Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVI, Number 26, 30 June 1877 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XVI. HELU 26. HONOLULU, POAONO, IUNE 30, 1877. NA HELU A PAU 813.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME

Ka Laau o kou Hale!

No Hea la!

KA I NO HOI NO KAHI O WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa, Na Laau.

A ME

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

MA KE KIHI O

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

Honolulu

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

makemake no ke

Kumukuai makepono lo

 

------------

 

PAPA, PAPA, PAPA

Na PAPA huluhulu,

Na PAPA manoanoa,

Na PAPA i kahiia

Na PAPA kepa,

PAPA hole keokeo,

PAPA hole ulaula

 

NA LAAU! LAAU!

NA KUA,

KA KAOLA,

AAHO,

MOLINA,

PEAPEA,

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA,

 

Na Papa a me na Laau Ulaula!

PILI ULAULA

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PANI PUKA ANIANI

IPUKA ANIANI,

OLEPELEPE

 

------------

 

PENA O NA ANO A Pau

Hulu Pena mai ka liilii a ka nui

 

AILA PENA!

AILA HOOMALOO, WANIKI, PATE.

 

NA LAKO

o kela a me kei aano.

 

NA AMI-PUKA HALE,

NA AMI-PUKA PA

 

ANIANI!

 

Pepa hale ma ne lihilihi.

 

E LOAA NO MALAILA

 

PAAKAI Helu 1.

O KAKAAKO a me PUULOA

 

------------

 

No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa

O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.

E kipa mai ilaila, i ike i ka oiaio

 

810 Sm 322

 

 

Nu Hou o na Aina E.

Na Nu Hou o ke ao holookoa!

 

Ke kaua o Rusia me Tureke

Ke kulana o na Puali Kaua!

 

Ka Emepera o Rusia ma ke poo o kona Puali Kaua.

 

            Ma ke ku ana mai o na moku kalepa Hesperian, i ka la 14 iho nei o Iune, ke Discovry, i ka la 25 ae, a o ka Ui o Olegona i ka la 27 iho nei, ua loaa mai na nu hou ano nui malalo iho a puni ke ao nei:

 

Ke kulana o na Puali Koa Rusia ma ka muliwai Denube.

            Iune 3.Ñ Aia he 240.000 koa Rusia ma k eDenube i makukau no ke kaua, me ke helu ole ia o na koa ku i ka wa a me na koa Roumania; a ua hoopalahlahaia aku ko lakou kulana, mai Galatz ahiki i Kalafat. Aole i a-e na koa Rusia ma ka aoao o Tureke o ka muliwai Denube. E hoomahuahuaia aku ana keia heluna o na koa ahiki i ka 400.000, no ka mea, ua hanaia ka olelo aelike i ai e lawe ai na koa he 400.000.

            Vienna, Iune 1.Ñ He mau la kakaikahi i hala aenei, ua hoike mai na aliikoa malalo iho o ka Alihikaua nui o na koa Rusia ma ke Denube, ua hiki mai ka wa kupono e a-e aku ai na puali koa ma ka aoao o ke Denube, no ka mea, mahope loaa na puali koa i ka mai. O na wahi kiekiena o Bulgaria, ua oi ae ka maikai oi wahi e hele aku ai na koa mamua o ka aina pulu wai o Roumania. Ke nui loa mai nei ka poe mai o na koa.

 

He hoouka Kaua paha.

            Ke loheia aku nei ma Salina ka nakolokolo mai o ke kini o na pukuniahi, me he mea la he hoouka kaua paha. Ua lono wale ia mai, na ka aumoku kaua Rukini ka e kalewa ana ma ka nuku o ke Denube ia mau poka e kiola ana , no ka manao e komo poo mai ma ka nuku Salina o ke Denube, i hiki ai i ua aumoku la ke kokua mai i ka a-e ana o na koa Rukini ma ka aoao Tureke o Denube.

 

Ka lawe kino ana o ka Emepera o Rusia i ka hookele i na Puali Koa.

            Ladana, Iune 1Ñ Ke hoike mai nei ka lono i ka nupepa Telegarapa, mai Vienna mai; I ka wa e hiki ae ai ka Emepera i Ploiesti, e malamaia ana he ahakuka o na Alihikaua, a ma ka la 7 ae nei, e haawiia ai ke kauoha i na puali koa, e ae aku maluna o ke Danube, ma keia mau wahi, oia o Ibrail a me Seurra Magureli.

            Ua hiki ae ka Emepera ma Ploiesti i ka la eono.

            E lawe ponoi ana ka Emepera i ke kuhikuhi ana o ka Puali Kaua Rukini ma ka muliwai Danube, no ke kumu he paonioni mau mawaena o ke Duke Nui Nicholas, ka Alihikaua nui i hoonohoia aku ai no na koa Rukini ma ke Denube a me kona Ukali poo.

            Ke lonolono ia mai nei, ma ka la7 o Iune, e hoao ana na koa Roumania e hookahakaha nui i ko lakou ike kaua, ma ke kipu ana aku i ka papu ikaika o Tureke ma ka muliwai Denube, nona ka inoa Widin, a ia wa hookahi a na koa Roumania e hoowalewale kaua la e hoomaka ana na koa Rukini, e ae aku ma kela aoao ma Ibrail, Turnu a me Magureli.

 

Ka ikaika o ka Puali Kaua Tureke ma ka muliwai Denube.

            Ladana, Iune 5Ñ Eia ka hoike a ka mea kaku o ka nupepa Manawa, ma ke poo o ka PUali Kaua o Tureke, ma ke Denube. O ka puali kaua o Tureke ma ke Danube, ua makaukau pono ole i na puali pukaa a me na koa kaua lio, o ke kumu nae o ka hemahema, o ka manukina i ke dala ole. Aia ma Konakinopela ke waiho wale la, he 400 mau pukuniahi, aohe lio a me ona ili nana e kauo, a aia he huina lehulehu o na koa hele wale, aka, aole nae he dala e hoolako aku ai ia lakou. Ua hoolakoia na koa hele waae me na pu kaupoohiw Raifela a Martini-Henry. Mamuli o na lono oiaio a pau i hoikeia mai, o ka huina o ka ikaika o na koa, ke huiia na koa ku i ka wa e ohiia nei mahope aku o na kakai mauna o ka Balkans, he 230 bataliona koa hele wawae, 72 papa koa kaua lio, he 300 pukuniahi, 8,000 na pukuniahi papu. Mailoko mai hoi o keia mau bataliona, he 45 bataliona i hoonohoia ma Widin, he 36 ma Rustchuk, he 65 ma Shumla, he 28 ma Varana, a he 36 ma Silistria. O ke koena iho o na koa, ua maheleheleia mawaena Nikopolis, Sistov, Turtukai, Dobrudscha a em na wahi e ae o ke Denube ma Bulgaria. O ka nui o na koa o ka bataliona hookahi, ma ka averiga ana, he 750 kanaka. Aka, ma kekahi mau bataliona, na 1000 koa akeu; no ia mea, o ka huina nui o na koa hele wawae, he 172,500 na kaua lio he 7200. Nolaila, ina e huiia na koa a pau e noho kiai ana maloko o na papu, ua hiki aku i ka 200,000 koa. O ka nanaina nae i ke kulana, aohe i pololei loa. kamolamola na rula koa, a maopopo ole o ka wai mau kauoha la ke hooloheia. O ke kauoha a me na kuhikuhi ana, aia no mai Konatinopela loa mai, malalo hoi o ka hooholo ana a ka Ahakuka Kaua, nona na lala o na Alihikaua. O Abdul Kerim Pasha, oia no ka lima hooko o keia Ahakuka. Aohe mea kanalua no kona ike Alihikaua, aka, he ulolohi nae ma ka hooko ana aku, aohe ona mana e hikiwawe ai ke eleu koke ae. O ko ka Alihikaua nele hoi i keia mea, aohe no hoi ona ukali iho e kokua ae ai iaia. A no na mea e pili ana i na papu o Tureke ma Europa, oia o Widin, Rutschuk, Silistaria, Shumala a me Varna ua paa pono. Ona papu hope elua, oia na papu paa loa. Ma ka hookulu ana o na Rukini i ko lakou mau koko, e hiki ai ia lakou ke nee mai imua.

 

Ka Puali Kaua o Tureke ma Tureke i Asia.

            Me he mea la i ka nana aku, aole no i manao nui ia ka Puali Koa o Tureke ma Asia Uuku. Aohe i lawa pono na puali kaua i na lako, e like la me ko na koa ma ke Danube. E lilo ana ka hakaka nui ma Asia. Ua nee mai nei ka welau akau o ka puali koa Rukini mai Ardahan mai ma ke ala ae o Uriut a hiki i Pennek, he 15 mile ma ka akau o Bardez. O kahi a waena konu o ka puali e neei la, aohe mau lono oiaio loa, aka, ua lono wale ia mai, ua lawe ae la o waena o ua puali kaua Rukini la ia Dilimusa a me Gitchevan. Ma kekahi lono hoi, ua lele kaua ia mai keia mau wahi e na koa i ka wa e hele ana, oiaio hoi ke koena o ka puali aku o na kualono o Soghanil. O ka akau a me waena, aia ilalo pono, a mailaila mai paha auanei e kaua ia mai ai o Mukhtar Pasha, aka, aole nae i hala lea ae ka welau hema ma kahi e hiki ai ia lakou ke komo pu mai iloko o ke kaua no ke ulolohi, no ka nui o na keakea o ka aina kahi a ka welelau hema i hele aku ai. O kahi e loaa mai ai na lakou ai a kaua, mai Erivau wale mai no, oia wale no kahi alanui malaelae iki e hiki aku ai i ka aina o Peresia, o kekahi alanui ae, he ano kuahiwa loa. Ina aole e hooukaia ke kaua, e maopopo ai ka hoepna o Erzeroum a hiki i ka wa a na koa Rukini i Erivau e hoonu ae ai i na Tureke ma Tapsak-Kaleh, alaila he ano ulolohi no ia, Aohe maopopo, e lele kaua mai ana paha ka welau akau a me waena kona o ka puali Rukini me ke kokua pu o na koa ma Batoum, maluna o Mukhtar, mai na wahi mai o Oiti a me Soghanil. O ka lono hope loa nae, ua emi hope mai la ka Alihikaua Tureke mai na kulana mai o Bardes a me Erzroum.

 

Ke auhee ana o na Tureke.

            Tiflis, Iune 3 ÑÊUa hoonee hou aku ka Alihikaua Kommroff o na koa Rukini e noho alakai ana ma Ardahan Asia Uuku, ma ka la 30 o Mei, ma o aku o Penek a me Olti. Ua puehu liilii aku na koa kaua lio Tureke, malalo o Mousa Pasha a kokoke i Bechrachef. Ua lilo mai i na Rukini he 2 pukuniahi, he eha mau kaa lio lakou pauda a poka a me 2 hae. O ka nui o ka poino o na Rukini, he 7 i make, a he 30 i eha. Ua haalele iho na Tureke, he 83 mau kino make ma ke kahua kaua.

            Erzeroum, Iune 1 Ñ I ka po o ka la 29 o Mei, ua hooauhee aku na koa Rukini i na koa Tureke Caucasiana ma Bekii Ahmek, e kokoke la i Kars. Ua puhiia aku la o Bekii Ahmed i ke ahi. Ua lawa pono o Kars i ka ai, aka, ua hooemiia nae ka ai a na koa kiai ma ka hapalua ai o ka la.

            Ua hoea mai nei ka welau akau loa o na Rukini ma Olti, a ke emi hope la na Tureke me ke kaua ole. Ua puni loa o Kars i ka poaiia. O na waea olelo keia e hiki mai ai ilaila, ua okiia, a he elua ae nei la i hala. O na koa Tureke ma Karakellissa a me Toprak Kaleh, ke emi honua e nei no i hope i Deliba, ammua o ka hiki kino ana mai o ka welau hema o na koa Rukini. Ke manao ia aku nei,e loaa mai ana i ka Alihikaua Tureke, he mau koa kokua mai Van mai. Ua hoounaia mai nae he mau lalani koa Rukini, mai waena mai o ka Puali Rukini nui, e keakea i ka hiki ana mai o ia mau koa kokua o Tureke.

            Ladana, Iune 2 Ñ Mai ka mea kakau mai o ka nupepa Telegarapa i kakauia ma Erzeroum i ka la 2 i loheia mai ai keia nu hou: Ke hoike aku nei au i ka maewaewa weliweli a'u i ike ai o keia kaua. He elua mau po i hala ae nei, ua kauohaia e Mousha Pasha, ko Tureke Alihikaua nui maluna o na koa ma Asia Uuku nei, he 4000 mau koa kaua lio Cacasian, e holo aku i Kars, me ke kokua ole ia e na koa hele wawae a mau puali pukuniahi. Ua ku lakou a keakea aku i ka hele ana mai o na Rukini ma Bekii Ahmed i ka po. Ua kukulu malu ae la nae na Rukini i ka puai ikaika, a ia po no, ua hoopuni ae lakou i kahi kauhale uuku a na Tureke i hoomaha ho ai ia po. He eha hapahaneri wale no o keia puali koa Tureke i pakele aku i ka wa i kaua ai.

            Ke kau ia aku nei i na la a pau ko Kars haule mai iloko o na lima o na Rukini.

 

Ke kahaha o na Aliikoa Tureke.

            Ladana, Iune 2 Ñ Ke kahaha nei na aliikoa Tureke ma Konatinopela, no ka mea, aohe maopopo, pehea la e hiki ai ke ohiia ona puali koa nui a kue aku ai i ko na Rukini nee ana mai imua. Ke hopohopo nei na koa Tureke Cacasiana i na Rukini, a ua waiho iho la i na mea kaua. Ua hemahema maoli no o Tureke i na mea kaua.

            Nu Ioka, Iune 2 Ñ Ke hoike mai nei ka mea kakau o ka nupepa manawa ma Konatinopela: Mamuli o ke kamailio ana me na aliikoa Tureke, ua hoohuliia mai au e manaoio aku, he nui ke kipe a me ke kolohe mawaena oko Tureke mau alakai, a nolaila, he mea kanalua ka upu ana aku, e loaa ana ia Tureke he mau kaua lanakila. Aohe mau lio, aohe dala, a he nele maoli no i na hooponopono akamai ana. Ke kipakuia nei na koa poe waiwai. O ke Saletana hoi, he lena wale iho no me 300 haia wahine a me 5,000 nau ohua e ae ana e hanai ai, nolaila, nui no hoi paha na lilo o ka Oihana Waiwai. Aohe manao nana e paipai e uwila ai na Aliikoa.

 

Ka Puni Aina o Rusia.

            Vienna, Mei 29 Ñ E halawai kino ana ka Emepera o Rusia me ko Auseturia ma Hermenstadt. Ua hoike aku ko Rusia Kuhina a noho ma Ladana ia Bismaka, e koi ana o Rusia ia Tureke no na lilo o keia kaua, ma ka lawe ana mai ia Armenia Luna ahiki i Kars, me ke komo pu o Erzeroum, i kumu e komo ole mai ai o Enelani e keakea no ka hoopoinoia o ko Enelani mau pomaikai ma kahi kokoke i na muliwai Euperate, ke kuikawa mau aku nae o Enelani. Aka ina e komo mai o Enelani, aole keia o ka Rusia koi wale no.

            He mau la iho nei ko na aha Kuhina o Europa noho ana e noonoo no ka hoolilo aku i mau aina no Rusia ma Asia Uuku, ke maopopo ko Rusia lanakila ma keia kaua ana me Tureke. O ke kumu o ka lakou noonoo ana, no ka papa kuhikuhi hana no a Rusia i waiho mai mamua o ke kaua ana.

            Ke manaolanaia aku nei, e hapai ana na Rusia i kekahi kaua hahana ma Asia Uuku, i lilo pio mai ai o Trebizunda a me Erzeroum. No ka mea o kahi hope, oia no ke ki e nana la i ke Kaikuono o Peresia, a e loaa ai hoi ia Rusia, he alanui hou e kupono ai i ke Kaikuono o Scanderoon, a i ole ia, i Iskenkerkin, ma ke Kaiwaenahonua. Ke manao wake ia aku nei, no keia mau aina ka Rusia mea e hooikaika loa nei i ke kaua. Ina e lilo iaia keia mau wahi, alaila ua hiki iaia ke hiki i ke Kaikuono o Peresia, ka moana Iniane, a noho alii iho maluna o ka mana hooholo kapela ma na kapakai o Inia Hikina, a e holapu ae oia i ke kalepa ana o ke Kaiwaenahonua, ma ka hooholo ole ma ke Dadinela a i ke Kai o Mamora.

            Ladana Iune 5.Ñ Ke hoike mai nei kekahi lono mai Sana Peteroboro mai, ma ka palapala a ke Kuhina nui o Rusia e hoounaia aku ai ma ka lima o Couna Senouvalofi ia Haku Derby, aole o Rusia makemake i aina hou ma Europa, aka, o kona makemake, e kuokoa o Roumania a me Serevia, a e haawiia ona mau hooia kupono no Bulgaria. E noi aku ana oia no ka haawi mai o Tureke ia Armenia mai B?y?z?d ahiki i na kapakai, aole nae me ka lawe ia Erzeroum.

Ka olelo ana nui a ke Duke Nikolasa.

            Ladana, une 4. Ñ Mai ka mea kakau mai o ka nupepa Sandard ma Vienna, i loheia mai ai keia olelo malalo iho: Eia ka olelo a ke Duke Nui Nikolasa, ka Alihikaua nui o na Rusia ma ke Denube, i kekahi Kanikela, aole loa e hiki ia Bisimaka a me Haku Derby o Enelani e keakea mai i ko makou komo ana iloko o Konatinopela, no ka mea, e lime ke keakea ole ia o ko na Geremania komo ana iloko o Parisa pela no e hiki ole ai ke papa mai ia makou.

Ka haaheo o na Tureke ua auhee na Rukini ma Asia Uuku ia lakou.

            Konatinopela, Iune 4. Ñ Ke hooia mai nei na Tureke, ua hoauhee na koa o Tureke ma Asia Uuku i na koa Rukini, mai na palena aku mawaho o Souagoum Kaleh, ma ke kanakolu hora hele wawae ma kahi e hiki aku ai i Mauna Elbron.

            Ke hoikeia mai nei kekahi lono, ua kukulu iho o Mukhtar Pasha i kona kulana hoomoana ma Henarikay, ma kahi he 30 mile ma ka hikina aku o Erzeroum, i keakeaia aku ai ka nee ana mai o ka welau hema o na koa Rusia mai Toprak mai O Ismail Hakki, kekahi o na Alihikaua Tureke ma Erzeroum, ua lawe ae ia he kul?, ua maikai ma kahi kokoke i Kizil Kilissa, mawaena o B?rd?z a me Seghauli, oia kahi e halawai mua aku ai me waena a nee ka welau akau o na koa Rusia e hele mai nei ma ke ala ae o Seghauli a me Olti.

Ke kumu i kaheaia ai na Kuhina noho o Rusia ma Ladana, Vienna, a me Berelina.

            Vienna, I une I Ñ Ua hoopuka ae ka nupepa pili aupuni Abend Post o Vienna, ua kaheaia aku na Kuhina noho o Rusia ma na alo alii o Ladana, Vienna a me Berelina e ke Kuina Nui o Rusia o no ka noonoo ana i ke kumu kupono e maluhia ai me ke kokua pu mai o na mana e ae.

            Ko na Puali Koa Rusia holomua.

            Ladana, Iune 3. Ñ Ke hoike mai ne i ka mea kakau o ka nupepa Manawa ma Berelina, ke manao nei o Couna Von Moleke, ua holomua ko Rusia mau puali koa mamua o ko na Tureke no ka nele a me ka hemahema o ko Tureke waihona.

 

            Aole wikiwiki i ka hana kuikahi

            Vienna, Iune 6 Ñ Ua hoopuka ae ka nupepa hapa pili aupuni Jo?nal de St Petersburg penei: Mai noho a komo mai ka poe hooponopono aupuni mana waha e puana no ka hoopau i ka kaua aia a ikeia ka io o ka hana ma na kahua kaua. He pono e nanaia ka hana ana i ke kuikahi no ka maluhia maluna o ke kulana o ka ikaika o ke kaua.

 

E hiki ana anei i na Rukini ke ae ma kela kapa o ke Denube?

            Vienna, Iune 6. Ñ Ma ka poai o na aliikoa maanei, ke manao nei lakou, aole e hiki ana i na koa Rukini ke a-e aku ma kela kapa o ke Denube. Ke manao nei lakou, o ka lanakila pinepine o ko lakou mau puali koa ma Asia Uuku, he kumu ia e hapai kokeia ai ke kuikahi no ka maluhia.

            Ladana, Iune 9 Ñ He kaua ki hakahaka ma kahi kokoke i Nariman me na hikimua o ka welau aku o ka Puali Koa Rusia. Ua hoouna aku o Mukhtar he puali koa Tureke nui e oki pu mawaena o ka welau akau a me waenakonu o na koa Rusia. Ua hoao mai na koa Rukini e a-e ma ka aoao Tureke o ke Denube mawaena o Nisopolis a me Sistova i ka Poalima i hala, a ua hoauheeia aku lakou e na koa Tureke.

 

            Ke kipikipi o na Tureke.

            Ke hakaka hou nei o Tureke me Monetenegero a Serevia, kekahi o kona mau okana aina i hoonoho a??iia aku ai malalo o ko Tureke hoomalu ana. Ua lanakila na Tureke ma kekahi mau kaua, a pela no hoi ma kela mau aoao mai. Ke luaieleia nei o Tureke i o a ianei, a e palupalu e ana paha ia i ka ka nui o na wahi e hele ai i ke kaua.

            Vienna, Iune 8 Ñ Ke hiki mai nei na lono mai Konatinopela a me Erzeroum, he pioloke mawaena o na kanaka ma Erzeroum no ka makemake e hoohui ia lakou me Rusia. Ua lilo keia i mea kaumaha nui loa ma Stamboul.

 

            Hoao ka ikaika o Tureke.

            Konatinopela, Iune 5. Ñ Ke hoike mai nei kamahele mai Rusthuk mai, ua paa ka manao o ko laila poe i na la ekolu aenei i hala, e hoao koke mai ana na Rusia e a-e mai ma na wahi ekolu, aka o Rustehuk nae kahi a lakou i ake loa mai ai. Ua pau na wahine i ka haalele i ke kulanakauhale. O na Kanikela wale no koe a me na hao e Enelani, a haalele mai i na la kakaikaki i koe.

            Nu Ioka, Iune 5. Ñ Ke hoike mai nei kekahi lono mai Rustehuk mai: Ua lawe aenei na Tureke i na kiekiena mahope aku o Giurgevo a ua kiola koke aku no i na poka i keia kakahiaka. Ua pololei ke ki ana o na poka a ua maikai no hoi. Ua pau kekahi mau waapa i ka nahaha i na poka, a me he mea la i ka nana aku, he mau Aliikipu e ae kekahi, aole o na Tureke ponoi iho. Aole i kipu mai na Rukini.

 

            Manukina Tureke.

            Wasinetona, Iune 6. Ñ Ua kakau mai nei ke Kanikela Amerika ma Konatinopela i ke Keena o Ko na Aina e o keia aupuni, o ka huina o ko Tureke aie lahui, he $927,000,000, a o ka uku hoopanee o ia aie i ka makahiki, he $65,000,000, oia hoi, ua oia aku ka uku panee i ka hapalua o na loaa makahiki. Ina aole e hapai kokeia ke ahi mau hooponopono ana no ko ka lahui mau pomaikai, alaila e papanikuia ko Tureke aie ana aku ia waho.