Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 24, 12 June 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

' Ku t'uutmi Liona,/ | l !

Ka mea i kajjau r ka Opuo Ro*e ona iahapai ra- j ka Pna vai e korta Lahai, ao ka Mura Aeto j hoi o aa Kualooo » ae aa Uiulaao inoano o ! Al«jtMi*; h« Ivr';k*ni oa aa «o i h?Ja. |

£a Hoskalakapaa o l» Mikakila.

OKEIA mau olelo a pau ka ou. kou e olelo aku ai imua o ke alii ka Moi, a e hai pu aku oukou, e hoouna aku ke alii i kanalima eleie mjma me na makana makamae tna ko iakou mau lima pakahi, a ma ko lakou mau waha na l»uaoldo a ke alii e q-jī aku ana i ua keiki ahi ia e haalele iho i keia aina a e ku ae oia a hoi aku i kona aina, no ka mea ua honpilikia :nai oe ia makou. A iua e hoole mai ua keiki la alaila e ku ae ai na elele a hoi aiai imua o ke alii ine ke kali ole i hele aku ai au e hahau i ka aina i ka hoino ana no ua keiki puuwai eleeie la o E'.loma o ka alii o Kinimailehuna; a malia o ike oia i ka nui o na pilikia a ku ae a hoi aku i kona aina. I ka lohe ana o ka Moi i na olelo a ke kilokilo ma ka waha 0 na elele, he mea e ka piha 0 ua Moi la i ka nauki; a hoouna aku 'ia oia i na elele he kanalima, e hke hoi uie na mea a ke kilokilo t ao mai ai, a ma ko iakou uiau lima na makana he nui o ka aina o Aigupita, a e kamoe like ana no na puu oneanea o ka aina papu o Memepi. K na hoa, e haalele hou ae kakou i na eleie a ka Moi a e nana hou ae kakou i hope i kahi a ua mau aiwaiwa la e huhuhue mai la i ke awakea. I ka bipi e noke la 1 kona ikaika a pau me ka manao e hemo ae na lima o kona hoa paio, a e loaa ae hoi i ua peku mahanahana a kona mau kapuai ? ine kona mau wawae, e ohiu ae i kona raau kiwi pepeekue, ke loaa iaia he wa pono e hooko ai maluna o ke Ahi kanana o Edoma ke kaulana i oleloia t4 Ke kulanakauhale o na I.iona Opiopio,'- Aka, he mau hoao pakalaki wale ana no ia a ua Basana kupanaha la. A oiai no oia e noke ana me kona ikaika palena ole, aia no hoi ke keiki alii Sepa ke hao la i na' ai o Hinakahua me kona ikaika d pau ana i manao ai oia kana ai hoopau maluna o kona hoa hoop »pa o ke kahua mokomoko o ka la o ka weliweh e hoalii ana maluna o kona mau hoa hele e nana mai ana me ke pah?ohao nui i ke kupanaha a me ka luaole hoi o ka ikaika o ke Keikialii iloko o kona mau la opio. Oiai na mea a pau e nana mai ana me ke kahaha nui, aia hoi hapai ae-la o Se t )a i ke kino nui o Basana iluna a paki iho ia i ka honua, a ma kahi i haule ai o ke kino o ua bipt kupanaha ne, he awawa nui malaila, a o kekahi o kona mau kiwi ua komo aku ia ilalo o ka iepo a paa loa, a aia ke keiki aiii Sena ka wiwo ole ke kalele iho la ma kekahi aoao me ka haaheo nui, a ia wa no i ike ia aku ai elima mau kanaka opiopio e holo mai ana me na kaula e paa ana ma ko lakou mau lima. K haawi mat i ke kaula me ka awiwi nui, wahi a Sepa i pane aku ai; a paa ae la na wawae hope o Bas»na i ka h uihoa ia me ka nui o na hakoko aha, a me ka nui no hoi o na hooikaika: ana paa ai na wawae mua. a kupee ia i iho h a :>aa & hiki ole ke oni. I ka ike ana o na kanaka ) ka lina ] kiU ana o Sepa maiuna 0 Bjsana, ua hookahaha loei ko lakou noonoo i ke kupanaha o ka ikaika i loaa i keia Keikialn opiopio, ka nrea nana i hoo p»a pio aku i ka bipi kupanaha a ka; Moi Mosco Aigupita, 3 na la roea i| kono aku ia lakou e haawi akto i na hoomaikai a me na mahalo he oai no Sepa ka weli o na ululaau. Va ko kehi aehke 1 hanaia mawaena 0 na kanaka a me ke keiki alii ma ka aina o Eaian», a " mimimihi nuī iho )a ua 0 Kauluiki ma/ i ko iakou Ulo ana 1 poe kaowa na Stpa ka puuwai eleeie a okalimakoko iokuino mii hoi o luioma. £ na hoa, e tiana aka iinua i na ele !e a ka MOl Mose o ka hakalii o Koresibada o ke kulaoakauhile o Pe!usio. Oiai na pau e WM* «1° -akoko īkaīka īuaole o S«pa • 9 &a

pu ana ae h:n no ua op;o la ma ke anuu niui loa o ka moho aiwaiwa o ke kahua niokomoko, a na ia hana i hoo kaulana loa aku ika ikaika iuaoie o Sepa ma na wahi a pau. Oiai na mea a pau e ku ana, ua ikeia aku la he huakai e kamoe mai ana me ka awiwi nui e hookokoke mai ana ia iakou ueī, a na ia mea 1 hoohuii i na maka o ke keiki alii e nana pono aku i na e'ele, a ma ko lakou mau iima e paa 1 na mea ala, na momi. a me ke gula o ka haleaiii o Koresabada. I ka huakai ana elele i ku īho ai imua o ke Keikialii, ua weheae la lakov. iko lakou mau papale hainaka ninau mai !a Ika i ana: " O oe anei o Sepa ka makahiapo a ka Moi Ribona 0 Edoma ?" Oia no lea oukou i koho mai i?," wahi a Sip3. Oiii m<U la mailoko mai oua huakai nei he kanaka i aahuia me ka iole loihi onionio a imua i ke a!o Sepa i kn

iho ai a pane mai la. " Ma ka inoa o ke alii ka Moi Mose 0 Aigupita ka mamo a Beora ke kaulana. a malalo o kana kauoha ke noi aku net makou īa oe e lawe aku i keia mau makana he nui mai ko makou lima aku, a hoi aku i kou aina kahi au 1 hele mai ai, oiai, ua ike makou ke hoopilikia mai nei oe ia makou a me ko makou aina, a na makou ia e hai aku i ke alii ka Moi Mose ma ka ipuka oka halealii o Koresabada, ua hoi aku ma ke ala ana i hele mai ai ua keiki alii kaulana la o Edoma oka halealii o Kinimailehama. Ua ae anei oe e lawe aku i na makana a makou e paa nei, a e hoi aku ma ke ala au i hele mai ai ? "

Aka, e like no me ka haakei ona manao 0 keia keiki, ua pane aku la oia ika i ana aku: " E pono oukou e waiho mua mai i na makana a oukou e paa la ma ko oukou mau lima i ike io ai au ame ko'u mau kanaka i ka oiaio o ka oukou olelo, a na'u ia e hoi aku a hoike aku i kuu makua ka Moi Rabona, aia ka aina o Aigupita malalo o ko'u mana no ka wa pau ole."

Ika lohe ana ona elele 1 keia mau olelo a ua keiki nei, he mea e ko lakou kahaha i na olelo a ua S :pa lokoino !a, a na ia mau olelo i kono aku i na elele e huli ho' aku no ka halealii 0 Koresabada kahi aka Moi e kali mai la no ka hopena oka huakai a kona mau elele imua o Sepa ka puuwai haakei.

Oiai ka huakai a na elele e huli hoi la no ke kulanakauhale me ka mama nui, aia hoi ikeia aku la he kanaka e holo mai ana no kahi a ke Keikialii a me na kanaka e noho ana ma ke alo o na puu oneanea ae ku ana na hale lole a ua eueu nui la. O ke kauwa keia a ka Moi me Lopianane ke kaula kupua a ke kilokilo Naneana o na kapawai akaaka 0 ka Nile.

Oiai ke kauwa imua o Sepa me na huaolelo a ka Moi ma kona waha e hookuu ae ia Basana mai kona paa pio ana; ua pane mai la ua Sepa nei. •'Aole makou he kauwa nau i olelo mai ai oe ia makou e hookuu ae i kela bipi ino, a mai pau makou i ka make, a e ole kuu ikaika paa ai kela, a ina aole oukou e kii koke mai ina ua pau ia makou i ka lole ia -i mea ai na makou." He mea hiki ole ike kauwa ke pane hou aku, oka mea pono wale *no iaia o ka hele aku e wehe ae.

Oiai kahi kauwa e wehewehe ana, aia no ke keiki alii ke hoino aku la e make kahi kauwa ika bipi e pono ai. Ika hemo ana ae o na wawae o ua Basana nei, ua ala koke s.e la oia i!una a ia wa no i hifi aku ai kahi kauwa ma ka lae o ua kupueu nei ia Lopianane ke kaula kupua. me ea huaolelo penei: " E ke kaula, e paa ae a paa ika bipi. ae ka bipi e hahai oe Ike kaula a e hoi aku no ke ku!anakaohale o Pe!usaira, a i na ipuka o ka halealia o Koresabada." A ? a hoi ua Basana nei eku ana nhe ka malie, a i ka wa a kahi kauwa i huli ae ai e holo no ke kulanakauhale, ua huli ae !a ua hipi U a hahai ako la ma kahi a ke kawwa e fco!o la me ka manu nui a no ka manawa pokole ua pau ako !a ka ike ana ana mea a pau, a na!o aku !a :waena o na laao e ulu ana ma kela &010 ona lalani puu e kakai ae ana, a na ia mea i iho mahope- nei i ke keiki a roe ka poe a i pau me ia. E haalele ae kakoo i hope i ke Keikialii v »a hoa alo o na uialaaa a m« aa kuahiwi aaa o JSalana

a e nana aku kakou i ka haiea'ū c Kore2abada. I ka hiki ana aku ona e'e.e imua o ka Moi. a ma k;ihi t maa mau ia lakou i hoike aku ai lakou ina a»ea a pau imua ona, a i kona lohe ana, ua hoouna aku la oia i ka eieie e kii aku la Naneana ke kilokilo kaulana o ka Nile. I ka hoea ana mai oua kilokiio la. a malalo oke keena nui a iwaena hoi 0 ua keena ala \ ku iho ai ke kilokilo kaulana a o kona aahu ke hao ia 1 na mea a pau. Ike kilokile eku ana imua o ka Moi Mose a me kana aliiwahine Beula o Arabia Peterea o ke kulanakauhale alii o Petcrea a ka Moi Babelamanadeba. Ia manawa no i hoike mai ai ka Moi i na mea a pau a na elele i hai mai ai mi?., a o ia hoike kana i hai aku ai i ke kiiokilo. Ia manawa no wehe ae'la ua kilokilo la i kona kookoo i kinohinohiii i na momi makamae, a o keia kookoo he iwi na ia oka Hipopotamu ona wai opīlopilo o ka Nile, aka he kupanaha nae oia a uie ke pahaohao Oiai ua kilokilo la eku ana ua pane ae la ia i ka Moi: E auhau aku ana au ika aina a nau o Aigupita ika hoino ana no ke keiki alii Sepa ka lokoino aiai ka welau o Aigupita-lalo a i na palena o Aigupita-luna a mai na kapa oke Kai Nui a i na kumu wai aka'ka 0 Barela bsada ma ke kumu o na Mauna Mahin?. Nolaila e paniia ka puka o ke kulanakauhale 0 Pulusaira ame ka pa nui o Sihora e aoo nei ike kulanakauhale o pau e hoopaa loa ia kona mau puka a pau i komo ole mai ai na wai 0 ka Nile iloko, a i puka ole aku ai na kanaka iwaho iloko o na la ehiku mai keia la aku, no ka mea, e hiki io mai ana ka ino maluna o ka ama a pau.

Ia manawa no i wehe ae ai ua kilokilo la i ka puka hikina 0 ka hale aiii a pane ae la, E Pidiasa, e lele aku oe nia ka hikina a iloko 0 na kapu wai aka'ka o Barelabiada o ka Nile, e lawe mai i ka wai maluna o ka aina a pau o Aigupita iloko o na la ehiku e halana no ka wai malu»a oka aina, a e lilo na wahi oka aina a pau o Aigupita i po hopo ho, ehooluhi ana i na wawae o ua keiki alii la a me kona mau hole lio, a nana la e ku ae a hoi aku i kona aina. la wa no i hahau ilao ai ua kilokilo la i ua kookoo la ilalo ma ka papahele, a ia wa no 1 oni ae ai ua kookoo la a lilo ae la i nahesa, au ae la kona poo a lel* aku la ma ka puka aniani o ka hala alii o Koresabada a naio aku la.

I ka munawa i haule aku ai ua nahe sa la maluna o ka iliwai 0 Barelabiada, la manawa no i hu'ahu'a ae ai na puna wai o ka hohonu nui o na kapu wai o ka Nile, a lohe la aku la ka halulu ona wai o ka Nile e kupikipiki o ana kona mau ale ahiu a o kona mau wai-lele e haluku ana me he la he mau kikiao makani puahiohio e puhi ana 1 kona ili wai. Ikawa i lohe aku ai ke kilokilo a me ka Moi, aia ke makaukau la na wai oka Barelabiada ona kapu wai oka Nile e pahola mai maluna oka ama a pau o Aigupila, ua hoouna ia aku la na elele mama e kaapuni ana i ka aina me na huaolelo hookahi wale no ma ko lakou waha e kala ana e pani paa ia ka puka o na Da a pau o na kulanakauhale me na wahi a pau; aole hoi eae ia e hemo aku kekahi kanaka īwaho a hala ae na la ehiku, oiai, e hiki mai ana ka ino o ka muliwai oka Nile maluna o ka aina.

Pani ia ae ia na puka a pau ona kulanakauhale e noho ana na kanaka a pau iloko me ka pi-00. Hoihoi ia ae la ua Bisana kupanaha la maloko o kona hale, a pani ia ae la ka puka 0 ria wahi a pau o ka papu pohaku tnabala o Sihora, nona ke ana puni he haneri me iwakalua mi!e; ama ka puka aniani i nana aku ai ka Moi i na wai o Barelabiada oka Nile i ka pii ana mai, e ku pali ana na ale kawahawaha o Ra muliwai, a uhola mai )a maluna o ka aiha a pau o a aia «a aina la he moanawai e halana aua, me ka hoonele ana i na mahinaai; na kihapai. a me na mea u!u o ka aina, ake noho la ka aina a pau o Aigupita iloko o ka pili* hua. E haalele ae kakou i ka hale alii o Koresabada, a e huli aku ko kakou nanaina maluna o ke keiki alii haakei o Edoma. Oiai ke keiki alii a me kona mau hoahele e moe ana maloko o na haielole i ua ix> la, eia hoi ua halana pu ia ae la kahi a (akou e noho ana e ka wai; ana ia mea 1 hoopuiwa ae iua k* iki a!ii !a me ka pioo ana o na mea a pau. Ike ao ana } e t a mamua oka puka ana ae o ka la. ua makaakau ae la nz mea a pau a kau ae la ma!una ona lio, a hoopuka ae la i keia mau olelo: E kii kakou e kaua aku i ka Moi Mose, nana i hoopilikia mai ia kakou. Oiai ua keiki alii la i hoohnli ae ai e hele no ke kulmakauhale, aia hoi ua oi loa ae la ka pii ana o ka wai\ a ke rana aku i ua aina la, me he la he moanawai a aia lakou a pau me he mau halo'ala'a oohaku Ia ke oeoe iwaena oka wai : halana o Barelabuda ona kapu wai 0 ka Nile. Nolaila, hoohuli ae la tia keiki alii la i hope. a hnli hoiako la i ka »112 o Bahna me na kauwa eiōa hatteri me kanalima, a ma, na ulalaau oia aina Ukoo i «><*#»•« . « i* Aaia i