Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 18, 3 May 1884 — KAU AHAOLELO O 1884. [ARTICLE]

KAU AHAOLELO O 1884.

i LA H*SA 4 Apr 30 18^4. Halawai ka Hale elike me ka mau. ! Pule ke Kahunapule. Heluheluia ka ! moolelo o ka la i hala a aponoia. Malalo o ke ixw o na Pai apai. % Hoopii, na Kamakele i waiho mai he jxalapala hoopii mai Makawao mai e noi ? ana e haawi ke Aupuni i 2 eka aina no ka poe ilihune. a make lakou, alaila }»ili hou ka aina me ke Aupuni ; wai,i hoia jna ka japa a hiki i ka wa e laweia mai ai ka hila kanawai e pili ana no ka poe ilihune Na Kamakele hou he f>alaj)aia pii mai Makawao mai e noi ana e haawi ka Moi i 2 eka .aina i ka poe home ole ona Aina l.ei Alii; waihoia ma ka papa a noonooia me ka {wiapala mua i ka wa e laweia mai ai ka hiia kanawai e pili ana no ia mea. Na Kanealii mai Wailuku mai e noi ana e hookaawaleia i puu dala no ke kukuhi ana i kekahi uwapo ma Waihee; waihoia i ke Komiie o na Hana Hou a me na aina Aupuni. Na (lardner mai Hana mai e noi ana e kukuluia i Halemai no ka jx>e mai lepela malaila i leaa he wahi e hou luuluia lakou a hoomaluia mamua o ka hoouna ana i Honolulu. Waihoia Ike Komiie malama Ola. Na Kaulia mai Koolaupoko ma e noi ana e h(X)kaawaleia i 80,000 dala no ka hana ana i ke aianui j>ali o Nuuanu. Waihoia i ke komite o na Hana Hou a me na * aina aupuni. Na Kauwila mai Puna mai e noi ana e hoolako aku ke aupuni i mau laau lapaau a i ole i hale haawi laau no ia aj>ana. Waihoia i ke komite Malama Ola. Malalooke j>ooona Hoike Komitf. Mai', ua waiho mai a ua hoike j>u mai ke komtte Pai nn ka makaukau o ka papa inoa o na Luna Nui o ka Ilale, a me ka pajia hoonohonoho o na komite kumau oka Hale. Aponoia ka hoike a ke konule ma o ke noi a Kaunamano. A malaio o na hoike a na Komh k Ki ikawa, ua waiho mai ke Kuhma o na Aina e i kana hoike o ke Keena Mounaauao ma o kona ano Peresidena no ka Paj)a, a ua waihoia no ka pai ana ma ka lima o ke kon ite Pai. A maialo hoi oke jx)o o na Oi.ei-o Hoohoi.o, ua hoolaha mai o Keau i kona manao no kona lawe mai i hila kanawai e hoolilo ana i na pauku 265, .> ()(/, .iO 1, Kanaw?ii Kn ih 1 e piti arta ka Oihana Wlakai. ' A ke ano'he olelo hooholo, e hookomoia ma

ka Hila Haawina i <A9 ka. hoft'iloifii ana i ke alanui Hotele a hiki iky apana o Kikihale. Waihoia i lfe leoiniie o na Aina Aupuni a na Mana Hou. » lle hoolaha na Palohau e lawe mai ana oia he hila kanawai e hoōloii ana i ka pauku 1 oka mokuna 5 ona kahawai o 1878. Na Hikikoki he Olelo hooholo e kauoha ana i ke Kakauolelo o ka Hale e hoike mai i ua lilo o ke kau o 1882, na ilala i likuia i na Lunamakaainana, Kakauolelo, Mahele Olelo, a me na luna malalo iho, a me na lilo'pai &:c; waihoia i ke komite Waiwai. Heluhelu mai o Kamika no ka wa mua loa he hila kanawai e pili ana no ka hookohu ana o na Lunakanawai I Apana, a e hoopau ana i ka pauku 26 0 ke kanawai e pili ana no ka hookohu ana i na Lunakanawai A|«na i a|X>noia Ika makahiki 1882. Waihoia no ka heluhelu elua elike me ka rula niau. Nana no i heluhelu hou mai he hila kanawai e hoololi ana i ka pauku 8 o ka mokuna 32 Kanawai Karaima e pili ana no ka Laipila, ma ke kaj)ae ana ae i kekahi mau huaolelo a hookomo ma ia mau wahi na huaolelo 11 a " a me ua i ole. " Waihoia no ka heluhelu elua elike me ka rula mau. Na Kamika no i heluhelu mai i kekahi hila kanawai ana i hoolaha mua ai, e hoololi ana i ka pauku 3 oke kanawai i hoohoioia oka makahiki iSSi e pili ana no ke kukulu ana i na hale juu oie i ke ahi ma ke kulanakauhale

nei. Waihoia no ka heluhelu elua. Nana no he bila kanawai e hoololi ana i ka pauku 144? Kanawai Kivila e pili ana no na palapala hoohui Waihoia no ka heluhelu ehia. Waiho mai ke Kuhina Waiwai i ka Bila Haawina o na makahiki elua e hiki mai ana, a ma ke kapaeia ana o na rula ua heluheluia ka hila ma kona poo, a waihoia no ka heluhelu ehi. Na Hikikoki he olelo ho&holo e i ana mahope iho o ka heiuhelu mua ana o kekahi hila kanawai, e haawiia i j ke komile Pai no ka jxai ana a e hoola | koia na hoa me na kope. Hooleia. j Na Kaunamano he olelo hooiiolo e \ kauoha ana i na Komisina hA>ponopc- ] no kanawai o ka makahiki tSSa, e lu>ij ke mai i ka Ukou hoike. lioike m>i Ike Kuhina Waiwaiua kokoke e makau^

•kau na Hoihoi hoi: o Kau- \ naniano i kana 9ilelo hoohola ; Hoike mai o Ka'ua i kona manao =ma ki rakui a hoc;oii ana i ka niia ■o ka Hale. ma ka pakui hou ana i el<,»flu komne kumau hem, ob hoi. Komi:e J Bsla Haawina, Komiie Kakau Fcepf>e, j a me Korni?e o na Pahpaia [?- Ihuiehu. \faho|>e iho ona kamakanta- ; iiio ana o na hoa ua hooleia ka pakui i | oleloia maluna, a make p.oa a Pi!i|Cf ua | hoomaha ka Hale a ka hora z. [ Hon 2 auina la. akoak'a hou k.i I īale. [ Hoolaha mai o Kamakele he btb e hoololi ai i ke kanawai kivi'ia, i 2 lunamakaainana no Makawao. Heluhelu mai o Keau he oleio h«>oholo 1 $2.500 no ka hoonui a hoakea ana i ke alanui e holoia i Kabe|K>haku mai Keoneula aku. U'jtihoia Ike Komite o rsa Aina Auouni a me na Hana Hou. Na Kaulukou i heiuheh: mai he oieio hooholo i $ 1 o t ooc no ka hooioht ana aku i ke alanui Ku<a inai ke aLmui Li liha aku a hiki i Kalaepohaku. Waihoia i ke Komite o na Aina Aupuni a me; na Hana Hou. i Iloolaha mai o Lilikalani he hila hooponepono ai i ke kuai ana i ka opi-! uma ma Hawaii nei. | Na Kaulukou i heluheiu mai, he ole-! lo hooliolo e l:lo ka Bila 1 laawina i hana ; na ka Hale ma ka I'oakahi a me ka Po j akolu, o kela a me keia j>ule, no hoo-! kahi malama. Hooleia. | Hoolaha mai o Liiikalani he hila e! hooniau aku ana i ke Kuikahi Panai like no 7 makahiki heu. Na Kaulukou i heluhelu mai he olelo \ hooholo, e hoolaha aku ke Komite l'ai | ua na Paj>a Pai haahaa e kaki mai ana no ke pai ana i na niea pai o keia Hale, e lilo na lakou e j>ai. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo. Na Lilikalani i heluhelu mai he bila e hooponopono nna i ke kanawaio iBBj e pili ana i ka waiona. Heluhelu mai o Nawahi he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai e hoike mai imua o ka Hale, i ka wa hea la i lilo ai keia mau dala Hawaii nona ka heluna $750,000 i mau daia no ke Aupuni. Pane mai ke Kuhina mamuli oka hooholo a ka Ahakukamalu, ke noi aku nei au e haawi mai i manawa.e nana ai i ka olelo hoohoio a ka Ahakukamalu. Wnihoin ka oielo hooholo ma ka j>aj>a, a iioike mai ke Kuhina i ka la apopo. l loolaha mai o Kikila Baraumi he biia e hooponopono ai i ke kakau inoa ana o na Pake kane ma-ke Aupuni. Hoolaha mai o I.iiikalani he hila e pili ana 110 na Pake i j)au na kej>a, e hoihoi ai lakou i Kina. Na Lilikalani no he hila e hoomahuahua ai i na Lunakanwai Kiekie i 5 hoa a e hoololi ana i ke Kumukanawai Hoopane a ka hora 10 kakahiaka o ka la aj)0j)0. La Poaha Mf.i 1, 1884. Halawai ka Hāle* elike me kā mau! Pule ke kajiunapule. . Heluheluia ka -{noolelo oka i hala a aponpia me;rm hooponoj)ono. ■ ā- ■ ; " " ' Maialo o' ke poo o na Pai.apaLa Hoopii. na. Kamaice]e 1 waiho mai he j>alaj)ala hoopii mai Makawao mai e noi aha e hookuu ia na Poaono ona j>aahana i la no lakou ilio, i ole lakou e kue ike Sabaii. Waihoia 'ma ka papa a lapeia mai he hiia kanawai no ia mea. Na Kauwila he palapala hoopii mai Puna e noi ana e hoopauia na luna aia. nui nui o keia aupuiii. Waihota tke komiie Aina aupuni a ,me Hana Ilou. Na (»ardner he (>alapala hoopii mai Honolulu enoi ana e ae ia na kahuna Hawaii e lapaāu. Waihoia ike komite Malama Ola. Na KauwMla inai Puna e noi ana e hookaawaleia i $5,000 110 ka hooj)onopono ana i na alanui o Puna i Ilawaii. Waihoia ike komiie ona Hana Hou. Malalo oke j>oo_ Komivf. Kt mau, ua hoike mai ka lunahoomalu o ke komite Waiwai i ka lakou hoike i kuiike ai ine kekahi olelo hooholo e kauoha na e hoikeia na lilcf o ke kau ahaolelo o ka makahiki 1882, s. ma ka lakou hoike ua hoikeia he -4-559-37 a l Kj noia ka hoike ake komite. A malalo o ke poo o na Komitk Wak, ua waiho mai ke komiie wae i kohoia no ka j)ane ana akū i ka Haiolelo Alii, i ka lakou hoike, me ka hoike pu mai ua makau

kau ka hkou pane, a ua heluhehna ka pane eka lunahoomalu oia o Kalua, ina ka olelo Hawaiī, a na Ik>le, kekahi lala o ke komite i oleloia i heluhehi nia ka olelo Beritania; waihoia i ke*komite Hooponopono Bib Kanawai. Malalo o ke poo o na Ot elo Hoo«olo na Richardson i waiho mai he ,olelo hooholo e kohoia i komke ekolu ala na lakou e na hila kanawai a n>e na olelo hooholo biia ka nawai, a na, lakou e nana ke kakau poepoe ana oua mau hila la. Iio<»ho loia a kohoia -;e komite, Rkhardson v Kowell, fr\ Brown« He hookaki na Dofseits e lawe mai ana oia he hila kanawai c pih aua no ka hoohui ana i kekahi htii» oia kn hui o Kihopa ma. He hoolalia no hoi na Kaulia e lawe mai ana ota h« hib kanawai e hoololi ani» ko |>auki 45 oka mokuna 44 o ke kanawai o e piii ana t ka wailona. Ka Keau n» hoi ht hookha e ia*e +■

• • nx?i ana oia he bna e hoo» ae ; , an.3 i ka mana ona Komisina Pvno \Vj: 3 nne na a-amii i.nliL s } !k o'elo hoohdo !i,i Hikīkoki e no§. 3v*2 i ke K;;hira Wami e hoīke nvii i t ke kumu i Uke ok ā» kana hoike m m\ iilo o me ka hmke ake komisej .; Wa{vrai. H<x>holob. | He olelo n;i Na«rahs e kauo- ī ha ana i ka Makai o ka Haiee hoolako; 'ia na hh r> ka me keia mau nu-: ' pepa : S'<pr.F\ • Kix ■ /fitīiisi£jn t Paeaīna, ; AJrtrtixr, EUi\ Qfj <> Daifjr } /' C v/. a inahope iho ona hoopaaf*3a ana ona Hoa. ua (noī hou ni3Ī o Nawahi e hoihoi hou _ kaiu nlelo hwhuU?. aeiaL | Pane ke Kuhina Waiwai t ka inanao j okaole'o hooholo a Hikikoki epili? ■'ananokahio ana ttna (iala H3waii| «ht.>** i <iah # aupuni; aponoia ka hoikej I j*ane a ke Kuhina Waiwai. a noi o Ka- ; iua e hoomaha ka Hale aka hora 1.1 ! Halawai hou ka Ilale hora i auina !a. j j Ma ke kapae ana onn rula, uawaihoj ; niai ka Loio Kuhina i kana hoike nol 'na makahiki elua i haia. Mōhope o ;ka unuhi ia ana ma ka oielo Hawaii, | \ ua waiho ia i ke Komiie Pai. | j Na Kamika i heluhelu mai no ka j I manawa mua he hila e hoololi ai i ka j ; mokuna 54 o na kanawai o* 1882» e pili | ana i ke kaohi ana i ka mai laha mawai ena o nā holoholona. j Ma ke noi aC. Brown, ua kapaeia Ina rula a heluheiu alua ia ka biia ma |ke poo, a waihoia i ke Komiie Hookoj lokolo.

| Xa Kalua i heluhelu mai he oleio j hooholo, e kauoha ana, na ka Maheleolelo W'ihkoki e unuhi na bila a me na olelo hooholo a keia Haie. Hooholoia. N r a I )ole i heluhelu mai he olelo hoo holo i io'ooo dala, no ke kukulu ana i Halemai ma Lihue, Kauai. Waihoiai ke Komite Malama Ola. Na Hole no, he olelo hooholo e ninau ana i na Kuhina, heaha la ka manao o na Kuhina no na paahana Pukiki a me na kanaka e ae mai na Aina e mai, oiai ma ka lakou hoike i waiho mai nei, aole a lakou haawina no keia mea. aka ma ka haiolelo alii ua noi mai oia i ka noonoo o keia Hale no ia kumuhana. Waihoia ma ka papa a paneia mai. Na C. Bro\vn i heluhelu mai he olelo hooholo i 2,000 dala no ke kukulu ana ihale hookolokolo a me ka hale paahao no Kohala. Waihoia a noonoo pu me ka hila haawina. Na Kaulukou i helnhelu mai he olelo iiooholo i 2,000 dala 110 ka hana ana i ke alanui o Kalihi. Waihoia a noonoo pu me ka hila haawina. Ma ke noi. ua ae ia aku ke Kuhina o ko na aina e, e pane pokole mai no ka olelo hooholo a Dole e pili ana no na I.ima hana mai na aina e mai. Na l'ilipo .i heluhelu mai he olelo hooholo i 2,500 dala no ke alanui mai Kaiiua a hiki i Huehue ma Kona Akau Waihoia a noo'noo jni me ka bih haaw(na. .lioolaha mai o Palohau, he. hila e kauoha ana i na haku hāna e haawi koke aku lakou i ka hookaa auhau o ko laleou inau paahana. i ka wa e uku ai na haku i ka auhau o na kauwa v Hoplaha mai o F. Baraunu he bila e hoomnopopo ana no ke ano 0 ka malamaia ana o ka malnhia o ke Sabati. Helnhelu mai o Ciardner he Olelo nooholo i 1000 dala no ka hana ana i Palekai ma Kipahulu Maui. Ma ke noi a W. O. $mith. ua waihoia a noo* noo pu me ka bila haawina. Hoolaha mai o C. Palaunu he bila e hoomaopoiK) ai no na Palahu, Kaka a manu e ae paha, e aea hele nei ma na kuahiwi o keia aupuni. Heluhelu mai o Nahinu he Olelo Ho oholo i 2000 dala no ke alanui aupuni ma ka apana o Kona Hema. Waihoia a noonoo pu me ka bila haawina. Na Kanealii i' heluhelu mai he olelo j hooholo i mau puu dala no keia mau ] hana malalo iho: | No ka hoakea ana ika hale hookolojkolo o Wailuku 10,000 ilala.

j Makeke kuai ia o Wailuku 4000 dala. I Na uapo ma Waikapu a me Waihee 13.500 daia. Ma ke noi a Keau, ua waiho ia a noonoo pu me ka bfla haa*ina. Na Kupihea i heluhelu mai he Olelo llooholo i 4,000 dala no ka Uapo nia 1 ke awa pae ma Pukoo Molokai. Ma ke noi a Kakaleka, ua waihoia a noonoo i«pu me ka bila haawina. I j Na Ulikalani i heluhelu mua mai i ? Ika bila e hooponopono ai.i ka bwe ana | a me ke kuai ana i ka Opiuma iloko o . i keia aiipuni. Ma ke noi a 4f°*° ua ? I kapaeia na mla a ua heluhelu aluaia II ma ke [>00 a waihoia i ke komiie o na i j aha hookolokolo. . | Na Baraunu i heluhelu mai he olelo x j hooho!o e kauoha ana i ke Kuhina ► I Waiwai e uku aku i na cb?a 1,000 no % ,J ka uku ana i na liloo na hihia hewa ma |na aha lioekolokolo,-— hoilkoi houia. i f Ka F. Baraunu i heluhelu mai he > \ olelo hot>holo i hookahi tausani <iala j i! no ka hana hou ana i na uwapo ma ] ; Wai&wa, Ewa. Waihou a noonoo pu | f jme ka bi!a Haawinx . j i j Na Nakaleka i heluhelu mai he olelo i i} hooholo i 3,000 dab no ka hana uwa-; -' po ma ke awa pae o KaunakakaL Ma ] . ke noi a ua waihoia'a noonoo, r j l>u me ka bila Haawina. J

Ka Kauib i heiuhelu maī he o-'elo J ; hooh'o!o 1 lo.oeo no ka hana ana i nie ka heomaenue ana i na aLinuī mai; ; Waīmanalo 3 Kuaka n*a K<fcHaus*>ko.. l ,Ma ke noi a Kauiukmi ua waihoia a • l noonoo j>u me ka bila Haawrjnal Na Kauua i heluhelu mai he ok-io. ' hooholo i 2 t coQ dala n-o ka uwapo uu' Ika apana o l*una. Ma ke n<>i a Kalua' 5U3 waihoia a n<K>no*i pu me ka bila - | Haawina. j | Na Paiohau 5 h<xt{aha mai he bila e haawi ai i ka nuna i na l .una Auhau, e j. ohi i ka auhau o na j?ake e htie waiel ana. j Na Kauuamano i heluhelu mai he: | olelo hooholo e kauoha ana 1 ke ki>miie | {hoohui a hooponopono 1 na kanawai. e ? Ihoike koke mai i ka iakou hana iloko o; |na malama 2 mai keia !a aku, a e hoo \ |!ako h mai i hookahi.huke ru keli me| | keia hoa o ka hak\ | Hooioli mai o Kaiua e haawi mua ia | jmai i na hoa na kanawai oke kau o{ | iSS>. Hooioli mai o Kauiukou i eiua huke Ina keia me keia hoa. Hooholoia. | Ika ninauia ana ua h<x>hoio ioa ia 1 ka oielo hoohoio rae ka hooioii. ! Na C Bara«mi i hoolaha mai he biia lehaawi ana i ka nuna i ke Kuhina I U aiwaī e uku aku 1 ka puu daia no ka uku ana i ka hopu ana ina iawehnla mamuli o ke kauoha a ka Loio Kuhina. Na Nawahi i heluhelu mai he oielo hoohoio i 500,000 dala no ka hoomoe ana i alanui hao mai Hilo a hiki i Hamakua, ma ke noi a Kaulukou ua waihoia i ke komite o na aina aupuni a me na hana iiou. Ma ke noi a Kauiukou oahoopanee ka hale a hora 10 m. a|)opo.