Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 18, 1 May 1880 — KA WEHE IA ANA O Ka Ahaolelo o 1880 KA HAIOLELO ALII. [ARTICLE]

KA WEHE IA ANA O Ka Ahaolelo o 1880

KA HAIOLELO ALII.

E like me l< ; .i olelo kuahaua ake Alii ka Moi, pela no i hookoia ai ia Kauoha i ka hora 12 ponoi o Ue awakea o ka (a inehinei, Poalima, Apenla 30. E iike me ka mea mau, ua ako.ikoa ae he anaina nui o na ano kanaka he lehulehu wale, mai na kane, wahine a kamalii, u hainmu ana ma na poai o ke kahuu ihiihi o Aliiolani Hale, mamua'e o ka hora e hoomaka ai na hana. Ua hemo ae la hoi, me ko lakou mau aahu nani a me na pu e hulili ana i ka maka o ka la, na puali kou o ka aina nei, me ka hiehie a me ka nani o ko lakou ano. Uu kai aku lr« na mahele koa malalo o ke alakai uleu ar:a a ke Kapena Kaaha, a me ka hoehoene olu ana o ko leo o na ohe kani a me nu pahu kuilua o na keiki puhi ohe o ke aupuni, a i ko lakou kuku papa ana mai ma ke alo iho o ua kahua Aliiolani nei, ua nani i ka maka, a mahalo hoi ka naau ina hiona ona keiki oka pauda. (Maanei makou i haupu ae ai, ina paha e ko na iini ana o , a e kaua io ia mai kakoue lapana ma, o k;i huelo paha o na kuko pua« pua ka kakou e ike akw e ku pololei ana mahope i kau « mea o ka mama i ka holo i kuahiwi; nka, no makou wale iho no ia wahi

huupu, a oiai makou e noonoo ana no na papu a uie na pukuniahi o Leahi ma, ua hoolele ia'e la ko makou oili i ke poha ana mai a wawalo hele ae la maluna e haehae ana i na e;t o ka lewa ka leo kuilua o na elemakule o Puowaina, i pakui ia mai e ko na manuwa, o ka hora 12 ponoi ia. Maluna o ke Kna alii ka Moi, ka Moiwahine a me na kaikuahine i ukali īa mai e na alii koa o ke alo alii, a e haiamu ana na paa kahili ene ko lakou mau hulu lelolelo. Maloko o ke Keena Ahaolelo, ua ku ka Moi maluna o ke kahua kiekie, i hoopuni ia e ka ohana ahi a me na kaukau alii o ka aina; ma na aoao na Kuhina ine na Lunakanawai kiekie a me na alii o na manuwa; a mamua pono mai na 'Lii a me ka Poeikohoia o ka Ahaolelo; a mahope mai ke anaina lehulehu. Ua piha a haiamu na paia K>tu Knnawai o ua keena nei, a ua kau iho he ouli ihiihi no ka manawa maluna o ke

anaina. Mahope o ka haawi ana ae a ka Bihopa, Willis o Honolulu nei i ka pule hoomaikai a me na noi haahaa ana i ka Moi o nn Moi e kokun a e aloha i na hana o ke Kau Ahaolelo a me ke Aupuni, (oiai ke anaina e ku ana) ua haawi mai la ka Moi i kana haiolelo alii penei: E na 'Lii a me ka Poeikohoia: Ua kahea hou ia aku oukou e akoakoamai, e kuka a e hooholo ina kumuliana 110 ka hooholomua ana i na pomaikai o ko Kakou Aina. Ua hooko pono ia na hana i hoolioloia ai ma ke Kau o ka Ahaolelo i hala aku nei, a ke hoomaikai aku nei Au ia oukou, mamuli o ka lilo ana i mau mea o hoopomaikai mai ai i ka Lnhuikanaka. Ua ulu mahuahua ka hoohua ana mai a ka aiua, ua pii maikai ae na kumukuai, a ua hoike mai na hooia ana o ka liooholomua a me ka pomaikai ma kela ame keia walii oka Aiua. Ke hoomau mai nei 110 na Lahui o na Aiua e i ka hoike ana mai i na mauao oluolu maikai ia Kakou. Ma ka hookuuia ana o ka Ahaolelo i liala, ua hoikeia aku aia ke Aupuni e kuka ana i ua hoolala aua o kekahi Kuikalii Kalepa me ke Aupuni Emepire o Geremania, a ua oluolu nui Au i kahoike aua aku ia oukou, ua j hooholo pono ia ua Kuikahi la ma o ko kakou aoao, ake kali wale aku nei uo i na liana a ka Ahaolelo Geremania, i mea e liolo pono loa ai; a ke paulele nei Au, e hiki ana ike Aupuni ke hoike aku, mamua o ka pau aua o ka oukou mau hana, ua hookoia ua Kuikahila. Ua hauoli pu no hoi Au i ka ike ana, ua holopono na kuka aua i hanaia mawaena o Ko'u Aupuni a me ko ke 'Lii, ka Moi o Penemaka, no ka hooponopono hou ana i ka Pauku VII o ke Kuikahi me Deuemaka.

Oa laha like ka maluhia a nie ka lokalii maloko uei o ko Kakou mau paleiia, a ua hoomauia ke kaanaia aua o ka pono a me ke kaulike o na Kana- • wai. I mea e pale aku ai i ka hoea hou ana mai o na mai pahola, na Ko'u mau Kuhina e waiho aku i kekahi; kumuhana no ka hoomaemae ana i ke j Kulanakauhale o Honolulu nei. j Ke noi aku nei Au i ko oukou mau manao aloha aina, e hoolilo nui i ko , oukou mau noonoo ana ma kekahi | mau kumuhanā e ae e pili ana i ka ma- | lama ola, a oukou e manao ai ua ku- | pono ia no ka hoomaikai a me ka mala|ma ana i ke ola o Ko'u Lahuikanaka. | Ma ka mahuahua ana oka holo- ! mua oke Aupuni, uahapaiiaka manao e hoala mai i kahi mau kumuhana I e pono ai na hooholo a me na aloalo ; ana mawaena o Kakou nei a me ko | na Aina e ; a 110 ia mea, ke waiho aku nei Au na ko oukou mau noonoo ana i na hoolala no ke kukulu ana i na Alahao a me na WaeaTelegarapa mawaeua o koKakou mau Mokupuni; a aole O'u kanalua, e noonoo akahele

ana no oukou no na launa ana aku me ko 11 a Aina e. Ua mahuahua na haawina i hookaawaleia ai e ke Kau i liala, no na lilo o ka Iloopae Lima hana, a na Ko'u I Kuhina Kalaiaina e hoakaka aku ia oukou ma kana Hoike, i ka uui o ua kanaka i komo mai iloko o na makaliiki elua i hala, malalo o ka hooponopouo ana aka Papa Hoopae Limahana. Ua noonoo akahele ia kela a me keia kumu i lawelaweia ai no keia oihana, a ke manaolana nei Au, na ia mau mea no e hoomaopopo aku i ke kupo- j no o ia mau hana ana imua o oukou. Ke manao nei Au, he mea ano nui keia Oihana o ka Lehulehu, a ke hilinai nei Au, e hookaawale ana oukou i haawina mahuahua kupono no ka hoomauia o na hoao ana e hookipa mai i ko waho poe i o Kakou nei. Na ka lioike a Ko'u Kuhina Waiwai e hoomaopopo aku ia oukou, ua mahuahua ko Kakou Waihona, ana na hoolilo kupono ana, e hoihoi ia mai ai ia Kakou i na haawina kupono a me na pomaikai no kawa e hikimai ana. E na 'Lii a me ka Poeikohoia: Ke nonoi ae nei Au, e alakaiia ko oukou mau noonoo a me na kuka ana, me ke akahele ame ka noeau, no ka maluhia, ka hanohano a me ka pomaikai o ko kakou Aupuni Ke leukala iaaku nei,ua weheia keia Kau Ahaolelo.

I kn pnu ann, ua hoi aku la Ua Moi a me n;t nlii e like me ka mea mau, nnlo aku la ka lehulehu. a ma ke noi a ka Hon. S. G. Waila. ua hoopanee ia ka Hale a noho hou 1 ka la apopo, hor<» 10 a. m. Pau ne Ik na hana no ka wehe ana i ke Kau Ahaolelo o o 18S0, a ke kali aku nei kakou e holomua iloko o kn maluhia, e pomaikai iloko o ka waiwai, a e kauia na Kanawai ninikai no ke ola o Hawaii—a o na mea i koe, e hoolawa aku ana makou i ko makou poe heluhelu. ma ka hiewi piha ana 1 ka moolelo o ka Hale.