Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 41, 9 October 1875 — KE KAU KOHO BALOTA O 1876! [ARTICLE]

KE KAU KOHO BALOTA O 1876!

E ka Nri*FP\ Kuokua e ; Alohn oe : — | E oiikjĪii oe, a me kou hookele, e ae mai ia'u e k;iu aku i ka'u wahi ukaua malimii ! o na pap:i opiopi o kou kiuo holookoa ; A ' nau hoi ia e ahai mmna aku malnna o na | ale kawahawaha o ka moana, e lawe ia'nn j e na ebcu makani pakolonahe, a hiki aku j ma oa piiua, oa ihoua, na alu na ! kahawai lehulehu, n» kualono, a u>e na aina papu. Oini, ke kokoke mai nei ka Aha- l olelo o ka M. 11. 1 S7<3, a no ka mea -hoi ; j iloko o ua kau i hila aku nei, ua hoopuka pinepiueia ma na nupepa, na enanao paipai e pili ana uo ka poe kupooo e kohoia i mau wahaolelo no ko kakou Ahaolelo Kaukanawai, a i mau alihikaua wiwo ole iioi iloko oia Ilale Hanohano, nolaila, ke kahea leo uui aku nei keia mau huaolelo ia oukou, i ka i ana'ku : E ala e Uawaii o Keawe ! E oni e Maui o Kama !! E kikoo e Molokai aHina!!! E liuliu e Oaha o Kakuhihewa !!!! E nioau, e ui e Kauai o Mano !!!!• Nolaila. E na makaaiuana o ka apana o Puna, ka aina i ka hikiua a ka la i Kumu. kahi, ka aiua no hoi i ulohain, o "Puna p?ia ala i ka hala.'' Eia mai ka leo, hookipa ia'ku, E ala e na keiki o na manu, e uleu mai hoi e ua keiki o kalauonaona, e koho i ka mea kupono, a hoouna mai i ke kau ahaolelo e hiki mai aua, mai hoouna mai i ku mea kupono ole, a mai puni wale aku hoi i ka mali leo a iala, e kohoouk(.u e like me ko onkou ike ua kupouo ia kanuka no ia li;iua nui, a, ua hoike mai hoi i k ina iu iu hana ena kuokoa imua o ko oukou mau ma. ka, no ka mea, aole no i nele o Pnna i ke kanaka kupouo, Eia iho no ka " Iki ulu naua e kua ke kahualoo," hnouna ia mai. Ia oukou hoi o no makaainana o ka ap:ina o Hilo, ka aina h >i i hoopulu mau iu e Kauakanilehua ka ua nihi ne ma Panaewa, a hoopulu iho i ka lihilihi o na lehua o Mokaulele. Eia mai ka !«h> ke heahea uku la, imi ia iho i maii kanak i kupono, a hoouna mai i ka Ahnolelo e hiki mai ana, aka, mai poina nae oukou ia Hon. P. Ilaupu, hoou- ' na hou ia inai no ia, imi la iho nae i kokoelua kupono uoua, ina iho no ilaila ke keiki a ke aloha ka Hon. J. Nawahi, ka olr»li o kai, ka eueu o na kau i O ko kakou iu>no la, o ka lehulehu o ka poe ma ia lul- - ui hookahi. <4 Mui hopu hewu i ka loli i ka j la inaka ole," E maliu mai. I na makaainan-i u ka apana o Hamakua, ka aina i oleloia ma ke mele, "A Koholalele pou ka ino a ka makani Hao koaln a ka ino a Keaeloa Kapeko ke poi, kn ipakai ono a ka moe Moe lolii ke aloha iloko o ke kaoaka.'' Ke kouleo ia'ku nei ko oukou lokoinaikai, e koho oukou i kan&ka kupouo a hoouna mai, i kauaka e aloha ana 1 kona aina iua* kuahine, a uie kona laliui, a e hoomau ana hoi i ke kapalili o ka Hae naui o Hawaii malana o ko kakoni mou p.nhu liae, mai koho i ke kanaka i aavu tne ke kahiko eleele o ka hookauiani uiawaho, a uialoko, me he ilio hihiu hae U. E kapae aku ma kolakuta i oa kauaka oia auo. " He kuli ka ma ke, he lohe ke ola." E ua keiki hoi o '* KohaU u& apaapaa o Pili o Kalahikiol»." la onkou ko'u oloha, a me n» welina o ko'o manao, oiai, he inau mahina pokole wale no koe, alaila, koho kakou i mau alihikaua no na la hooili k«ua e hiki mai ana. nolaila, fce kooo mahe ia aku nei ko oukou mau puuwai aloha aina, e Ikoho i ke kanaka kupono, ao ka mea, o na baoa o keia kau ae j o hiki mai, he mau hama kupono i ka poe j makaukau, noonoo kuipono, nolaila, E ala hke oukou, e ko iluna, e lawe i ka hoeuli o ka a koho like me ka manao ; lokahi. A oa na Uui e kokua mai. Ia ookoo hoi e uft keiki o " K<>oa kai opua i ka lai, Opoa hioalo aa oialie Hiolo na Woimaoa a ke kehau" ka aina hoi * oa Haku L*ni o kakon e loakaha miu ai, e hooluhe mau ai i ka nehe

mai a ke k*\ i ka pueone E »!a, eia m<ii 3[ >, ke smi aku la \% oukou i makamaka nona, e iieahea m*i ka pon<>. E boni m&iihiui . hoi me ke aioha. E imi, e uoelo, e neii »bo oukoo a loaa na kanuka kupono, i mau iima akau iks>i<ia, aole hui ke kanaka ike pa- , ba wale no ma ke kamailio aua, oia ke ka- ! uaka, hoouna ia m ti. Auhea oakou e na keiki o " Kauuhaao o Kau Ke lele ae 1j uo mauka o Auuulele, Le!e ke uloha, lele pu no me ka wami^ka." Eia mai ka puolo a ke aloha la ke lawe ia aku la e halawai pu me oukou, e koi aka ana hoi ia oukou, e koho oukon me ka mikioi, me ke akahele hoi i ke kanaka a oukon i inanao ai e hoouua mai i nana no keia kau ae, he kanakahoi e hoolohe ana i ko oukou leo ina na inea kupono a pau, oia auauei ka lunamakaaiuana, ola na iwi, hoi ke poho, ola o Hawaii a kau i ka puaaneane. E na keiki o "Hana i ka ia iki," ka apana koho ma ka hikina o ka mokupuni o Kdma. E ku iluna me ka makaukuu, eia ka manawa kupooo e iinliu ai no ka hoomukaukau ana, e imi, u e kuka pu me na rna> uao iokahi, no ke koho ana i kanaka kupono i lunamakaainaua no oukou. Mai kobo mai oukou i ke kauaka kupuno ole. Ina paha he mea oluolui ko oukou man puuwai e hoao mai ia J. K. Hanuna no keia kau ae, a malia, o loau ia kakou ua mauoolana p< - maikai maluua ona, oiai, ka hua o ka luau o ike ia'i ke ano oia lauu. 0 ka'u welina keia ia oukon. Ia oukou hoi e na o ka Rpana koho o Maknwao, ka aina hoi i hoopulu mau ia e na kilihune a ka '' Ua Ukiukiu," e hoaikane auu boi me ka " Uu Ulalena o Piiholo." A na ia mau kulu pakaua i hoopulu elo iho i ka nani oia kula. Eia ka manawa mua o ko'u oke nui aua e halawai pu me oukou ma ka nupepn, a e kuka pu hoi no na mea e pili ana no ka haua nui e hiki mai ana, oia ke koho ana i lunamakaainana knpono no ko oukou apana, Ehia o oukou poe kupono. E lioao mai i hookahi, " E iiooko uiai ka pono e ka makuni lauawa Oia nei no ka oioi o Maui Hikina " E na makaain;ina o ka apana koho o na Waieho. E na keiki o ka makaai koiolio (t Waikapu, ko ka malu Ilekuawawa hoi o Wailuku, na keiki puukaoi hoi o Kanahoehaili o Waiehu," a mo na keiki o *'Kauakilioopu o Waihee," hui pu mai h >i me na keiki o Makena i Kalepolepo nei, Eia mai ko'u leo piipai ia oukou, oiai, ua aoeaoe e hala keia makuhiki, a e komo akn ana kakou e ike kumoka i na hana o k» M. 11. 1870. A, aia Uoko oia wa, he hana e kau ana maluna o ko oukou mau hokua ponoi, oia ke koho ana i mau lunamakaeinaua no oukou. E koho me ka makuala, me ka pihoihoi ole hoi, i kulike ai me keia mau olelo a kahiko, '' E nihi ka hele i ka uka o Puna." I na makaainana hoi o ka apana koho o Lahaina, ka uina i hoopulu mau ia e ka Ua Paupili o Lele, ke kipu inai la no i ka luna 0 Maunaihi. E ua keiki heenalao L 7 o, e holo ana i ka lala, e hoi ana i ka muku, "U.i hele wale a maholehele ka ili o ka lamakee." Ia onkou hoi e o'u hoa imi nauaao e noho mai la i ka olu kohai o ka malu kukui o Kaukaweli, o ia aioa hiwahiwa a ke uioha, a me ke ouaona, a kakou i haiamu maiie iho ai. Eia ka wa pouo a oukou e uoouoo ni i mau lunamakaainana no oukou, Mai poina oukou i ke kauaka uana i iioo'kaika e loaa ko kakou mau pouo no oa hora haoa, oo ka enea, o ka pono i manaoia oo ko oukou apana, he pouo e laulaha aoa uia o a maanei. Hookahi a oukou kaoaka e imi iho, i kukoolua ooua, E hoao mai oekou ia Mr. B. W. Kawainui, uo ka mea, ua manao au, ua oi ae koua makaukau mamua j o kekahi poe e ku kaliki ana, mai puoi waj le aku oukou i ua kiaha bta waiwai ole, E 1 kap«e loa aka ia it ma Ewa he kikaoe kena moku. la oukou hoi e na makaaioaoa o ka apana koho o "Ka Ua Nahua o Kaaoapali.** Ia oukou ko'u aloha, a me oa haoli hoomaI oao a ko'a puowai, oiai, ua kokoke mai ka maoawa, a ua aneane kakou e hiki aka i na paepae puka o ka M. H. 1876, ka wa a kakou e kuilima pu ai me oa maoao lok»bi, e koho i mau taoamakaamaoa no kakou, nolaila, ke poloai ia'au aai ko ookou lokomaikai, e koho mai ookou i kanana kupooo "Ma o ka uwahi, a he makole ka i a oukou."

j Ena makaaiaaua o Mo-ok.*', a ine Lii nai, E o'u boa &io ike anu a ka Hoolua. | E na keiki hwi u ke kth» ptli a Kaiakea. | Owau ma feo*o auooiaio, a ua kamaaina h«»i iwneoa o kekahi peeooukou. E;a mai ko'u leo, a me na hoomanao walohia ana uo kakoo, oiai, ke haie aku uei kakou imaa, a u* kokoke kukou e halawai me na kikiao makani o ka M. H. 1876, a, aia iioko oia wa, j E koho oukoo i mau lunamakaainaoa no oukou, crai haaieie oukou i ke kaoaka i maa, a i ikeia kona makaukau ma ia haoa, i kokoolua kupono uona, oia ka eukou e imi ! iho ai, oia ka'u kauleo ia oukou, me ke alo* | ha no uae. I Ano ua hiki mai nei ka'o kamailio ana i ke kikowaena o Hawaii nei, i Re Capitala Hauohano h »i o keia apana, uolaila, E o'u | hoa mak-iaiaiua o ka ep-iu* koho o Kona, I Honolulu uei. Ena keiki o Wailupe me i Waialae, ko "Ka ua Lililehua ho« o Paloi lo," hui pu mai hoi me ua keiki o ka malu | niu o Wuikiki, kamau mai hoi ko "Ka u» ; Kuahine o Manoa" halawai pu no me ka la : i Leleo ilaila iho la hui pu me na keiki o , Kauakukalahale o ke kaona, e kahea wale ; aku hoi i na keiki o ka Ua Waalnla o Nuu- ; anu e uaue mai. K na keiki o Kalihi, me i Moanalua, papapau pu mai kakoo, Eia ka | leo la ke hea nei, e hea ana ia oukou e hoo- | kipa aku, oiai, ua kokoke mai ka manawa, 1 a i mea hoi e ko ai ka olelo a kuhiko peuei. ; " I kuhi e ka ua, hana e ka hale " l'ela hoi | keia, Eia ka manawa kupouo a oukou e i noonoo'ai i mau luuamakaaioana no oukou. Ua ike oukou i ka hana ana lunamakaainana oke kau i hala iiio nei, na oukou e kaana ia mea iloko o ko oukou mau puuwa', i aole paha i mananalo ke ano o ka lakou j mau apana hana ia oukou, ua ike uo, a ua | inaopopo no hoi, uolaila, " E ike ia kakou ! hooknnaka, o kipa hewa ke uloha i ka ihu | o ka ilio " | Ia oukou hoi ena maknainnna o Ewn, a j me Waianae, na aina i olelo pinepineia pe- { ne. No Ewa ka ia i ko lima, Ehamahumau i ana i ka leo" pela hoi, Alapa Waianae i ka I m<ilu nin o, Poka-i, nolaila, ia oukou ko'u | aloh'i, a me ka ulumahiehie o ko'u manao, | no ka mea, eia ae ka Ahaolelo o ka M. H. ; 1870, imna o ko oakou mau maka. A hen;ha ka oukou hana kupono no ia wa ? Eia no ia. E wae iho oukou i kan&ka kupono, i i lunamakaainana no oukou no keia kau ae, nolaila, linua e na hoa, a hiki i ka pahu hopu o ka lanakila. j Ena makaainana o Waialua aina ku po- ! Ina ika lai. Eoa keiki hoi oka Ehukui : aloha o Puaena, aloha nui aukou. Ano, ao» : he a'u meu mea e ae e poloai aku la oukou ! ma keia kukuln manao, aka, o ke koi wale j aku no i ko oukou inau manaolana oiaio. E J koho onkou i kanaka kupono i lunamako«i--i nana no oukou. Eia iho no iwaena o oukou, | aole no i nele o Waialua i ke kauaka kupo- | no oiaio, a aloha aina hoi. I na makaaiuana hui o na pali hauliuli o

i na Koolau elua, ko Koolauloa, a me ko i Koolaupoko, ua hui pu ia olua maloko o ke ; apo hookahi o ko'u miuao, ke kanleo ia'ku ; nei oukou. E koho oukou i mau kaoaka ku- ' pono i mau lnuamakaainana no ko oukou ! mau apana. Ua ike ibo nei no oukou i ka ! hana a na luoamakaainana mua a oukou i | hoouna mua mai ai. " He kaulilua wale iho | no i ke ann Waialeale," oolaila, hookolo ! hou aku no i ka nui maou, malia, o hiki no j i mau kanaka hou aku ke pao i ka hoewai ; a ke kaoaka, ua lohe aku la no ookou, no » ka mea, hookahi no olelo aoa i ka poe naauao, be mea uui ia. He olelo kaulaua kahiko keia. E oa makaainaoa o ka apaoa kobo o | 41 Kaualoku" o Haualei, a me ka limu pebu o Maouakep», e waiea ana i ka oaoa i ka : oaoi kokilakila o oa lehoa o Kopakoili, aka, I mai lilo oae ka oani kioohioohi oia mau i mea i mea e hoopoioa ai i oa li-a aua uo keaoe hiki mai aoa, oiai, ke hele aku net . kakou e lululun» pu me na haoa o ka mai kahiki e hiki mai aua, oia ke kobo aua i j mau looamakaaioaaa oo kakoa. A oo ka j mea hoi, u» kapiliii mai iloko o ka pahukaI oi o ko'u mau pepeiao ka 1000, aia ma ko | oukou apaoa koho, ewala poe e manao ana | e holo baiota. A ma owai la U auaoei o la- ' kou e bina ai ka uwahī t 0 ookoa kai ike. "E alu ka pule ia Hakalau," a poU hoi, " £ koi ka mama, i loaa o Kaohele." Ia oukoo hoi e oa mtk«aio*oa o ka apana koho o Lihue, a me Koloa, alohaoukou. j Aohe no a'u akaaa e ae e hai aku ia oukou,

a-ii», o K »*>i piip-ii n » ia oiikou, uj rU«o l»ke ia me ka'u olelo i u* apaua koho e ae uo ka mea, aohe wa pmo eae no kakou e kuka ai no keia mea nui, no ka me*, ei» »uiua o ko oakoa m*u uiaka na hopena kamahao, nolaila, hooikaik>i ia oukon me ua manao knpaa e koho i Lunamakaaiuana uo ko oukou apan«, mai koho i ke kauaka kupono ole, e like me ia a oekou i ike iho nei, a na oukon e kaana no oukou iho, e aloha auinei, e na makamuka, ame na hoaaloh» a pau o ka apana koho o Waiine*, a me Niihau, na aina i oleloia, aioha Waime* i ka waiula iliahi o Makaweli, pela hoi ua oleloia, no Niih*u ka uh» pahee, nolaiU o ko*u leo, a me ka'u uwalo ia ouhou, oia keia, hoouua Inu ia mti ka Llon. J. Kanai, i Lunamakaamana no ko oukoo apana koho, oiai, ua hoike ia kona ano kuokoa oiaio, ma o kaua mau hana o ke kaa i hala, a oiai no hoi, he lima lawelawe oia no ke aupuui, aka, aole oia i mauao oui ma ia mea, nolaila, ena keiki a ke aloha, keia he wa e bo"kalua ai, aka, e hoomakaukau me u manao koa oiaio. Nolaila e o'u hoa mukaamana nnii ka hikina a ka la i Kumukahi, a hiki i ka welo haaheo ana a ka la i ka ili kui o Lehua, aa ike oukou i ka'u mau o'elo paipai e pili ana i ke koho »na i mau Lonamnkaainana no kakou. Ok i <mxou wale no koe, oka hooko oku e !ike me na olelo paipai ia ookou. Ano e o'u hoa puni he'uhelu nupe* pa, ua hiki ai«i au i ka hope o keia kukulu man»o ana, eka, mamua ae nne o ko'u hooki ana i keia, ua ake nui au e aku i keia mau wahi manao pokolo malalo iho nei, oia keia. Aia a koho kakou a puka na Luuama'iaaioana a kukou, alai. lu, mai makao, a moi hopohopo kakou e hoopuka aku imua o lakou i hooikaika ai, e hoopauloa i kekahi mau knnawai paakiki e kau nei, e like tue ka uie miliona, a me an kanawii ano like. E kaohi mai hoi i ka hoala ana i kekahi m:»u haua hou e like me ke kukulu an t i Halealii, a mo ke kaukai ana aku o loaa ona mokuahi hou, ame na ano like. Aka, he hemahema nui no kakou ka nele i ka Halealii, aole nae keia he wa pono i ko'u mauao e hoalu ai, oiai, aohe wui o ka puna wai. Peia hoi, o ka hoemi mai i ka uku kiekie o kekahi poe Lnna aupuni, oia kekahi mea nni, oiai hoi, ke holomnku aku nei kekahi poe i ka makp, a aole no hoi he ola pono o na keiki e h-joau mai nei, a mahea la e hiki ai he paui ia ka hakahaka o ka pi;e i make, e noonoo oukeu i keia mea nui, no ka mea, aia ia oukou ko kakon ola a me ka make ma ia mau mea. P«.'la hoi, a e hoouau loa i kekahi mau hana ano waiwai ole. E oa hoa, ina pahi na ikeia ua okupe, a ua oehaa, a oa hakiopa au ma kekahi o keia mau olelo, ke nouoi ia'kn nei ko onkou lokomaikai piha, e kala mni. Ano, o ka hope loa keia a manni i ee oae o ko'u hoopau loa ana i keia, ke nonoi aku nei au, e lawe malie aku onbon i ko'u aloha, a me ko'u m*u hoomaikai ana, ke hoi nei ke keiki o ka makani '•Ulauuiu" o Kapalama, oiai, ke kahe» mai nei na kilihune wai o Niuhe!ew«»i ii'u e hoi aku. E aloha auanei ka Luuahoopouopooo, n me nakeiki liwe l«ma paUnehe ole o ka Halepai. " Ua hiki hoi." Owau ibo no me ka oiaio. Sam. K. Maiioe. Kapalama, Uonololu Sept. 28, 1^75.