Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 23, 5 June 1875 — KUMUMANAO. Ka hale paahana o ka Diabalo heaha la ia? [ARTICLE]

KUMUMANAO. Ka hale paahana o ka Diabalo heaha la ia?

He uleu paha i*. wahi a d& knps Hawaii. I kt QaQ*'kQ i ka halo pa»h*ua o ke kaoaka Kamaoa, Amara f • me na ha!e paahaaa he lehulehu wale ma Havraii oei, ko hoopom&ikai niai nei lakou i ua kanaka a pso, tsai o «-o o ka aina. Aka t o ka diabalo f he mea kioo lima ole ia nana e hookele nei i ke kino maeenae o ke kaoaka; ka hale paahan* i hooahu ina raea e ulakoiako ai ka ooho aaa, A oa ike !ea ia k» hope o kana mau ho» awahia—K kilohi iki aka i ke «u o Adani« ma. Ia laua e walea'aa i ka eluolo maikai o ke ea, a e nioa'oa hoi i ka ono ooa hui o Edeaa, aia hoi ; «a hiki mai ka diaba!o a hookoooko» oo ia iauae ai i ko ka laan ipapaia ; A ua ko Akoa hoi i Uwe ae ina poiaaikai a paa a laoa i noho haaheo ai mamua. A e like oae laua i haulehia'i iloko o na aowaha a ka poioo, pela no i kaukolo euaiie mai ai a h - ki «ai ia kakoo nei i keia I»;io kaili ako 00 paha aoaaei ka hopeoa i ka ookoa nao keiki, na moopooa, knakahi &c A heaha la ka hale paahaoa o ka dubalo ī I. O ke pee o ke kaoaka palaoalelo.—He waihooa ooi ae ka ikaika ke poo o ke kaoaka, malaila hoi ke kuma o ka aanao a me ka oeoooo koa q ke kaeaka. Na ke poo 1 hookoma ioa maoao, a hoolahaia ako la

iaft a*-ioio, aoa oa aa-1010 i huoUieUle : ta ji ma io paahaoa e poku mai, e bke hoi me \ i ka makem«ke o ke kieaka. j A īoa oa nele ke poo i ka hookomi aoa . io« aiaoao maikai, «laila o kft m»kauk»a < ooia o ke diabalo e hg>ooaa aai i kaaa maa | kaowa p*ahaoa, oia hoi o Palaleha, o Na- ; oea a ne Mokoahaoa, a o ke kaih ia aka noia ona noonoo maikai oke kaoaka. 0 ke kanaka hoike<a a Salomona i h&iwi aku ai i ka iaoa hooheoeheoe, be lima boole*a- ; ' i lewa hoi malalo iho o ka La, a Paolo hoi e j poloai mai nei. " I h*oa o!e aka kekahi, j aole e pono i«ia keia." He makemake ole • ika haaft koaa ano, aka i&i aku ooia i ka : olaoa i wahi oo koaa poo e waiho ai, ao ■ wele&a ka maUma. i Ke hoomaoao oei aa i kau lohe oo kek&hi! kaaaka ma Kona. I ka mo-a ana o ka ima ! 4 oaU ake kanaka mahiai, neeoee aka no | keia a kokoke i ka imo, hookaoi aka ia i > ke nai o ka aala, me ka ohi no o ka lima a ! kn ke ahaa o ka uala, a ike mai ke kaoaka i mahm i keia haoa poao ole. nioaa mai oia. ; lke kuaua i haule iho nei i Puuokaloa, i j heaoe ? wahi a ka pane, i Kooa oei oo hoi ■ au, i hoa mai kela, aole e loaa ka uala. I ita oe i kahi e, iua ua poho, nolaila ka olelo aua. " Alaa ko ike i ka io, Kau a hookuli i ka leo," A be maa haoa hua 000 ole hoi ma ka hepein, i lohe mai oukou. E like me aa uh'ui i uhi paapu mai tua oa aiaa hikiaa, a hoopau aka iko laila mau pela no ka poe palaualelo i kau mai ai maluaa o keia Lahui, ua kau mii lakou me he mai ahulau 'la, a hala aku ke kau 7>iai, ua lawe aku lakou i ka ikaika o ke kino o na kanaka. Aolaila hoi i like ai oe eka L >lomoe* haliu, ka Lomalomaaihalale, amo ka poe hoopilimeaai wale aku hoi o na ipuka hale makamaka ole, me ka lupe nui i kiuohinohi ia a nele i ke kakaiapola, e pokakaa ana oia a haule i ka honua a pau ae ka oani. 11. Ka mea puni hauohaoo.—He oiaio, o ka hilioai ame ka paulehia nui o kekahi hapa o kuu lahui, aia wale no i luoa ika nani ku kilakila. No ka puni hanohaoo o kekahi mau makua, ua hoomoe aku i ka lakou mau keiki i na kanaka waiwai, a i nele iho no keia mea oka waiwai, oka oluhee aku la noia o ka manao me he poi behee 'la, a olelo iho la ke kaoe i keia mau mamala olelo. " Ipili mai no ka oe, I ka wa moni o kuu eke, I nele ae nei ka hana i ka mea poepoe, Pau ka pili'na ina ka aoao." Aka, e like paha me na ao opua hiki kakahiaka i hoea mai ma oa hoinaaouli, a paholu'e la ma ka lewa nuu o ka Laui, pela no i hoea mai ai ka poe puni hanohano mai kela ame keia pea mai oka aina. Ei ae ana hoi, aia a hoohuelo ae ka la i ka ili kai, alaila ua kohukohu au ke naue. No ka mea, ua kau ae nei ka Iwa he la makani. Aia hoi a halawai lakou me na kinohiuohi o kekahi poe o ka uiuilaui ae noia o ka manao e kii aku ina mea like me ko hai, a i ka kii ana iho e ioaa, oole he wahi wuihona, he neo wale no ko ka hale, a o ka moe mulie noia o keia kuko, a lilo hoi i pula kaumaka. Nolaila aa hooholo ka manao i hele mai a haale i ka pili a ka puuwai, e hoopio a e kaili ina pomaikai a pau i loaa ia hai, a ua hooko e aihue, a e pepehi kanaka a ilaila ka hilinai ana e pau pono na koii lua ole a ka maaao. Aka, pupuu hoolei loa noho aoa iloko oka hale paahao ke puhi nau okaoka, a lilo hoi he pio mulalo ona hna maueie ake kanawai. Pela iike ia'ku ai iwaena o na makamaka o ka pupuu hookahi o Hawaii nei, a ke hoike mai nei ka Amana li kanaka, ame na Hale paahao i hele a kini Kaiiua oiano Kaoeohe iua kanaka o keia ano, i kaoiaioo keia, a ho msu hoike oiaio hoi oukou e na Hawaii no keia. Aka, o like me ka wikiwiki ana o oa ao kaalelewa o ka Laoi, e kahiko iho ika pi-

ko o na mauoa lailai o Hawaii nei pela uo ka poe opio o keia lahui iike ia'ku ai, he poe punihei o ka maoao i ka naai hanohano, e ake aua no ka maoao a hiolo mai ka naoi o ke kino i ke kino, a hiki i ka wa e hoi akn ai i ka hale kaapaku ole, wahi a ka olelo. 111. Ka mea poni lealea,—E like paha me ke aniani kilohi i hoike piha mai i na heleheleua nani o ke kanaka. Pela no na moolelo e hoike mai oei i oa ouli, ke ano, a me na hiohiona o ua kaoaka o keia lahui oiai o Hawaii kahiko. I ke ao o oa kupooa 0 kakou i ka opiopio hoi o ko kakou mao makua. Ua hoomaopopoia keia lahai, he puui lealea, mai oa lii a haokawewe aku i oa makaaioaoa, e ohi aoa hoi i kela ohi keia ohi ka laa o ke pahilu. Aole paha oekou i poina i ka poe i kau na hala o Mauoakea no Hawaii oei. He aiwaiwa, heahikaoaaa, a p*kea a pali wale aka hoi o oa hana pegaoB, ilaila aku hoi ka lehulehu, aole nae he mau haawioa o na pomaikai i ili iho maluaa o lakoo, ua like ia me ka mea 1 olelo ia. ** Hoi mai kahi minu me ka oel^ Aohe poa raae o ka nuko. M I ka oana'ku ma na ipuka hale o kekahi poe iloko o keia mau, eia ooia ke kawelewele mai aei, a ua olelo hoooaikola iho na keiki ī ko lakou aiau wahi a pulu makua, i ka i aaa iho. '* Aole au e oaliu aku, 1 ke kaua mai a Malio. 9 A be mea kaaalua olekoiiaia kakoo i ka

i aaa'e e helo akahi ioa LīmaUa, ke kipaka alu kahi hoi a k« moo eai hoowalewale. ((iiftb>lo) a e iike me ka kolohoioaa i p®a ka īho i kft uwea, a makahi a kooa haka e hoki ai iaia, milaila wale aka aoia, pela eo hoi ka oiea i alakaiia ea* lealea oka diabaio t a e haolehi» aoaoei ia »I#iO ooa popilikia o keia ooho aoa, e oaiooi aeaoa oe, he ele ka hiki a eoaoa hoi ia oe e moe malie ike kai oko luku, ke kai aloha hoi | oke kapaaa e, aioha waie. ika oana'ka j hoi i ka maoao o ka mea puni lealea, ua li- j ke oo pahaīa me ke kai laoa malie i ka la ; Uilai o ka makaUi, a i ka pi aaa mai o &a { kokooa wela o ka La, pii aela noia me he 1 mahu 'la, aole e pau kooa pii aoa ke o!e ia | e aou a haule mai hoi be ua mUana o ka | ili hoaua. Pela no oa lealea oke ao oei e | motio luiii aku r,ei i keia ame keia paaku ! maoawa, aole no e paa kona hkuo nnu i ana'ka, ke ole ia e haiiwai me na piiikia o ; keia noho, e laa ka iiihuoe, pololi, a me na [ mea like. Aka hoi, i haaieie aku ke kauaka ; i ka iaa ooa hoilikole, a me ka wanioe hoi ii ka hola Hawaii hoawihi maka, a me na mea iike, alaila ua hiki uo ia olua ke pii ae ma na anuu o ka noho'na ulakolako—Nolaila, o ka palaualelo oke kauaka, oia ka mea i hoilihuni i kana wahine, a i ae aku hoi i kana mau keiki e komo i na lole welu«elu, a na ka puoi hinohauo i hooko aku i na kuko ioo o ka diaba!o, a lilo iloko o na eha lima ole a ke kaoaw*?. A na ka punilealea i hoilikole mai i ka ohana, a i hapuku mai hoi i na ino e wawahiia'e ai ka ooho ana ua lai o ke kaoe me kaua wahine, a wehe ia'e la hoi ka pili hookoo ia loko, mawaeua o ka makua i ke keiki, ka makamaka hoi i ka makamaka, a haalele i Puua na hoa'loha maikai. Auo hoi e ua iwi ame na oloua o ka Lahui Hawaii, ka poe hoi i lohe, a iike iua mea e pomaiaai ai ka noho ana, aole nae i haua, ua like noia me ka holohona i kupaiuia no koua la e ui'ike ai. Nolaila, o ka maoaoio hana iloko o ke kaoaka, oia iho Ia oo ka paepae kupuao, ao ka ueauao i hoopilipouo ia aku i ka haua, oia iho la no ka uue e hiki ai ke mahiki ao i ke kauaka, mai keiu aoho kuapupa uui ana, a i ke au hulaliluli o na pomaikai holumua o ka Hooulu Lahui. W. K. Makakoa. Waiehu, Maui.