Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 3, 19 January 1878 — KO HAWAII CENETENIELA. [ARTICLE]

KO HAWAII CENETENIELA.

Ma ka la 18 olauaan 17T8. ike niua : l na maka o ko rm aina e 3 ke one o Kakuihewa. Ma ka k ineLinei, lanuan 18, i piha ai ke Keneturia mua o ka ; ' ikea ana o ko kakou Pae Aina īmua o ; »a inaka o na laliui naauao ma o Ka- ; pena Kuke Ia i k*.|»aia o Lono. O - Oahu ka aina i ike mua ia, aka, no ka ; haule ba ana o ka nioku ilalo, hooilio ; aku la ke Kapena a ku aku la i Waij mea. Kauai, t kā j>o o ia h\. l'a rfta-. nao ia ua ike mua ia no keia Vne Aina he elua hauen makahiki mamua iho o ko Kaj»ena Kuke ku ana inai e ko .Sej>ania j.kjc holo moku, a na kaha ■ ia ma kekahi j»alapaia aina kahiko o ; | lakou ; aka nae, aole i hoike ia ma ke j akea ; u ko Lono ike ana ka inea i kauj lana. A o Waiiuea, i Kauai, kahi ! aua i ku mua ai, ko kakou aj»ana i hoao īnua i ka pono a me ka hewa o ko kakou -hoolauna ana me ko na aina e. A ma ka ike maka ana o kakou ka : | j>oe o keia au, ua oi loa ka pono ma- ( | mua o ka hewa. j Mai Waimea aku holo o Lono i ■ j Amerika Akau, a hoi mai no nae iloko • | o Novemaba o ia makahiki, a ma ka . la 26 o ia mahina* ike oia ia Maui. j Mawaho ae o llamakua kahi i hoea ae j ai ka moku. E kaua ana o Kalanio- i j puu me Kahekili ia \va. Ma ka la 30 j i o ia mahina liele o Kalaniojtuu a me j | Kamehameha a me na ukali maluna o j | ka moku, a i ko lakou hoi ana mai i j j ke ahiahi, ua hoike ae o Kamehame-1 j ha i kona ano koa wiwo ole i;ua kona I J a-a ana e noho hookahi me na haole | | maluna o ka moku a ao ia po, oiai e | hoopiij»ii ana ka moku mai ka aina j aku. I ke ao ana ae lioojjae ia oia iuj ka, a holo loa aku la o Lono, a ma ka la 19 o lamiari, 1770, iwaena o ka ; hooho ana o na taudani kanaka e ku j paaj>u mai ana uia kahakui, hookomo j aku Ia ia i kona mau moku i ke awa o \ Kealakekua. Malaila kahi i pej»ehi | ia ai o Lono iaia a me kona j>oe e ha- i ,kaka anaine 'kanaka no kekahi waa-1 niime nr —— —~—H I He haole Beritania o Lonu, a o j | James Cook kona iuoa liaole. Ma j i Enelani kona wahi i hauau ai, iloko o | i ka makahiki 1728. Ua hoopaa ia e i j na makua e Jioho ma ka halekuai, aka j J no ka oluolu ole o kona īnanao ua hoo- : j kuu e ia mamua o ka pau ana o kona ' munawa. A o kona hele koke no ia i! ; ka holomoku, oiai he keiki oj>ioj»io j wale no. Ua pii hakalia ole no oia ] ma kona kulana liou. Oia no kekahi i o na Kajiena moku kaulana loa o ke j Keueluna i liala ae uo ka holo poai | ana i ka honua. j Mai ka la i ike niua ai b Kapena | Kuke i ko kakou mau aiiue a hiki i ka j liookonio ia tuia mai o ka malamala-l m» i 0 kakou nei he kanaha a keu na j makahiki, aohe auo nui o ka moolelo ] o ia kowa, ke hoohalike ia me na ma- ■ kaliiki maliope ma\ o ia wa. Ile mea auo uui io uo ka ikea mua aua a me ka hoolauua mua aua o ka lahui i ike ole | ia mamua nie ua laliui nui o ka honua 1 holookoa. O ka wehe ana ae ia o ka pawa o ke ao ; o ko Hawaii wanaao ia. Aka, ma ke kowa manawa mahope mai o ka makahiki 1820, aia malaila ke auhulihia ana o ka laliui a me ka aina mai o a o ; a he auhulihia ana no lioi keia i hiki ole ke hooko ia me ka maka o ka j>ahikaua. He hana keiai hiki ole ma ka lima ikaika o nu paahaua kaua. He liookahi wule uo maua i hiki ke hooko i na hana kupaualia i ike ia iwaena o kakou mai waena mai o ke au ia Kamehameha a hiki i keia wa, a oia ka mana o ka Malamalama. j A ia oe e llawaii, i lulu lima aloha : j ai uie ko ua luhui n\alan\alama ma o Kapena Kuke la, a pau holehole oe 1 iwi o Kuke ma na pali o Kaawaloa nie ko kau pu ana aku i kou ohe uaua e kilo i ko na aiiia e, a e kali no ua mea e hiki mai ana, o ka wehe ana ia o ka pawa o ke ao nou, e ke kaikaiuaj hiue alii hauau mua o ka Pakiiika. | No ka powelnwehi o ka ike o kou | wauaao, uolaila poiuo ia oe ke keiki l o Beritania, aka ua eha no oe. I ke \ komo aua mai o ka malamalaiua iloko ; o kou mau j>aleiia, iloko o 1820, hooj uiaka iho la kou h»uu io # a nalo aku ; la ka Hokuloa iloko o ke alaula o ka | La. Iloko hoi o 1844, ku kilakila oe I iiuua o kou kaliua pouoi a kui lima pu s īue ua ohaua aupuui o keia honua, A j | auo ia oe e komo aku »na iloko o ku j | Keneiuna alua o kou noho »mv iie #j.j

ua i ike ia, uawai ia e lioole i kou ki lana : Nāwai hoi e oleio akahi go niokīi ka pawa . Ua ao kahiko oe, r ;iwakea ae "iiei kon b. Mii ko ktfk<;u lawe ;tiia i ke kulW o ku liiLui luiauaa, a me ko kakou e aoa e lawekwe pu ma im haua i pih na lahoi naaiiao, oa lawe pu mai 1kou i kekaM mau haawe koiii maluua oko kskou man hokua. /1 e mau ai ka pono o ka nobo kpkoa ana a me ka holomaa &m o ko kkou lahui kanaka, he pono ke ha» ;pu ka lahui i keia mau haawe me 1 hookauaka a e hooko pono i ua hiwiiia a pau i hookau ia maluna oh ; aiua uaauao. oka uoho kuokoa aa r o ka iuoa maikai o ka lahui, oka lo ]»ouo ona haua oke aupuni, o p t paa aua o ua pouo Krij§tiano, aia ka I j»ouo ana o īa mau mea a pau iloko o liiua o na makaaiuana o kela a me ia )ahui. Ao ka malama pouo ia> kela mau jx.>uo e ua inakaaiuaua ml , uiuli o na kanawai o ka aiua, oia 1| : ola iahui a me ka holomua o ka ain| Pomaikai o Hawaii, ke noouoo poi kona lahui i keia a hooko aku ma 4 V>ono ame ka pololei. Ao ka makē e kalokalo ae nei, aia a ikea ke Cei£i teniela alua oko kakou Pae i ike ia o Hawaii he home o ka lahqfi ī oi aku ka pomaikai i ko na lahui e • a pau malalo o ka la. I