Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 43, 23 October 1880 — Page 1

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  For peace among all the peoples of the world

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XIX.  HELU 43

POAONO, OKATOBA 23, 1880.

{NA HELU A PAU 986.

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUILA.

N@ LELO HOOLAHA :––O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50 ; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE :––He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

HOOLAHA MAU :––E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole o hoopukai kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

            E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

––O KA––

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE OF BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA,––A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

KE KAHUA KAUA MA KOPENAHEGENA.

Oiai ka moku kaua Balaneti o ka Elele Beritania ka Hon. Nikolasa Vanasitata e huli hou mai ana mai ke kulanakauhale mai o Kopenahegena, ma ka hora 10 o ke kakahiaka o na la nei, kuu iho la ka heleuma o @a moku nei i kahi a na aumoku e kalewa nei, a hui aku ia ka Elele me ka Alihikaua Nui Sir Haida Paka, maluna o kona moku kaua Adimerala Ladana.

            E like me ka leta a Nelekona i kakau ai na kona hoaloha Mr. Davisekona ma ke heena Kaua ma Enelani, e hai aku ana oia, ua na mua mai ke Kuhina Kaua o Denemaka no ke kuk@l@ kaua ana mai i ke aupuni o Enelani, a malia paha no ka manawa elua ua makemake paha ua Kuhina Kaua nei e ike i kona mau aumoku iloko o na lapalapa aki, a o kona kulanakauhale hoi e lilo i @hu––pela iho la keia Elele i hai aku ai i ka lohe i keia Alihikaua, penei : “O na papu o Denemaka,” wahi a ka Elele, “ma kona mau kahakai a me ke Kakela o Koronebuga, eia lakou ke ku nei me ka makaukau, a ke kau pololei nei hoi ka waha o na pukuniahi he mau haneri ilalo o ke kai, me ke kali ana i ka maalo ae o na enemi ma ko lakou mau alahele.  O na aumoku o Denemaka, eia lakou ke ke laina nei, me ka makaukau no ke pale ana i na kahakai o ke kulanakauhale o Kopenahegena, a ke puahi nei hoi lakou me ka wikiwiki i ka hooili ana i na lako kaua a me na koa.  O na aumoku kaua o Suedena, eia lakou ke hoolulu nei maloko o ka papu o Kasekalona,me ke kali ana i na kauoha no ke kahua hookahe k@ko.  O na aumoku kaua o Rukini, eia lakou ke kini nei i ka maluhia o ka ipuka o Revela me ka makaukau, a i hakalia male no na aumoku, no na kauoha mai ke Keena Kaua mai o Rukini mai ke kulanakauhale mai o Peterobolo.”

            O keia mau olelo a ke Elele imua o ka Alihikaua Sir Haida Paka, he mau olelo @no nui ia nana e hookaakaa ae ai i na maka o na Alihikaua nei.  O ka hui hoi ana mai o ke Kuhina Noho o Enelani Mr. Drummond mai ke aloalii mai o Denemaka me ka Elele, oia hookahi ke kumu nana e hoike mai, e kukala kaua mai ana na aupuni o ke Akau iloko o na hora a pau, a eia hoi keia Alihikaua ma ke poo o kona mau aumoku ikaika, aka, aole nae i loaa iaia he manaolana me ka makemake e hoopio aku i kona mau enemi.  He mana nui aia iaia kahi i waiho ai, a o kana mea e hana ai, ua ma@a @ me ka hoopono ole ia e kona aupuni mahope; a i komo oia iloko o ka hookahe kok@ ana, @ komo pu ana ke aupuni o Enelani iloko @ ka hoomakaukau kaua ana me na aupuni o Europa.

            Lono hou ia aku nei keia lohe a hiki imua o ka Haku Nelekona, no na hoike a ke Elele, eia no aumoku o Denemaka, Suedena a me Rusia ke ku nei me ka makaukau, na keia mau hoike i hoomai aku i kona @ me ke kahaha nui; a i ke manawa hea @a @ keia Alihikaua e haawi ai i na kauoha e komo lakou iloko o Kepenahegena.

            O ka Nelekona papa kuhikuhi mua i hoike aku ai i ka Alihikaua mamua o ke komo ana o ka Elele elua Vanasitata, aole i lawa pono na hoomakaukau ana a ke aupuni o Denemaka iloko o ia manawa i kona mau papu a me na aumoku, a ina aole e hookahe ia ke koko o na tausani o na kanaka koa ma ke kahua kaua.  O ko Nelekona mau manaolana ana e komo lakou iloko o Kopenahegena mamua o ka Elele, he mea kanalua loa iho la ia no keia Alihikaua, aka, ina o ua Nelekona nei ma ke poo o keia mau aumoku, ina ua hooko koke ia keia mau hoopaapaa aupuni iloko o na hora pokole loa.

            Ma ka auwina la o ua la nei, kau ae la ka hae kahea hoailona a ka Alihikaua i na alakai pakahi o na aumoku, a hui ae la kela a me keia maluna o ka moku Adimarala Ladana.  Ma keia halawai loihi ana, ua hoopau wale ia no ka manawa ma ka hoopaapaa ana o na aliimoku, a iloko o keia anaina, o ka Haku Nelekona kekahi e noho ana me ka malie maluna o kona noho.  Ma ka hora 4 o ke ahiahi, ua hookuu aku la ka Alihikaua i keia halawai kaua moana me ka holo ole o na manao i kuka ia ai ma ia halawai ana.

            Hoi aku la ua Nelekona nei a huki hou ae la i kona hae Adimarala maluna o kona moku Sana Keoki, a hoi loa aku la oia ma kona keena, me ke ano maluhiluhi o kona manao, no na hana loloiahili a Sir Haida Paka.

            Heaha ka hana a keia mau moku kaua Beritania he 52 e kalewa nei ma ka nuku o ka Bolatika?  Heaha ka waiwai o na tausani o na dala i hoolilo ia no na lako kaua no keia mau aumoku?  He mau aumoku anei keia i piha i na lako kaua, no ke kaua ana aku i kona mau enemi?  A i ole ia, no ke kaua aku anei i na lae kahakai o Suedena a me Denemaka?  He mea hilahila no ke kanaka koa a me kona aupuni ina ua kue ia kona pono e kekahi mana e ae, e holo aku oia a ku wale aku ma kahi aole i makemake ia!  Aka, he mea no ke kanaka koa e kaulana ai ina i komo aoi iloko o ka enaena o ka pauda, a he mea no hoi no ua kanaka koa la e loaa ai ka hanohano no kona noho oluolu ana.  Nolaila ma keia wahi kakou e nana hou aku ai i kekahi o ka Nelekona mau hana kaulana a me kona uhaki kanawai oiaio me ka hoowahawaha ana i kona Alihikaua.

            Ma ke kakahiaka o ka la 24 o Malaki, pii aku la ua Nelekona nei iluna o ka oneki, me kona naauao, e ike aku la oia i kekahi hae haoilona mai ka moku mai o ka Alihikaua, aka, iloko o na minute loihi ana i ku ai malaila, aole no oia i ike i kekahi hiohiona o ia ano, aka, o na ale kuakea o ka moana kana euke nei ma kona aoao hema o ka aina hoi o Europa ma kona aoao akau, a mamua ponoi hoi o kona alo, lalau ae la oia i kana ohenana a kau pololei aku la i ke kulanakauhale o Kopenahegena ma kahi mamao, a ike’ku la oia i na ao kaalelewa e haawe iho ana maluna ona, a hoohalike aku la ua Nelekona nei i kana mea e ike aia, o kona mau enemi ia e kahea mai ana iaia, nolaila, huli aku la ua Nelekona nei a iho aku la ilalo o kona keena, noho iho la oia maluna o kona @ papakaukau, a kakau iho la oia i keia leta no @ui imua o ka Alihikaua Sir Haida Paka, a e heluhelu ia keia palapala e ko makou poe me ke akahele penei :

            “Ia Adimarala Sir Haida Paka,

                        “Alihikaua o na Aumoku, &c.

            “Aloha oe––O ko’u hoonoho loihi ia ma keia kulana me na aumoku, na ia mea i haawi mai ia’u i ka manaolana, e haule ana ka manawa no kakou e lanakila ai maluna o ka enemi.  O ko’u manao paa wale no iloko o keia la, e komo kakou me keia mau wahi aumoku uuku wale no ma ko lakou aoao.  Ma ka hoike a ka Elele Mr. Vanasitata i ke kulana o na enemi, ua olelo ae oia,––ua lawe ae nei o Denemaka i ke kulana ikaika o na ano a pau, no ke pale i ko kakou komo ana aku iloko o ke kulanakauhale o Kopenahegena, ma ke alahele o keia kowa.  O ke Kakela o Koronebuga aia oia ma ke kulana o ka ikaika; o na Mokupuni Alii, ke ku nei oia me ka makaukau, me na pukuniahi he 30 ua kau pololei ia ilalo o ka ilika@ a he 400 a nana wale no mai keia batari mai malalo o ke kulanakauhale, ua hoopuipui hou ia aku kona ikaika, he elima mau moku o ka laina hookahi, he ehiku mau moku lana batari, a he kanalima pukuniahi pakahi o lakou, mawaho ae o na moku liilii he lehulehu wale, &c., &c.

            “Maluna o keia ikaika i hoike ia mai e ka Elele, ua olelo hou ae no oia––eia ke kali ia nei iloko o na manawa a pau, na aumoku kaua Rukini he 14 o ka laina hookahi mai ka ipuk@ mai o Revela, a he elima a ehiku paha moku mai ka pap@ mai o Kasekalona ma Suedena.  Nolaila, eia oe ma keia kulana ano ole, e hookapekepeke ana i ka maluia, ka pono a me ka hanohano o ke aupuni Palekane [ as printed ], a he mea hoi aole i hana iki ia @ kekahi o na Alii Kiekie o keia mau aumoku.

            Ma kou hilinai ana i kau kuhikuhi ponoi, i ka manawa hea la ko kakou aina e hookuu ia mai ai ka hanohano mai na maka mai o Europa !  A i ka manawa hea la hoi auanei kona poo (ke aupuni o Enelani) e pu ae ai i ke kulana o ke kiekie, iluna,––iluna lilo loa!  O kekahi mea a’u e kamailio hou ai ma keia––aole e hilinai kuhihewa wale no ko kakou aina (oia ka Alihikaua) i ka nui o ka ikaika o na aumoku e like me keia.”

            Mahope iho o ka pau ana o keia leta loihi, noho hou iho la oia no ka hoolala ana i na kuhikuhi no ke kii ana aku i na enemi, a hooholo loa aku la oia i ka hapa hope o kana leta, penei:

            “Pehea no hoi, ina kakou e komo ana maloko ponoi aku nei o ke Kowa mai kekahi makani maikai mai ke kukulu Komohana mai, aole anei e hiki i keia mau aumoku, a i ole, @umi mau moku nui,hookahi moku hoopahu a me elua mau moku ahi, e hoouna ia lakou ma ka Ipuka o Revela, e kipoka aku i na aumoku kaua Rukini ma kela wahi ?  Aole au i ike i ke kumu e kanalua ia ai no keia hoouna ana; a o ka hapa nui hoi o na aumoku e koe iho ana, e hiki no ia lakou ke hana i keia mau hoopaapaa aupuni ma Kopenahegana [ as printed ] iloko o ka hookahe koko.

            “O na kuhikuhi no keia hoolala ana, aole ia he hana na ke kanaka hohe wale, aka he hana ia na ke kanaka koa.  Ua loaa ia’u ka manaolana––o ka hana a ua kanaka koa la, oia ka loaa ana o ka maluhia, a ma ia kumu hoi e loaa ai i ko kakou aina ka hanohano o ka lanakila malalo o ke alakai ana a na manao maikai.  Ma ka hoomaikai ana aku ia oe e ku’u hoaloha Sir Haida malalo o kou manao paakiki a me ka loloiahili, aole he poo a me ka puuwai o ke kanaka koa e makemake ia ai mai a oe mai.

            “Owau o kau kauwa haahaa,

            “a me ka hoolohe,

“Nelekona ,

“Keiki Alii o ka Hekili.”

            O keia leta a ua Nelekona nei i hoouna aku ai imua o ka Alihikaua Sir Haida Paka, a me na olelo ikaika e pale ana i kona kulana kiekie i na oia e kue ana i keia leta, a ua olelo ia hoi iloko o ia manawa, ua like keia mau olelo a ua pukonakona nei, me kekahi mau kuikele nana e houhou ana i kona iwi-aoao, a no loko no hoi o keia hana ana pela i loaa ai he manaolana i keia Alihikaua hawawa, e komo oia ma kona inoa hanohano e hooko i keia mau hoopaapaa aupuni ma Kopenahegena iloko o ka hookahe koko i keia pule ae.

Aole i pau.

 

Na Olelo Hope a Limaikaika Wahine.

[Haiia maloko o ka Luakini o Kawaiahao, Okatoba 17 1880.]

Halelu LXXX.––Na Himeni 587-292-285

            O ke kumu o ko’u makemake ana e kamailio ia oukou a pau, oia keia, ua makaukau au e haalele i keia mau kaiaulu, a aole paha au e ike hou ana i ko oukou mau helehelena ma ke kino.  Pehea, e halawai pu anei kakou a pau ma kela aoao o ka make?

            Ke ku nei au maanei, ma kahi a kuukane i ku ai a hai aku i ka olelo o ke ola no makahiki he lehulehu imua o na kanaka he lehulehu wale.  Ke hoomaha nei oia i kana hana, a pela no na poe he nui wale i lohe i kona leo.  Ekolu makahiki i hala ae nei ke kamailio ana o kekahi o ka’u mau keiki imua o oukou ma kahi a’u e ku nei.  A ano koke iho nei, iloko o keia mau pule, ua kamailio hou kekahi keiki a’u ma keia wahi no.  Aia laua a elua ma ka aina kaawale loa i keia wa, a ua haalele ia au me he kumu laau la ua mae na lau, na haihai na lala, e ku wale ana ma kahi oneanea. 

            E kamailio ana au ia oukou no na la i hala kahiko.  Ia’u e noho ana he keiki kula ua heluhelu au no ko Hawaii nei mai moku aina, a ua ulu ka makemake e hele mai a e kokua ma ka hooauhee ana i ka pouli i pahola ia maluna o keia mau moku nani.  Puka ae la o Limaikaika mai loko ae o kana kula kahi i hoonaauao ia ai, a ua hooholo oia me kekahi poe e ae e holo mai i keia aina, e lawe mai i ka malamalama o ke ola ia nei.  Ua kono oia ia’u e holo pu mai me ia, a ua ae au.  He 17 ka nui o ko makou huina i holo mai ai.  O ka moku okohola a makou i holo mai ai, he pilikia ka noho ana.  Iloko o na mahina eono o ka holo ana ma ka moana he nui, na hoopilikia ia o ke ola kino me na onawaliwali.

            Hookahi wahi hoomaha maikai i loaa ia makou ma ia holo ana mai i ka moana, oia o Rio Janeiro, ekolu pule o ko makou ku ana ilaila no ke kapili ana i kekahi mau wahi nahaha o ka moku.  Ua hele makou a onawaliwali i ka mai; i ko makou ku ana i Honolulu nei iloko o Mei, 1832.  O Binamu, Tauna, Keiki, Wini, Likeke a me kahi mau misionari e ae ka i hele mai maluna o ka moku me na olelo aloha, a me na hookipa oluolu ana, na ia mau mea i hoolana ko makou manao.  Ua hoouna mai o Kamalani i kona kau lio i kahakai, i mea nana makou e halihali aku i kauhale, aole nae he lio nana e kauo.  Ua’kauoha ia au e noho iluna o ke kaa, a ia’u e noho ana me ka haohao iloko iho o’u, pehea la e hiki ai?  Ia wa hopu mai la kekahi mau kanaka ikaika i na kolo k ke kaa a nee aku la makou imua.  Ua hoopuni ia makou e ke aha kanaka nui, na kane, na wahine me na keiki; ua uhi hapa ia na kino @ kahi poe, a e hele olohelohe ana kahi.  He mea ano e loa keia ma ka’u nana ana, no ka mea, aole au i ike i kanaka olohelohe mamua, akahi wale no.  E walaau ana na mea a pau me ka leo nui; he ano huikau ano ole ia mau walaau ana i ko’u mau pepeiao.  Ua paanaau koke i’au ka huaolelo aloha, a aole loa no e poina ana.

            Ia wa ua akoakoa mai na kumu a pau o kela a me keia mokupuni i Honolulu nei, no ke kuka pu a me ka imi ana i na mea e pomaikai ai ka lahuikanaka.  Ua hele nui mai na kanaka e ike ia moakou me na makana, kalo, maia, puaa, moa a pela’ku, me ka hai pu mai i ko lakou aloha.  He aloha na kanaka, a he oluolu, a o kekahi poe nae, he lepo loa.  Ua hele mai na ’lii e ike ia makou, a ua haawi mai i na hookipa maikai ana.  E noho ana o Kaahumanu ia wa me ke ano onawaliwali o kona kino.  Aia a maha iki ko makou luhi, na Binamu makou i alakai ma na ala ololi a me na kuauna loi, a hiki aku la i ka hale alii pili, mauka pono iho o kahi a’u e noho nei.  Malaila makou i ike ai ia Kaahumanu.  He wahine nui oia, a he ihiihi kona ano; ua aahu ia oia i ka holoku keokeo, he mau kamaa ili manoanoa ma kona wawae, a me na lei hala ma kona ai.  Ua kahi maikai ia kona lauoho a ua hoopaa ia me ke kahi ea nui maikai.  Na Binamu makou a pau i hoike aku imua o Kaahumanu, apo mai la oia ia makou ma ka lima me ke aloha nui, a kuhi mai la i na noho no makou e noho iho ai.  Ua noi ia aku kona oluolu e ae mai ia makou e noho ma ka aina a e ao aku i kanaka, a ua ae oluolu mai kela.  He alii hookano a hookiekie oia mamua, aka na ke aloha i hoohuli i kona naau, a ua loaa iaia ke ano akahai a me ka oluolu.  O kona hale, he hookahi rumi nui a ua paku ia mawaena me na paku lole kalakoa.  Mahope iki mai o ko makou ike ana, ua lawe ia oia i Manoa, me ke ano nawaliwali o kona kino, a hala kahi mau pule malaila no oia i make ai.  Ua unuhi mua ia aku la ke Kauoha Hou iloko o ka olelo Hawaii, a oiai o Kaahumanu e waiho ana i ka mai, ua haawi ia’ku kekahi buke ma kona lima, ua lawe oia i ka buke a hoopili i kona umauma, a honi iho la me na hoaolelo:  “he maikai keia.”  Ua ao mua ia oia i ka heluhelu, a ua ike ia kona aloha i ka olelo a ke Akua.

            Ua hooikaika oia e noho alii maluna o kona lahui kanaka ma ka pono a me ka makau i ke Akua, a he aloha nui ko lakou nona.  He alakai kupono oia no na ’lii a pau.  I kona wa i make ai, ua hapai ae ka lahui kanaka i ko lakou leo pihe, e kumakena ana a puni ka aina; a lohe ia aku la na kupina walohia o ka uwe ana ma na puu a me na kuahiwi a pau.  He eha Moi kane a elua Moiwahine i make mahope o ko’u noho ana ia Hawaii nei; aka, aole loa au e poina i na leo kumakena a me ke kanikau ana no Kaahumanu ka maikai.  Aole oia i makau ke puana iho i kona makemake no na kauoha a ke Akua, a he nui na makaainana i hoomahui mamuli o kana mau alakai ana.

            Pomaikai ka lahui kanaka nona ke alii e makau ana i ke Akua.

            O na kai, na puu, na mauna, ke oia mau nei ia mau mea e like me na wa kahiko loa.  Ina he mea hiki ia kakou ke komo aku iloko o ka lolo pohaku o Leahi, he mea e na aoa moolelo kahiko i kaha ia a paa malaila; ka hanau ana mai o keia pae moku; ke kupu mua ana o na mea ulu ma ke one Hawaii; ke kumu o ka lahui kanaka––kahi i hiki mai ai––ka maaloalo ana o na waa kaua a Kamehameha, me na koa kaua malalo ona e imi ana e hoohui i ke aupuni malalo o ka Moi hookahi; o ka pau ana o ka hoomana kii me ke auhulihia ana o na kii; ka hiki ana mai o na moku ahole me na mai a me na wai ona, a me ka make––oia ka moolelo o na wa i hale.  E hele kakou a e ka mailio me Leahi, ka mea i kupaa no na keneturia he lehulehu wale, a ke ku nei no me kona mau wawae iloko o ke kai i punia i ka hu’a keokeo o ka hai’na o na nalu.  E ninau kakou ia Leahi, a nana e kamailio mai no ka Hoku Ao nani i phoa mai maluna o ka pouli o ka aina mahope o na kau loihi o ka pouli; na moku i maalo ae ma kona alo me ka malamalama o ke ola, a me na kumu.  Oia na mea i ke maka ia e Leahi.

            I ko makou ku ana mai iloko o Mei, @a hala ka hooilo, emoole maloo ae la o Honolulu no ka nele i ka @a.  Aohe mau alanui i hoomaopopo ia, a he kakaikahi loa na hale laau ia wa.  O ka hale o Binamu kekahi o na hale mua loa.  Ua lawe pu mai oia i ka laau o ko@a hale mai loko mai.  O na hale pili ka mea nui iloko o ia mau la, a he maikai ka hana ana.  O ka wai kai lawe ia mai iloko o na hue wai maluna o na poohiwi o kanaka, pela na ukana e ae.  Aohe nui na laau malumalu o Honolulu ia wa, o ka niu ka laau i ike nui ia.  Ua mahalo nui ia ka ulu nui o Waikiki, e like me ia i mahalo ia i keai wa.

            He luakini pili nui ka mea e ku ana makai iho o ke kahua o Kawaiahao nei.  O ka luakini mua keia a’u i komo ai ma keia paeaina.  He mea e i ko’u manao ke ano e o na mea a pau.  He ano e na ho@olelo Hawaii e puka mai ana mai ka waha mai o Binamu.  O ka awai, he wahi ahua ia i hookiekie iki ia ae iluna.

            Mamua pono iho o Binamu kahi a na ’lii i noho ai maluna o na noho laau.  Aohe papa hele o ka luakini, aka ua halii ia ka lepo me ka mauu, a ua halii ia nae na moena lauhala ma kahi a na ’lii e noho ana.  I ka la mua a’u i komo ai i ka luakini aohe i hiki ae o Kaahumanu, no ka nawaliwali omaimai; aka ua hele mai no kana kane, Kekauluohi, Kinau a me kekahi mau alii e ae.  Ua aahu ia na ’lii wahine me na holoku a me na kihei kapa maoli, aohe kamma ma na wawae.  Ua aahu ia na ’lii kane me na lole haole a me ke kihei kapa, a ua uhi ia na poo i kahi wa.  Ua noho na makaainana maluna o ka mauu i halii ia.  Ua hume na kane i ka malo, a he kakaikahi loa o lakou i komo i ka palule; he pau ko na wahine a me ke kihei maluna o ka poohiwi, a o na keiki e hele olohelohe ana.  Ua hoolohe pono no kahi poe ia Binamu, a he hiamoe ka kekahi.  Ina e luhi kekahi o na ‘lii, o kona haule aku no ia maluna o ka moena.  Ua ike na ‘lii i ka pono o na kahi hoopaa lauoho, a ua lako lakou, aole nae pela na makaainana; aohe malama ia ka lauoho, e waiho ino ana, a e wauwau ana lakou i na poo.  Ua himeni pu na ‘lii me na misionari maloko o kahi mau buke himeni i hoomakaukau mua ia; a ua ike no kekahi poe i ka heluhelu.  Ua paanaau loa ia’u ka leo mua a’u i lohe ai iloko o keia luakini pili kahiko, oia o Greenville i keia wa oia a Aia hoi, he leo ia i mahalo nui ia e a’u.  Ua hoao no kekahi poe iloko o ke anaina e himeni, aka aole i like ke mele maikai ana me na leo a kakou e lohe pu nei i keia la.

            Ua hai ia mai ia makou ua oi loa ae ka poino o na kanaka ia wa i ko na makahiki he umikumamalua i hala ae, oia na makahiki i ao ia ai lakou ma ka pono, a pela no i ka nana aku.  I ka ike mua ia ana o keia lahuikanaka, ua like lakou me na holoholona hihiu ; o ka huaolelo a ke ‘Lii, oia wale no ke Kanawai ; aole a lakou olelo i kakuia ; na na kumu misionari i hooponopono ka olelo a loaa na hua a me na buke ; a na lakou i ao ka poe kahiko me ka poe hou i ka heluhelu.  Ua ikaika ka manao o na kanaka e imi i ka naauao.  Aole lakou i ike i ke Akua, o na kii leo ole wale no, a na na kumu i ao aku i na mea o Iehova.  Ua ikaika ka ulu ana o ka noonoo o na kanaka e like me ka mahuahua ana mai o ka malamalama, a ua hilinai lakou maluna o na kumu; ua hoolanaia ka manao o na kumu, aka, ua luhi lakou, a ua palapala aku i Amerika i poe nana e kokua, a ua hiki mai na kokua.  He 19 makou i ko makou pae ana mai, a ike iho la makou i ke ano o na kanaka, e like me ka’u i hoike mua ae la.  O kela poe makua o ka pono i loaa ia makou, ke moe nei lakou a pau iloko o ka poli o ka honua, aka, ke koe nei ka lakou mau ana mahope o lakou.  Pehea ko oukou manao ?  Ua olelo mai ke Akua ia lakou no ka lakou mau hana iwaena o keia lahui.

            O ka makemake o ka Aha Misiona nana makou i hoouna mai, e hele kekahki mau kumu ekolu me na wahine i na pae aina o ka hema, a e lawe i ka malamalama o ke ola i ko laila poe.  Ua hooholo ia e hele o Limaikaika a me kekahi mau kumu e ae elua ; aka, ua hoouna mua ia kekahi mau elele e ike i ka aina, a e ninau aku i ka ae o na ‘Lii no ko makou hele aku.  I ka wa i hele ai na elele, ua hoi maua me Limaikaika i Molokai e noho pu me Hikikoki ma ko makou hoa holomoku, a kokua iho la maua i ka hana malaila.

            Mahope iho o ia mau la ko makou holo ana i ka Paeaina o Nuuhiva, he poe ai kanaka ko laila, aohe like ka noho malie a me ka oluolu me ko Hawaii nei.  He nani nae ia mau mokupuni ; ua paa i na kumu ulu a me na ulu niu, e hua ana i na hua momona.  He nani na helehele@a a pau o ka aina, a o ke kanaka wale no kai hewa.  O ko makou ola ana malaila ka hoike o ko ke Akua lokomaikai.  Aohe mea kaua ma ko makou mau lima, a ua like ka noho ana me Daniela imua o na liona i hoopaa ia ai na waha i ole ai lakou e hoeha iaia.  Ua haalele makou i kela kihapai, aole no na kumu keakea, aka, no ka makaukau o kekahi misiona e ae e hapai i ka hana. He mea maikai loa ia makou ka hoi hou ana mai io oukou nei mahope o ia noho ana iwaena o ka poe ai kanaka.

            I ka wa i hiki mai ai na kumu mua, ua like oukou me ha mahinaai la i paapa i ka nahelehele, @a hewa na mea a pau, aole @lu na pua maemae.  Ua kau@ lakou i ka anoano o ka Pono, a ua ninini i ka wai o ka P@le a hiki i ka wa i ulu ai, @ na lilo ka waonahele i kihapai maikai; ke ulu nei na pua o ka Pono iloko o ka malamalama o ke aloha o ke Akua, @a hoopomaikai ia ka luhi o na kumu.  E like me ka kanikau ana o Davida ma ka Halelu 80, pela @@ e kaumaha nei no ka hele ana mai o ka puaa o ka nahelehele e hana ino i ko oukou mahinaai, a ke ai nei na holoholona o ke kula.  E nana pono oukou i keia mau pua o ka Pono, no ka mea, he nui na kanaka manao ino e ake nei e hana ino i ko oukou mala pua.  Ina he manao ko oukou no ke kulana lahui i mahalo ia iwaena o kanaka, alaila, e huli oukou mamuli o ke Akua ola, ka mea i aloha ia oukou me ke aloha i oi @e i ko ka makua, e huli oukou i kana olelo maikai i loaa ke ala, e hiki ai i ka lani, kahi a’u e manaolana nei e halawai pu me oukou a pau, ke pau na hana o keia ola ana.  O kekahi hapa o ko’u ohana, ke moe nei malalo o ka mal@ o keia luakini.  Ke noi nei au ia oukou e malama maluhia ia wahi.  He umi a’u mau keiki, a he ekolu o lakou i hala e mao ma ka aina pomaikai ; o na keiki ehiku i koe ke peahi mai nei ia’u e hele aku ma kela aoao o ka moana, a ke hele nei au me ka manao ua pau ka’u hana me oukou.  Mamua o ko’u haawi ana aku i ke aloha hope ia oukou e ae mai ia’u e koi hou aku ia oukou e haalele aku i na kapa make o ka hewa, a e malama pono i ko oukou mau kino, ka waihona o ko oukou mau uhane makamae.  Na ka Uhane Hemolele oukou e hoomaemae, a e hoomakaukau ia oukou no ka home iloko o Ierusalema hou.  Ina @a hewa au ma na @o ana ia oukou, ke noi nei au e kala @ mai au.

            He ake ko’u e apo aku me ko’u mau lima i ka aina a pau, na puu na mauna a me na kualono o Hawaii, me kona lahui pu kekahi iloko o ke apo aloha hope loa.  He hauoli no hoi ko’u ke apo aloha aku ma ka lima, aku ua nawaliwali ke kino, nolaila ke puana mua aku nei au, aloha nui oukou a pau loa.

 

He Nui Anei Kou Makemake i na

Mekini Humuhumu Lole?

Ina pela, alaila, e kipa mai no ma ka Halekuai

––:o:––

KAKELA A ME KUKE.

A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ana MEKINI a WHEELER a me WILSON, mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai o ka mea hookahi.

Ka MEKINI a SINGER,

ma ke $50 pakahi, a me ke ano

            MEKINI a WILCOS me GIBBS,

ma ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai.

            I mea e pau ai ko oukou kanalua e na Makamaka no ke kupono o keia mau ano Mekini, @ naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou hoi.                         862  tf

I NA KANAKA O HAWAII NEI !

INA I MAKEMAKE

––OUKOU E KUAI I––

GITA, AKODIANA,

            BANJO, OHE, VIOLINA,

                        PAHU Hookani Nunui a Liilii,

HE PONO LOA IA OUKOU KE

hele mai i ka halakuai o

GEO. F. WELLS,

HELU 66 me 68 ALANUI PAPU.

            Ke malama nei no au i na Lako Hale o na ano a pau.

            Na Noho no $1.00

                        Na Moe Laau no $7.00

                                    Na Punee nani loa no $15.

            A me na ka lako hale piha no ke $45.

            Ina i makemake oukou i na Mekini Humuhumu lole, e loaa no ia oukou ka

MEKINI HUMUHUMU AMERIKA

o ke kumukuai makepono, me ka makana he pila Gita maikai a he kii nui paha.

            Ua pai iho nei o Mr. Wells he Buke kuhikuhi no ka Huila Humuhumu ma ka olelo Hawaii.  A i keia wa, o ka poe e noho ana ma na wahi kuaaina, ua hiki ia lakou ke kuai i ka Huila Humuhumu me ka haawi manawalea ia aku o ka Buke kuhikuhi, a mailoko aku o keia buke e ike ai i na loina o ka humuhumu ana.

            O na kumukuai o ko makou mau Mekini Humuhumu, mai ke 40, 45, 50 a hiki i ke $55.

            I na i makemake oukou i ka Mekini maikai loa me ke pakaukau akea a me ka huila kala, ua hiki no ia oukou ke hoou@n mai ma ka leta ia

GEO. F. WELLS ma HONOLULU.

Me ka hoakomo pu iho i ke $$$, a nana ao e h@ aku me ka buke kuhikuhi a me ka makana i hai ia.  Na oukou @ @ hoi mai i kamakana @ oukou @ makemake @i.

E loaa no na WATI maikai no ka $7.

Na WATI kou hale mai $2.50, $3, $4, a hiki i ka $5.

Na KAULA WATI no ka $1.00 wale no.

Eia @o hoi ma keia hale na Lana @@ emi loa o ke kumukuai.”

GEO. F. WELLS,

Helu 66 me 68 Alanui Papa                                        @@@ @m