Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 27, 7 July 1888 — Ke Komite Ahaolelo MA KE Panalaau o Molokai HALAWAI MA KALAUPAPA. [ARTICLE]

Ke Komite Ahaolelo MA KE Panalaau o Molokai

HALAWAI MA KALAUPAPA.

He hapalu.i ht>ra ka hoomaha ana o na K;miitc m.i Kalaupapa, mai ka h.iakai mai Kala\vao mai, ia wa i piha m ū .u kahi halawai i na poe mai lepe- \ ia wa i wehe ia ai na hana me >.t haiolelo mua a ka Lunahoomalu o Komiie Hon. Paehaole, oia ksna i p.mc aku ai me keia mau olelo: " K n.i makamaka a me na hoalohi'. —aloha oukou : " K ae mai ia'u e hoolauna aku i n* Komite o ka Ahaoklo, oia o Kini no Hamakua; Helekunihi no Makawao: K ihard>on, Paniela, Ikle, no Waiī iku, r«av no Kauai. " l T a hele mai nei makou e ike i ko ukou mau pilikia. a ua makemake ke Komite ia oukou a )>au, e hoike mai i hemahema o ko oukou noho ana." ku mai o Hanapule ke komite !na ka aoao o na mai, a pane mai la i ni huaoselo e ehaeha at o ka manao, me ka hoakaka pu mai i ka nui o ko lakou pilikia a me ka nele i na kokua mai kupeno ole a me ke kauka no ka Upaau ina. kekahi o kana. mau

o!e;o e hoowalania la ai ka iranao 0 ka naea heiuhelu 44 K heie oukou e hooikaika i wahie na makou. oiai, aole 1 haani tnai ke aupuni ia j>ono no makou, koe t 3 i e iho no. he kuai aku ma ka $6 no ka paiKi. Ua o'elo mai ke Kuhina Kalai«ina. he nui loa ka wahie o Kalawao nei aia liuna oka paii * E nana pu ae oukou e na Komiie i kela paii. asa ka laau i ka hapaiaa like o ka paii, kahi hiki ole i ke kanaka mai ke pinana rae kona mau wawae palahe. a o na linu hoi ua muumuu. pehea makou e hiki ai ke {>aa ai i ke koi a oki aku i ka !aau ? ' 'O kahi o ka ai e ksi ai, aia i U'aiko,u. lioko o na mahina ino oka hooilo, ua haule mai ka ua, neu mai ka makani, kahe mai la ka wai, a pei m3 ' ke kai, !oaa mai la i ka ma i, o ke kanaka a me ke oaia», hina aku la ilalo, up.i ia aku la i ka paii, ilaila iho la no a nawaliwaii. N'olaih, e hoolako mai oukou i mokuahi no makou. He hookahi no ha!e lole hihi o ke Panalaau nei, aia i Kalawao. I ka manawa ino, ua ku aku mawaho o ka ipuka o kela hale lole bibi, he ewalu haneri kanaka ma'i a opili i ke anu i ka iiio makawalu iho 0 na paka ua no ke kali i kahi io bibi. Nolaila e hoo ikaina aku oukou i hale bibi* okoa no ko Kalau[)a{>a nei.

"O ke kokua mai, oia kekahi mea a tna/.o'j e noi aku, no ka hookuu pu īa o ke kane me kana wahine e hele pu. Ua nui ka pilikia o na poe mai kokua ole, oiai, ua hoowali no ke kanaka i kana ai me kona mau lima palahe, a ai iho la no i kana ai. Ile ku ika weleoia ke ike iho. •'O ka si<ittia oka Papa Ola, e hoopau ae iaia, a e honnoho aku ia Sani I)amon ma ia wahi.'' Mahope iho o keia. ua haiolelo aku o (lay n.a o kona aj>ono ana ika lawe pu ia o na kokua me ka poe mai, oiai. aohe {)ilikia nui e ae e ia a: ka puuwai o ke kanaka, koe wale iho no ke aloha pilipaa o ke kane ine k;\ wahine, a tne ka makua i ke keiki ' Manope iho ona, ua ku mai ka Htn. Kini a hai aku ia i kona manao: "Ua hele mai au mamua aku nei a kit iia laio nei maluna o kela pali. Ua lohe au 1 na noi i waiho ia mai nei i ke Komiie, a e lawe ana makou a noo neo i ke'a mau noi, a oia ke ku nu o keia holo ana mai nei. "0 keia ka nlnau ano nui loa iwaena o ko kakou hooponopono aupuni ana. oia ka mai lepera, a pehi pu hoi ma t.a

aina e a puni ke ao nei, a ua uwl kakou no ka weliweli o keia m.ii no nu makaliiki lehukhu i halaae nei. O k.t minamina o'e i ke dala, oia h;>okah: ka mea nana e hoonianawanui na n< i a pau, me ka wae a hooholo me ka puuwai lolahi. " N T o na hoolilo, he hapawalu mi!iona 0 na loaa aupuni e hookaawale īa nei no oukou no ka makahiki, ua niakaukau au no ke kokua i kn hoomahuahua ana i kela haawina, oiai, ao!e i like ke koko 0 ke kanaka me ke dala. He ewalu mahele o ke aupuni no na hoolilo, a ua makemake au e loaa ia oukou i hookahi hapaono, a 1 elima hapaono hoi no makou. 41 No ka Peresidena o ka Papa Ola oia 0 Emakona, ua kamaaina au iaia. Aole oia he kanaka kupono no keia wahi, aka, aole he mea hiki ia kakou ke wae a loaa kekahi kanaka naauao, ina he uui a iwakalua tausani dala 0 ka makahiki, aole no e ae ana ia kauka e noho 1 keia wahi Aohe maikai o ka loh mau e like me ka olelo kahiko —O ka pohaku e olokaa mau la, aole hiki e ulu ka limu. Aole ika Peresi-1 dena ka mana 0 ka hooko ana, aka, aia pu me ke kokua ana mai a na hoa o ka Papa, a o Sam Damon, oia no kekahi o na lala, a eia pu no hoi o Mr. U aterhouse ke ku nei, oia no kekahi hoa o ka Papa.

O ka halemai ma Kakaako, ua nianao au, he mea maikai ka hoihoi ana mai a i keia wahi wale no e lu ia ai ke d.\!a o ke aupuni. Ua olelo ke Kuhina Kalaiaina, ua oi ae ka nui o ka hana o ka lepera i na manawa a pau o ka la, mamua 0 na oihana e ae o ke aupuni. 44 No na keiki opio, e ola anei lakou ? E pakele anei lakou ? He makemake au e hookaawale īa na keiki kane e like me na kaikamahine ma Kakaako, aka, aole nae o'u makemake e kaili ia lakou mai ko oukou poli ae, me ko oukou ae pono ole no ia hoo kaawale ana. Ina e koho oukou i komite no oukou a hoike ae i ka wa kupono, he lana kuu manao, e apo mai no ke aupuni no ka hoopakele ana i keia poe k«iki opio, Nolaila, e lawe ana makou i ke kaulike no ke aupuni, a e haawi no makou i ka olelo hooholo me ka mauao i owili du ia me ke aloha.' Fau keia haioklo, ua ku nku la ka Hon. Helekumhi a kamailio mai ia me keia mau olelo : 44 K na hoakanaka, aloha oukou : 44 He w makahiki i hala |e nei, oa hiki mai au me ke Komite 0 n bla a ka Ahaolelo o 1876 i hoouna mai ai. 0 ka lakou i hana ai, oia no ka hoihoi ana la Kaeo me 37 mai °* c--1 ko oukou mau helehelena e hoike mai

nc:, oia no ko oukou nunao hoe-kahi. aka. īloko oia au. ua oi aku ka raaiucnao o na pa'.apu o ka maū a ui 1042 ak>d ke kino mike o ks kanaka h« pauku twj wale no O r.a kinaka r.aauao. he mea hiki oie ia ke *, -aa. a mai «nanao oukou. ao!eih >a? ka Papa e looa na ka-ka o :i ar«-.. a o na bla o ka Papa 0i.3. a 'e īikou 1 h:amoc r.o keia rtr.au r. ;• o na ;ep«era/' ta ku mil la ka Hors 1.-kikini a Pane mai !a : keia mau ole'o :

" la ae r.ei no ia ? akou nei na pane, a he mea makehewa no'u ke kaa)if!io kuawi'i ana aku ma ia ane, ua hke pu ia me ke koi ana aku e papaa ia oukou no ki noho loihi iwaho ika \i. Ona n :»i i hoike ia rnai nei, ua oi aku ka waiwai niaTiua 0 na mea i hoike ia mai nei luki o Kalawao. Aoie makou i he!e mai nei i pee kauwa na oukou waie no, aka, na ka Ahao!elo pu kekahi, no'aila, ao'e e hiki ia makou ke haawi koke aku i ka ae ana no keia rcau noi. w O na kaikamahine mai i iawe ia t Kapiolani Home. e I;Io aku ana iakou i mau makuahine :na kiia mua aku, a mai kolakou p mai e hoopiha ia ai ke koko o kda i-epehi kanaka ma keia awa he mau makahiki i ha!a ae nei. " Ke olelo mai nei oukou, no ka uuku a me ka lawa ol- o ko oukou mau haawina ? Aohe no h->\ makou i pauaho no oukou ' "Xo na keikikane mai ele, e lawe ana makou i ka noonoo akahele no ka hookaawale ia lakou ma kahi kupono me ka maemae a me ke ao pu i.i, i lilo ai ka naauao i k imu a'akai no ka lilo aku ma na kulana kiekie a i makuakane. O keia ka'u e noi akn nei i ko oukou ahonui."