Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 49, 3 December 1887 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

I [K.AKAU IA NO KA NIPEPA KUOKOA. [

1 ka wa a ke alii o Hawaii c ku loha |loha ana ma kahakai ua hoea mai la kekahi kamaaina wahine puuwai waipa he me ka papa hee nalu t a kahea mai la nie ka ieo ohaoha i ke alii o Hawai penei: Eia ko papa hee nalu e ke alii, o ka papa hee naiu keia au e hee ai a pat ko makemake, no ka mea, he papa lee ole ktia, e.hana oe eke alii e like me kou makemake. 1 aku la ke aiii o Hawaii, malia pahi he haawi papa hee nalu kau e ke alii wahine nana keia papa, huhu ia mai auanei paha kaua ia oe i keia papa» e kahi mea hilahila loa paha auanei o ke kii ia ae a loaa wau i kai i kulana nali a kaili ia mai ka papa, o kahi hilahili loa aku paha auanei ia o'u. Pane mai la ka wahine, aohe me: | nana e kaili mai ka papa mai ia oe ma eke alii, ina he huhu ko ka'u kane i maluna iho no ia o ko'u kino e huhu | ai, aule maluna ou e ke alii. | Ia manawa ua laiau io aku la no ur alii nei i ka papa a ua wahine nei i ha awi mai ai a au aku la oia i kai i kula na nalu, eia a me Hauna a me kana k< iki hookama no hoi, ua hiki like aku li iakou i kahi kuiana nalu. Ia manawa, aia o Kakuihewa ma ke kuiana nalu kahi i lana nui ai, e ka ii ana lakou o ka nalu a lakou e :nake ai e p.ie, aiai'a no hoi lakou pa< mai. i ka wa a Kakuihewa ma i ike ma ai Ike alii o Hawaii ame kona m?i hoa, e hoomaka mai ana iakou e pae ka nalu he elua no kumu o ko Kakui hewa hee mua ana i ka nalu, a oia ihe keia: Ua lohe mua oia ike kaulana ou: aiii nei o Hawaii i ke akamai i ka he< naiu, maiia o hee naiu like ua mau aii nei, a haalele ioa ia hoi ke alii o Oahi nei e ke alii o Hawaii; oia kekahi ku !mu i hee mua ai ke £lii Kakuihewa. 0 ka lua, ua huhu no ke alii Kakui | hewa ike alii o Hawaii, no kona oiele I ana mai ia Kakuihewa, aia a he nali loloa, alaila, maikai ka pae ana, hooka hi no hee ana oka nalu pau ka make make, oia kt kumu o kona hee e ana mai me ke kali ole mai hoi a hoea aki: keia alii o laua, o na hana no hoi paha a na alii o ka opu kopekope i kahi aiii aku, aka, aoie nae ia he mea hou, oia no ka mea maa i na alii, mai mua mai a hiki i keia wa a kakou e noho nei. Ke pae mai nei ke alii o Oahu nei, me kona mau hoa hee nalu. 1 kela manawa, ke au aku nei no hoi ke alii o Hawaii ahiki i kulana nalu, oia hoi kahi i lana mai ai o Kakuihewa ma. Ia wa, ua hoolana iho la lakou nei ma ia wahi, o Lonoikamakahiki he papa kona, o Hauna me Hokuuia, aole o iaua pap3, ke kali nei no hoi lakou nei i kuiana nalu, aia a loaa he nalu inai* kai. a ! a ; b no noi lakou nei pae. I kela wa, ua pae aku la o Kakuihewa nia ia uka o ka aina, a ke nana mai la lakou ike aiii o Hawaii no kapae aku» ua htle a hookeke na kanaka o ke awa pae waa o Kalapawal e nana ana i ke akaoiai i i ka hee nal»i oke ahi o Hawaii, aka nae, oka papa a ka wahine i haawi ai i ke alii o Hawaii« a«>ls ia he pa|>a maikai i kuj>on<> i ko ke aiii kulana, o ka paj>a hoi a na alii nui e hee nalu ai, he "OIo," oia ka papa nani )oa a na alii nui e hee nalu si, aoie nae ia o ka i»f)a a Lonoikamakahiki e hee inai ia, be wahi papa uuku iki mai-no. aoie he papa Ola Ke kah la na k&naka oka hoea mai o ke ahi o # mai kona hee nalu ana. he mea nae na na alii ame na makaainana i uhihua loa ai, e ake aku ana ka manao e&c i ka hee nalu ana mat a tj>noi<amskahiki me kona akaniai nui. oiai, ua kaulana ta alii ma ke akamai tna ia hana. 1 ka wa i ike «ku ai na kanaka i ka bee ana mai oke alii o Hawaii ika nalu, a me kona mau hoa, ua hooho ae la hkou me na ieo ohohia o ka hauoii, e-i-ae iae ! f Ei*e ke alii o Hamm ke pae mai tm i ka nUu. k

Ia wa, kc hoomaka io mai U Ukou U c pae ika nalu, ua pae poloki mai la kona mau hoa ma kahi a na kanaka e piha aku nei, ua |>ae mai la laua a kahi i ctnv ai oka nalta, a pau iho !a ko laua pae ana, no ka mea» aohe o laua papa hee nalu, he pae unuuma wale inai no ka laua, ina no hoi paha he papa ko Hokuula ma» ina no la hoi | ua pae i kihaone. I ka ira i ike ai na kanaka i ka pio honua ana iwaho oke kohola o ua mau hee nalu nei, ua hooho ae la na kanaka i ko lakou mau leo o ka hoowahawaha me ka i ana ae penei: | Ka ino he akamai io ke alii oLi | noikamakahiki ke alii o Hawaii e ka.u \ lana nei, eia ka aohe ona akamai i ka hee nalu, aohe no ka e loaa mai o K\ kuihewa ke alii o Oahu nei ma ke akamai i ka hee nalu. Ia manawa i uilani ae ai na manao oka haaheo iloko oka naau oke aiii Kakuihewa, me kona manao no, oia no la ka oi o laua ma nei hana oka hee nalu, eia ka aohe i helu ki kona wahi akamai hee nalu, i ke akamai lue nalu o ke alii o Hawaii. I keia manawa, ke au mai nei o Ho kuula ma e pae mai iuka o ka aina, ke haohao aku nei na kanaka o uka o ka aina no ka ike ole ia aku oke kolu o lakou. Ia manawa i īke aku ai ka hapanui o na kanaka o uka e kuku aku nei i k.i pae ana mai o Lonoikamakahiki »i.e kona papa no, ma ka aoao niai ma Waimanalo, ua pae mai la oia uu ka hu'a o ka nalu, ke pae mai la no ua alii nei, a ke hooho la hoi ka leo o na kanaka me na leo nunui oka hauoli a hiki i ka hanapilo ana o na leo kupinai o ka lehulehu, o i uwa aku na kanaka a hiki i ke kunou poo wale ana aku no me ka hooho pakahi ana ae o i&kou a pau i>enei: He oi io no ke akamai o Lohoikamakahiki i ka hee nalu, he lohe pepoiao wale no hoi ko kakou ike ak;i mai o ua alii nei o Hawaii ika hee nalu, ku maka hoi ka ike maka o k.:kou, ke akamai lua ole io no o ua alii nei o Hawaii i ka hee naiu. I keia wa, ke hee nei ke aiii o H.i waii ma ka niuku a hee ma ka laU, u ke hee mai nei ma ka hu'a oka nalu. Ia manawa hooho ae la na kanaka a eia ae la ua kokoke, a o ka pae wale mai no koe i o kakou nei. Ia wa, ike io aku la ke ahi K.ik i i hewa i ua alii nei o Hawaii i ka pae ana mai i kahaone, ia wa, ua huli h«;i aku la oia me ka naau o ka hiiahili a me ka huhu nui, ua nui loa na ham n Kakuihewa i hapai ai e hookuku me ke alii o Hawaii, ua pau loa nae ia mau hana a ke alii o Oahu nei i ki hoohoka ia eke alii oka la luki mai r a o ka hopenn, oka lilo loa o kona mokupum i ke atii o Hawaii. | Ika wa i hiki mai ai ke alii oHa waii, a pae mai la hoi oia i kahi a kanaka e piha ana, ua miki mai la kana keiki me kona kahu me Hnuna i ka papa oke kamaaina wāhme i haa wi aku ai ia Lonoikamakahiki, a huh ae la ke kahu a nana i ka wahine i ka mea nona ka papa, a hele aku la ka wahine a i aku la ia Hauna ma. e waiho iho ka papa ilalo, ua pae mai la no hoi ke alii a na'u e kit aku ka papa. Ae aku la o Hauna, ae. he niea maikai ia, eia mai ko papa e ke ahi wahme. I keia manawa, ke nana net na ka naka i ka oiwi kino o ke alii Lonoikamakahiki, me be Wauke moe lua la i hoopili ia aku ika paoku kino oua alii la o Hawaii, me he lala ha)e mai kai la ika malie. ke kupu ohiohi o ka oīwi kino i ka malie. .Ua hoomaka aku nei o Haurn e oleio aku i na kanaka penei: E hookaawaie ae hoi oukou ena alii o Oahu nei, i loaa hoi ke alanui e hele aku ai keia alii o oukoo e auau i ka wai. I mai la na kanaka, ua pono ia ma nao ona alii o Hawaii, e oluolu ma» paha oe e hoike mai ika makou mau ninau, oia keia: Heaha Ia na ano nalu a kau alii i hee mai nei ? Fane aku la o Hauna, he ekoiu no ano nalu a makou t ike mai nei i ko oukou kulana nalu, he nalu haki kuumauna, a he nalu haki kakala. a he nalu opuu» oia ae la no na ano nalu a makou i ike mai nei, i ka nalu opuu nae ka u alii i pae mai aei, oia kona tnea i E»e ae nei ma ka muku, a kaha raai nei ma ka lala. (AoU i p*u.)