Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 12, 19 March 1887 — Page 4

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  ko'u anakala Albert Baker o Nanakuli Oahu

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

                                                                                                            No ka Makahiki…………………………$2.00

                                                                                                            No Eono Mahina…………………………1.00

- KUIKE KA RULA. -

Poaono……………………….Maraki 19, 1887.

 

HE MELE DAIMONIO.

Daimonio - Auwe! Auwe!  Ke holo nei,

Hui - Auwe!  Auwe!  E holo e!

Daimonio - E imi kakou ma o a maanei.

E imi a mau i na hua lei.

E huli ma na home, iuka, i kai,

Ma na wahi lau kanaka, na wahi neo no,

Ma na mauna, na awawa, na aina papu,

E imi i na hua e paa ai ka lei

No ka Deregona ula, ke Diabalo no.

 

Hui.     Hookahe no:

E inu e!

He hua hou

No ua lei nei.

 

Daimonio.  E holo ma na kiona, na kula uli e,

E hea i ka poe i kepa, na paahana pu;

E hea i na paniolo, na kauwa no a pau,

No kahi ikea, no kai meha no;

E kai mai i na haku, a me na mea e,

E wiki, e holo, e awiwi no!

I wili pu ia na lima, wawae,

I paa kahi lei no ka Diabalo nei.

 

Hui.  Hookahe no,

E inu e!

He hua hou,

No ua lei nei.

 

Daimonio.  Makena no na hua lei -

He manomanbo, kamahao.

O na makaainana me na 'lii,

Na kumu me na kamalii,

Na kahu, me na hoahanau.

Na luna, na loio, na kuhina a pau -

E wili a paa ma ka lei ano e,

Ka lei kamahao o ka Diabalo nei!

 

Hui.  Hookahe no

A inu e,

He hua hou

No ua lei nei.

 

Daimonio  Ka opio, ka ui, ke kolopupu,

Ka nohea, pupuka, a noiau pu,

Ka waiwai, ka hune, a naaupo no,

Ka ikaika, ka pono, na luuluu a pau.

E luku, pepehi, a make ano,

Me ka wai ahi e, ka wai o ka po,

E lawe mai no, e wili pu ae,

I paa keia lei o ka Diabalo nei.

 

Hui.  Hookahe no

A inu e

He hua hou

No ua lei nei.

 

Daimonio.  He lealea no a ao ka po,

He ao kaumaha nae.

Me e na kaumaha, aole i pau,

Kau hou na luuluu, aole maha'e;

Nana i na Aha - na hale paahao,

No hea keia poe e akoakoa nei?

No hea ka uwe e paa mai la no?

No na mea i paa ma ka lei ano e

 O ka Deregona ula, ka Diabalo nei.

 

Hui.  Hookahe mau,

E inu a pau

He hua hou

No ua lei nei.

 

HOALOHALOHA.

I ka Moi Ilihia KALAKAUA.

Me ka luuluu.

     Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa iloko o kona aloha palena ole, ke kahea ana mai i kou Pokii Kaikuahine ka Mea Kiekie ke Kama'liiwahine Miriama Kalikohou Kapili Likelike mai keia ao inea aku, no kela wahi maha mau maluna:

     A oiai hoi:  O ke kama'liiwahine i haalele mai la i keia ola ana, oia kekahi lala kiekie i mailani nui ia e ka ohana alii, a o ka manaolana hoi o ka lahui ma ona la, no ka hoolaupai hou ia ae o na pua alii ma ka lalani, no ke kalaunu ou e ke Alii.

     A oiai hoi:  O ka haawe i ku iho maluna ou a me ka ohana alii, he haawina kaumaha ia i pahola iho maluna o oukou a pau.

     Nolaila, o makou o kou mau makaainana o ka apana o Puna, Hawaii, ma o ko makou komite la, ke komo pu aku nei me oe e ka Makua, kau Moiwahine, a me na Mea Kiekie Liliuokalani me Pomaikelani, iloko o ka a me ke kumakena ana no ko oukou Pokii aloha, i hele aku la i ke ala hoi ole mai, me ka Mea Kiekie hoi ke Kama'liiwahine Kaiulani, ke Kaikamahine i hoonele ia mai la i ka Makuahine ole, a me na lala e ae a pau o aka ohana alii.

     A nolaila, imua o ke Kolukahi Hemolele, ke uwalo ae nei ka leo o ka makou pule, e hooluolu a e hoomama mai i ko oukou mau manao pilihua me ka ehaeha.

     J. S. KALANA,

     D. K. MAKUAKANE,

     S. H. HAAHEO,

     T. H. KAAIHILI,

     JOS. HAPAI,

     K. D. KAHOALALUA,

     JOS. HAPAI,

     W. L. HAAU,

     S. K. KAUI,

     J. I. KUAIHOLANI,

     D. K. KAHANANUI,

     J. KAPUKINI.

 

ROMURA.

KE KEIKI @ @ O KA PUUWAI LIONA.

Ka maa i kapaia ka 'Opuu @' o na kihapai

me ka Puuwai o kona lahui:  a e ka Manu aste hoi o na

kualono me na Ululaau anoano polikua a Alegoiia.

HE IWIKANI PUEU O IA AI I HALA

- A O KA -

Hookalakupua o Ka Makakila.

     O ka pahi a me ka uwepa ua liko aku la ia i kela keiki lokoino a me ke kapena a kakou i ike mua ae nei, a o ka ili lele wale no kahi mea mana i koe iho iaia.

     I ka manawa i ala ae ai ke keiki alii Romura, ike koke iho la oia aia oia iloko o kekahi pahu paa kahi i hoopaaia ai.  Ike pu iho la oia aole kana pahi a me kana uwepa, a hoomanao ae la no kana wahi ili eia no ka me ia, a pane iho la:

    E kuu ili lele e, eia kaua iloko o ka poino i oi aku i ko ka mua, a o ka wa no hoi ia i kapalulu ae ai ua wahi ili la a pane mai la i na huaolelo maopopo:  Na ka hookuli i alakai ia oe iloko o ka poino.

     I ka nalo ana aku o na huaolelo i pane ia mai, ia wa no i lohe ia aku ai ka leo nakolo o ka hekili, a o ka hu a ka makani ke holopapa mai la maluna o ka ili hualala o ka moana e hoike mai ana i ko lakou inaina nui, a ke olokaaia la ua pahu la e ka inaina o na ale ahiu aloha ole.

     I ka piha ana o na la he 20, ua pae aku la ua pahu la me kana ukana makamae i kekahi aina ma ka aoao akau o ke Aupuni Liona kahi hoi a kona hoahanau aloha ole e ai alii la, oiai ua mare ia oia me ka hooilina o ua aupuni nei, ke kaikamahine alii Loe Humere a ka Moi Kini Humere.

     I ka pae ana aku o ua pahu la i kaha one, ua loaa iho la ua pahu la i kekahi kanaka lawaia nona ka inoa Turibana, a he kupa ae ale oia no ia mau makalae, a hapai ae la oia i ua pahu nei a kau i kula, wehe ae la a hemo, a ike iho la i kekahi keiki ui ua pauhia loa ia i ka hiamoe.

     I ke kanaka lawaia Turibana i ike iho ai i na helehelena nani o keia keiki alii e moe ae la i ka moe nani o Niolopua, ua pani hou iho la oia i ke pani o ka pahu, lalau iho la a auamo ae la a lawe aku la maloko o kona hale lawaia, a kuu iho la i ua pahu nei me ka ukana makamae iloko.

     O ke keiki alii iloko o kela manawa aia ke keiki alii ke hooipo la iloko o na aina moeuhane, a e kuhihewa la i ka wawa o na leo e pa iho la i kona mau pepeiao he makani a me na ale ahiu e kaa la maluna ona.  A oiai oia e hoolai malie ana, lohe maopopo loa ae la oia i kekahi mau leo e hoopaapaa iho la i ka i ana iho, ua make loa ia keia keiki - minamina ino, i pane mai ai kekahi - ina he kino ola ko keia keiki, pomaikai kakou, malia he keiki keia na kekahi kanaka waiwai loa, a i ole he keiki paha na kekahi alii.

     Ua hoohikilele koke ia lakou i ka pane ana ae o kekehi leo mai ke kino ae a lakou e kuhihewa la ua make i ka i ana ae:

     Aole au i make, aka, e hiamoe ana no au, a na ia leo i hoopioloke aku ia lakou a hoala iho la i ka mea e moe ana, a o ka wa no ia i puoho ino ae ai ke keiki alii a noho iluna, a pane aku la i ka i ana aku, nawai la i lawe mai ia'u iluna o keia aina, a maloko hoi o keia hale?

     Na'u, i pane aku ai ke kanaka lawaia.  Nani kuu aie nui i kou lokomaikai a me kou ahonui, a heaha la ka'u e uku aku ai ia oe i kaa ai ko'u aie ia oe, aka ina e hiki au i ko'u aina kahi a kuu makuakane e nohoalii la me ka puuwai ehaeha no'u, alaila e haawi no au ia oe e like me ka mea au e noi mai ai.

     Aole, aole pela e ke keiki, oiai, ua lawe mai au ia oe me kuu manao e huna iho au ia oe, aka, ua hoohauoli ia mai au ma o kou kamailio pu ana me a'u, a oia ka'u e noi aku la ia oe e lilo oe i keiki na'u no ka manawa pau ole.

     Ua pono ia i pane aku ai ke keiki alii.  A owai kou inoa, wahi a ke kanaka lawaia.

     O Romura ko'u inoa, ke keiki ekolu a ka Moi Velona Rabona o ke Aupuni o Alegiria a me Alebiona kaulana.

     A, e kuu makua, e hai mai i kou inoa, a owai hoi keia aupuni kamahao nui a'u e ike nei?

     O Turibana ko'u inoa, a o ka inoa o keia aupuni o ke Aupuni Liona.

     Owai ka inoa o ko oukou alii, a pehea i kapaia ai keia aupuni o Aupuni Liona?

     O Rubinero ka mea nana i hookumu i keia aupuni, a o ka mea i kapaia ka Liona Ahinahina Pahaohao Uresia.  O Rubinero he liona oia, a he hookalakupua nui no keia aina, a he aneane he 20 makahiki i hala ae nei, a ua hoonoho aku oia i kana keiki hanai nona ka inoa Rubino Humera, he moi puni koko, a nana i pulumi aku i na aina a pau o keia hapa poepoe o ka honua me kona mana.  O keia Rubino Humere, he keiki oia na kekahi Moi o Humere ka inoa, a me Laeada kana Aliiwahine no ka aina pahaohao o Murasia.  I ka la i hanau iho ai ka moiwahine Laeada i ke keiki, ua hoea aku la i ua aina la ua Liona Rubinero nei a noi aku la nana e hanai i ke keiki, me ka hoike pu aku i na mea a pau e pili ana i ko laua nohoaiii no ka poino weliweli e hoea mai ana, no ia mea i ae mai ai ka moi Humera, a hoike aku la hoi ua Rubinero la i ka inoa o ke keiki alii o Rubino Humera, oia hoi, "ka pomaikai iloko o ka ehaeha."

     A e lohe hou oe. I ka wa i lawe ia mai ai ua keiki la, a na ua Liona la i hanai iho iaia a nui wale, a i ka umikumamawalu o namakahiki o Rubino opio, na mareia iho la oia me ke kaikamahine alii Bosinimira a ka Moi Hiunera o ke aupuni Dia, a na laua i hanau mai ai he kaikamahine oia ke kaikamahine alii Roe ka hooilina o ke kalaunu, a i keia mau la koke iho nei no ka mareia ana o ua kaikamahine alii la me kekahi keiki alii malihini nona ka inoa Edine Berenia, a i hele huli mai oia i kana kauwa i mahuka mai kona alo aku, a no ia mea ua kuahaua ae oia i na kanaka a pau o ka aina e makaala loa no ua kanaka la, a oia hoi ka'u e hopohopo nei nou, oiai he ano malihini oe, a kuhihewa mai auanei na kanaka o oe ua kauwa la, aka ua hiki no nae ia'u ke huna ia oe a hiki i na la hope o ko'u ola ana, oiai, owau wale iho la no ko keia wahi, me ka'u wahine, ka maua keiki a me ke kauwa.

     Pehea ka loihi mai nei aku a hoea i ke kulanakauhale alii, wahi a ke keiki alii i ninau aku ai.

     Mai nei aku a kela lalani kuahiwi e poai ia mai la e ka ohu he kanalima mile, a mailaila aku a hoea i ke kulanakauhale alii o Hilaliana he haneri mile, a he kapu loa kela kulanakauhale, aole e hana ino ia, aole no hoi he mea Lololio maloko o ua kulanakauhale la i ka po a me ke ao.  O kona mau alanui ua hoonaniia me ke keleawe a me ka piula, a ua kipapaia hoi i na pohaku mabala aiai, a ma kona mau kapa e ulu ana na laau hua ai a me na pua nani o kela a me keia ano e hoohihi iho ai ka mea makaikai ke ike iho i ka nani o ua kulanakauhale la, a aia hoi na lua wai pipii ma na kae alanui, a o na kiai puuwai koa e paa ana i na laau newa ma na lima, a ma na kae o na alanui na kiai i kapaia na "kiai o ka maluhia"

Aohe koa, a aohe hoi he palekana no na kamahele e kaahele ana maloko o ke kulanakauhale, e hao ia kana mau waiwai a paua koe kona kino, a olohelohe kona kino aohe kapa, alaila kuni ia i ka hao wela a oki ia ka pepeiao akau a nookuu ia aku e hele me ka mainoino nui.

     I ka pau ana o na olelo a ke kanaka lawaia, ua pane aku la ka kakou opio kaulana o ka aina o Alegiria i ka i ana aku penei:

     O ua keiki alii ia nona ka inoa Edine Berenia, oia auanei ka'u pio no ka wa mau loa, a o na mea a pau e kue mai ana ia'u, oia auanei ka'u e hahao aku iloko o ka halepaahao.  O na kanawai luli ole o ke aupuni Liona nei, na'u auanei ia e lu a kiola iho ilalo, a o oe auanei ka Moi, a o kau kaikamahine Merorine ka hooilina o ka nohoalii.  Ano, e kuu makua, oia ka'u uku ia oe, a iloko o na la he kanalima mai ka la apopo aku e hiki mai ai ka wa no keia mau olelo, a iloko o ia mau la e hooko ai au i ka'u mau mea a pau e hoike aku nei ia oe.

     I ka uhi ana mai o ka po i haule iho ai ka kaua koa no ka aina moeuhane, a mamua ae o ka wehe ana mai o ka pawa o ke ao i ala ae ai oia a kamoe aku la i kana huakai hele iluna o ka piko o ka lalani kuahiwi anoano o Musia e waiho mai la imua o kona alo; i ka hiki ana ae i ka hora 8 i hoea aku ai keia iluna lilo o ka piko o ua lalani kuahiwi la, a hoomaha iho la malalo o ka malumalu o kekahi laau Junibere, oiai hoi ka wela nopu o ka la e kiola iho ana maluna o ka aina.

     E like me ke ano mau o na kamahele, pela no keia i haule iho ai ilalo no ka hooluolu ana, a pauhia loa ia iho la oia iloko o ka hiamoe loihi no na la he 40.

     E na hoa kuwiliwili o keia nanea ilihia, nani ko kakou paha'oha'o nui i keia hana kamahao, ae, e hoomanao.  na ka mana o ka ili lele Leinadia i hana i keia aiai, i ka hala ana mai no o ke keiki alii Romura, ua hala aku la imua o ke kanaka lawaia Turibana he 50 koa me na pahi a

 

me na kakaka mai ke keiki alii Berenia mai i hoouna ia mai e hopu i ke kino o ka kaua koa a ua hopu ia a hoopaaia ua kanaka lawaia la, kana wahine, kana kaikamahine Merorine ka puuwai kupaa; o kahi kauwa nana i hoike i keia, ua lilo oia i alii Kiaaina, a ke noke ia la ka kaua koa i ka huli.

     I ka hala ana o na la he 20, aole he lohe iki ia no ka loaa o ke keiki alii, ua pia loa ia ke keiki alii Edina Berenia i ka maka'u a me ka inaina pu kekahi, a no ia mea i kuahaua ae ai oia i na aina a pau e noho pio ana malalo o ke aupuni Liona e makaala loa i ka hopu ana i ke kino o Romura, a ua uhi paa ia hoi na ale o ka moana me na moku kaua.

     I ka hala ana o na la hou he umi ua hui pu aku la na Berenia nei me kona mau pualikoa a kamoe aku la no na ana a me na lua o ke kuahiwi no ka huli ana i ka kakou koa.

     (Aole i pau.)

 

HE MOOLELO NO

Lonoikamakahiki

- KS -

Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[KAKAU I A NO KA NUPEPE KUOKOA.]

     O KA wa no ia i huai pau aku ai ke keiki i kana mea i ike ai no na kanaka o Hawaii imua o kona makuakane alii.  Ae, e ke alii, ia makou i haalele ai ia Haneoo i ka po nei, a holo aku la makou i ka moana e noke ia ana hoi makou i ka paialewa ia e na ale ahiu o Alenuihaha hele ka pauku kino a kuululu a ke anu; aka nae hoi, he malie ka makani o ka moana a hala na ale o Maui nei a ae makou i ko Hawaii mau ale.  Ke kuoe hele la no ko makou wahi waa aukai me ka loaa poino ole a pae maalahi aku la makou i kekahi aina e huli pono mai nei e nana ia Maui nei. 

     Pane aku la kona makukane, owai ia aina?  Hoole aku la ke keiki alii, aole au i ike ia aina.  A ui ae la ke alii a ninau ia Kekuapanio; owai ka aina a oukou i pae aku ai?

     Hai mai la o Kekuapanio.  o Kapakai ua aina la o Mookini ka heiau mauka.  Pau ae la ka olelo ana nona; a lilo hou ka olelo ana i ke keiki alii a mne kona makuakane alii hoi.

     Ae ia makou i pae aku ai i uka o ua aina la, lele aku nei maua a kau i kapa laiau aku nei na lima o maua i na punako a paa ae la ma na lima a ku iki maua ma ia wahi e kaana ana i kaho o maua e hele ai kekahi me kekahi.  A ua loa no ia maua kahi e hele ai o'u a me ko'u hoa kiu

     Penei ka mea i pono ia maua:  Owau ma na aina ma ka lulu, a o ko'u hoa nei hoi ma na aina ma ke alo makani, a ia maua e ku la iuka o ka aina, pane mai nei na hoewaa  me ka hookele, e pono e auau ke kai, a pau, a paina a maona alaila hele ka huakai hele, ae aku nei no maua, aole nae i huli aku ke alo i hope o ka ae, kai ae aku, hele no na wawae imua.

     A ia'u i hele ai ma na aina ma ka lulu, - elike me ka'u mau wahi i ike i hoike ia maluna ae nei, peia no hoi ka ko'u hoa nei i weheweheia maluna ae nei na wahi a maua i hele ai a me na palena a maua i huli hoi mai ai, a me kahi a maua i waiho pakahi ai i na punako a aua a huli hoi mai ai a hiki i kahi o ka waa o makou, a ilaila auau ke kai o ka holo ana aku; a pau ke kai paina a maona, a o ka huli hoi mai nei no ia la.

     Nolaila, e ka makua ua ike au kau keiki ponoi i ka aina i ka nele o ke kanaka, aole me ka alapahi wale aku i mea no kaua e pilikia ai, o ka oiaio wale no keia e ka makua.

     Nolaila, ke lohe nei o Kamalalawalu i ka hoike a kana keiki mai ka mua a ka hope o kana wahi i ike ai, aole no nae i pau ke kanalua o Kamalalawalu no ia mea, a ua huli ae la oia a ninau aku la ia Kekuapanio no kana mea i ike ai no ke kanaka o Hawaii me ka ole:  Pehea la kau ike no ke kanaka o Hawaii, ma kau wahi i hele kaapuni ai?

     Pane aku nei no o Kekuapanio me ka moakaka loa, ae e ke alii; ua ike au ma na moku ekolu a'u i hele ai oia hoi o Kohala, Hamakua a me Hilo, a ka palena o Puna me Hilo oia hoi o Mawae, a aia ilaila ka'u puna ko kahi i kau ai e ke alii, aole kanaka o ia mau aina a hookahi wale no wahi aina kanaka iki la, o Kohala aole nae i nui loa:  Eia nae la i ka nuku na wahi kanaka - au e ka mea heluhelu i lohe ai ma keia moolelo i na kakele ana; na hoinau ana o ia olelo kaulana mai kahiko loa mai oia no keia:

     "Le-i Kohala la i ka nuku na kanaka."

     A pau ka olelo ana a Kekuapanio imua o ke alii no kana mea i ike ai.  Pane aku la ke alii; aia wale no ia ia olua ko kakou pono.

     Ina he nui na kanaka o Hawaii, alaila, aole kakou make hele i ke kaua, o papapau mai auanei kakou i ka make i ke alii o Hawaii e like me ka olelo a kahi keiki a Lanikaula o Kamohai; a ina hoi he uuku na kanaka o Hawaii, alaila, e hoomakaukau no kakou no ka hele ana no ke kaua me ke alii o Hawaii.

     Pane aku nei na kiu e like me ka laua ike pono ana, imua o ke alii Kamalalawalu e pono e hele mai emi i hope; aole he oiaio o ka ia wahi keiki hoomakaukau wale mai no ia oe e ke alii, i mea nou e makau ai a holo ole oe i kahi i kau nui ai kou manao e ke alii, imua aku a loaa ka lanakila.

     Ae, e ke alii aole he mea oiaio ka ke keiki, o ka maua wale no ka mea oiaio.

     Pane mai la ke alii, ae, ina hoi ha pela, e ui ae au i na kahuna, na kilo, a i ka'u kaulana aina, no ka pono no ka hele i ke kaua ana.

     Pane ae nei o Kamalalawalu i kana poe kahuna, kilo, me Makaku kona kaulanaaina.

     Pehea kuu huakai hele no ke kaua ia Lonoikamakahiki pane mai oukou; no ka mea, ua hoi mai nei na kiu mai Hawaii mai me ka laua mau ike, a ua koe hoi ka oukou ike ka ko'u mau koa o ka noho ana i ka moku, aia i ka wa a ke alii e pane la i kona mau kahuna, na kilo, a me an mea a pau imua o kona ola.

     Pane mai la lakou me ka manao lokahi, aole a makou e ke alii. ua pane mua no makou i ko makou manao no ka hele no ou e ke alii i ke kaua i Hawaii.

     I ka lohe ana o ke alii i keia leo o kana poe kahuna me na kilo, ua olu iho la ko iala manao au e ka mea heluhelu e hoau ae ai:

"Olu ae a he wai ko lal

Aole hana aku a luna

   Na lalo wale no e hana

         Pili aku me ka la i Malio."

     I ka pau ana o na huaolelo mai na kahuna aku na kilo, o ka pane ae la no ia o ke alii i kana olelo kuahaua imua o na makaainana.

     Eia ka'u kauoha ia oukou e noho kakou e hoomakaukau no ka holo ana i ke kaua, i hookahi anahulu.  E hoolako i ka ai, ka ia, i mau koa hou, i mau waa hou, i makaukau no ka huakai kaua a ke alii.

     Iloko o ia anahulu hookahi, ua lako pono mai la i na koa, na waa, a me ka ai, o ka ia ka mea i lako ole, - he ia no he uuku nae.

     Ia wa i olelo mai ai na kamaaina o Hana i ke alii.

                                                                                                                               "E kama e ka ia o lanakila

                                                                                                                                Eia o Hana la -

                                                                                                                                He aina aupehu."

(Oia hoi he aina ia ole.) - Nona ka olelo ana "O Hana a ka ia iki."

     I ka hala ana o ia anahulu, ua lako na mea a pau a ke alii i kauoha ai A hoomakaukau iho la ka huakai a ke alii no ka holo ana, i ka wa a ke 'lii i olelo ai i na koa, na kilo, nakahuna, na makaainana, i na hookele, na hoewaa.  Aia i ka la apopo kakou e holo ai i Hawaii no ke kaua ana me Lonoikamakahiki.

     O ko kakou awa e pae ai o Kawaihae, nolaila, e liuliu mua kakou i keia la i pau na henahema, a ala wale ae no ko ke kakahiaka o ka la apopo o ka holo no ia

     Ae mai la na mea a pau, ae, he mea maikai ia, i hakalia no ke kaua i ko kakou noho i Maui nei, me ka manao kuhihewa o na koa a me ko ianei kaulanaaina, o lakou la ke oolea, eia ka he moeuhane palaualelo ia a lakou i lia ai.

     I ka wa i hoea mai ai o ke kakahiaka nui o ka la a ke alii i olelo ai o ko la kou la ia e holo ai i ke kaua me ke alii o Hawaii.

     Ua makaukau na mea a pau, i hakalia wale no i ke alii a me ke kaulanaaina o ke kau aku.

     Ia wa hoomaka aku nei ke alii e kau iluna o kona waa no ka holo ana i ka huakai kaua.

     Ke kuene pono la na hoewaa me ka hookele o luna o ka waa o ke alii no ka holo ana.

     Eia ka nui o ka poe i kau ma ka waa hookahi me ke alii, o ke keiki alii Kauhiamokuakama, Kekuapanio, Makaku, he mau kahuna elua, na kilo elua, na hoewaa eha a me na hookele waa elua.

     A hoomaka aku la ka panee ana o ka waa o ke alii.

     Oia ka wa i ike hou ia aku ai o ua wahi keiki hoonana nei, oia no o Kamohai ke keiki a Lanikaula o Molokail.

     Hooho ana na kanaka, e ke alii, ei ae no ua wahi keiki aua nei ia oe e ke alii ke hele hou mai nei.

     I aku nei ke alii auhea, ei ae, a hiki mai?

     Hoea io mai la no ke keiki a ku ana mahope o ka waa o ke alii, a lalau mai la no na lima o ke keiki i ka manu o hope o ka waa o ke alii.

     A pane mai la; e ke alii o ka hoomaka keia o ko holo i ko huakai kaua me ko kaikuaana haku me Lonoikamakahiki i Hawaii.

     Ae aku la o Kamalalawalu; ae, i ke aha la?  I aku la ke keiki mai hoo oe oe e ke alii, he la ino keia.

     No ka mea, o Muku keia la, mumuku na hana au e ke alii, aole e holopono kau mau hana e ke alii i manao ai no ko lanakila ma ke kahua kaua.

     Eia nae ke hoole mai nei ko ka po poe no kau huakai holo kaua e ke alii.

     'He po moe kou e ke alii.'

     He po ala ko''u no ka noonoo ana i ka lanakila no kau huakai kaua e ke alii.

     Ua noho mai nei au iloko o ka heiau; - o ka inoa o ia heiau a Kamohai i noho ai o Homaula.

     Ia wa olelo mai la ke alii a pehea la ka pono?  I aku la o Kamohai, e noho kaua e ke alii.

     He nani na ua ike aku la no oe ia Hawaii, eia ko kaua ala la o ka pali Koolau

     He poi nui ae ko ke Koolau; he opae, he oopu; oia no ka ihe - Oo ae i ko kaua mau opu.

     Hala mai na pali Koolau, hiki aku kaua i Kahului.

     He ia kolo ae ko Kahului; he awa momona ae ko Kanaha me Mauoni.

     (Aole i pau.)

 

AHAHUI EUANELIO.

     E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu ma Kaumakapili i ka Poakolu mua o Aperila, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, M. H. 1887.  E akoakoa mai na lala o ka aha.  Ma ke kauoha.

 

HOOLAHA KUMAU.

WILDER & CO. (WAILAMA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me na pono a pau na ka hale.

Ki@ Alanui Moiwahie me Papu      

tf

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

No hope o Dilinahama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

UA WEHE AE NEI O.

Y. ANIN

- HE -

HALE INU KOPE

HELU EKAHI.

MA NA KIHI O NA ALANUI

Hotele a me Maunakea.

2090-6m

 

Laau Mai Lepera Helu I

- A -

S. H. MEEKAPU.

E LOAA A E HOOUNA IA NO MA ke kauoha, ka laau Mai Lepera ma na wahi a pau ke loaa he mau hoike oiaio

no ka mai Lepera, a ke hoouna mua mai i na lilo o ka laau.  E loaa pu no hoi me na Rula o ka inu ana.

2086-1yr

 

H. HACKFELD & CO

Mea Kalepa Nui, a Kuai Kukaa i na

Waiwai Lole, a me na Mea Hao

A HE MEA

KALEPA WAIWAI NUI

HONOLULU, H.I.       2082 Iyr

 

HALEKUAI HOU

- ME NA -

LOLE HOU!!

KA HALEKUAI MAKEPONO LOA

keia o neia Kulanakauhale me ka mai ka loa no na lole ma ke kihi o na

Alanui Papu me Kalepa.

Na Lole o na ano a pau no na

Keoniamana me Keikikane.

Na Lole komo,

Na Papale,

Papalekapu,

Na Pahu waiho Lole,

Na Paiki Ili,

a pela aku.

He mau waiwai i lawe pololei ia mai no keia wahi, a i wae pono ia

no hoi i kulike me ka makemake o na makamaka Hawaii.

Ka Hale Kuai keia o ke Kanaka Ilihune.  He mea e lawa ai

ka makemake o ka poe uuku o kahi loaa.

O KO MAKOU MAKIA,

E OLA KE KANAKA ILIHUNE

E hele mai a e nana pono, i ike a pau kuhihewa.

EGAN & CO.

2092-1Y

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI

LEWERS & COOKE.

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai

PAPA NOU AIKI

o kela a me keia ano

a Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe

Na Pou, Na O a, Na Papa Hele, Na Papu Ku.

A me na Papa Moi nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoomaloo,

he lehulehu wale, Na Aila e ae

o na ano a pau.

NA WAI VANIKI

- A ME NA -

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau,

na makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa

aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana

- NO KA -

UKU HAAHAA LOA.

E likeme kamea o nolo ana mawaena

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

Kakela a me Ku@

HALEKU NUI O NA WAI@

E laa na pahiolo, koi hole, hamale, koi nui a me liilii,

kila, wili puaa, rula, apuapu, kui o na@

a pau, kela kaa, hao hoopaa

pohaku hoana, kepa, lei ilio, kaula hao ilio, pahi,

upa, pahi uymiumi,

kalapu, kope hulu, pulupulu, @

lakala, lina hao, ami, keehi, @

- KAULA OPU -

Palau o na ano a pauy,

Oo, ho, kopala, pe, kipikua, hao kope, au ho@

a aku, kua bipi, uwea pa. uwea keleawe, hao

piula, kaa palala, ipuhao, @

PA-PALAI MAKAU ME KE A @

Ili wai, papa holoi, kopa ala, ka@

@uaina, hu'akai, ehi wawae,

hulu pena, a pela aku.

Pena wali, kini nui a me liilii e

ano a pau, me ka pepa kuhi kuhi,

pena keokeo, aila pena, aila hoomaloo,

vaniki kaa, a me vaniki moe,

PENA HOOMALOO

- a me aniani hale -

AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO, AILA KAA, INIKA KAMAA.

PAUDA, KUKAEPELE, KIA@

PAUDA, UIKI IPUKUKUI O N@

ANO HE NUI A LEHULEHU

LOLE MAKEPONO

- @ @@ -

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO,

LEPONALO, HULUMANU,

UWE-WAHINE, KUI HUMUHUMU,

A ME KA LOPI.

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela a& Kuke

NA MEA PIULA

Mikini Humuhumu

Makini a WHEELER a me WILSON

MIKINI WILOX ME GIBBS

NA MIKINI A

- REMINGTON -

He nui loa na mea hao me na ukana

ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau

ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike

Laau Lapaau Kaulana Lo

A DR. JAYNE.

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO, LAAU

KUNU.  PENIKILA, HUAALE

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI.

Na oa Laau Hamo a Pela 'ku.

Kakela me Kuke