Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 34, 22 August 1885 — Page 1

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Pohai Souza
This work is dedicated to:  halau Hula Kamamolikolehuau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NA HOOLAHA KUMAU

W. R. KAKELA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.  He Luna Hooiaio Palapala  tf.

 

A. ROSA (AKONI)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.  He Luna Hooiaio Palapala.  KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.  tf.

 

S. B. DOLE

LOIO, LOIO, LOIO.  He Luna Hooiaio Palapala.  KEENA HANA: Ma Alanui Kaahumanu.

 

DILLINHAM & CO.

Mau Mea Kuai Lako Hoo.  Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

ANA AINA!  ANA AINA!  KEENA HANA:  Aia ma Alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.

 

C. BREWER & CO.  (BURUA MA.)

Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko makou Makeke.  tf.

 

G. L. FITCH, (KAUKA PIKA.)

Ua wehe ae nei au he Keena Lapaau ma Alanui Maunakea, Honolulu, Helu 70, a e loaa no au ma ke Keena ma ka hora 9 a ka hora 12 o ke kakahiaka o kela a me keia la, hora 5:30 a i ka hora 7:30 ahiahi.  2007-w

 

J. P. HANAAUMOE

He loio a he Kokua ma he Kanawai ma na Aha Hoomalu a Apana o keia Aupuni.  E loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

JNO. M. KEALOHA.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka apana o Kawaihau, Kauai.  He Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka apana o Kawaihau, Kauai.  He Komisina Palena Aina no ka apana o Kawaihau, Kauai, a he Luna Hooko Mare no ka Pae Aina holookoa.

 

CHAS. H. PULAA.

HE LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.  2001-tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI MA NA AHA HOOKOLOJOLO A PAU O KEIA AUPUNI.  Keena Hana me Hon. E. Preston (loio Pe@) ma Alanui Kaahumanu, Honolulu

 

CECIL BROWN.

LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu.  KEENA HANA: Helu 8 Alanui Kaahumanu.  tf

 

RICHARD F. BICKERTON. (PEKEKONA)  LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.  KEENA HANA: Helu 27 Alanui Kalepa.  tf

 

W. A. KINI. 

LOIO, LOIO, LOIO.  KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.  tf

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

Ma Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi e hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii.  E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Hooliliamanu.  2010-1y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa, a me na laka kukulu hale na ano a pau, a me na mea no pono a pau no ka hale.  Kihi Alanui Moiwahi me Papu.  tf

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala K@ Paahana no ka Apana o Kona. KEENA HANA:  Ma ke Keena Wai o Honolulu.  tf

 

S. H. MEEKAPU.

Tela humuhumu lole.  HALE HANA:  Helu 11 Alanui Nuuanu.

 

M. THOMPSON, (KAMIKANA)

HE LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI.  Keena hana maluna o ka Hale Pohaku o Kamapela. (Campbellʻs Block,) Rumi helu 8 me 9.  Puka komo e huli pono la i ke Alanui Kalepa, Honolulu.

 

KA MOOLELO KAAO O

Kahanuopaineki,

Ke keiki alii o ke aupuni o Italia

Ka olali o na Waoakua o Arabia.  Ka Naita naua i kuekaa na I ua huna o na Powa.

            I KA pau ana o na olelo a ka makuakane o ka olali opio, ua huli hoi aku la na mahele naita no na papu; a hoi aku la no hoi na alii opio iloko o ka hale alii no ka hoonanea ana.  A i kekahi mau la ae, ua hoomaka mai la ka ino e like me ka mea i hoikeia ma ka helu o kela pule iho nei, a hiki i ka wa i hanau ai ka Ui Pua Rose.  Ia lakou nei e noho ana a hala na mahina elua, ua hoomakaukau iho la na alii no ka huli hoi ana i Italia.  I ka makaukau pono ana, ua huli hoi aku la na alii no ke aupuni o Italia, a o ka hanai ana o ke keiki, me ka makuakane wale no o Kahanuopaineki, aole ona ae e lilo kana moopuna na hai e hanai, nana no a me kana wahine, oia hoi ka Ui o Sepania.

            Auhea oukou e oʻu poe uhai a holo o ka moolelo o Kahanuopaineki, e haalele kakou i ke kamailio ana nona, a e huli ae ko kakou hooipo ana no kana keiki, aka he pono no nae paha kakou e kamailio no ka makuakane i keia manawa.  I ka makaukau ana o na aumoku kaua o ke alii Kahanuopaineki, ua kau aku la lakou a huli hoi aku la no ke aupuni o Italia.  Ia lakou nei ma ka moana, na nui ka ino a me ka uhi mau o ka ua noe, e pio mau ana na anuenue he 28 i ka po a me ke ao maluna o ka moku o ke keiki alii e moe ana, a e olapa mau ana no hoi na elelo manamana o ka uwila iloko o ka moku o ua keiki nei.  Ekolu ao a ekolu po ma ka moana, a i ke kakahiaka nui o kekahi la, ua ike ia aku la na kuahiwi o Italia, ua uhi paa ia e ka ohu a me ka hau, a e nu hele ana hoi ka hekili maluna o ka aina.

            He mau minute koe kani ae ka hora 12 o ke awakea, aia hoi, ua hookomo aku la na moku i ke awa ku moku o Italia, a ke piha ku-i mai la o uka o ka aina i na alii a me na makaainana, e ake ana e ike aku i na maka o ko lakou mau alii opio.  I ka moku i pili aku ai i ka uwapo, ua wehe mai la ka lani, a ua hoike mai la ka la i kona malamalama kamahao, a o na huina aouli o ka lewa, he nani a he kamahao ke nana aku.  I ke kani ana o ka hora 1, ua makaukau iho la na alii no ka lele iuka, a aia hoi ke kaa alii ke kali mai la i na alii.  I ka lele ana aku o na alii i ka uwapo, ua paiakuli ae la ka lewa i na leo hulo o na makaainana, a i ka pau ana o keia mau leo hauwalaau, ua nee malie aku la ka huakai alii no ka hale alii.

            I ka huakai e nee nei me ka hoohanohano ia e na puali naita, ua hiki aku la ka huakai i ka hale alii, a malaila na puali naita i hoomaha iho ai, a huli hoi hou aku la no na wahi malumalu.  O na alii opio hoi, ua komo aku la laua ma ka lumi hookipa, kahi hoi a kona luaui makuahine e kali mai ana o ka hiki aku o kana mau keiki.  I ka hiki ana aku o kana mau keiki, ua ku mai la oia a puili mai la i kana mau keiki me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina.  Me na huaolelo nawaliwali oia i pane mai ai:  Nani ke aloha o ke Akua i ka hooloihi ana mai i koʻu wahi ola, a hui hou kakou; a ina e lawe koke aku oia i koʻu hanu ola, aole la kakou e hui hou.

            Muki iho la oia i na lima o kana mau keiki, a hoomaka aku la lakou e kamailio me na alii hanau o ka aina.  Oiai lakou e kamailio ana, ua kani mai la ka pele aina, a haule aku la la lakou paina; a i ka pau ana o ka lakou paina ana, ua hoi aku la lakou ma ka lumi hookipa, a malaila lakou kahi i nanea ai a hiki wale i ka uhi ana mai o ka po, a huli hoi aku la na mea apau no ka hooluolu ana a biki wale i ke ao ana.  I ka oili ana mai o ka la, a hohola mai la hoi kona mau kukuna malamalama maluna o ka honua, ua kauoha ia aku la na luna nui o ke aupuni, na hoa o ka ahakukamalu, a me na lunakanawai kiekie, e hui ae lakou ma ka luni oihana mamua o ke kani ana o ka hora 9 ma e kauoha a ka Moi Kahanuopaineki.

            I ka puka ana mai o ka la i ke kakahiaka nui o kekahi la ae, a i ka hiki ana i ka hora ewalu, ua ike ia aku la na hoa o ka ahakukamalu e naue ae ana i ka hale oihana.  I ka hala ana o ka hapalua hora, ua kauoha ia aku la ka luna nui o ka halepaahao e lawe mai i na pio.  Emoole, ua hiki mai la na pio imua o kahi i kauoha ia.  A i ke kani ana o ka hora 9, ua puka mai la ka Moi Kahanuopaineki a me kana wahine, ko laua mau makua, ko laua mau ukali, a me ka oha alii.  I ko lakou hiki ana aku i ka lumi kahi e noho mai ana o na hoa o ka ahakukamalu, e noho mai ana no hoi na pio.  I ka ike ana aku o Kahuopaineki i ke kulana o na pio, ua kulu iho la kona mau waimaka; aka, oia i pane aku i ka hoomaka ana o ka hana.  Ua hele ae la na lunakanawai eha a noho ma ko lakou mau noho, ku mai la hoi ka loio kuhina a heluhelu mai la i na hana o ka la.

            I ka pau ana, ua ku mai la ka Moi Kahanuopaineki a pane mai la:  E na alii a me na kuhina, na lunakanawai a me na hoa hanohano o ka ahakukamalu, a me na alii hanau o ka aina, - Aloha oukou.  I kauoha ia aku nei oukou e akoakoa mai kakou a pau maloko o keia lumi no kekahi hana nui aʻu i noonoo ai, oia hoi ko kakou noonoo ana me ke akahele no ka hoopai kupono e kau aku ai maluna o na pio, a me ko laua mau naita, oia ka hana nui e hana ia aku ana i keia wa.

 

Ka Moolelo Kaao Nani!

o

TONERIKA!

KA

ANELA O MEKIKO.

Ka mea i oleloia, ka Hokuwelowelo o na mauna Anede, a o ka mua loa hoi o ka mea nana i haaheo ka leialii me ke kalaunu o ke keiki alii Beriala.

Hoopukaia e ka Haku Moolelo kaulana Mose Manu no ke Kuokoa.

            I KA wa ana i pane mai ai me kona leo nui maopopo, ua hoomaka koke aku la ua lio nei e holo nui a hiki malalo pono o ke kumulaau a kona kahu e kau nei.  Ia manawa i lele koke iho ai o Tonelele a kau maluna o kona lio me ka eleu nui, a hoomaka aku la e holo nui iloko o na ululaau no kekahi mau mile loihi, aia hoi ma kahi ana e holo nei ua halakau aku la na wawae o ua lio nei maluna o na laau nunui ua hina e waiho ana, a he mau alu kahawai hoi kekahi, a ua lilo loa ia mau mea ia mea ole.  Pela oia i holo ai a hiki i ke ahiahi, alaila huli hoi oia no kona home pali.  Ma ia hope mai, ua lilo nui kona mau la ma ka hele ana maloko o na ululaau a me na pali, e hoao mau ana oia i kona lio ma ka hele ana ma na wahi a pau o ka aina me ka loaa ole iaia o na poino.  I kekahi la, ua hele hou aku no keia Tonelele me kona lio e like no me na hana mau.  Nolaila, e waiho iki ko kakou olelo ana no Tonelele ma keia wahi, a e huli ae kakou a nana ia Tonerika ka mea nona keia nanea.

            I ka manawa i hala aku ai o Tonelele me kona lio mamua, ua hele aku la o Tonerika a hai aku i kona manao imua o kona kahuhanai luahine, ua makemake oia e kau maluna o kona lio eleele e holo lealea aku no kekahi manawa pokole, a ua ae ia mai kona makemake.  A no ia mea, ua hoomakaukau koke ia na lako a pau nona, a iaia i kau ae ai a holo aku, he mea e ke kupanaha a me ke kamahao o kona holo ana, me he la ua ao mua oia ia hana a lihea wale, oiai o ka mua loa no keia o kona kau ana maluna o ka lio a kona kaikunane i olelo ai nana e kau mua, a o ka hooko ana keia.  Iaia e holo nei ma kana wahi i makemake ai me ka hoolohe pono o ka lio i kana mau olelo a pau a liuliu iki, aia hoi, ua halawai koke aku la oia me kona kaikunane.  I ka ike ana mai o kona kaikunane iaia, ua kahaha kona manao no kona kaikuahine; nolaila, ua huli like mai la laua a hoi malie aku no ko laua home, a ia laua i hiki pono iho ai maluna o na pali laumania o ko lakou wahi, a huli iho la ko laua mau nanaina ia lalo o ko lakou wahi, ka iho la laua a liuliu, hoopuka aku la o Tonelele i kana olelo imua o kona kaikuahine.

            Ano, e kuu kaikuahine ua hiki auanei ia oe ke lele aku me kou lio mai luna aku o keia pali a kaua e ku nei ma keia wahi nihinihi.  A wahi a kona kaikuahine i pane mai ai me ka leo nahenahe, ua aa koʻu puuwai i na manawa a pau ana e olelo mai ai iaʻu; alaila, e hooko no au me ka manao kanalua ole, no ka mea, aole iloko o koʻu umauma ka manao hohe a me ka makaʻu wale: no ka mea, ua hanau ia mai kaua me na ehaeha o ke kuakoko e ko kaua mama.  Aka, ma kahi a kaua i ike ole ai i na hopena e hiki mai ana, aole ia he mea ehaeha noʻu; nolaila, e hooko no au i kau olelo me ke kaulua ole.  I ka pau ana o keia mau olelo a Tonerika; nolaila, ua manao iho la no kona kaikunane he olelo oiaio no ka kona kaikuahine..  I ka manawa a laua e ku ana me na lio, hoomaka mai la laua e emi hope a liuliu iki ko laua ku ana, kena koke aku la o Tonelele i kona kaikuahine e holo nui i kona lio.  I loa no a pau na olelo, o ka holo koke aku la no ia o ua lio eleele nei me ka eleu nui me kona haku wahine hopo ole a lele aku la i ka pali, e kikaha ana ma na anuu o na pali me he lele ana la na ka manu koae.

            I ua Tonerika nei e lele nei me kona lio me he manu la, kahea hou mai la o Tonelele me kona leo nui ma ka inoa o ka lio eleele e hoi hou aku.  I ka lohe pono ana o ka lio i kona inoa, me he makani puahiohio la i ke awakea e owe ana i ka lau laau, ua hiki hou aku la ua Tonerika nei ma kahi a kona kaikunane e ku ana me kona lio keokeo.  A ike iho la o Tonelele ua holopono kona manao ana i hoopuka ai i kona kaikuahine; nolaila, ua hoao like laua e lele like me ko laua mau lio me ka lanakila nui a me ka poino ole, mai luna mai o kela pali nui a laua i lele mai ai, he mea hiki ole i kekahi mea kino kanaka e hoao e haawi iaia iho no kahi e lanakila ai oia ma kahi o na pali lele; nolaila, o ka mea e hana ana pela, he mea akaka loa kona hopena.  Aka, ma keia hana ana a Tonerika me kona wahi kaikunane, ua hiki pono aku la laua ma kahi o ko laua mau makua a me na kahuhanai o laua, a ua loaa ia lakou na manao hauoli nui.  Mahope iho o keia huakai mua, ua hoolilo nui aku o Tonelele i kona manawa i ke ao ana i kona kaikuahine Tonerika ma ka holo lio ana maloko o na ululaau, na pali nui a me kekahi mau wahi e ae he nui loa, a mamuli no hoi o ia hana ana i kaulana ai kona inoa he Anela.

            I ka manawa a Tonelele e ao ana i kona kaikuahine me ka holopono o ko laua mau manao ma ia hana.  Ua pu mau no kona nani i na la a pau, a mamuli oia kulana, ua lawe hou ae ka luahine ia Tonerika a hoonoho hou maloko o kekahi ana maluna ae o kekahi pali.  He lua huna oi aku ia o ka nani a me ka nui o ka waiwai malaila oia kahi i noho ai a hiki wale i kona ike mua loa ia ana  ke keiki alii.  Nolaila e kamailio kakou ma keia wahi no Tonelele, a me kona halawai ana me ke keiki alii maloko o ka ululaau.  I kekahi la, oiai o Tonelele e holo ana me kona lio keokeo maloko o na ululaau, a iaia e nanea maikai ana maluna o kona lio, lohe aku la oia i ka haluu o na kapuai me he lio la ke ano; a nolaila, kaohi mai la oia i kona lio a ku malie iho la.  Iaia e ku ana me kona lio, ua hoea pono mai la ka makamua loa o na lio ma ko ia nei wahi e ku aku nei.  He poe keia e hele pu ana me ke keiki alii Beriala a hooilina hoi o ka lei alii a me ke kalunu o ke aupuni o Mekiko.  He poe makaukau wale no keia ma ka holo lio ana me na lako he nui wale, ua hiki loa ia lakou ke alualu i na holoholona ma na wahi a pau o ka aina, a ua hiki no hoi ia lakou ke hooipo aku i na enemi e hiki mai ana imua o lakou.  Aia hoi iwaena ponoi ke ekiki alii e kau ana maluna o kona lio.

            Ia lakou i ike mai ai ia Tonelele me kona mau kahiko ano e i like ole aku me na aahu o keia poe e nana mai nei iaia.  Ku like mai la lakou a pau me ke kali malie ana i ko lakou manao, a e like no hoi me ia ko Tonelele kaulua iki ana iho mamua o kona puana ana aku i kona leo imua o lakou; aka o ke keiki alii Beriala nae, ua hoomaka mai oia e haawi mai i kona leo ma kana olelo ponoi he olelo Paniolo, ka olelo haaheo hookahi mawaena o na lahui kanaka a pau o ka honua nei.  Ma keia olelo a ua keiki alii nei, ua wehe aela oia i kona papale hulu eleele a hoomaikai mai la ia Tonelele a na keia haawina oluolu i hoike mai i na helehelena ole o na manao huhu.  Nolaila ua puana aku no hoi o Tonelele ma kana olelo ponoi he olelo Ilikini, a ua lohe uuku nae ke keiki alii i ka ia nei olelo ana aku; aka, ua hooholo koke iho nae ka manao o ke keiki alii e lawe ia Tonelele ma kana huakai, a ua hooholo like ia ae la ia mea.  Ia lakou nei i haalele aku ai ia wahi, aia hoi, ua lilo ae la ia Tonelele ke alakai ana i ka huakai a ke keiki alii, a hiki lakou ma kekahi muliwai nui a ku lakou a pau a nana aku i kahi e hiki ai lakou ma kekahi aoao o ka muliwai, a mamuli o na noonoo nui ana o na mea a pau, ua olelo aku o Tonelele, o kakou a pau loa, he mea hiki wale no ia i koʻu lio keokeo nei ke lawe aku ia kakou a pau ma kela aoao me ka pilikia ole.

            A no keia olelo a Tonelele, ua ano akaaka mai la na poe kanaka o ke keiki alii me ke ano henehene mai i ka ia nei olelo; aka, o ke keiki alii Beriala, aole ia manao iloko o kona puuwai.  Nolaila, ua lana kona manao e hooko koke e like me ka Tonelele mau olelo ana aku, aia nae i kela wa, ua hoao ae la ua keiki Tonelele nei i kona lio e holoholo mahai o ka muliwai me ka holo nui launa ole, aole no hoi i l@liu iho ua lele koke aku la keia me kona lio a kau ana ma kela aoao, a huli hou mai ia a hiki ana i kahi o Beriala e ku nei me kona poe kanaka me ko lakou mau lio, ma keia mea, ua paulele loa aku la ka manao o ua keiki alii nei maluna o Tonelele, a o ka maka mua loa hoi keia o ka ike aa a ke keiki alii Beriala i ka lio nana i lele aku mehe manu la a kau ana ma kela aoao o ka muliwai, a o keia no hoi ka mea nana i hoopau ae i na manao henehene o na ukali o Beriala, aole no hoi a lakou mea e olelo hou ae ai; no ka mea, ua ike maka lakou.

 

HE MOOLELO NO KA NAITA

ALA-HUNA

KA WELI, A O KA POWA HOI, O KA ULULAAU ELEELE.

            He Nanea i piha me na Hooipo ana a ke Aloha, a o na mea Kupaianaha a Hoopahaohao hoi i hanaia, a me na hana Weliweli i ikeia ma ia au Hookala Makakila.

            Ma ia mau ululaau anoano,

            I a olapa ae ai na ahi uwila-

            @

            O! Ua meha, E hoolono.

            He naita! He powa! Ka weli!

            A MAHOPE iho o ka make ana o kuu makuakane, ua lilo au malalo o ka noho mana o ke Duke Nui o Badena.  A ua loheia no hoi ma ke kulanakauhale o Badena, no ka nawaliwali loa o Sir Aka vona Morina; nolaila, ua manao ke Duke e imi i kahi e hiki ai no ka hoohui ana aku i ke kakela Denakadofa malalo o kana hoomalu ana a me kana mau kauoha ponoi.

            O ke kulana o kahi a ke Kakela Denakadofa e ku nei, he kulana o ke ano ikaika loa oiai, aia mawaena konu ia o ka ala e hiki ai mai ke aupuni aku o Badena a i ke aupuni o Watemabaka; nolaila, e makemake ana oia e hoonoho i kekahi o kona mau kanaka koa ma ke kakela.  A ua manao ia o kahi wale no e hiki ai, oia no koʻu male ana me ua kanaka la; nolaila, i keia manawa ua maopopo anei ia oe na mea a pau e Elina?"

            "Auwe!" i hooho ae ai o Elina me ka leo nui. "O Pasekala Danawolefa anei keia kanbaka a ke duke e manao nei e male me oe, a e lilo hoi oia ka haku o ke Kakela Denakadofa?"

            "He oiaio, o ua kanaka la no ia," i pane aku ai o Elika.

            "Alaila, e manao ana ka paha ke duke e hoolilo ia oe i wahine na kela kanaka ino?" wani a Elina me ke ano piha i ka inaina.

            "Pela kana olelo mai."

            "Aka ua manao no hoi au he kanaka oluolu ke Duke Leopolo.  Aale anei ou manao he kanaka opiopio ia?" wahi a Elina.

            "Ae, ua manao no au he ano opiopio no ia, no ka mea; he elua wale no makahiki i hala ae nei o kona noho ana i ka nohoalii."

            "A heaha ke kumu nui o kona manao ana e hana me keia?" i ninau aku ai o Elina.

            "Ke kumu nui a Naita Aka i hai mai ai iaʻu, oia keia; ua manao kekahi poe barona o Watemabaka e hui a e kii mai i kahi wahi o ke aupuni o Badena, a ua manao ia e hui pu aku ana me na powa o ka Ululaau Eleele nei me ka enemi ke makaukau; nolaila ua makemake loa ua duke nei e lilo mua iaia ke kakela, a o kahi ikaika loa no hoi ia o keia aoao o ke aupuni, a nolaila i manao ikaika loa ai ke duke e mare au me Pasekala Danawolefa, a e lilo hoi ia lakou ka mana o ke Kakela Denakadofa, a ke maopopo la paha ia oe ke kumu o keia mau hana."

            Haloiloi mai la na waimaka o Elina, a pane mai la; "e Elika aloha, kuu hoaloha iloko o ka pilikia, e hookuu iaia e hoouna mai i kona poe koa ilaila.  Aole oʻu manao e haawi aku ana oukou i kau wahi no lakou; aole, ua ike no au aole oe e haawi pio aku i kou kakela, kou hoe hoi a kou makuakane i waiho mai ai, a e pakaha wale ia e keia duke."

            "Pela io no paha e kuu Elina, aka, e kau mai ana paha kana hoopai maluna oʻu, i hiki ole hoi iaʻu ke alo ae.  Aka! he mana paha kona e hoomale ai iaʻu i kana mea e makemake ai aka, aole e lilo ka inoa o ke kakela ke ole au e haawi maikai aku i koʻu lima."

            "Ae, aka he hiki nae i ke duke ke hana mai i ka pa tausani o na ino ma mua o na ino.  He hiki iaia ke kaili i kou noho oluolu, a me kou noho ma luhia ana, ma ke ano pakaha me ka lima ikaika.  A heaha no hoi kou mea i hoao ole ai e hoouna ia Ilaneka imua o ke Duke Leopolo; malia o oluolu mai no hoi ia ke wehewehe ia aku na mea a pau imua ona, no ke kumu o kou hoole ana i kana kauoha?"

            Aka ua luliluli ae la ko Elika poo, a pane aku la. "Ua manao au aohe waiwai o ka hoouna ana ia Ilaneka imua o ke duke, no ka mea, ua hele mua no ia imua o ke duke.  I hoouna ia e koʻu makuahine e hele e kue ikaika aku no ka male a ua duke la e manao nei.  Ua kamailio aku o Ilaneka imua ona me kona akamai a pau, me kona hahai ana aku no ka hoopalau i hana ia mawaena o maua, a me ko maua aloha paa kahi i kekahi.  A ua hoolohe pono ke duke i ka Ilaneka mau olelo mai ka mua a hiki i ka hope, a ua noonoo nui no hoi ia no kekahi wa.  Aka, aole ia e haawi pio i ka mea ana i manao ai e hana.  Ua hai mai la ke duke ia Ilaneka; o ke ola o ka nohoalii kana mea i manao nui ai, a o ka mea no hoi ia ana e noonoo mua ai no ka noho maluhia ana o kona aupuni; a oiai hoi o ka hana ole abna i ka mea e loaa ai ka noho lanakila ana no na mea elua wale no alaila he hana n@ loa ia.  Aka, ua hai mai no oia i kona kaumaha no kona hana ana i kekahi mea e kaili ae ai i ka noho oluolu ana o kona mau hoa kanaka; a eia hoi o ka manawa o ka aina i ka wa ano kulanalana, nolaila ua hiki ole ke ae mai i ke noi a Ilaneka. Ua hai mai no nae hoi ke duke ia Ilaneka e kali.  A ua hai pu mai no hoi ia, e hoouna mai ana ia Sir Naita Pasekala Danawolefa i ke Kakela Denakadofa, a ua manao no hoi ia e makemakeia ana ia e makou ke hiki mai ia.

            "Ua manao ae nei oe e Elika e haawi pio, a ae wale aku?  E haawi pio wale ana aenei oe i kou aloha, no na la a pau o kou ola ana?" pela o Elina i pane aku ai me na waimaka e iho ana ma kona mau papalina waliwali."

            "Aole! Aole loa!" Pela o Elika i hooho ae ai me kona ku ino ana ae iluna. "Aole au e ae wale aku ana me ka hooikaika ole.  Ina e manao ana o Sir Pasekala, e loaa ana iaia kekahi mea e make wale aku ana malalo ona iloko o ke Kakela Denakadofa, alaila, ua kuhihewa loa ia; oiai e ike no ia ke hiki mai, o ka nanai ana i manao ai e loaa ana iaia maloko o ke kakela, me ka oluolu; ua manao au e loaa ana iaia he moonihoawa, a i hiki ole hoi iaia ke hana elike me kona makemake lapuwale.  A ina no hoi oia e lawe iaʻu i wahine nana, iloko o na ino a pau aʻu e hjana aku ai imua ona, alaila, aole ia kanaka.  A aole loa no hoi au e haawi i koʻu lima i ua puuwai eleele la, me ka hooikaika ole ana i kekahi mea e pale aku ai."

            "Oia! Oia! Pela hoi i pane aku ai ke kaikamahine a ke kanaka uhai holoholona, me ka olioli nui.  " Ua manao no hoi au, e loaa ana no kekahi kokua mai ia Naita Aka mai i na wa a pau."

            "Ae, e hoomaikai ia kona puuwai i piha i e aloha.  E hana ana no ia i na mea a pau e hiki ana iaia; aka, he ano kanalua koʻu nona.  Ua ano nawaliwali loa ia, a o kona noonoo maikai aole i like me mamua.  Auwe kou makua aloha o Sir Naita Aka!  Ua kokoke loa mai kona manawa! A-E! Heaha hoi kela mea?"

            I keia wa, ua puiwa ae la ua mau kaikamahine nei, i ko laua lohe ana aku i kekahi leo ano nunulu, i pu-a mai ma kekahi wahi kokoke loa ia laua, me he mea la he leo no kekahi mea o waiho ana iloko o ka ehaeha nui.

            Ma keia manawa, ua ala ino ae la o Felita, ka ilio, a ku ana iluna, a oku aela kona ihu iluna me ka hanuhanu ana, a holo ino aku la ma kahi a ka leo i pa-e mai ai.

            "Ea! Aia hou no na lei nei;" wahi a Elina, me ko laua lohe pono loa ana aku, he leo no kekahi kanaka e uwe ana i ka eha.

            Mamua o ka puka ana ae o ka Elika mau olelo iaia i hoomaka ae ai e kama ilio, ua hiki mai la ka ilio a ku ana imua o laua me kona ano hi@ hoihoi me ka nana mau na i ana maka o kkona kahu; aole i lialia iho, ua kaha koke aku la o Felita a holo @ mamua me ka huli a nana mai ina e hele  @ ana kona kahu mahope ona.

            I keia wa ua pane koke aku la o Elika i kona kokoolua, "ua loaa ia Felita kekahi hana na kaua;" a ike aku la laua i ka nana mai ia laua me ka uwe hoalohaloha ana.  "E hahai kaua ma hope, i ike hoi kaua heaha la hoi keia mea."

            "Aole anei ou ano kanalua, a makau no ko kaua hele ana aku?ʻ

            "Aole. Aole o Felita e makemake e lawe iaʻu ma kahi ana i ike ai he pilikia e kau mai ana maluna o kona hak@. A! Aia hou no la! He kanaka aia @ko o ka pilikia nui, nolaila, e wiki kaua, malia he hiki ia kaua ke hana a kokua hoi i ka mea e pau ai kona waiho ana i ka pilikia."

            I keia wa a pau, ke ku mau mai nei nbo o Felita me ka hoomau i ka uwe ana me kona ake nui ana o ka ike mai i kona haku opio i ka uhai aku @.  A ua pau koke ae la no hoi ko Elina ano kanalua, a kahea koke aku la o Elika i ka ilio e holo aku.  Ia wa ua hela ino ae la o Felita a holo aku la imua, me ka helehelena i piha i ka hauoli nui.

            Ua alakai aku la o Felita i ua mau kaikamahine la maluna o ke kahua oneanea kahi a ka hale e ku nei, a komo loa aku la lakou nei iloko o ka ululaau pouliuli.  E holo ana me ka manao ole ina he pilikia ke kau mai ana maluna o laua.  Pehea la, ina i ko laua wa ma loko o keia ululaau mehameha, a hiki mai kekahi mea e hoopoino ai i ko laua mau ola, aka, he mea ole wale no ia i ka ui o ke Kakela Denakadofa.

 

Ko kahou Haku Moolelo.

            Ma ka Poalua nbei, ua kau aku la ma ka mokuahi Kinau, ka mea haku moolelo o Kahanuopaineki, Mr. Ewaliko, no ka holo ana e ike i ke one hanau o kana wahine, e honi hoi i na ea oluolu o ua mau ululaau waoakua la o Arabia, kka home a kana aloha a kana aloha i luakaha ai i kona mau la opio.

            E ka poe puni moolelo, i na he makemake ko oukou e ike iaia, e huli no oukou iaia a loaa i Hamakua Hikina, a e loaa aku no ia e walea ana i ke kani koʻukoʻu a na manu inu wai lehua, o ua uka waokele la, - Me ka mahalo.

            He mau la pokole wale no paha oia malaila, a hui hou kakou me ia ma kona Keena Hana Wai.

 

ANOAI O NA PALI KOOLAU.

            Ma ka la 29 o July i hala, ma ka Uniona Mili Saluna, ua hemo mai la kekahi koe nui mailoko mai o Ake Pake, he Pake hana no Mr. Kynnersley Bros. he 10 iniha ka loa.

            Ma ia mahina no ma Honomakau, ua haule i ke kaa lio o W. A. Akui, he pake, a haki pu kona wawae akau.  Ke kumu o kona pilikia, no ka puiwa o kona lio kaa, oia ke kumu o keia pilikia.  Aole i maopopo pono kona ola i keia wa.

            Ma keia wahi no, hookahi wahine aea haukae, o Mounahele kona inoa.  Eia kona ola ma ka hookuu laula ana i kona kino i makua no ke Kiakona, a me ka lawe kalohe mai i ko kekahi poe pono kino.

            Ma keia mau ahiahi, nui na kula himeni e ike ia aku nei ma na apana a pau o na pali Koolau, o Kohala nei, no ka la 20 o keia mahina.

S. W. KAALAU.

 

            O na haumana kula Sabati o Kaneohe, i ko makou ike ana aku ma ke ahiahi Poalua nei, ua pihaia lakou i na uhane eepa o ke kini.

            O ka nui o na haumana kula Sabati o Kaneohe i kau aku maluna o ke Kinau ma ke ahiahi Poalua nei he 28 i hele aku nei lakou e hookuku me na kula Sabati o ka mokupuni o Hawaii ma ka hoike kula Sabati ma Kohala Akau.

            Ma ke ahiahi Poalua nei hora 4.  Ua komo mai la ka moku kuna Kini Waka iloko nei o ke awa mai kana huakai aku nei i na mokupuni liilii ma ka Hema aku nei, iloko o na la holo he 13.  A ua lawe pu mai nei oia he 30 tona pohaku puna no ka hoao ana e hoomoa i ke ahi, e loaa mai ona puna hana hale.  A he 15 tona lepo manu.