana iaia, he oiaio, ina wau e hoopakele aku ana iaia, alaila, o koʻu ola ana ke lawe mua iaa mamua o ka hookoia ana o ka mea a koʻu mau aa-koko e koni nei; no ka mea, ua hoola mai oia iaʻu ma kekahi mea aʻu i paa ai ma kuu lima, a e make auanei hoi au ma kekahi mea aʻu e honi ai, a ke lia nei koʻu kino me ka makau, o hooko io ia auanei kana mau mea i manao ai noʻu, a loaa hoi iaʻu ka make mainoino; oiai, ke ike nei au he kiu oia, a ua hele mai oia ianei e lawe aku i koʻu ola, a nolaila, ke manao paa nei au e lawe koke ia kona ola i keia wa, alaila, noho iho au me ka maluhia a me ka oluolu. A pane hou ae la ke Kanaka Naauao i keia mau huaolelo, E hoola mai iaʻu, a pela hoi ke Akua e hoopakele mai ai ia oe, a e loaa no hoi ia oe ka pomaikai.

            Aka, ua manaoio loa nae oia no kona make, oiai, o kana mau huaolelo mihi a pau ua lilo ia i mea nana e hookokoke aku iaia i ka oi o ka maha o ka pahi kaua e ke akua lapu, wahi a ke Kanaka Lawaia, alaila, pane hou aku la oia i ke Alii, Ina he mea hiki ole ke hoopaneeia koʻu make ana, ke noi haahaa aku nei au i kou lokomaikai nui e ke Alii, e oluolu mai iaʻu e hoopanee iki ia kou make ana, i hiki ai iaʻu ke hoi ma koʻu hale e hooponopono ai i kaʻu mau mea makamae, a me aʻu mau buke kauka, a i hoakaka aku ai hoi au imua o koʻu mau makamaka i koʻu wahi e kanuia ai mamua o ka lawe ia ana aku o koʻu ola, a aia hoi mawaena o kaʻu mau buke kekahi buke waiwai loa aʻu e manao nei e haawi makana aku ia oe e ke Alii, i hiki ai hoi ia oe ke malama ia buke mawaena o kau mau buke makamae.

            Heaha! wahi a ke Alii, na mea kamahao oloko o ia buke? Pane mai la oia, Aia maloko ona na mea i hiki ole ke hoakakaa heluia, a o ka waiwai nui nae a keia wahi buke, oia no keia, aia i kou wa e oki ai i kuu poo a moku, alaila ina oe e wehe ae i keia buke, a helu aku a loaa ka aoao ekolu, alaila, heluhelu iho i na lalani olelo i kakau ia ma ka aoao hema, a ia wa no hoi e kamailio mai ai kuu poo i kau mau mea a pau e ninau mai ai.

            No keia mea, ua hoano e ia na helehelena o ke alii, a ku ae la ia me ka haalulu no ka piha i ka hauoli no keia mea kamahao, a olelo aku la, E ke Kanaka Naauao, i koʻu wa e oki ai i ko poo a moku, e hiki ana no anei ke kamailio mai? Pane aku la oia, Ae, e ke Alii; a o keia he mea kamahao loa.

            Alaila, hoouna aku la ke Alii iaia me ka paa i na kiai, a iho aku la oia i kona hale, a hooponopono iho la oia i kona hale, a hooponopono iho la oia i kona mau waiwai a pau ia la, a ma kekahi la ae, ka wa hoi e hookoia ai kona make ana, pii aku la oia iluna o ka hale hookolokolo, a pii pu aku la no hoi na Alii, na Kuhina, na Puuku, na Hope a me na alii koukou o ka aina a pau iluna, a ua like ka hale hookolokolo me kekahi mala pua ka hele a ulu wehiwehi.

            I ka wa i komo aku ai ke Kanaka Naauao, hoike aku la oia iaia iho imua o ke Alii, e paa ana me ke kau wahi buke kahiko a me kekahi ipu hao uuku i hoopiha ia me ka pauda, a noho iho la oia ilalo a olelo ae la, E oluolu e lawe mai kekahi mea i papa laau nui. A lawe ia mai la imua ona kekahi papa laau nui, a ninini aku la i ka pauda iluna o ka papa, a hooponopono iho la i ka pauda a pono, alaila pane ae la oia i ke Alii, E paa oe i keia buke, me kou wehewehe ole i kona mau aoao, a hiki i kou wa e oki ai i kuu poo a moku; i ka wa e pau ai o kau hana ana pela, alaila, e hookau iho maluna o keia papa laau nui, me ke kauoha aku i kekahi mea e kaomi iho ilalo maluna o keia pauda, alaila e paa auanei ke kahe ana o ke koko, a ia wa koke no oe e wehe ae ai i ka buke.

            I ka pau ana no o ke kamailio ana a ke Kanaka Naauao i keia mau mea, ke kauoha koke ae la no ia o ke Alii e oki ia kona poo, ia wa unuhi ae la ka ilamuku i kana pahi, a me hookahi hauna mai kaha pahi kaawale aku la kona poo mai ke kino aku, i ka moku ana o kona poo kauoha ae la ke Alii e kaomi iho ilalo, ua hooko ia no hoi e like me kana kauoha. A ia wa wehe ae la oia i ka buke, aka nae, ike iho la oia ua hoopipili ia kona mau aoao a paa loa, ia wa hooma-u ae la oia i kona manamana i kona waha, a wehe ae la i ka aoao miua, i ka pua a me ke kolu, aka, aole nae i hemo mai lakou me ka oluolu, e like me kana mea i manao ai. Ua wehe ae la oia eono mau aoao a nana iho la ma na aoao a pau, aole nae i loaa iaia kekahi mau huaolelo i kakau ia maluna o lakou. Ia wa olelo aku la oia i ke poo o ke Kanaka Naauao, Aohe he wahi huaolelo i kakau ia maluna o keia buke. Alaila, pane mai la ke poo o ke Kanaka Naauao, E huli hou aku am kekahi mau aoao. Ua hooko aku la no hoi oia e like me ke kauoha, aole nae i liuliu, ua holo koke ae la ka ikaika o ka laau make a puni kona kino holookoa, no ka mea, ua hookomo ia ka buke me kekahi laau make; ia wa hina aku la ke Alii i hope i hooho ae la me ka leo nui, Ua komo iloko oʻu ka laau make a ua puni kuu kino holookoam auwe! auwe kuu make. Ia wa no i pane mai ai ke poo o ke Kanaka Naauao, Pela iho la e loaa ai ka hoopai kupono maluna o ka mea imihala wale i ka mea hewa ole, a pela hoi e loaa ai ka make mainoino i ka mea hoopaakiki. I ka wa i pau ai ke kamailio ana a ke poo o ke Kanaka Naauao, ia wa no haule aku la ke Alii ilalo a make loa iho la.

            Maanei kakou e ka poe heluhelu e haliu ae ai a e nana no ko kakou kumu o ka pomaikai, oiai ua ike ʻia no kakou i na mea e pili ana no ke Alii Helene puni wale i na olelo pahele a kona Kuhina imihala a puni hanohano, aka, aole e lanakila ka mea hana hewa ma kana mau hana a pau. Nolaila, e na makamaka, mai noho a lawe i ke kulana o ke Kuhina, aka, e malama me ka manao maikai piikoi ole i ke kulana i loaa ia oe, oiai, o ka moto o ko kakou nei kaao, oia no keia, "mailoko mai o na mea liilii i loaa ai he mea nui," pela no me ke kulana i loaa ia oe, mai ka haahaa mai no ia a kau loa aku i ka puaneane, nolaila e lawe like kakou a e malama.

            ANO E ka uhane o ka po, wahi a ke Kanaka Lawaia, ina i hoopakele ke Alii Helene i ke Kanaka Naauao Dubana, pela no ke Akua e hoopakele mai ai iaia, aka, ua hoole nae oia ia mea, nolaila, ua lawe aku ke Akua i kona ola, a o oe hoi, e ka uhane o ka po, ina no hoi oe i hoolohe mai i kaʻu mau olelo, pela no hoi ke Akua e hookuu aku ai ia oe, aka ua kau nui loa nae oe no koʻu ola, nolaila, ke hoopaahao nei au ia oe iloko keia omole a hiki i kou la e make ai; me kuu hoolei hou aku no hoi ia oe i loko o ke kai. I kona lohe ana i keia mau olelo kuo-o a ke Kanaka Lawaia, hooho ae la ka Merida me ka leo nui, Ke hoohiki aku nei au imua ou ma ka inoa o Alahe la e ke Kanaka Lawaia, aole oe e pepehi mai iaʻu, aka, e kala mai iaʻu ma ke alanui o ke aloha, a aole hoi oe e hoomauhala no kaʻu mau hana ino i hana aku ai maluna ou, no ka mea, ina ua hana ino aku au ia oe, e hoike mai oe iaʻu ma ka maikai, e like me ka olelo ao, --- O oe e ke kalahala a puuhonua hoi o ka mea hana hewa, o kana mau hana lokoino a pau ua lawa ia nou, aole oe e hoike mai ana iaʻu i ke ino e like me Imama ia Ateca (uapepehiia oia e Imama no kona hoomaikai ole ana aku i kona akua oiaio ole, oia hoi ke ahi.)

            Pehea ko laua moolelo, wahi a ke Kanaka Lawaia. Olelo mai la ka uhane o ka po, Aole e hiki iaʻu ke hoike aku i ko laua moolelo oiai au iloko o keia omole, aka, ina oe e hookuu ae iaʻu alaila, e hoike aku no au ia oe i ko laua moolelo.

            Alaila, olelo mai la ke Kanaka Lawaia, Aole e pono iaʻu ke hookuu ae ia oe i keia wa, nolaila, ke manao nei au e hoolei ia oe iloko o ke kai, a oia hoi kou wahi e noho ai, oiai ua haule iho au malalo o kou mau kapuai wawae, a noi haahaa aku ia oe e hoopakele mai iaʻu, aka nae, aole nae oe i maliu mai, oiai, aole au i hana i kekahi mea e kue ana i kou pono, aka, he maikai wale no, oia hoi koʻu hookuu ana ae ia oe, mailoko mai o kou wahi paa, a no koʻu ike ana aku i kau mau hana, ua hoike mai ka manao iloko oʻu, ua manaopaa oe e lawe aku i koʻu ola, nolaila, ke hoike aku nei au ia oe i ke kumu o koʻu hoolei hou ana ia oe iloko o ke kai, i hiki ai iaʻu ke hoike aku i na kanaka a pau e hele mai ana ianei i kou moolelo a me kau mau hana i ka mea a mau mea paha e manao ana e hookuu ae ia oe, me kuu papa aku no hoi ia lakou, i wahi e hoolei hou ia aku ai oe, a pela hoi oe e noho ai a hiki i ka hopena o ke ao, i ike ai hoi i ka ehaeha mau loa. (Aole i pau)

NA KUMUMANAO

E KI A PAA

            O ke Ki, oia wale no ka mea e wehe, a pani o ko ke kanaka mau pomaikai ma ka honua nei; i mea e malu ai, ua ike hoi kakou, aohe hookahi wale iho no ki nana e hoopaa i ko ke kanaka mau waiwai. Aka, he nui na ki, he ki keleawe. he ki hao, a pela aku, he ki nunui, a he ki liilii, e like me ka nui o ka waiwai o kekahi kanaka, a aupuni paha. Pela hoi ka nui a me ka ikaika o ke ki nana e hoopaa i kana waiwai i mea e malu ai; aka hoi, he mea makehewa wale no ia kakou ke hilinai aku i ka mana a me ka ikaika o ke ki, ina ua nawaliwali mai ka waihona o ko kakou mau waiwai. Oia hoi ka pahu lole, pahu dala, hale kuai lole, hale waihona dala, a me kekahi mau mea e ae i kupono no ke ku ana a paa; Nolaila, ina ua ratio like ka ikaika hoomalu o kei mau mea elua, alaila, ua malu ko kakou mau waiwai, he kahua holo no na pomaikai o ke kanaka. A e ninau iho paha auanei oe: Heaha na ki e malu ai ko ke kanaka noho ana?

            I. O ke aloha oiaio ke ki e paa ai ke kane me ka wahine. O ke aloha oiaio, he kaula gula ia mawaena o na mea elua, e laa ke kane i kana wahine, na wahine hoi i ka lakou mau keiki, na keiki hoi i ko lakou mau makua. Alaila he ki io no ia nana e hoopaa ia lakou a pau; aka hoi, ina aole i kaulike ke aloha o kekahi me kekahi, aole no e paa ke ki o ke aloha oiaio, oia hoi, ina ua huhu ke kane i kana wahine, na makua no hoi i ka lakou mau keiki; he mea akaka ia kakou ke nana aku no ia mea, oia keia, aole e paa ke ki o ke aloha oiaio, no ka mea, ua pii ae la ke kai o kahi kane i kana wahine; a hele aku la i ka puni a ka lealea, i ke kolokoloau a ka makemake, e ake no paha a pau pulu i ke ana pani a Lunaloa, i ka ua mea o ka makemake i na hana o keia ao. E ka mea e hele mai ana ma ia mau mea, e akahele oe, no ka mea, o kou hoomaka ana ia e hei i ka upena a Satana, a nolaila ke kauleo aku nei ia oukou e oʻu mau makamaka o Lahaina nei, na hoa luhi hoi o ka ike. E ki a paa na kane i ka lakou mau wahine, na wahinehoi ka lakou mau kane. E ninau mai paha auanei oukou: I aha ai? Haina; i maluhia a maikai hoi ka ohana, a i ole hoi e hilahila wale i kekukala waleia ma na nupepa, me ka olelo ana iho: "Aole e hoaie mai kekahi i kuu wahine mare ia mea, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia iaʻu a ua hele aku la i ka huelani a ka manao, a aia me kona wahi noho kapae."&e

            No ke aha mai keia? Aole i ki a paa na kane i ka lakou mau wahine i ke ku\i o ke aloha oiaio, no ka mea, ke olelo mai nei o Solomona, "aole e mokuhia ke aloha i na wai kahe he nui," Ina pela, pehea kekahi mau aupuni e noho nei? Aole anei o ke kuikahi ana o na aupuni me kekahi aupuni, he mea ia e malu ai, aole haunaele, aole kipi aku a kipi mai i mea e pilikia ai ka ohana. Oia no: ina io pela, o ke aloha oiaio ke ki e paa ai ke kane i ka wahine, ua malu ko laua noho ana, a ua malu pu me ka ohana, aole e kaulana ma na mea e poino ai.

            II. O ka olelo a ke Akua ke ki e paa ai ke ea o ka aina i ka pono. O ka olelo a ke Akua, he Lene hoonui ike no ia, ka mea nana e hoomoakaka mai i na naau hewa o na kanaka naaupo a me na kanaka naauao no hoi kekahi, no ka mea na ka olelo a ko i hookumu i na pomaikai o ke kanaka, a nana no hoi i hoomalu aku i kekahi mau aupuni a me kekahi mau lahuikanaka no hoi kekahi; oiai, i ke au o na kupuna i hala aku la, aole lakou i ike i ka pono o kela a me keia a lakou i hana ai, aka i ka hiki ana o ka olelo a ke Akua, ma Hawaii nei, eia oe ua maluhia, a ua holo ma ka naauao a me pono Karistiano. O oe kekahi aupuni ma ka holomua i ka naauao a me ka maluhia. Oiai o ka olelo a ke Akua, he mau hoku olinolino no ia ma ne waha o na kapunapele, me ke kula leo ana i ke anaina halawai, a ma kekahi mau aupuni e ae, ke ki hai nana e kaohi i ka holomoku ana iloko o ka hewa, aole hoi oia wale, o na ua kanawai o ka Haku a me ua kanawai o ka aina kekahi mau ki nana e hoomalu i ko ke kanaka mau waiwai, no ka mea, na keia mau ki i kaohi, a i hoopaa i ka waiwai o kekahi mau aupuni. Pehea hoi waiwai anei kekahi kanaka, o aupuni paha, ke nele i keia mau kanawai? Ke haole mai nei oukou, me ka olelo iho, aohe e maluhia na waiwai ke nele i ka ike ana i na kanawai o ka Haku a me na kanawai o ka aina, kekahi noi o na koo e ulu ai ka lahui. A nolaila na keia mau mea elua i hoomalu loa a i hoopaa ina pani o ko ke kanaka mau waiwai. O ke ki e paa ai ke ea o ka aina i ka pono, oia ka olelo a ke Akua. E olelo mai paha auanei oukou ma ka lima kakauna kekahi poe e hoopaa mai nei i ko lakou mau waiwai. E ka mea e olelo ana pela, e akahele iho oe, o komo aku auanei oe i ke kipuka alukahi a ka nahesa, ka moohoowalewale nui o keia ao, no ka mea, o kou malama ana i na kanawai i haiia ae la, ke ki no ia e komo aku ai i ke awa lai o ka lani. ka Paradaiso hoi, kahi noho o ko kakou mau uhane, ka pakaua hoi nana e pale aku i eaemi, a nolaila, o ka olelo a ke Akua ke ki e paa ai ko ea o ka aina i ka pono.

            III. E ki a paa a e malama pono i na ki. He oiaio, o kou malama pono ana i na ki pahu, a me na ki hale, kahi hoi i waiho ai ko kakou mau waiwai. Pela no oe e malama au kou mau waiwai, no ka mea, o kou malama pono ana i na ki i hoopaaiaʻi, oia ke kumu e pomaikai ai, a me ka noho oluolu ana o kekahi poe, ma kou malama pono ana i na ki i hoopaaia ai ma na mea kupono no ke ki ana. he hoike ana mai la, he kanaka kupono i ma ka noho oihauaʻna, a i ole ia, he kanaka kupono ma ka malama waiwai i haawiia iaia, a no ia mea, o ka hoolohe a me ka malama ana i na kauoha i haawiia ia oukou e oʻu mau makamaka, he ki no ia nana e hoopaa ia oukou ma na hana kupono, a kaulana ka inoa ma kela wahi keia wahi o ka aina, no ka malama pono ana i na ki i hoopaaia ma na mea kupono no ka hoopaa ana. Pehea hoi, waiwai anei kela kanaka a me keia kanaka ke waiho wale aku i na ki ma na pahu, a ma na laka puka hale kuai lole paha? Ke puana mai nei pukou me ka lokahi o ka manao. Aole e waiwai, no ka mea, ua hoohemahema oia i na ki kahi o maluhia ai a pomaikai ko ke kanaka mau waiwai, a nolaila o kau malama pono ana i na ki, ke kahua no ia o na pomaikai. Pehea hoi keia, pono anei ia oukou e oʻu mau makamaka, ke hele i ka naauao, a loaa, alaila, haalele me ka manao he wahi mea iki ia? Aole, no ka mea, o kau malama ana i na ki i hoopaaia ma na laka pahu dala, a laka puka hale kuai lole paha. Pela au e malama ai i ka ike, a me ka naauao, kekahi o na ki e loaa ai ka waiwai, aia no a loaa ka ike a me ka naauao maoli, oia no kekahi mea nana e hookele oukou. E ki a paa e malama pono i na ki me ka hemahema ole. A nolaila, e oʻu makamaka o Lahaina nei, a me na hoaloha hoi o ke Kulanui, E ki a paa i ka naauao, i loaa na pomaikai ma keia hope aku,

D W KEALOHAPAUOLE.--- Lahainaluna.

[ Ua haohao loa ia makou i ka inoa pololei o ka mea nana i hai i keia kumumanao ma Wainee, Lahaina; oiai, ua hoike aku makou ma ka hola 20 o Mei 15, 1875. i ka papa hoonohonoho o na hana o ka la 6 o Mei ma Wainee, ua ikeia o D O Liikai ka mea nana ke kumumanao; a ina ua paewa ia hoopuka ana, aole nae i paneia mai. Ke ninau nei makou owai la o laua ka i limalima i keia kumumanao? a i na hookuhi kino, owai ka inoa oiaio? L H.]

"AE."

E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe:----

             E hoike aku oe ia "Kauahaao," ua nele io no o Kau i ke kanaka kupono, e like me kana ninau ma ka "Lahui Hawaii," he ku kekee ka hapa nui, aia kekahi poe malalo o ka haawe luuluu a na haku haole, aia i ka hana waiona, aia i ka hola, aia i ka heua pulu kuapaapa nui, a o ke kanaka i koe, o "Rev. J. Kauhane," oia kanaka ka ka oihana i huli a loaa aku i "Kapahiuka," aole i loaa koke iho o Kauahaao i Waiohinu, pela ka ka "olelo waiwai," no ka poe pono ka honua aole ka poe hookamani, a hinuhinu ipu laau.

            I naa no Mr.Kiaaina, ka hoohalahala ana, aole aʻu o kaika; owai keia Haao? O ka poe no aneia e noho papalua mai nei, oia ko Ihe? O lakou anei kekahi o ka papa Hawaii e wai i ka hana a ka poe i Re. ia? I koʻu manao io a pau lele, i na e pau loa na (L. K. A.) a pau i ka poe Rev. oia io "ola hoi o Hawaii nei." Heaha la ka mea i mumule ai o Kauahaao, i ka wa i noho Lunakanawai ai o kekahi makua haole o Koloa i Kauai mamua iho nei? Aia no a koho ia he kanaka, alaila, noke aku kekahi poe e hoohiole ae ea.

            "No ka poe pono ka hoana, A e lanakila mau ana."

                                    KAUA-KU-KALAHALE.