Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 38, 17 September 1881 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Historical Society

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa:

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

BUKE XX. HELU 38}   POAONO, SEPATEMABA 17, 1881.   {NA HELU A PAU 1033.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

 

NA OLELO HOOLAHA :--O na Olelo Hoolaha

  he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no

  ka puka mua ana ; elua puka ana, he $1.50;

  no hookahi mahina, he $2.00

NA KANIKAU A ME NA MELE:  He 10 Kenata ka uku no ka lalani hookahi, ua like me

  $1.00 no  10  lalani.

  HOOLAHA MAU :  E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

  E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole hookaa maa ia mai ka uku.

  E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

----O KA----

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA,--A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU, &c.

 

UA LOKAHI KA MANAO,--AKA, ME HOO KAHI

WALE IHO NO O 'NELEKONA.'"

                                           --Earl St. Vincent.

 

KE KAHUA KAUA KAULANA MA KA LAE

TARAPARAGA.

  [I na poe heluhelu.--I ka helu hope o Nelekona i na pule i hala, aole paha oukou i poina no na mea i hanaia maloko o ka Hale o na Hako ma Enelani me kekahi leta ninau a ku Haku Meia o Ladana, ina ua holo io o Nelekona i ka wa i puka aku ai o Adimarala Mons. La Touche Treville iwaho o ke Kaikuono o Toulana.  O ka Nelekona pane e pili na no ua Adimarala la, malaila kakou e hoomaka ai i keia wa ]

 

I MEA e ikeia ni ka oiaio o na mea i hanaiu e kela Adimarala Farani, no kona olelo ana, ua alualu aku oia i ka Haku Nelekona a me kona mau aumoku iwaho o Toulana, hoouna mai la ka Haku Meia o Ladana ia Kapena Layman, maluna o ka moku kialua holo Raven, e lawe i keia leta ninau i ka Haku Nelekona ma ke Kaiwaenahonua.  Iloko o na la eono o keia hooiho ana, hui aku la ka moku kialua me ka Haku Nelekona, e kalewa ana he 70 mile a oi iwaho o na kahakai o Toulana, a iloko o keia wahi, haawiia aku la ka leta a ka Haku Meia o Ladana i ua Nelekona nei.

  He mea haohao no kela a me keia ka ike ana i na manao ninau e like me keia ke ano, he mea aole i hanaia a i ike ole ia hoi, pela ka Haku Nelekona i pahaohao ai no na olelo a keia Adimarala Farani, me he mea la, he moeuhane wale no keia nana.  a ua ike wale aku no la hoi oia iaia maloko o kekahi hihio.  Ma kahi e olelo ana, ua alualu ia oia e keia Adimarala Farani iwaho o ke kaikuono o Toulana, he mea kahaha loa ia i kona minao ina ua ike keia Adimarala Farani i kona hae Adimarala mawaho ae o na kahakai o Toulana.  Mai kona hialele ana ia Ene ani a hiki iloko o ua la ala, o ka piha ana ia o na mahina he 14 o ka Haku Nelekona i me kona mau aumoku, e kalawa ana he 70 mile iwaho o na kahakai o Toulana, aole nae oia i ike iki i kekaoi mokukua Farani, e i ole, ike lihi wale aku no la hoi i ka hae Adimarala o Mons. L Touche Treville.  O keia leta ninau a ka Hale o na Haku me na hoike a ua Adimarala Farani la, na keia mea i hoopii e i kona inaina me ka wela o ka manao, no ka pololei ole o kana mau hoike ana nona iho, no ka mea. e manaoio ia mai auanei oia e na Aupuni o Europa, ua hana io no oia i keia mau hana hohe wale.  Nolaila, i mea e pokole ai keia mau hana, hoouna aku ia ke Haku Nelekona i ka Buke Holomoku o kon mau aumoku kaua i ka Haku Meia o Ladana. e hoike ana i ka Latitu a me ka Lonitu o ka poepoe honua, kahi i kalewa hoomau ai o kona mau aumoku iloko o hookahi makehiki me elua malama, me ke kakau inoa pu ia e na Kapena a pau o kona mau aumoku, e hoike ana lakou i ka oiaio ma ka hoohiki ana, aole loa lakou i ike i kela Adimarala Farani iwaho o na palena o Toulana.

  O keia leta malalo iho nei, o ka leta ia a ua Nelekona nei i kakau ai na ka Haku Meia o Ladana, no ua mea e pili ana ia Mons. La Touche Treville, ua alualu aku oia iaia iwaho o ke kaikuono o Toulana, a e heluheluia keia leta peni:

                              "Mokukaua Lanakila, ma ka }

                                  "Moana, Aug. 9, 1804.      }

  "Ua manaolana mau au i na wa a pau no Mons. L Touche Treville," wahi a ua Nelekona nei maleko o keia leta "e puka mai oia mai loko mai o kona punana ma Toulaoa.  O ka moolelo haakei a kela Adimarala Farani i kamailio ai no'u aole ia he mea na'u e mailani aku i ma ko'u hapa iho, aka, i mea e hoopauia ai ke kuhihewa o na Adimarala ma ke Keena Kaua o Enelani a me ka Hale o na Haku, e aho au e hoouna aku i ka Buke Holomoku o ko'u mau aumoku  Ina o ko'u ano ia i keia wa ua holo au me ka maka'u no kona puka ana mai, aole nu i hooholo mu me ka ae ana, e kuemi mai i hookahi kapuai o ko'u wawae ihope ma kahi ana e puka mai ai no ka pono o na aupuni kaua moana a pau o ke ao holookoa nei.  A ina ua manaoio kekahi kaoaka Pelekane e like me a'u ke ano no keia mau hoike a ua Adimarala Farani la, owau ponoi nei, ke huli ae nei au i ko'u mau hoa'loha a kamailio aku, he mea pono ia lakou ke hoopii aku ia'u i ke Keena Kaua, aole au i kupono no ke alakai ana i keia mau aumoku malalo o'u.  Aka, o keia leta hoike a Adimarala Mons. La Touche Treville e pili ana no'u no ka hohe wale, ke malama nei au ia mau olelo iloko o kuu puuwai, a ina oia e loaa ia'u iloko o ke kahua kahua, aole loa au e ike iaia; a i ole au e hana me ia, alaila, e hanai hou no au i kana mau olelo ma kona waha, i uku hoopai no na Adimarala Farani a pau, no ka haakei hookiekie a me ka hoopunipuni oiaio.

                                           "HAKU NELEKONA."

  O keia leta hou malalo iho nei, o ka leta elua ia a ua Nelekona nei i palapala aku ai na Adimarala Earl St. Vincent maloko o ka Hale o na Haku, e pili ana no nona iho a me kela Adimarala Farani, a penei kana pa lapalu ana aku:

  "Aole au i manao e kakau aku ia oe e kuu Haku aloha, wahi a ua Nelekona nei, "no na mea e pili ana ia Mons. La Touche Treville, no ko'u hohe wale, aka, no ko'u ike iho ua kamaaina oe ma keia mau kahakai nolaila, ua kakau au i keia mau laina pokole, a nau no ia e kaana iho e like me kou makemake.

  "O ke kulana kaua iwaho o Toulana, he kulana paakiki ia ke kii aku i na enemi, a me ka nui hewahewa o na koko e hookahe ia, a iloko o ia manawa pu, aole no keia o na aumoku kupono e hiki ke kii aku a hoouka i ke kaua.  Ua ike no oe, ina au e komo ana iloko o Toulana a hoouka i ke kaua, a ina e auhee ana na enemi, alaila, e pakele ana no ua Adimarala Farani la, ne ka mea. aia no oia iloko o ka punana kahi i noho ai a aole no hoi au i manao, he hiki i keia mau aumoku ke kaua aku i na batari kaua o Toulana ma na wahi kiekie no ka mana wa elua.  Ehaeha ko'u manao a me ka mai o ka naau, no ka olelo oiaio ole a ua keonimana maikai la, ua holo ka nu me ko'u mau aumoku, i kona wa i puka mai ai iwaho o Toulana.  He mea pono ole no'u ka hana ana pela, no ka pono a me ka hanohano o na moolelo kaua moana o ke ao nei, a aole no hoi i hiki aku ko'u mau la o ke ola ana no ka hohe wale.  Nolaila, he hookahi wale no a'u mea e hoike aku i ka Hale o na Haku, o na aumoku kaua Beritania ma ke Kaiwaenahonua malalo o'u i keia la, aia lakou ma ke kulana o ka papa ekahi o na ano a pau.  Maikai na aumoku me ka makaukau, hoolohe pono ia na kauoha, maikai ko lakou mau nanaina, a maikai pu no hoi ke ola o na koa.  O ka mea nui wale no i koe e kali aku ai, aia la a hea puka mai o Mons La Touche Treville iwaho nei o ka moana; a ina oia e puka io mai a hui pu au me ia, alaila, e hooko no auanei au i ka hanohano no ke Alii ka Moi, a o ka maluhia no ko'u aina a me a'u iho.

                                           "HAKU NELEKONA."

    O keia mau leta elua a ka Haku Nelekona. hoouna hou aku la oia i ka moku kialua Raven e lawe i kana mau palapala a me ka Buke Holomoku o kona mau aumoku, a i ka manawa i hiki aku ai o keii mau mea i Enelani.  ua heluheluia keia mau palapala iloko o ka Hale o na Haku, a ua hooiaio ia hoi kahi i ku ai ka Haku Nelekona iloko o na malama he 14.  O ke kulanakauhale o Ladana, ua hoomalamalama ia e na kukui, a e kai huakai ana hoi na koa ma na alanui me ka hauoli, me me ka inoa o kela Adimarala Farani e hoino loa ia ana.

  O na kanaka koikoi o ke kulanakauhale, hui ae la kela a me keia, a koho iho la na ka Haku Meia o Ladana o pahola aku i na hoomaikai o ke kulanakauhale i ka Maku Nelekona, noo kona kupaa ma kahi i haawiia aku ai o ke kauoha iaie.  O kela mau hoomaikai, hoouna hou ia aku la kekahi moku e lawe i keia mau palapala hoomaikai imua o ka Haku Nelekona.

  I ka hiki ana aku o keia moku me na palapala hoomaikai a ke kulanakauhale o Ladana, ua heluheluia keia mau mea imua o na mea a pau.  A i ka pau ana o keia mau leta, kakau hou iho la ua Nelekona nei i keia leta, a hoomaikai aku ana i ke kulanakauhale me keia mau huaolelo malalo iho nei penei:

  "Iloko o keia la i loaa mai ai ia u na hoohanohano ana a ke kulanakauhale o Ladana, e hoomaikai mai ana ia'u, na'u e alakai nei na aumoku Beritania iwaho o Toulana He mea no paha i maa mau iloko o keia la, aole he kanaka hookahi e ola nei e laa na hoohiwahiwa a na hoa'loha o Ladana a maluna wale iho no o'u.  Aka, he mea hilahila nui loa hoi no'u ka loaa ana mai o na hoomaikai e like me keia, ina ua hana io au, a i ole, haawi aku i kekahi kauoha no ka hohe wale e like me kana mau hoike; a he mea no hoi no'u e eha ai o ka manao, ina ua puka ae oia me kona mau aumoku a huli ole aku au iaia.  Iloko o keia manawa loihi a'u e kali nei nona, aole i lohe ia ua puka ae oia me kona mau aumoku iwaho o Toulana.  Aole loa e hiki iaia ke puka aku mai loko aku nei o ke Kaiwaenahonua no kekahi awa e ae,  ua hakahaka kahi ona e puka ai, a puka ole iho la no oia no ka hakahaka ana.  Ua ike no paha oe i ke ano mau o ka'u alakai ana. a he mea hewa ole no hoi no'u ke hai mua aku ia oe--o na aumoku, na aliimoku a me na koa malalo o ka'u alakai ana, aole loa e hiki i kekahi o na enemi ke hele mai a hoao e hoino i ka inoa o keia mau aumoku. e laa na koa puuwai wiwo ole e like me keia, a o na aumoku hoi e ku makaukau nei i na wa a pau.  A o na kokua aloha hoi a Rear Adimarala Rickerton, Campbell, a me Cockrane, aole no hoi e hiki ia'u ke poina no ka lakou mau hana oluolu.  Ua kaana like makou i ka luhi a me ka inea o na ino o ka moana no na mahina he 14, a ua makaukau mau hoi e pale aku i na pilikia a me ka hauoli o ka la hooili kaua.  Nolaila, e kuu Haku aloha, aole e hiki ia'u ke ku kaawale ae mai na hoomaikai ana a ke kulanakauhale o Ladana ma o'u wale la no, ke ole au e hoomaikaiia mai me ko'u mau hoa'loa."

  O keia a la ka Nelekona pane hoomaikai i ke kulanakauhale o Ladana no na mea a kela Adimarala Farani, i olelo kuhihewa ai a no kana m@u hana ino a me ka hoopunipuni, he mau pule pokole mahope mai o ia manawa.  make iho la o Mons. La Touche Treville, a kamailio iho ia na nupepa o Parisa, no konas maluhiluhi mau i ka pii iluna o kekahi puu hoailona ma la Lae Sipeta, oia ke kumu i make ai.  O ka inoa o keia Adimarala, ua kaulana loa kana olelo wahahee iloko o ka moolelo o ku Haku Nelekona,  no kona alualu ana aku i na aumoku Beritania iwaho o ke kaikuono o Toulana.  No ka hakahaka ana o kela wahi, hookohu hou mai la o Nepoliona ia Vice-Adimarala P. Ch. J. B. S. Vilenua, he Alihikaua Kiekie no na aumoku Farani iloko o Toulona. 

  Ma keia wahi, ua pau ae la ko kakou kamailio aku kakou no na mea i koe, oia hoi ka hoomaka ana o ka uluaoa kaua mawaena o Enelani a me Sepania, a e hoomanao hoi ko makou poe heluhelu; o na aumoku kaua hui keia i haulehia ai ka Haku Nelekona ma ka Lae o Tarafaraga.

  O na aumoku Beritania malalo o Adimarala Kokerana ma na kahakai o Sepania, loaa iho la na moku Paniolo eha e lawe ana i na lako kaua mai na kahakai mai o Amerika, a no ko lakou lawe ana i na lako kaua no na aumoku Farani, nolaila, o keia mau moku eha i loaa ai i keia Adimarala, hao ia iho la e keia Adimarala Kokerana na lako kaua a pau o luna, a hookuuia aku ia na moku iloko o ke awa o Kadita.

  I ka wa i hiki aku ai o keia mau moku iloko o ke awa o Sepania, a hai aku i keia lono no na mea i hana ia nolaila.  o ke aupuni o Sepania, hilinai iho ia no oia ma ka ikaika o kona mau aumoku kaua, a hoohui aku la i kona mau aumoku me na aumoku kaua Farani iloko o Toulana, me ke kukaia pu ana mai i ke kaua i na aumoku Beritania.

  O keia mau lono i hiki aku ai imua o ka Haku Nelekona ua kukala kaua mai o Sepania, he mau lono ano nui ia i ike ia, no ka mea, o na aumoku Beritania malalo ona i keia manawa, aole i kupono ko lakou ikaika e hiki ai ke ku aku imua oia aumoku e like me kela ke ano.  Ina e hui like ae ana keia mau aumoku o keia mau aupuni iloko o ke awa hookahi, aiaila, aole o na moku malalo o ka Haku Nelekona na aumoku e hiki ai ke hilinai aku, ua hiki ia lakou ke malama i ke Kaiwaenahonua.  No ko Nelekona ike iho i ke ano o kona mau aumoku i keia manawa, nolaila, kakau aku la oia i keia wahi leta i ka alihikaua Kiekie ma Enelani. penei:

  "Ua alawa wale aku no au," wahi a ua Nelekona nei, "aka, ike e aku la nae au, he wahi moeuhane p@a.  Ke hana nei au i na kauoha a ke aupuni ia'u, a ke hoohana hou mai nei no ia'u me keia mau wahi aumoku uuku loa i kupona ole no ke kulai ana aku i na enemi, a malalo la o na kumu hea makou e hiki ai ke h@omau aku i keia kulana?  Aole au e ninau ou aku ia oe, aka, o ko'u mau aliimoku @o ole,  o ko'u mau hoa'loha a me @a hoa@na naau oluolu.  O keia mau poe keiki o@i a me ka eleu no ka lakou mau hana, ua piha ko'u puuwai i ka hoomanao mau ana ia lakou."

  Laweia aku nei keia mau lono a hiki i Enelani, ua kuk@la kaua mai o Sepania, me ka hoohui pu ana aku i kona mau aumoku me na mokukaua Farani, nolaila, o Vice-Adimarala Sir John Orde, oia ka Adimarala nana e kiai ana @e Kowa Pelekane, hoouna mai la ka Alihi@aua Kiekie iaia me na aumoku ikaika eono, e holo aku i ke Kaiwaenahonua me ka hikiwawe, no ka hoopuipui ana aku i na aumoku o ka Haku Nelekona imua o na aumoku kaua hui.

  O na Hale A@aolelo o Enelani, hui mau iho la lakou @lo@o o na la a pau, me ka noonoo ana i ku@u e paa ai ke Kaiwaenahonua malalo ona kona mau Panalaau a me na kahakai o Enelani.  He mea ua hoomaopopo mua ia ka p@anao o Napoliona i hoala hou ai i keia k@a, oia no kona hiki ole ana i Enelani malu@a o keia uwauo pakui ana i hana ai ma Be@na, a o ke aupuni hoi o Sepania, ua hele @anakila mai na puali kaua Farani iloko o @o lakou mau kulanakauhale, nolaila, ua a@o Sepania e haawi aku i na kokua e like m@ka hiki, a i pio na aumoku  Beritania, alai@, ua loaa he manawa no Napoliona a me kona mau puali kaua e holo aku ai a hehik@ i kona mau aeone.  O Eupora holookoa noho iho ia mau aupuni iloko o na hooma @aukau kaua pale.

  Aohe he mea hana e ae a Enelani e hana ai, aka, o ka a@kaala mau wale no i na manawa a p@u no kona mau kahakai, a o kona mau aumoku @ me na panalaau, hilinai aku nei ke aupuni @una o ka Haku Nelekona, nana ke kiai ana i ke Kaiwaenahonua, ke panalaau o Inia a me na mokupuni o Inia Komohana ma ka Moana Atelanika, O keia han@ i haawiia aku ia Nelekona, aia iaia ke oia a me ka lilo o na panalaau o Enelani, aole ia he tana uuku.  Me he mea la, iloko o keia manawa, aole paha e hiki i ua Nelekona nei i@ ku hoomau loa ma kahi hookahi e like me na la i hala, aka, he mea pono noa ka holo ana i o a ianei me ka makaaia ioa i kahi e puka ai o na aumoku k@ua hui.

  O keia mau lono i pahola ae i na aumoku e hui ana na aumoku Sepania me na moku Farani ilio o Toulaca, akahi no a haawi ae ka Haku Nelekona i ke kauoha i na aumoku e haalele lakou i ke kulana mau, a e holo lakou iloko o ke awa o Malata, e ohi i na lako ai i lawa ai lakou no na mahina ekolu.  Me ke kakahiaka nui, kahea ae la ua Nelekona nei i na Kapena o na aumoku, a i ko lakou akoakoa ana mai, hai aku la oia i kekahi manao e pili ana no na lako ai, penei:

  'O ka mea nui iloko o na puali kaua i lako me na mea kaua,--oia no ke ola. Ua like no ko oukou manao me ko'u, he mea maikai no ke ola o na koa ke hana aku na aliikoa me ka oluolu, mamua o ke kauka ke lapaau i ka mai o ke kanaka mai.  Iua me keia nei ke ano o keia mau aumoku e ku ai ma keia kulana, aohe he mau awa hoa'loha a loaa mai ai ko kakou mau lako ai, alaila, he mea pono no kakou e hoololi i ko kakou mau alahele ma kekahi mau wahi ae e, e like paha me keia mau alahele. oia hoi o Toulana, Ville Franche, Barcelona a me Rosas, alaila, holo loa ae mai ia awa aku no Minoka, Sadinia a me Kosika, a i elua a ekolu manawa e ku ai iloko o kekahi mau ia, ma ka hoouna pu ana aku i kekahi moku i ke awa hope loa a kakou i haalele aku ai no ke akaakai, a'u hoi i manao ai, eia kekahi o na mea ai maikai loa no na koa, a o na io hipa hoi, no na koa mai,  O na io bipi, oia no kekahi mea maikai loa, aole nae e hiki ia kakou ke manao aku e hiki ke loaa koke mai ia mau mea, a e nui ka wai no na moku, a hiki m@i hoi i ke kau o ka hooilo, o ka waina, oia kekahi mea maikai loa no kakou e inu ai.  O keia mau mea a pau a'u i hai ae la, o ko'u wahi ia o ka noho Alihikaua ana ma keia kulana, o ka nana i ke oia maikai o na koa a me ka nui o na lako ai.  Aka, o keia mau hana a Sepania i kukala mai nei i ke kaua, aole e loaa ana ko kakou mau lako ai mai kekahi mai o kona mau awa, koe wale iho no ko kakou holo ana i na awa loihi loa ma na kahakai o Italia a me kekahi mau wahi e ae, a o ko'u noho Alihikaua ana no oukou, he kulena paoa loa ka hoiko'u no na lako ai."

  Iloko o ua la ala i haalele iho ai ka Haku Nelekona i kona kulana kiai iwaho o ke awa o Toulana no na kahakai o Italia, a o na aumoku Paniolo hoi iloko o ke awa o Kadit@, haalele aku la lakou i na awa nei no Toulana, malalo o ke alakai ana a Admiarala Don Frederico Garavina.

                                                    Aole i pau..

 

Moolelo o ke Koa Kaulana

KEOKI WASHINETONA

Ku Alihikaua Pookelu Loa no

ke Kuokoa o Amerika

 

KA MUA O NA KANAKA KOA,--A O KA

MAKUA HOI O KONA LAHUI.

&c.      &c.,       &c.

 

KE KAUA HULIAMAHI O AMERIKA.

I KA manawa i pau ai o ke kaua aua, ua hoouna aku la o Amerika Huipuia i kekahi Elele o Ioane Adamu i Enelani, e hooponopono me ka Moi Keoki III.  no ka noho alii ana o Amerika ma ke ano he Aupuni Kuokoa.  O ke Aupuni o Amerika Huipuia iloko o ko lakou Ahaolelo, ua hooholo lakou, aole lakou e ae e lilo ka hooponopono ana o ke aupuni malalo o kekahi Moi, a o ka mea a lakou i makemake ai, ua loaa ko lakou Kuokoa mamuli o ko lakou makemake iho, a pela hoi lakou e koho ai i kanaka nana e alakai ke Aupuni, a e kapa ia hoi ka inoa o ua kanaka la, he PERESIDENA, nana e alakai ke Aupuni malalo ona, a e hoomalu hoi i kona lahuikanaka.  O keia Peresidena, ua hooholo ka Ahuolelo o Amerika, e koho pinepine ia ka Peresidena iloko o kela a me keia eha makahiki.  He kulana ano nui keia no kekahi kanaka a ku ai, ina nae i loaa ka manao hoopono a me ka oiaio, ka paulele a me ke aloha i ka lahuikanaka.  O ka inoa o Keoki Wasinetona, wawa ae la ia iwaena o kela a me keia iloko o ia mau la, a i ka 1789, kohoia iho la oia, ka Peresidena mua loa o Amerika Huipuia.

  Ua ku oia ma keia kulana a hiki i ka manawa i pau ai o na makahiki mua eha, a no kona aloha ia no kana mau hana oluolu i ka lahuikanaka, ua koho hou. ia iho la no o Wasinetona he Peresidena no Amerika no ka manawa elua.  Iloko o ka manawa mua ona i noho ai ma ka noho Peresidena, ua make iho la kona makuahine iloko o na makahiki he 82, a noho iho la kana keiki me ka ohana e kanikau no ko lakou makuahine.  Aole hoi o keia wale no ka lono luuluu, aka, lioko o ka mahina o Dekemaba, 1799.  loaa iho la o Wasinetona i kekahi wahi mai nana i hoonawaliwali aku i kona kino, a ma kona home ponoi ma Mauna Vanona, make iho la oia iloko o ke 57 o kona mau makahiki.  Ua noho oia me ka maluhia e ai i ka hua momona o ka hoomanawanui ana ma ke ka hua kaua no ke kuokoa o ko lakou aina no 16 makahiki.

  O ke aupuni o Amerika Huipuia, noho iho la lakou iloko o ke kanikau kumakena o kona make aua.  O na mea a pau, ua paa wale no me na kanikau, e hoike ana no ko lakou aloha i ko lakou Peresidena.  O kana mau hana ko@ a me ke aloha, ua paanaau ia mea iloko o kela a me keia kanaka Amerika, a o ke kulanakauhale ponoi o Amerika Huipuia, kapaia iho la ma ka inoa o Wasinetona, a aia ilaila kahi hooponopono a kau kanawai o Amerika a hiki iloko o keia la.

  Aole wale ma Amerika kahi o keia kanikau ana no keia kanaka koa, aka, iloko o na aupuni nui o Europa kekahi wahi, i hoomanaoia ai ka inoa o Wasinetona.  Ma Farani, i ka wa i loheia aku ai ka make ana o Wasinetona, ua kauoha ae la o Napoliona Bonepate, e hikii ia na apana kanikau ma na hae o kona mau puali kaua.  Ma Enelani, o na aumoku Beritania e kiai ana i ka muliwai Thames, ua hoohapa lakou i ko lakou mau hae; a o na poe a pau ma Enelani, kanikau iho la lakou me ke aloha ia Keoki Wasinetona, ka oi pookela loa o ke koa no ka pono o Amerika; he naauao iloko o ka maluhia, a he waipahe hoi iloko o ke kahua kaua, a ua kapaia oia--"Ka Makua o kona Lahui,--A o ka mua o na kanaka koa."  O kana mau hana koa a me ka imi ana i ka pomaikai o ka lahuikanaka, aole he aupuni o ke ao nei e hiki ke hoohalike aku, ua loaa ke kuokoa iloko o ke koko. e like me ia aupuni, a nole no hoi iloko o na makahiki lehulehu e hiki mai ana, a hiki iloko o keia la, ua piha ka haneri makahiki a oi ka noho kuokoa ana o Amerika, aole he aupuni nana i hoohaahaa hou aku iaia, e noho hou malalo o ka malu o ke aupuni Moi, a aupuni ikaika e ae.

  Ma keia wahi au e hoopau aku ai i ka hoopuka ana i ke ola o Wasinetona, me ko'u manao, ua lawa paha ko kakou heluhelu ana i kona ola pokole.  E like no me ka'u i hai mua aku ai, ua nui loa na poe i komo iloko o ke kaua huliamahi o Amerika me Wasinetona, a me ka loihi loa no hoi o ka manawa e kakau ai no kona moolelo, nolaila, ua manao au, ua lawa no paha kakou iloko o keia mau helu aku nei, a he nui wale hoi o kekahi ma@ wahi o Wasinetona, ua waihoia e a'u.

                                                T. P. S.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

--A ME--

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA !

Nana aku no hoi ia la

            Ohi ka lo o la Laau o Makawao

                       I ka ua mea hoi o ka nani

 

Na PAPA!  Na PAPA!

--A ME--

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI  PAPU  me  MOIWAHINE

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

            E LIKE me ka MAKEMAKE

--NO KE--

KUMUKUAI MAKEPONO LOA

PAPA,PAPA, PAPA,

            Na Papa Huluhulu,

                     Na Papa Manoanoa,

                               Na Papa i kahiia

                               Na Papa Kepa,

                      Papa Hole Keokeo,

                      Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

      Na Kaola,

            Na Aaho,

                  Na Molina

                        Na Peapea

Pine Huluhulu,

               Pine i kahiia

NA Papa a me na Laau Ulaula?

            Pili ulaula,

            Pili Keokeo,

            Pani Puka,

                        Pani Puka Aniani,

                        Ipuka Aniani,

                        Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

          Aila Pena,

                   Aila Hoomaloo,

                             Waniti, Pate.

NA LAKO O KEIA  A ME KEIA ANO

            Na Ami Puka Hale.

                                    Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

  No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono.  E kipa nei ilaila i ike i ka oiaio.

                                       905 tf