Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 22, 31 May 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

[Kakai'ia no kf. Kuokoa.] IMAI la ke kahuna, aia i waho o na i Hawaii. o Pou ka inoa, no kaau me ka -iwakalua ka hohonu. N'o keia mau foielo, pane mai la kt- *!ii: Pehea he makemake no oe a me kou poe iawaia owau kekahi e holo pu me oukou ? Ae mai la ke kahuna, nolaila, kii koke aku la oia i ka lua o kana frokeo me ke ahu a me na makau lawaia he nui wale, a lawe mai ia a naawi i ke alii'i keia mau inea, a i kona ike ana, hai iho la ke alii ia Koleamoku. Eia au ke holo nei i ka lawaia, me na kamaaina o kama, nolaiia,- e noho oe nie ka nialuhia, me ke kuko ole, a hoi mai a«. Nla keia olelo a Kihapiilani, ua ae maikai mai la o Koleamoku, ka manao he oiaio keia, eia ka he pelo a he uhiuhi* lau mamane.- Mahope iho o ka pau ana o ka laua mau kukai olelo ana. ua ku ae la ke 'lii a honi aku la ia Kolea moku, a no ia mea. ua pane ae la o Koleamoku i ke 'liii, me he mea la e hele loa ana ka paha oe ? wahi aku a ke 'lii, aole pela, oiai, he nui wale na pilikia o ka moana, a ma ka hoakaka pono ana a ke ; lii i ka nui o na pilikia ana i manao ai, nolaila, ua pau wale ka inanao o ua Koleamoku nei, a ku ae la ke 'lii a hoi aku la a hiki i ka hale, oiai ke kahuna a mekana wahine makua.e kahuna, j>ehea la auanei keia e nalo ai i keia wa ? Hai mai la ke kahuna, ua manao ae nei au e o-pe ae keia i ka ahu inoena makalii a lawe aku a kau iiuna o na waa a kaVku kakou mawaho ae nei ia, alaila wehe ae, i oie e noonoo mai o Koieamoku, ae, ua pono ia manao, wahi apke 'lii. ( O keia mea e oleloia nei e ke iii a me ke kahuna, e hoomanao e ka mea heluhelu, oia no ka wahine a Kihapiilani i hele pu mai ai mai Lahaina mai, »ca mea i ike pu i na inea a me ka luhi i ka hele pu ana me kana alii kane i ka imi ana'i kahi e ku ai i ka moku, noiaila, ke kokoke aku nei ka mea nona keia moolelo e ku i ka moku o Maui. " a kau oia i Kilohana, i kaupoku o Hanalei. ") a pau keia mau olelo ana a ke 'lii me ke kahuna, ua hoomaka koke ka wa hi ia ana o ua wahine nei i ka ahu moena a paa a lawe ia'ku la e na kanaka me ke kahuna a hiki iluna o na waa, a kau aku la o Kihapiilani a o ka panee aku la no ia o na waa a iana aku la i ke kai a o Hawaii ka pahu hopu, o ka nui o n* kanaka hoe waa he 24/a o ke kahu na ka ht>oke!e, hui jni me ke 'lii a me kana wahine he 2 7 ko lakou nui. (K ka mea heluhelu e ae mai ia'u e wehewehe aku wau ma keia wahi o ko kakou .moolelo alii, a nolaiia, e iki ko kakou oleio ana no ka hoio ana 0 ke 'lii i Hawaii, a e kamailio {Hikole kakou no Koleamoku no kona noho ana iho e ho a-a a me kona hoi ana i Hana me kona mau makua a kakou i »ke mua ae nei, a i mea e akaka pono ai ko kakou mooielo a me ka hanauna j hou o keia au.) ! la Kihapiiiani i honi iho ai ia Koleaj moku no ka manawa ho|>e k>a. aole 1 paha he hihio a kahoaka o na S moeuhane oia po iho a me na oiili e | hoike mai ana iaia, e kaavraie an;i oia me ke lii kane, ka mea ana i heie hoo kahi mai ai e like me kona makemake a ka|tou i ike nuia ai i kona mooleio mamua aka, i keia b, ke / mai nei keia mau ialani mele. Ia Koleamoku 1 noho iho ai me ka | manao ole ae he mau hana keia a kana aioha e haalele mai ai iaia.ua huli pono aku kona mau maka a nana aku ia i na «raa e h<»lo la i ka moana me ka ; manao he hoio io ia keia i ka lawaia, |ua hooinau aku o KoleamoUi t ka naua ana i ke kilepaiepa a ka pea o na waa i ka moana a hiki «nle i ka ivak>wale ioa ana o na waa t ka moana o ' Alenuihaha, nobīia ke manao nei ka | mea kakau mooieia ua }xmo no oe e $ ka mea hduhelu e puana e i keia mau | laiani meie e pīli ana ia Koieamoku e [nana wak aku nei no 1 ka hoio o na

wia ii!e ke m i ka uuan.i» a i -manao ia ho'ī, uj k ukc ii- ; '• K tfce oe a«an-ei »**. : ' I ka ohenana i kc kat b. • ! Ke nana waie h no i ki uioana 'a, ? Ka ua noeanu 1 Ka;ejx>ni b, , w» Anu ii'.o nei ka »r » hoa ole laiaF| | Ae, hoi aiai ix ■£jml : I ka va o na waa t na'n«-4le 'oa 3r3| ai mai na maka aku >"» K<.leauiOfcij n|M i luna o ka iSi hmnania o kā .• nviana"o* I} Alemiihaha. ua htki mai u kana ina\i laikane o Kij>a}uila a me kekahi poe| ikamaaina e ae a luana pu iho la iv»e | ■ Koleamoku a hiki wale i k t jx>cleele ana. - I i I'eia ilio la lakou i nnnea'i a hiki j ī waie i ko iakou moe a:ia. a ma ke ao; ;ana ! e, ua hai ae la kekahi wahine i ka | i moe iniua o Koieamoku a une kona ; j mau hoa, a i ka iohe pono ana mai o \ I Koieamoku i keia olelo, ninau {>0110 j j mai ia oia i ke kaikamahtn| nana ka i | moe e kamaiiio nei, hai aku la, ae, he| |nioeuhane ka'u i keia po iho-nei, peheai |kau moe ? Wahi a Koleamoku, hai I I niai la ka mea nana ka moe: o na waa j | no a me ko kane i hoio pu aku nei me | jko Kinahulu nei poe, ike aku nei ko'u j juhane i ko kane e kamailio pu ana me j s ke 'iii nui aimoku o.Hawaii, uaaahuj J iho i ka ahuula a e piha ana he anaina j inui aole o kana mai, ike*akt| la au i na j u-a laau ka ihe e paa anft ma ka lima j 0 na kanaka a e hana mai ana kekahi | poe i na waa he nui wale. Ma la hoj>ej j ilio ike aku ia au i ke 'lii nui o Hawaii I ie kau ana ilnna o na waa nui e hoio | | mai ana i Maui nei a niaho]>e mai na j | waa a pau, aoie nae au i ike i kahi i; j pae mai ai o ua poe waa n£i a o ko'u j | puoho ae ia no ia a noonoo iho la. eia j 1 he moe. I ka lohe pono ana o Koiea ! | moku i keia moe olele ae b oia, owai | I ia auanei o kakou e hiki ai e hoakaka ; aofe" ? he | ! makou a pau e noho aku nei e hoike i; I ke ano o ka nioe a ianei; aka, he mea - I pono no ia kakou ke nana aku i keia | | ia a me keia mau la aku mamua: malia, I jO ka hoio io aku nei no keia o ua kane! j nei au i Hawaii, noiaiia ea e kali aku | no kakou a i hoi mai aole hoi ana, aka I hoi i hoi ole mai alaila, he oiaio ka hoike a ka poiaia nei ma ka moeuhane. 1 Ma keia olelo a keia wahine ua pono | [ole ko Koleamoku manao, a ma kekahi la ae, ua hiki 'mai la ka lono imua o Koleamoku mai kekahi kanaka kamaaina o kahi ana e noho nei ma ii i Kipahulu, ua hala o Kihaiuiiani i | Hawaii me ke kahuna, a na keia kanaka j i hai pololei aku na mea a pau nolaila, ua poloiei ka moe a ka wahine. I ka iohe ana o Koieamoku i keia mau oleio a keia kanaka, he niea e kaumaha a me ke ano e o kona mau noonoo ana, j hala na la elima me ka hoi ole niai o ua niau waa nei me ke 'lii, ua maopopo ka moe a ka wahine a me ka hahai ana a I ke kanaka. a nia keiamea, ua naauauwa 1 0 Koleamoku me ka uwe ana, a ua | niki ole īaia ke ai i ka ai: aole 110 hei j aiia mea lealea iloko o kela manawa. j ua uwe mau oia i ka po a me ke a<>, a i ua oleloia nia keia moolelo, hookahi | anahulu me na la keu ehiku kona ku-| makena ana i ke aloha a ua hiki ole i! na kaikamahine e noho pu nei meia a me kahi poe e ae ike hoomaiielie i kona aioha ia Kihapiilani, j a no ia mea, ua kupu mai na noonoo | ana iloko o kahi |x>e e noho pu ana | me ia e hoihoi i Hana, a nia ka po ana J iho ua hoike ae kekahi poe i na lealea hula h'i'u a he olioli hoi ka kekahi poe j a na keia mau hana ]ealea i hoonanea ij jko Koleamoku mau manao kupiUkii | | aloha kane, au hoi e puana ae ai e ka j |mea heluheiu i keia mau lalani mel«| I malalo iho. j u Akahi hoi au a ike la, ; I ka noiau a ke aioha ia, Ua ku i ka ii a loko la T 1 I ka paj>a nolu i ke |>uuwai ia» | Kupiikiimai mai ka manao ia. | Hana e mai nei ia'u ia." « A ua hoomau -ia f»a lealea ma ia mau ī j la a me na po, a hiki wale i ka mamfwa ji hoihoi ii ai o Koteamoku i Hana a { noho pu me kona mau makua, a he I mea kahaha keia no Ihiolaemakua i ka ihaakle ana o ke 1» Kihaj>iilam i kanal ' kaikanuhine aka, ua maojK»{K» no iaia \ : ke kumu o ko ke lii haalele una i kana | l kaikanuihine, ou «o kona ae ole ana'ku j ; i na aina ekolu, a kana kaikamahme i I | hc!e aku ai e noi aia, elike me ka f | makemake o ke lii a me ke kahuna ma; ] ia mea i niaopopei ai ia Hoolaemakua a 1 1 tna kona ano kahuna no hoi kekahi, |tna ia umi la ua noho pu o Koieaiaoku

me kona mau makna a h*ki wate i kona iianau ana i fce keikt a īaua me r Kihapiilani. i E ka !»ea. e heluheiu ! ana i keu .moolela. aole he oWui hou a«ia i koe no Koleamoku manv.ja ku o keia, inooielo a hiki ika pau aru. Ile o!eJ o f£psjTe' : i ~ .r-g&ok> mu o Hii* 1 lawar? *&t£*urat L\-m fcon;*i kau ai ni.ilun.i o na «ua a haalele iho ia Ki(.ahulu i kahi aiu i noiio īothi loa ai a nuwaho koke aku no o ke awa aia aa wehe īa ae ta ka ahumoena i ope i:»< ai ka wahine a KihapiiianL Aia iloko o keia wa e holo nei ke 'lii nie ke kahuna a iue na kanaka e/ pono ka noho ana o na kanaka maiuna o na noho-ana me na hoe pakahi i na lima e kaiehu ana na mapuna hee, ao ke 'iii hoi nona ka mooielo a me kana wahine aia laua iluna o ke oiokea. oia hoi mawaena o na waa kaulua a o ka makani i kela wa e holo nei na waa, he kiu he makani ma Maui aku nei ka waa. he moemoe ka aie. a he kalania ka moana, 0 keia huakai hoio moana a* ke 'liiaole he mau noouoo a hoomanao ana'e ana no kdna hoa o ka noho ana ma Kipahulu e hoi la me ka waimaka i ke alanui, mai ke kau ana o ua alii nei iluna o na waa a hala loa iwaho moana, aole oia i huli hou a nana i hope, ua hoolei pau kona nanaina ia Hawaii wale no. peia ka liolo ana a hiki waie i ka wa a iakou i ike ai i na manu nene e au ana i k3 moana. 1 ka ike ia ana ona manu nene e iana ana iluna o ka iiikai, ua pane aku ke kalnina e, auhea oe e kuu aiii, pane mai la ke lii e <>, e hai aku wau ia oe i ke ano o kein aunn manu nene eau mai nei i ke kai a e hoomaopopo oe e ke 'lii. o na manu a pau e hi li like mai inei iia iX)o i o kakou nei, o ko Maui hmīriro ; o na poe manu no hoi e huii iike la i ' mwaii, no ke kuahiwi ia o Maunakea, iaoie e hui ]>u ko Maui mani' me ko ! Hawaii. a o Alenuihaha ponoi keia, ina joe e ke'iii e nana ]»ono ae ana i ka puu |o Kauiki ua hele a au i ke kai. ke heie iho la o Kaihuakala a waha maluna o 1 Kauwiki, a ke noi iho la i ka wai o Punahoa. A i huli io ae no hoi ka hana o ua alii nei a nana ia Maui, ua like" pu io no me ka oielo a ke kahuna. i ke kokoke loa ana aku o na waa ma kahi a i a poe manu nei e au ana, ua lele ko Maui manu a hoi. a pela no hr i ko Hawaii. Aele / />ut/.