Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 31, 31 July 1880 — MOOLELO O KA Ahaolelo Kau Kanawai o 1880. [ARTICLE]

MOOLELO O KA Ahaolelo Kau Kanawai o 1880.

La Hana 65, Po»hn lulai 22. IBSO. Halawui ku H.:le e like me ka mau. Ma ke noi ua apono'a ka hapai hou ana 0 Un Hule i ka B U Hnawma i hann no ka l)i. Aud hoopaneeia ka mea i kauoha ia no ka akolu ana ma ka Poaono mehope o ke ki»kiu poepoe ann. Miil k'.i Hon Pihpo mai he hoike a ka hapa uuku o ke komite wae e pili ana i na Palapala honpii lehulehu a na mai lepera. M i ke noi uti waiho ia me ka hoike a ka hapa nui o ke komite. Mai a Hanun» be Ulelo Hooholo e kauoha ana i ke Kakauolelo e hoako;jkoa i na biU kanawai a pni i makaukHii ae haawi ftku 1 ke komite no ka Uwe an;i nku e kakau inoa m>n ka M(ti; hooholoia. VV«iho mai o INawahi he o'elo hoohnlo e knuoha ana i ke Kakauolelo e uku aku i 1 keneta no kela a me Keia huaolelo o kela a me keia bil« kanawai i kakau p.>epne maikai ia; hooholo>a. Na Keau he olelo houholo e kauoha ana ika bila kanawai e pap.i ana i ke Kuhina Krtl"iama e houla ae mai ka papa 1 h.ina no ka La ma ka Poakahi; hoohnloia. Wuiho mni o Kaunamano he olelo hooholo no ka mea ua naluwale iloko o keia Hale kekahi Pulapila hoopii mui a K-v S Kaaua c noi ann e hauwi ia aku laia ua daU he 23 no kooa auhau palun la ana. NulaiU e hoo kaawnle ia ina ka biU h»a>vina ia mau d»la 23 a e uku ia ma ka iuua o Kev S Kaaua. Ma ke noi na waiho la i ke komite wae; Hanunn, Kaunamano, Kipikona, Kuhina WaiWiii, Aholo. Waiho hou rnai o Koun»mano he olelo hooholo e kauoha ana i ka M<kii e kii ī ka Luna o Mak.iwao e hoihoi hou mai iloko o kei« Hnle; haule. hur» 12. hoomaki hora 1. Hipaiia k« noonuo ana oka B>U Ksnawai « ka Loio Kuhinn he kanawai e hooponopono ai i ke kuai ana i na waiona. M« ke knpae ana o na rula ua heluhelu alua ia ma kona pon. Noi o H«nuna e hoop»nee loa; h«u!e. Noi o e kakau poepoe; haule. Ma ke noi uh noonoo ia na helohelu la ka pauku 1. aua lilo ka Hale i ka hoop«apaa. Nui o Nnhaku e kapae ioa ia ka pauku 1 apnnoia. Noi hoohuflkeeo mai ka Loio Kuhiua e hoopanee kn biU holookna ap<»no«a. Hehiheiu alua »na o ke kan*tvai hahwai hookui miana. Heiuhelu akoiu ia ma ke kap*e ana o na ru!<«; wa ho la ma ka p»pa. Hi'iuhelu alua ana o kekmawai ina kue ka Oieio H>waii t ka Oielo BeriUnin e inanio ia o ka Oieio Beritnriia ka pono; hoopanee ioa i<*. Heluheiu ann o ke kanawai e hooneie ntia in& uku «nakahiki ona Luna Aopum ma na Aint e. A m iilo ka Haie ika hoopaapaa. Hoopanee ka Hale. > La Haxa 66 luln 23, ISSO. > ka Haiee ii*e me ka mau. Noi mai o Ahoio e hapai hou ia ka noonoo ana o Wa B l* • ka Loio Kuhina i hoopaneeia ai i mhmei e oih aoa i ke kuai ana | o oa waiona; hoohoioia. Hoikk KnMITE. Mai a Nahaku Lunahoomaiu o ke komne wae i kohoia no ka noonoo ana ika BiU Ktnawai a K«kina e piii ana i ka Piii Wai» wai. Ua no ; i& ko«rite e hoohoio ioa. Apooom ka hoike a fae Komit®.

Na Olklo Hookolo jce xa Bila. Noi mii'o G Wilikoki e boa!a ia «e ma: k& ae i bsna no k» lt ka bīl« Innawai e p)lt ana , oa oka 1 ka poe oana e hoopii na hihii piii i na iaikini; aponoia. 51«ī a WUikoki he oielo hooholo e kauoha ana i k<> hoike a ke Komite Wai«?ai e hon'.a a? mai ka papa a e iiio i hana no ka !a P°Noi o K«ulukou i hookahi pale mai keia i«» aku. Noi o Nihsku a Peakahi noonoo ia. Noi o Knlua e hoopanee loa la; aponoia. Noi bou o Kaiua, a hapaiia na hana o ka La. NA H*XA I TAU OLE. Noonoo hou ia ke knnawai e hoole ana i ka uku ana aku i ka uku makahiki o na Luna Aupuni ma na Ama e. Ma ke noi ua hoopnnee loa m. Na Hana o ka La. Helnhelo aiua aoa o ke e hoakaka ana ī ka poe i loaa i ka mai mawaena o na Ae like. Heluhelu hlua ana o ke kanawai e hoololi ai ika Mokuna ona kanawii o 1574; he kanawai i kapa ia he kana\v>»i e hoopau ai i ke Kohiua Kaua me na Manuwa. Ma ke nai ua hooholo loa ia. hoomaha hora 12 hoomaka hora 1. Hiipn hou īn ka noonoo ana i ka Bila Haawina nwt kona heluhelu akolu ana. Noi o Aholo e hoololi ae i na lilo Ahaolelo o 1SS0; a e hookemo iho $ 20,000; hooholoia. Noi o Nahaku e knpae loa i ka Haawina Alahuki Moku S 100,000. Ma keia ninau ana ua knkele rula na Hon Nnhaku me Pilipo no ka hikia me ka hiki ole ke hapai hou ia ka noonoo ana o ka Hale no kela ninau. Ua hooikaika mai ka Hon Pilipo e hoolei i na d»la he 100,000 no ke Aiabjjki Moku ma na rula aua pale pu mai hoi o Nahaku aole e kiolaaka e hoopanee loa. Noi o Ni»haku e kapaeika Haawina o Kapiolnni Paka S5,000; hooholoia. Noi o e knp*e n»\ rula a e noonoo ia kek'ihi o na Haawina ku mau e piliana i ka Moiwahine Emma. Noi o Knlua e hoomau aku no i ka uku nna i S 12.000 aole i 16,000 e like me ka hooholo ana o kelu mau la aku nei; haule. Noi o Lilikalam no ka Moiwahine Kapiolani i $ 10 000; hoohoiuia. Na Kakina he mau hnawina hou e pili ana i na Kuhina eha; haule. Noi o Aholo e k»pae na rula ae noonoo hou ia ka haawina kokua lajna Mokuahi o na Aioa e; h^ule. Noi o Kunuiakea e k»p«e loa i lia Haawina o ke Alo Alii 16.000; hnule Noi o Kalua e hapai ia ka noouoo ana no ka mahe'.ehele ana i na Ilaawina uku ona Kakauolelo a ke Kuhina Kalaiama; haule. Noi o Aholoe hooholo loa ia ka Bila Haawina no ke kakau poepoe; aponoīa a e heluhelu akolu i ka Poalua. Noi o Nahaku e kap.ie i ka Haawitia o Pe|e Noi o R Wilikoki e haawi ia i $ 45.000 no ke kui»i ana i Moku hou i kapa u Yatch Kevenue Cutter; haule. Heluhelu alua ana o ke kunawai e haawi ana ina uku m«kana i ka poe i hoopii mai no na hihia pili i na Pnlnpala Ae (Laikini) me ka hnike pu a ke Kom>te. Noi o Nuhnku e kakau poepoe īa me ka ho>ke a ke Komite: uponoia. Ma ke noi ua aponoia e heluheiu akolu Poakolu. Hapai hou ia ka nonnoo ana i ka bila e pili nm ike kuai ana ina waiona. Ma ke noi ua hoopanee ia a Poakahi. Heluhelu aloa oke kanawai e hoopau ai i n* auhau ma na hoiuholona. Noi o Ke»u e loa. Ma ke noi ua hoihoi wale ia ka b.|a. Heiuhelu alua ana o ke kanawai e piii ana i na Hui i hoohui ia mawnho a me keia Auooni. Noi o K'pau a ua kauoha m e kakau poe* poe a heluhelu akolu Poakolu. Heiuhelu aiua ana o ke kanawai e hoakaka anu ika uku o na PailaU raa n* awa o Knhului a o>e Hilo, kauoha īa e kakau poep.>e a heiuheiu akoiu Poakolu. Heluhelu aiua ana o ke kaoawai e pili ana i n« palapala kauoh» a me na mea a pau ©ta ano. Ma ke noi ua hooholo ia no ke kakau poepoe a heiuhelu atoiu i ka Poakoin. Heluhela aioa ana o ke kaoawai e baawi ana i tnnu Uikini no ka hoopaa 4 kuai ana in« laau make. Kauoha ia e kakao poepoe a heluhelu akolu ta i ka Poah*. Heluheiu »lua aoa o ke kanawai e p'l« ana i na hnie holoi ioie. Kaooha ta e ka«au poepoe a heiuhelu akolu i ki Foaba. Heluheiu aiua ana o ke kaoawai e boo* eiana ana e hoopuka i na P»tap«la S la Noi no na kahoa Ha!e kola a rne na wahi i koai ia mai no ke kula. Kaooha la e kakaa poepoe t heluheiu akoiu ia i k% Poakola.

Heiuneiu a|u« toi o ke k»otirai e ha»wi aoa i ka ir.soa e«al»m» i kekahtobaat ke ioi* : ka mai iepem kabi o iakoe. Hoopi* ne€» 'oa ia. aiua ao& i ke Kaniwii e piii »nt ina K uka Fake. Hoopaaee k» (lale. La M. .na 67, Posooo luiai 24, IS$O HaUwa) Haie ē like ©e k« in«». JVoi a.ai o Kakio» e hoaia hou ka Haie i ks noonoo aaa i ka Biia Haawioa; a e hapniit* ka Ha*vvma o K*pioiao» Pak». Noi o Kapahu e hoiho» hou ae tioko o na hana o ka La ka biia kanawai e piii ana i ka oihana kau»; aponoia. K-*pae ia na rul.H a heiuhelu mai ke Ku« hina Ka!ai;:!r.H he hoopii mai Kalaw<u> mai. Ma ke noi ua waiho/a i ke komil* w»e:~ Kaloa. Kuhina Kalaiaina. Kapen» Loke Pihpo. Hannna. Na Olelo Hooholo me na Bila. Hooiaha ii)a» kp komue kanawai ua makuukau kekahi mau bila kanawai. Hoolaha mai o Aholo he biJa kanawai e pili anā i ka bann aua, hooili ana, lawe ana iwaho a kuai ana ni(«loko nei i ka opiuma. Kapae ia uu ru!a a heluheiu ia no ka wa mua. Ma kf noi ua heluhelu aiua la in» ke pooa kauohaia e kakau poepoe a heluheki «kolu Potthnv\. ! Noi o Kukmn e hapaiia na hana o ka La. | Nii o Kapnhu e lawe ia mai ka bila kanaw.ii e huopan ana ike Kuhina Kaua me na Munuwa i hann no keia la; aponoia. Na Hana o ka La. H/»paiia ka aoonoo ona o ke kaoawai maluna ae, a la e kakau poepoe a heluhehi akolu Poalima. Heiuhelu alua ana oke kanowai e pili ana ika lapaau ana ona Kauka Pake ina mai. Ma ke noi ua waihoia i ke komite wae: Kaulukou, Kuhina Kaiuiaina, Ake. Kaai. HeluhHu alu;i ana oke kanawai e pili ana ina Hui i huohui ia maanei ama na Aina e. K<«uoham e k<tkaa poepoe a heluhelu akolu Ponlmn. Noi o Ahuio-e hr.pai hou ia ka noonoo ana no ka h * .wina o KapioUni Pawa i kapae ia i nehinei; Bponoia. Noi hou o Ahoin, a kapae ia na ruia a heluhelu mai la he olelo hooholo e hapai hou ana i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Mokuna 41 o ke Kanawai Kaniima. Lilo nui ka Hale ika hoopaapna a rula mni ka Peresidena. Hoopii mai o Aholo i k« rul« ana a ka Peresidenn; aponoia. Noi o Loue ua kaheaia na ae a me na hnole. Nolaila. ua haule ka rula ana aka Peresidena. Ninau ia ka Olelo Hooholo, a ua haule. Hapai ho» ia ka noonoo ana o ka Hale i na hana o ka La mu ka heluhelu alua ana o ke Kanawai o na Keena M»»keke. ka Hole. La HaN(i 6S. Poakahi iulai 26, ISSO. Heilawai ka Hale e like me ka mau. Na Palpala Hoopii. Mai a S W Kaai he mau hoopii elua mai Kona Hema e nm ana 1 e hoonoho ana la A P Waha i kahuna no ia wahi; 2 i S 3fto dala kooa uku makahiki. Ma ke iu»i ua haawiia i ke Kuhina Kalaiaina. Hoike Komite. Mai ke komite wae mai i kohoia no ka noonoo an > ī ka hila kanawai a H Bakere pili ana i k;i mokuna 53 o na kaniwai o 1876. He kanawai kokua e hoeueu ana ina ioaa kulok-i o m Aina. Ke manao nei koo ko(uite mahope īho ona hoakaka ana aa e lohe nei. Ke noi aku nei e hoopanee (oa. Waihoia a noonoo pu me ka hoike a ka hapa uuku; aponoia. Noi mai o Ake e unuhiii keia hoike a e paiia ma na Nupepa Hawaii ame H«ofe. Hooloh m >i o Nah&ku e paiia a e haawiia i na Hoa pakahi, a e kapae ta na Nupepa; aponom. Na Olelo Hooholo me sa Bila. Waiho m»i o Nahako he oielo hooholo, • kauoha ana i ke Komite Hooiaio Bila Knnawai e kii a huli a e lawe mai i ka Bila Ka* nnwai e ptfi ana i ka waiona i hoihoi ia mai eke 'iii ka Moi ma ke keeo» oke Kuhina Kalaiaina. Hoihoi wile ia ka olelo hooholo. Waiho mai o Hanuna he olelo hooholo, e piii ana t kekahi Paiapala Hoopii a oa haole o Honolulu nei > honpoka i& ma na Nupep» Hawai: a eloa e hiiinai aoa maluna o be Kubioa KaUiaina wale no, a kekahi mao Kuhioa ek*io o ke 'lii oa manao io i» ua hoowahawaha lakou i na Kuhioa ekolo o ke 'lii, noliila. e hooholeia, e hoike ako ke»a H»le Haooh*no i ka manao kae me ka bīhnai ole enaluoa o ko lakoo mao manao p«ewaewa. Ua waiho mii ia o Kalua be haiolelo ikaika me ka oolea ma ka hooiaio *na mai toa kekahi mao komo, u» hoowahawaha ūi oa Kuhina ekolu oiai he mao Hawaii eloa a h< hookahi he Pelekane. A no Im mea, 6e fca< naka Amenka o Waiia, peJa no » hapai nui mai ia oha oa hookahi.

t'f* Vart a! ! i"» m*i o P l?po n»a k* ā< st> t> $ n* h«f ie K-■•■!« a. he koktra i ; Kuhioi * ooUah?. a?u ouh «aleiho : 4 s*o. | Ka'i>si! ' ii ai n \ ;t v*„hf m* be 1* o«s ka ? MaVa ii ka pa*paain-; e kokua an« i ka oleh boobolt. Ae hh aua i koa« io me kona im. ime b pooo oka lehoieha. Ao« ho~ ! ike pa ®ai oi* tne ka «iwo o!e, "ke hoike ; oei aa, roe be is ma keia mao i«. a isa kem wi koke oo paha, e iohe īa aku keta e kukuK- koke kek«hi poe i kakaa tao« tna keta hoopii . imoa o na Kehioa a iakoa i o ; oui oie ai. a e 03ihi «ea me oa aoie 00 80 i enaoao piii k?oo ia oe. aole bo a« i homo ia oe. e k*U mai oo oe ia'u. a e ->snuo hilio-i mai oe ii'u. 8 peia ako. n , Kamaiho mai ke 'iu K*keia ame ke ai r Kaaiika,-e hoopanee ika o<eio houhoio. } H«di-aba hora 12. Hoomaka h( f4 I. L'io ka papa ike *iii i Kimiwa e like me ka hoopaoee ana mai ka ! bor« 12 niai * K-*niaiiio mai ke Kahina Waiwai, Nawahi ma We kokua ika oieio hoohoio—a pehi rae ka Hoa tianih*no o Lahain* Kipikon«, ua kokua ikaika ioa om; a mai iaia mai ke- | kihi n»ao hunoielo e hiki oie ai i kei* p?ni ke moni a pau pono. Aua haiolelo hoM _ mai o K*lua no ka pono oka oielo hoohoio. Hooioli mai o Kaiua e ha« aku i ka Moi. aoie e hil nai ia na oielo a keia poe Kaiepa. Noi oR W Wiiikoki e knhea la na *e a •me na hoqie no ka hoopaoee loa: il ma ka hoopanee loa. a he 24 hooie. Noi o Kalua e knkau poepoe ka olelo hoo- | holo; kue mHi o Pil:po, kokua o Nawahi, a noi mni e koho la i komite e iawe aku i k<i ; Moi. Noi o Nah'ku e hōawiia j kope pakohi i ;na Nupepa. Hooie mai ke 'iii K»pena Lo- : ke me ka oleio mai: "Ma ka Nupepa hoi ' kei« pae i hoolaha mai ai, a ma ke Nupepa ;no hoi J,a kakou. Kai no hoi i hewu kai kou i ka hoolnha mnu ma ka Nupepa. " Hoepanee ka Hale. La Hana 69. Poaiua lulai 27, ISBO. Haiawiii ka Hale e like me ka mau. Olelo Hooholo me na bila. ' Waiho mai o Kipiknna he oielo honhoU» e kauoha ana īke Kuhina Watviai e hoike ! mai imua o keia Hale » na he pa!*pala ke- ■ kahi e piii an« i na Luna Moku Mahu mai ; Kioh mai. Ma ke noi ua hapai ia. i NA HANA 0 KA LA. | Hapii ka Haie ika noonoo ana ika oleio ; hnohoio e h'lmni ole i ka Hoopii a ;na poe hnole Kaiepa e hilinai ana ike Kuhina KaUiama. Ka.i.aiho mni o Kalua no ka mea e pili |ana i m kini makainaka o ke Kuhinn Kal-.i-aim i hele aku imua ona e noi ai e hoopau i wale i keia mea ana i noi ai no ke kak-*o j a mahope o keia un noi mai la e | hoihoi aku ka n«i kakau poepoe. Kmnnilio mai o Pilipo no ke kupono ole | o ke a olelo hooh»»lo no keia Hnle e nano ai | a noi mai anie e k»kau ia keia olelo hooholo j maloko oka Buke Mooielo o keia Hale I haule. j Heluhelu alua ana oke knnawai e honiojiiai i ka mokuna J39 o ke kaniwai 1574 i | k- paia he kanawai e hoopau ana i ke Kuhi'na K>»ua a fr>e na Min*»wa. K«p«e i»i nn r«li a heluhelu akolu ia ma ke poo; hoohoio loa ia Heluhelu ana o ke kanawai e hooponopojno ai i ke Keena Makeke kuai ih oke Au- : puni. Nni o Nahaku e knkau poepoe. Nor o Kalua a me Wuifa e hoooanee io<»; hauie* ; Noi u Hanuna e haawi ike komite wae, Kuuiiinkea, Mi>anauii, Lilikuiani, Kuhiua KnUiaina, Hanunn. Huomaha hora 12. hora l. 1 N«»i n Kniua e hoopmee ka noonoo ana i ka bila knnawai e h«»oponopono »i i ke kuai an» •» ka a Poah*. Aponoia. ! Noi ke Kuh'na ona Aina e, e h»p»iia ka noonoo ann o ka Bilu Haawinu ma kona heiuhelu »koi». kaii k« Haie no ka manawa he hapa- , iua bora no ke kaii nna i ka 1« aa ole aha mai ;o ke kope m* ka oiei*» EueUni. Aua iawe ! k.i nnonoo ia an>i ir.a kn o ! e'o Hawnii. H»awma o K;»pio!aui Pakn, $5 000. Kue nn»i o Kaunamano e k'apae i keia ; ha*\dna, hoole ia. i Kanmiiio mai o Ake me ke koku'» niii ana i | ka hnawma o ka Paka, a noi mai e hoohoio j k» H 'le i kvh haawina. Nin«uia a aponoia. j Noi o Ah» io e hoo«>ui ae i ka uku o ke i Kuhina KalHi*in». 512.000. i Kue mni o S. W. K«ai i keia hnawin«.j Noi o Kakina e pa 12,000 iike na Kuhma > a p! u. ; Noi o Konui -kea aua kahen ia na ae mp i : na hooie, he 16 mn ka ae i $12.000 a he 14 ] !ma $.a hool«. Kanoa. Kuihelani, Martin, > i Ji»dd. Liiikainni, Baker, Kaimna. Kauiukou, j i Kahulu. Ahoio. Kaiua Glendun, KHunamHno. | Knpahu, K*kina. Kupihe», n.a ka s»e. Moa- \ I nauii. Loke, Konoiakea, Ke-»u, R. W»likr»ki, | ! Hnnuna. Nawahi. Wo»ds, Kaai. Pilipo. Me-1 i hoe. Wiiikoki, Kuapuu, Kahapuia, ma ka ; i hooie. Noi hou o Ahoio e honnoi ae i ka uku o ke Kuhina Waiw«<i i $12 000. j Noi o Kunuiakea aua kahea hou ia : ne me na hooie, 1S ina ku ae, a he 10 ma ka hooie. Noi hou o Ahnlo e hoonoi ae i ka uku o \ ka Loio Kuhina $12.000. hoohoioia. 1 i Noi o Ahoio e hoi-nui ae ika oku o ke ' l Kuhina A na e, i $12000, hooholoia. Noi hou o Ahoio e h» ontn ae ka uku o ke Kama Aiīi L keiike i $8.000. Ma ke noi, oa kahea la na ®e me na hoo- l !e. He 15 ma ka ae i k» haawi, a he 16 ma j ' ka hoole, ua haule. Noi hou o Aholo i kokoa no ka L«ina | Alokuahi mai K<n» mai $24.000. 1 Noi o Kunuinkea aoa k<*hfa ia n* ae me 'na hooie. He 17 ma ka haawi, ahel7 ma ka hooie. Noi o Kalua. e kiola \ ka haawina o ke ' aianui paii o Nuunnu. Noi o Kunuiakea e hoomau ia pela keia ; haawina. Hooioii mai j Kalua, e hookomoia ma ka huaoleio H«w»iī ma kahi oka huaolelo : aina e. A e oieio penei: Kokua Mokumaha Hawnii i na aina e. hnuie. Hoopnnee ka Haie. Ka Po Lka o HalaHl —O ke»a po paha ika aku ooapo a p*a o kem pule, a i pīl» pono ai na olelo m»iuna ae, o>at, he nu» na , ie»l«*a i ike i-*, o«a ka aha «oele m* K-*wa»a--h»o ka hoike a n* haumana a Akeneki mak*i īho o Koma. he keaka ron ka H*fe Keaba Hawaii ahe huia ms ka Hale Hoole ■ 4 Waiooa.