Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 31, 3 August 1878 — I na Makaainana o Hohala. [ARTICLE]

I na Makaainana o Hohala.

He mau pule elua ae nei i halo, owau, roa ke ano Lunamakaainana no oukou, ua lawe mai au he kanawai maloko o ka Ahaoleio, e hooponopono a e hoololi 1 ka Oihana Leta o ke Aupuni. He kanawai hooholo mua, a he pomaikai no na makaainana, e hookahua āna i ko kakou aina ma ka papahele Jike me na Aupuni naauao o ke ao nei, me v\a kanawai maik«i a kupono no ka Oihana Leta. O ka hoomakaukau ia ana o ke kanawai, ua haule kahi e hoakaka ana i ka ae ia o na nupepa me ke poo ole mamuli o kekahi ulia ; a i ka la 23 o keia mahina, ua noi au e waiho ia ka bila j kekahi komite me ka hookomo ana i kahi i hauie. Ma ka la 27, ua manno iho la o J. U. Kawainui he mea pono e hoopiha i kana nupepa me na huaolelo inaina pilikino e piii

ana ia'u, aole no ka bila ponoi, aka, owau ponoi ka raea i hoino īa mai; a o kekahi mea i makau.i kana mau huaolelo a kau iho la i kona inoa o " Beni, !! ua olelo hoohuahualau me ka manao ino, e i ana, ua kokua au i ka neie ana o ko kakou aina me kona kuokoa, a e lilo i kekahi e. Aole i kamailio o Alr. Pilipo i keia mau olelo no'u, a ina ua olelo, alaila, ua ike no ia a me Mr. Kawainui, aole oiaio o ia mau kamailio f> he hoopunipuni i hapai ia no ka hoopoino mai ia'u. Ma ka papahele o ka Hale Ahaolelo, ma ke aMnui, ma ka noho'na kanaka, a maloko 0 ka pepa a J. U. Kawainui iloko o 1873 a 1874 paha, ua ike lea no oio, ua hooikaika no au me ka leo kuemi hope ole e kue aku 1 kekahi wahi lihi hoohaiki ana mai i ke kuokoa o Hawaii. Ke ku aku nei au i keia la he wahaolelo wiwo ole a kupaa no ke ku kaawaie ana o Hawaii ma ke ano aupuni, a ke pakihope aku nei au ma ke ano he hoopunipuni i na huaolelo a pau maloko o ka pepa a Kawainui a me ka poe a pau e kamailio hoinoino ana pela. Aole kanaka e hiki ke hooia a hoike mai ua ku haawale iki au mawaho o ke kahua hoa'loha oiaio no Hawaii—ko'u aina hanau. # No na hoino eae maloko oua pepa nei, he lapuwale loa no ka pane ana, ua iike loa me ka pepa, he kamalii loa. Ua olelo o Kawainui, ua makau wau no ka pii o ka naauao o na kanaka Hawaii, nolaila, hoao e hoopau ika lawe ia ana o nanupepa. Oka manao ana e hoonaauao ia mai kana pepa mai he punia lāpuwale loa no ka noonoo io ana. Ua heluhelu au i kana pepa mai kona hoomaka ia ana, a ua ike au he wahi mailulu mawaho ae o na nuhou o na aina e, ai ole na kona 1010 e haku ia mau mea, i kope wale ia mai me ke kokua o ffa upa. Ma ka aoao alakai o ka pepa, kahi o kakou e kuleana ai ke manao aku no kekahi hoike ana oka noonoo, he mau kamailio kamalii ka mea loaa ia kakou ; mawaho ae o na kolamu lehulehu i piha me na mea e pili ana iko kakou " Bebe " " (ko kakou hiwahiwa ") e loaa mau ana ia kakou na hunahuna a me na leta e pili ana i kanaka, i piha me na hoino pelapela. He oiaio, oka hoike oiaio a maikai loa no ka Lunahooponopono o keia piha, o ka " upa " i aahuia me ka papale ame ke kuka. ina he poe me ka l noonoo na llma hana o keia pepa, ina la aole e puka kela hewa lalau i kela Poaono aku nei; no ka mea ina aole i hiamoe ia ka mea kakau moolele maloko o ku Ahaolelo i ka la 23, ina ua hoomaopopo oia eha la mamua ae o ka puka ana o ua pepa la, e hoololi ia ana ua bila nei no ka pakui ana aku i kahi e pili ana ina nupepa. He hopuna olelo kahiko penei: "0 ka mea ake Akua e hookahulihia ana e hoonaukiuki mua ia." 1 na makamaka i koho ia'u, e oluolu oukou e hoomanao i ka'u mea i hai aku ai ma ke Kuokoa mamua iki iho o. ke koho ana, e pili ana i ka'u kahua e lawe ai. Ano, ke hai aku nei au ia oukou, ua hana wau a ua koho me ka oiaio no na kumuhana pili laulaha. Ua hooia aku au e hoololi ike kanawai oki mare ; ua hooikaika au a ua holo he kanawai e hoolei ana i ka hapalua a oi o na lilo oke oki mare—e loaa'i ka hopena hikiwawe a hala ole—a e hoopau ana ina hoapaapa kahiko oke kanawai. Ua au a hoao e hooholoia i puu dala no na hana hou i makemake maoli ia, a ua hooholoia he huina oi aku me ko mamua no na alanui me

na uwapo. A ano, ninau mai eukou ia'u heaha ka'u i hana no Kohala ? Ua loaa ia'u $600 no ka hoonui ana i ka hale hookolokolo me ka hale paahao o Kohala Akau; $100 no ka hoolako ana i ka hale hookolokolo o Waimea; $2,000 no ke alanui mai KohaU a Mahukona, a he hooia ia mai no ka noonoo ia i uwapo no Waimea; a mawaho ae o Isi, o na auhau alanui a pau maloko no o ko iakou apana ponoi e hoolilo ia'i. Ua hwe mai au he bila —a ua holo—e hoeini ana i na lilo no na kuni palapala. Ako, he mea makehewa paha ko'u hooloihi ana, oiai ke manaoio nei au ua apono no ka poe nana wau i keho i ka'u mau hana; a mahope iho o ka hoomaopopo ana i na pomaikai o ka loaa ana o kekahi kanawai hooponopono oihana leta—i holo iho nei me ke kulanalana ole i na kue a me na hoopunipuni aJ. U. Kawainui—e hoomanao iho lakou i loaa ia hopena mamuli o na hooikaika a me ka noonoo o ko lakou wahaolelo o 1878, ka mea i holo balota no Kohala mamuli o ke noi ia ana mai, a e holo hou aku no—aia wale no a noi ia mai—no ka Ahaolelo; ka mea hoi e manaolana nei e ike i ka la e hiki ai a e hooponopono ia'i ka Paeaina e kekahi kanaka kupono a makaukau mamua o J. U. Kawainui, i meamanao nui i ka oiaio a me ka maemae mamua o ka inaina lapuwalea me na hoino piiikino. W. JR. Castle, Honolulu, Augate 1, 1878. Maikai ka Himeni^—Ua mahaio nui ia ka Aha himeni ma Kaum&kapili i ka po Poaono iho nei. Ua hele no hoi ka hale a piha pono. Ma ka lokomaikai |o na mea nana i kukulu ka hana i loaa mai ai ia makou he balota, no ia iokomaikai ia mai, ke haawi aku nei makou i ka mahalo piha. Ua loaa i ka waihona o Kaumakapili ia po no ko lakou luakini hou, he $300. Na Mokuahi hou.—O na mokuahi a makou i hoolaha Aku ai mamua, e ku mai ana iloko o keia mau la iho. Oka moku a PaJaika me Kakalaika, o Waimanalo kona inoa ; ma kahi paha o ke 50 tona kona nui, ua like paha ia me Moi keiki mua. Ona wahi holo mau o ia moku Waimanalo ma Koolau a me Waianae, o ka lua iho Ov«a mau moku nei no Waila ma, he 100 paha tona kona nui, elike paha me Neki, aole i lohe ia kona inoa ; a o kona wahi holo o na awa a puni Oahu nei.