Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 45, 8 November 1879 — He Leta mai Nuuhiwa mai. [ARTICLE]

He Leta mai Nuuhiwa mai.

HA.KC.NAm. Uapou, IUL.\I 22, 1879. : Kkv. H. Hixgham. Aloha ee.— No ka loaa ana mai o kau leta ia'a ma | Ka oialama o ApenU i hala ae nei, ua elioii au e hoouna aku i mau lalani hoomaoao , no kaua. Eta oo ao ma kahi a kaoa i halawai ai, oī« j ka mokuponi o Uapou. Ua noho mai au | ; me ka'u wahine lua keia mokupuni i ka j | malima o Mei 1» 1562. oia he 17 makahiki | ; roe na umUma elua. Loihi pnha ka noho t ' ana ma keia mokupuni. a e ninau la mai | , piha auanei. heaha )a na hua i ioaa ma j ; keu noho ana. : I Ke kulaka o ka Aina. I 1. Ua hai ia aku ka oielo » ke Akua i na ī kanaka a pau o ka mokupuni, ua lohe ke*'

kahi poe. a aa lobe kek»hi po-e. 2. L"a «o ii aka na kfīkī i ka paiāp'i* ca ike kekahi poe keiki a me keknh* poe OUL 3. Ga ia ka etiles!i S»nsr»aoī rr>a U*pflu n-ei. he 31 i** nwi o na hoah«a*u ; ras ka o H*kaheua o* kamaa?Qi me j aa maiihmi ke haipa ia, ua tr»ake 6, oa k««[ pse ia % hookuo la aku e komo i oa ekiiea» e. 4. He 19 k& nui o ka poe e ooho nei ; maiaio o ka bfr;ta, a u» hoi Ukoa e tmt i | ' mau da£a aloha no ka poe ma na ama e, a ua i ; loaa be 20 dai« mtoli, aia ma ka iima o ; ( R?r J Kekeia, no ka mahina hou ma Haka-! j hetau. | | 5 Aoie he hani rama tna Uapoa nei, i | \ kekahi Wa n »e ua ala mai ka poe ino e | f hana; a ua kinai koke ia e ke kiaaina aole j he inu rama ma keia aina. ] 6 Aole he kaaa ma keia aina, hookahi 1 I nae wa i kaua ai r ma ka makahiki 1563 I ekuiu la i kaua ai, a ua pau; a oia waie no j I ke kaua a'u i iohe ai, aole au ī ike maka. | J 7. Aole he powa nui o keia arna, ata ; waie na raa ka makahiki 1564, ua pepeh» i ia kekahi kanaka kaiolika e kekahi mau kanaka katoiika a make ioa, oia wale no ka'u i ike me kuu maka, ma ka nui o na makahiki a'u i noho ai ikeia aina. aoie au i ; īke aoie hoi au i iohe. | Oia makahiki no ka wa a ka Bihopa nui 1 , o Taiohae i noho ai i hope Kiaaina no na | | kanaka maoli o na aina o Marguesar. a o ! Capt. Kousaou kaiepa) oia ka hope i Kiaaina no na ano haoie mai ka moana mai, aole nae ī hookolokoio ia a hiki i keia ia. (Ja uhi pu ia keia powa o ka wa maiamalama. 5. Ke liio mai nei na keiki a ka poe makua katolika i mau keiki no ke kula hui maanei, na na makua i hoouna mai, a ma ia hana ana, hoopaapaa mai ke kahuna Pope me au, oia ka ia 19 o lune, ua heie aku la oia iwaena o na makua kaloiika e hooie ana, aole e iawe i Hakanahi, iawe no nae ka poe i makemake īa'u, ua ike no lakou ia maua no na haumana i malama ia e maun mamua. O ka hope Kiaaina kekahi i kokua mai ia'u, eia no kaaa oielo, " aia no i ka makuakane a me ka makuahine kahi e lawe ai i ka iaua keiki a mau keiki paha, i na i ka makua Porestone, e iawe ilaiia, a i na i ka makua Katolika, e iawe ilailn, o ka makua waie no ka Haku maiuna o na keiki, aole ke Kiaaina aoie ke Kahuna, " Ke Kiaaina Farani. Ma ka maiama o Mei ia 19 hiki mai ka hope Kiaaina Farani ma ko'u haie, a noho oia eha la me makou, o na hana ana i hoio; mai ai; e imi e hoomaopopo i ka poe hana rama a me ka poe inu,a ua ioaa, a ua hoopai ia he S0 dala ka hoopai no ka poe hana rama, a o kekahi hana a ua Kiaaina la, e hoaia hou i na kuia, a ua kuka na 'ln, a hooholo, eono Kahawai, o ka lakou tnau keiki, e lawe mai i Hakanahi, a o na keiki o na Kahawai ekolu e iawe mn Hakahau la Kev. Fulgeen. Ua oiuolu ke Kiaaina i keia maheie ana, a ua mnnao e holo ana na hana, ma ka la 22, hoi aku ke Kioaina i Taiohe a noho iho makou,, ma ka ia 13 o lune hiki mai ka palapaia a ke Kiaaina la'u e hai mai ana, o ka Poaha ia 19 o lune, oia ka wa e hoomaka ai na kula eiua, eiua ieta ī ioaa ui'u, hookahi ma ka ieo Eneiani, a hookahi ma ka leo Nuuhira, me ka hai mai o ke Kiaaina, e kauoha koke aku i na 'iii o Uapou me na makua e iawe i n» keiki i Hakauahi, a i H.ikahau, eiua waie no wnhi i kauoha ia e ao, aka, he mea ole wale no ia ia Rev. Fulgeen kumu Pope, aole i paa ke kauoha a ke Kiaaina ua heielei wale, eiima wahi e ao ia nei na keiki, o nn kanaka i loaa kahi pule, oia iho la na kumn a Rev. Fulgeen i hoonoho aku ai i mea ao. 9. Aoie i haalele mni ka Uhane o ke Akua in makou. ke ana mai nei oia me ka hoohauoli pinepine mai ia makou, E i ana '• E hoomanawanui, a ka wa pono e loaa no, " noiaiia, hoomanawanui no t me ka poe e make ana, i hookain ka hipuu, i na no ka lanakila, oia ka olioli, aole no he ehaeha mai o ka naau no ka aina hanau, ua lana | maiie ka manao e hoopau i na la uuku ma j keia aoao o ke kai nui. 10. Ke wehe mai ia ke aiaula o ka ma* I iamaiama, ke paulele mai ia na kanaka 11 na pahi o ka wa e heie nei, ke kukuiu haie | iaau. Ke kukuiu waapa, ke heie nei i na j hana a na haoie. Ke ioaa mai ia, nn aahu | no ke kino ; ke loaa mai la na mea hana | nei i na alanui ke hanai nei i na hoiohoiona. j Ke makemake e loaa mai ka noho ku-1 onoono ana. j O ka hana, he mea pau ole ia. aoie ona . wa e kaawaie aku ai mai kekahi iahui aku. i Ke aiuaiu mat nei mahope ; Noiaiio, e puie 1 kakou i ka Haku o ka iani, e hooikaika ! | mai ia kakou o haule kakou i na hewa a me | | na iuo o keia ao. ' # | MaLU KE OLA 0 NA OLULO. I Ke kokua aku (a o Rev. J. Kekeia a me | kona ohana i na haoie pīlikia m»i ke kai | mai; e like me ka malama moku Amerika i ' pakele ai inai ka make mai i ka makahiki j 1864 paha 65 paha, ke o!e au e kuhihewa. oia kela haoie o Mr. Whooian, a eia hou ■ keia i ka makahiki 1577 e haawi au iata i ke kope o ka palapala a kekahi kapeoa moku pau ahi. Ao.'e i hana ia keia mau mea | eiua ma Uapou nei; aka, ma Hiraoa no. ! 1577 no, iii iho ia kekahi moku kialua | t (Birg) Traoi ma a nahaha lo», | hoi aka U na'iii tooku a roe ka hope kia- ; i aiua o Taiohae a me na kaoaka a pau o ka ' j moku, a noho pu me na kaaaka kamaama : ! I hookipa maikai mai na kan*ka o Hanavave i i na malihini a pau, me ka maiama maikai, | > me ke kiai i na waiwai o ka moku, 1

j Pela i noho ai keia poe pio, * h;ki aku ka n»o'*u ahi. a nma i ia.ve m*i k?n ! pio i T*fOftO£, me ka i(lo eie o ke*abi eU iku īa ira ho„ : -e tke »hba ; nui tn? k« mahiio nu? ; no ks heokipa aioha | ana o keia poe pegsna. ' On no ke kihanm a >ir. L. Koaihehn? i f ooho mua aku ai: a rwr>a oo i hooUkaLika mai i ko Haoarare poe a hio i imu aia : noiaiia kekahi hoahanau maikai o (oha Hueomai no ka ekiies:a o Hsnarave. ( Ke wehe ae !a ke a!aab ma na a;m o \ makou, tna oa haaieie makou a pau 1 keia ■ ! mīaiooa, a hoi i Hawaii. Heaha ia auanei i ! ka mea e maikai hou ae ai keia iahoi paakiki ; e aho no ke noho kokoke ke kahuna lapaau jma ke aio o ka poe mai e kiai mau, pai- | pai mau. nonoi mau imua o ko lakou alo a | na ka Uhane o ke Akua e aiakai i ko iakou : mao naaa io lesa ia ka hooia. No Kapaha,, eia no oia raa ke kahawai o Hakaui o Nuuhiwa e noho nei. ke noho maikai nei oia, he: wahi kuia no kana mamaa ; a ua pau aku ia na haumana i ka iawe ia i Tatoha maiaiia e kuia ia ai na keiki Katoiika a pau o Nuuhiwa. He hana iima no kana e hana nei. aoie moiowa, aoie hiamoe. He haiolelo kona mamua, a huhu kekahi kanaka ona ratna ia Kapaha ; a heie aku ia e pepehi ia ia, ua ; pakele no nae o Kapaha, ua nui ka poe e uwao ana, ua piipai makou ia ia e lilo i hai olelo no kekahi kihawai; ma Hanavave kona noho mua ; a hooikaika malaiia, a no ka pilikia i ke aioha ole o na kamaaina, nolaiia, haaieie oia ia wahi a hoi mai i Taiohae. Hilahila .na hana a Laioha. Ua neie loa ka hana a ke Akua ma Hokatu i Nahua ; ua liio ioa o Laioho i ka inu rama, a hahai aku no na kanuka mahope o ke kumu. Kakaikahi na kanaka e noho ana ma Hokatu i keia wa. He wahi powa, a me ke kaua, oia na mea e hua mai ana mahope iho o ka haaiele ana o na kanaka i ke Akua, a me kana hana. I keia makahiki keia makahiki, ua heie no au i Omoa Hatuieo ; a nana aku la i kuu kihapai i hana mua ai, a uwe iho, no ka mea, ua haalele wale ia o Ziona ; a ua paapu ina iaau kalakaia ake diabolo. Ke kakahea mai nei lakou; i kumu no mnkou, i kumu hou, i mihi hou. Mai hoonele mai oe i na leta no makou : He hiki pono no na leta ma oukou niai, a o na leta mai anei aku e hoi iiou mai ana no, pela ko na haole ma Taiohae; ua lawo hou ia mai mai Kaiefoni inai, no k? lauwili o na eke leta. He eha no ma ko'u luna; aka hoomanawanuiau e kakau la oe, no ka mea eii maj ko makou hoa'loha Mr. J. Kekela ke hoi aku ia, a huii hou mai no ka wa pokole, nana e lawe aku na leta ; a nana no hoi e lawe aku i na mea hou o ka aoao .hema o ka ; Line a pela no hoi oia ke hoi hou rnai i anei e iawe mai oia i na mea hou oka Line a i pau. Aloha oe ine kau wahine u me na makamaka a hoaiauna milaila. Owau no kou hoa hana. Kaoweai.oha. Atuona, Hivaoa, lulai9, 1579. Mr. <fc Alrs. Bi\amu, Alohu olua :— Ua ike no olua i ko maua wahi i noho at ina Atuona, mokupuni o Hi-1 vaoa, M H 1567, he umikumamakahi makahiki me na malama eono o ke kaawaie , ana, Mailaila mai a hiki i keia ia a'u e ! kau wahi leta aku nei ia olua, he nui ka hana ma keia kihapai. Elua «uea ano nui, no ke Akua a rpe kana mau oihana, a no ke diaboio ame na hana e pili ana iaia. Me nei au i ike ai, i ka wa Uhane ī hookokoke mai ai, oia ka wa i huii mai ai kanaka e i hana i kana hana, n paiupalu ka naau o ka poe ī huli mai i ka pono. o hapai pu ma na : hana he nui waie, he mea liiiii waie no ka : iuakini i ka hana in, me ka inahin i hou, ko-; kua mau i na mahina a pau, ma ke daia n ! me na mu. A ma na lu Sabati, nie na la ; kuia ua hele nui mOi na h.iumana i ke ao ' kuia, a me na hana maikai he nui i ku i ke aioha. Ona wuhme, ui< ao )a ike naia pa- 1 pale ana me ka humuhumu loie, u me ka i malaina ana i ka ohana ma ka haie me ka ; ! maikai ame ka olioii nui. A noiaiia, aoie | | i poho ka noho ana a kom> </lau waht kauwa : ' lawelawe ma keia mau ama, ke noho nei no : ; me ka hana i ka hana a ke Akua me ka : j oiuoiu maikai, a makaukau, me he mea ia e j i hamama aku ana ka puka ma keia hope aku 1 ; no ka mea, he kiaainaano e ka ma o makou ; | nei. Ke ao kuia nei oia ma Nuuhiva me ; j Uapou, a ma keia mau ia aku e hiki inai ai i | ; o makou nei e hooponopono ai i na kula. 0 j | na hua ino a ke diabolo, oia no ke kaun. na j ) kapu kanaka, kapu akua iiihi, a malaiia no ; | ka hapa nui o na kanaka e malama ai, o ka I inu rama. a me ka inu awn, he ?nea ponahe- i jie ioa la i keia iāhui kanaka. Aka, na Rev. : | J. Kekeia e hai nui aku i ke ano o kein ai- ) na mai ka mua a ka pau ana. A nau paha ; J e kau iho keia mau pepa, a ma nu pepa ma- j I noanoa, b paa me hua pa-ko-ii, me na ma-j | maia olelo maialo aku. i mea e olioli ai na | kula o Nuuhira, me kona mau kumu, a me ! jna haumana. He mau mea hou ia i ko ma--1 kou mau maka. j Ua pau me ke alohn nui no ina hoa oka : Haku mai Hawaii a Kauai. a me ka Papa I Hawaii. Z. Hapuki;.