Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 27, 2 July 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

* [kaKM I \ NO K.\ NUPLPA Kt*OKO.\.] MAMULI o kria mau huaolelo ninau i pane ia mai e ko uka A j>oe, ua pane aku la lakou: I kipakuia mai nei o ianei e ko makou alii, a i hoihoi mai nei makou ia lanei i Maui nei, a oia la i lohe oukou; nolaila, he inea pono 1 oukou alii ke malama mai ia ianei, i ka mea nana i hoola iaia mai ka pilikia mai, a me ko lanei mau ohana. Oia ka niakou i hoihol mai nei ia lakou nei a noho aku me Kauhi aimokuakama, a hiki iko lakou nei mau la hope oke ola ana ma keia ao. E hiki iko oukou alii ke malama me ka rraikai ia lakou nei. Ia wa no i hooho liiee mai ai na leo i akoakoamaHfi&j^l awa pae waa: Ua pono, he mea maikai ia ke nialami ke alii o Maui nei i KOna mea i ola ai, a i ae ia nana kana pono o keia mau la e noho nei. He lohr wale no ko makou i ka olelo a ua lit nei i kona pomaikai o *e ola ana, mamuli o ke aloha lua ole o kekahi koa a kukinl mama hoi o ke alii o Hawaii, a nana i hoopakele mai nei i ko'u ola, a oia keia a kakou e halawai pu nei e na makaainana aloha o kuu makuakane ka makua mua hoi i hala * e aku la mn ka aoao mau oko ke kanaka ola ana, ua aie kaa ole au i ka loKomaikaī o ia kanaka o Hinau; eia ka ua kannk j lokomaikai 'la ke ike nei makou i keia !a. a hui p*i he maka no he maka; ke manaolana nei makou, e lilo ana oe i mea punahele loa ia eke alii, no kau mau hana lokomaikai lua ole, aia a lohe aku oia eia Or ua pae raai nei, a ua hoi mai nei hoi e noho ohua no ua ahi nei, n no kou hoopake | le iina i 'eona ola ke kumu o kou kipa j ku ia ana mai nei, a me kou ohana pu | mai kou olii mai; e pono hoi Daha 1.1 ; malama i kona mea i ola a» ooee k* | mea i piha i ke aloha. !a wa, ua hoopau ae la lakou nei i ke kamailio ana, oia hoi na kamaaina a me na malihini, a hoopuka mai la nae na kamaaina i ka huaolelo o ka maikai anw ka nani: E aho e alakai aku makou na kamaaina ta oukou na malihini a hiki imua oke alii, i ike mai oin a aku me ka maikai ia oukou e na malihin la wa i olelo aku ai o Hinau, he mea maikai loa no ia iko makou hele ana aku e hui kino pu me «, e nalo no hoi ka malihini aloha e aloha ia mai ana, a i ole oia iho la no hol NoUila, oa hele aku la o Hinau ma imua oke aki oke alii malalo oke alakai a na kamaaina o Maui 1 ko lakoa nei hookokoke aaa aku i fea lule o ke alh, ua-ikemai ia na ohua 9 p fce aks t «eaa «naa «aaka maUhhu e ia ana e u knnaama, ta wa i kaka mai ai na obua o ke al n i na kaw M hoi a i kiahaie aei liemea «»wbaaa Uaaaa «iWwaita hāeha*Bp* a pSiI «akaelaa» lea kakokea&a Vā, kek fca Ml—!■; AWu ** Hmasx «ak ae la la «a oa koea ata !a MMkaMii na • k» ]M « u ba la ā&okikm*" Eiae ao, «afei a na ob*a o1« afii, i keaka |» P IU i tomfca aal ka hm ka oo-

kou, he malihini hr?i paha nana ? Ei» !a ua hc!e mai oia io kakou nei, e bele iku kahi o oukou a hai ako īke alii. ina he roea oiuola i kona lokomaikaū e hele mai oia a ike pono, he malihini paha nana aole paha ? I mai !a kokahi o na kamaaina, a he ohoa hoi no ke alii, e pooo paha oakou e hai mai i ka inoa o ua malihioi i !a, t na makou hoi ia e hai aka ike a":»i. I aku la na kamaaina, ka poe noi nana t lawe aku ia Hinau ma; ?oie peia. oka hai wale aku no ka oukou i ua alii la, he malihini p«aha nana aia tnavaha aole paha, e b*!e nae oe e ike pono, malia ua ike no oe i kona inoa mamua. Ia wa oa be!e io aku !a kekani ohua oke alii a hoike aku la imua o ua aiii nei: 4i E, auhea oe eke alii, i he!e mai net au a hai aku ia oe, he malihni paha nau aia mawaho. e o'uolu paha ke alii e hele aku e ike ia lakou, malia paha nau e ke a!ii kekahi maiihini twa* ena o iakou e noho mai la mawahu o ko kakou ha!e e ke alii; oia ka'u i he!e mat la a hoike aku imua ou eke alii, ina he o!uo!u ia, ole e oluolu ke aHi e kala mai i kana kauwa haahaa nei e ku aku b imua o ke alii." Ika lohe ana o ke alii i keia mea i haiia iaia he malihini kana aia mawaho kahi i nobo ai, hoole mai la ua alii nei me ka i ana mai: "Ao!e a'u malihini. | a aole no hoi he maopopo peno ia'u ii ma'ihini, owai !a a owai la, aole au i ike ia maiihini au e mea mai nei."

I aku l.i ka mea nwa i kii aku iua alii nei: U I ike ole no hoi paha oe i ka malihini no kou hele de aku hoi a hui kino pu me lakou, ina oe e hele ae ana la a ike pono, pau hoi kuhihewa o ke alii."

Ia wa ua hele aku la ua alii nei e ike maka ina malihini, I ko hua hoea ana aku ma kahi a ua poe maiihini nei e noho mai ana, oka wa no ia oua alii nei i ike pono aku ai ina maka aloha o Hinau, a rr.e na helehelena oluolu o ka waipahe.

Ia manawa no i puili ae ai ke alii i kona mau liina ma kona poo a ku-wo ae la me ka leo nui, a hele aku la a hopu ina lima o Hinau me ka uwe helu ana, no ka mea, ua maopopo i ke alii, ua lohe ia i Hawaii kana mau ha na o Maui nei, oia hoi kona kapa inoa ana ina mea a pau ana i hana ai ma ka inoa o Hiniu; a tia lohe o Lonoikamakahiki ia mau mea a Kauhiaimokuakama i hana ai, a ua noonoo ke alii o Hawaii, o Hinau ka mea nana i hoola i ke alii o Maui; nolaila, ua kipaku oia ia Hinau e hoi e noho ohua malalo o ke alii o M.iui. 0:a no ka noonoo o ka naau o Jte ,alii i laua pu la.

Mahope o ka nau ana 0 ko laua uwe ana, ua hooki iho la na waimaka i kana hana e hiolo makawalu la, akahi no a maopopo i na ohua o ke alii, o Hinau ka keia kanaka e uwe nei me ke alii ma ka hoopuka ana i ka inoa o Hinau ma ka leo uwe 0 ke alii, me ko ke alii hoahewa pu ana iaia iho, aole ka oia 1 hoolohe ika olelo papa a Hinau iaia; aole e hoike ae ma ka inea o Hinau. Ua ae nae ke alii, "ae, aole au e hoike ia oe," eia nae, aole pela ko oiaio, ua hoike no ma ka moa o Hinau.

Pela no, "Me he auwai la ka manao ona alii/' wahi a ke kanaka naauao o kj au i kaahope aku la.

Mahooe o ka ana o ke alii i ha laua uwe ana me Hinau, ua kauoha koke ae la ke alii i kona mau kauwa laiwe e hoomakaukau kokeia ke kalua an.i i ka puaa na Hinau a me kona mau hoa alo ehu kai.

I ka wa e hookoo anana kau#a lawela*e > ka lakou apma hana, oia ka wa a ke alii i ninau pono aku ai la Hinau i ke ano o kuna noho ana me ke alii o Hiwaii, oiai ua hoomaopopo mua no i Maui ua kipaku la mai no o Hinau a ine kona ohana e hoi mai a noho pu me ia; no ka mea, ua ikeia ka no'a a laua. Ia wa no i huai pau aku ai o Hinau i na mea e pili ana ia»a a me ke alii 0 Hawaii. i ka olelo ana penei:

1 Ikawa i alualu ia mai ai oe e a'u a hiki i ko ioaa ana ia'u, me ko ui ae ia'u i ka i ana, "Pehea Ia kuu ola ? r I aku wau ia oe, ho aku kaua imua a loaa ko waa, huli hoi aku oe i Maui; me kuu 1 pu aku ia oe, ke hoi la ia Maui, mai noho hoi oe a hewa wale ae ke waha e pili ana i ko'u inoa, o iohe auanei ke alii ia'u a poino mai hoi auanei au me ko'u ohana. Kai no hoi paha e hooko ana la hoi oe i kau mea iae ai, eia ka « hoi aole; ua hookaulana oe i na mea a kou lima alii i hana ai, me ke kapa ana i kuu inoo e Hke me keia, o Hinau Hak. Hinau Waa. a pela vale aku.

I ka wa o Kekuapanio i hok> mai nei mai Hawaii ma: e ike i kona ohana, aa lohe i na kanaka o Maui nei e olelo ana i oa mea e ndi ana ma ko u inoa. aa boi ae nā o Kekuapanio e hoike i ke a&i Looaikamakahiki i na mea e w nt i ko kapa moa ana au ko'a ieoa.

I ka «a i Wie ai o ke alu ea hohu oia«,a»b 00. ua »aopo(io no i ke ala ka oea onu i bocpakde ai ia oe. oea 00 «ao, 00 ka boi an kda kapa ūmo oq oa imianpnpn i ke ali oa'a 00 oe 1 hoopakek mai oei ookia ua bc*> boto ouā m ke «tai o ko'u uku boofai e kipako ta aa a me ko°o ohana e toi oai a oobo po mt oe 1 oa be oea 080-

o!u i koa hanohano, a i na. ao!e oia \ aeia no hoi A eia ka lua oka uku hf>cpii e pūi ro"u. owau a m€ ko'a nuu niamo aele e loaa hc feaa*iru aina i ka hopeoa o ko makou mau la, a oia la i lohe oe, a pehea la u eke alii, a e noonoo »ai hoi oe no'u a me koo ohana i ka pono i meka pooo ole ? la *a ku:u ifco la na waimaka o ke aiiī a hoopaka aku la j ka huaolefo o ke a'oha: i keaha auaneī hoL ua pooo, e noho pu kakoa me ka oiuolu a me ka maikai, no ka enea hoū owau hoi ke kumu oko oukoa pilikia. He nani hoi ia ua kipaku mai la no ua alii la ia oe a me kou ohana e hoi mai kakoo a noho pu i Maui nei, he mea pono loa ia i ko'u noonoo ana. Eia wa'e no ko'u roea e hopohopo nei, o ko iala holo mai e kaua roe a*u i Maui nei, oka hana ana aku paha ia, ho!o ike olohelohe ka Maui ika Ha* «rai>. Aka t be koena mai no nae au na ka make, i aha ina !a, ma no kona holo mai e kaua me kakoj. ua pono no; aia wale no ia ika mea pono i kona noonoo ana no kakou. Ma keia wahi i hoike aku a: o Hi nau i kona manao imua o ke alii. O Maui, aole au i manao, e holo mai ana ua aiii la o Hawaii e kaua me kakou, no ka mea, ina paha kona he holo mai e kaua me oe i Maui nei, ina la paha aole oia e kauoha mai ia ua me ko'u ohana pu e hoi mai a e noho ohua aku malalo ou; o ko'u manao. aole e kii mai ke alii o Hawaii e kaua ia kakou e like me kou »nanao. (AoUipw.)