Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 24, 15 June 1889 — HAIOLELO A KA HON. A. F. JUDD NO KA Iubile Baibala Hawaii INUA O Ka Ahahui Euanelio Hawaii MA KA LUAKINI O KAWAIAHAO, AHIAHI SABATI, IUNE 9, 1889. [ARTICLE]

HAIOLELO A KA HON. A. F. JUDD NO KA Iubile Baibala Hawaii INUA O Ka Ahahui Euanelio Hawaii MA KA LUAKINI O KAWAIAHAO, AHIAHI SABATI, IUNE 9, 1889.

I na Makamaka Karistiano ; Ua akoakoi kakou i keia ahiahi, no ka hoomanao ana i ka piha pono ana i na makahiki he Kanalima mai ka la i hooiaha ia ai ka Palapala Hemolele holookoa nia ka olelo Hawaii ma keia Paeaina. Penei ka olelo a lehova ina mamo a Isaraela: "A e hoano oukou i ke kanalima o ka makahiki, a e hai aku i ke kuu wale ana a puni ka.aina, i ka poe a pau e noho ana ilaila; e lilo ia i lubile ia oukou, a e hoi oukou kela kanaka keia kanaka i kona aina iho, a e hoi oukou kela kanaka keia kanaka i kona ohana iho." O kakou, na mamo o Iseracla ma ka manaoio, ke hoolohe a hooko nei kakou i keia olelo kauoha, ma ka haiamu ana ae iloko o keia luakini kahiko e malama ai i ka lubile oka Baibala, ,4 Na lau oka laau, ka mea e ola ai na lahuikanaka." Aole paha e aa ana kekahi mea ma ka hoole ana, o ka Baibala, aole ia o ka mea e ola ai ka lahui kanaka Hawaii. Aka, i mea e hoolana ai ko kakou manao, pono e nana iki kakou i ke ano 0 ko Hawaii nei noho ana 1 ka wa i hiki ole mai ka naauao, a e hoohalike me ko keia wa. Ma ka la 19 o lanuan, 1778, i ku ai na moku o Kapena Kuke i Nii'nau a oia no ka wehe ana o keia Pae Moku i ka ike ia ana aku e ka honua holookoa. Mai ia manawa mai, hele liilii mai na moku mai na aina e mai, aka, oia inau no ka pouli o ka aina, ka hoomana-kii, ke kapu o na kahuna, ke kaua ana, ka wi a me ka make. * Iloko o ka M. H. 1809, ua holo aku kekahi mau keiki Hawaii i Amenka, oia hoi o Opukahaia ame Hopu. Na ke.kapena o ka moku i nlakai ia laua i New Haven Conn., e hoonaauao ia ai; a mahope 1 ka M. H. iSi6, ua kukulu ia ma ( omwall, Conn., i kula no na keiki mai na aina mai. Malaila, iwaena oka poe Ilikini, Bolabola, a haumana o na lahui e ae, keia mau keiki Hawaii 0 Opukahaia, Hopu a me Honolii ma, he eiwa ka nui. Ua huli no lakou i ka pono a u.i nui ko Opukahaia iini e hoouna 1 Hawaii i mau Elele e lawe i ka olelo a lehova ilaila. Ua manao no oia e hele, aka, ua ako ela oia e ka anela o ka make, inamua o ka pau ana o kona hoonaauao ia ana. Ua hiki nonae ka leo oke Akua ia Binamu, Kakina ame Wini ma; a 1 ka M. H. 1819, holo mai lakou a me ko lakou mau hoa mai Bosetona mai, maluna oka moku kialua uuku o " 77/tf </dW ka inoa. Maluna o keia moku na keiki Hawaii, Thomas Hopu, John Honolii, Win. Kanui, a me George Kaunnialii (Humehume, he keiki na Kaumualii, ke 'Lii o Kauai.)

Ku lakou i Hawaii i ke la 30 o Maraki, M. H. iS2o. I ka hoi ana aku o ka waapa i ka nioku, i hoouna la i Ikekahi awa ma Kohala, o Mahukona paha a o Honoipu paha, eia ka nuhou i kukala ia iwaena o na Misionari maluna oka moku : "Ua make o Kamehameha, 0 Liholiho, kana keiki, ka Moi. Ua pau na kapu, ua puhi ia na kii o r.a Akua, ua wawahi ia na heiau." Ma keia, ua ikeia ka lima o ke Akua, ua hoomakaukau Oia 1 ke alanui e komo aku ai Kana olelo iwaena 0 ka lahui Hawaii." Hiki ka moku i Kailua, a hele aku la na 'Lu e īke i na Misionan a me ko lakou mau wahine, "ai oeoe," i kaDaia. Eia ka aahu o Liholiho i kona ike mua ana ika wahine haole. He malo, he hainaka kilika omaomao ma kona poohiwi; he kaula wati guln ma kona ai, a he lei hulu ma kona poo—aole a?hu e ae !

Mahope o ke kuka ana a me ke kanalua nui hoi, ua ae aku o Liholiho e noho na kumu ma keia aupuni no ka makahiki hookahL Hoonohoia o Hinamu ma Honolulu, o Wini ma Waimea, Kauai, a o Kakina ma Kailua ; Hawaii, ma kahi e noho ana ka Moi a me na 'Lii, a na ka Moi e hoonoho ia loane Ii a me Kahuhu me Kakina e ao ia ai i ka palapala, me ka olelo, ina ike oia aole pilikia keia mau keiki mamuli o ka palapala, alaila, e ae no, oia kekahi e hoonaauaoia. Aohe palapala oia wa, aohe huke, aohe nupepa. Olelo mai o Liholiho e kakau i kona inoa. Kakau no ka Misionari ika inoa "Li-ho-Ii ho." Nana loihi o Liholiho i keia inoa, a pane aku : "Aole e like me a u keia, aole hoi like me ke ano kanaka !" Ua ao ia no o Liholiho, aka, aole oia i huli loa ia lehova. Olelo aku oia ia liinamu, aia a hala na makahiki elima, alaila, huli no oia i ka pono, aka, holo e oia me Kamamalu ma i Pelekane a make ilaila. Mamua nae o kon a holo ana ua huli o Keopuolani, ko ka Moi makuahine, i ka pono. Okeia aliiwahine ka wahine a Kamehameha 1., a nana na keiki Uholihel a rue Kauikeaouii, oia ka hiapo ma ka hanau hou ana iloko o lesu Kristo iwaena ona 'Lii. ua make oia iloko o ka Haku i ka la 16 o Sepatemaba, 1823. Ia makahiki no ka hoomaka ana oka hai-! olelo ana o na Misionari ma ka olelo Hawaii. Mamua aku, ua maheie ia ka lakou oleio e Hopu, Honolii ma Ua hoomaka koke no na Misionan, i ka wa i ku »mua ai ianei, ike kamailio ana me na kanaka Hawaii a ma ka irnt ana i ka olelo Hawaii, a ua ili pono maluna o lakou ka hanohano o ke kakao mua loa ana me ka makakila a me ka inika a maluna iho o na kanana pepa 1 na huaolelo o ka olelo makuahine o Hawaii.

Oia ka hana mua, i mea c loaa ai ke alanui e hiki ai ke hookomo iloko o na naau a me na puuwai o oa kanaka Hawaii i ka olelo a ke Akua, i ola'i ko lakou inau uhane. Iwaena o na makahiki ekplu wale no mai ka la i lele ai o Binamu me Kakina a me Wini i na kapakai o Hawaii nei ua ike o Liholiho, a roc Kauikeiouli a me na alii kane e ae be 12 ka nui a rae 12 mau aliiwahine i ka heluhelu a rae ke kakau palapala ! Hikiwawe na Ua ae ka Moi e malama ia ka la Sabati iloko o la makahiki 1123 na Ma keia makahiki ke ku ana mai o Rikeke a roe Bihopa a ua komo nui Uua i ka hana unuhi Baibala i ka wā i makauuu ai laua ma ka olelo HawaiL Ua olelo iho nei au, ua holo o Uholiho i Pelekane ilo-

ko o ia makāhui. I kana bc,e ana. ua waiho oia i kc Aapuni. ioiai he op;opio loa o Kauikeaouip, ma ka līma 0 Kaahumanu a roe Kaiaimoku. Ma keia, ke ike hou nei kakou i ka !iraa o ke Akua e hookele ani i ka Moku ! Aupuni o Hawaii. No ka mea. mahlo o keia miu Aliī ikaika, naauao, a lokomaikai, ua holoiono ka hoonaauao la ana o ka lahui HawaiL Ika M. H. is22 7 la 7 o ranuari. ua pai mua ia ka oleio Hawaii; bc Bukc -P-a~Pa." a na l.ihoiiho i huki Ika palapala niua mai ka papapai mai. Kukulu ia na kula, a hooikaika nui na Misionari ma ke ao ana. Unuhi 0 Hmamu i na aoao he 12 oka Euanelio o Luka a ua pai ia ma Honoluiu iloko o Novematvi f 1827. alaiia, unuhi oia a j>ai iioko o iS>S i ka haiolelo a lesu ma ka mauna; he 25,000 kope o keia 1 nai ia. Ma ia makahiki no, ua hooko o Dinarau me Kakina i ka unuhi ana i ka Euantlio a Mataw holookoa. Ika 1829, unuhi o Rike* ke ia Manko, a na Kakina o loane. a ua pai ia keia mau euaneiio ekolu ma Rocbester, Nu Vok3. he tc,coo kope pakahL Ia makahiki 1829 no, ua hooko o Binamu i ka unuhi ana o Luka, aua pau o .V</ Oikana ia Kikeke, a pai ia keia mau Buke ma Honolulu, he 10,000 kope pakahi Ua hooiahaia keia mau apana oka Baibala iwaena o ka lahui a ua bolo loa iwaena o na kanaka a ua nui na uhane 1 inu i ka wai o ke Ola raa keia mau mapuna iiiiii. Mai manao kekahi he hana iiiiii keia. Aoie keia he hana i hiki i na mea a pau i loai i ka olelo Beriunia ame Hawaii. No ka mea. ua unuhi ia ke Kauoha Hou mai ioko ae o ka olelo i kakau mua ia e Mataio, Mareko, Luka, loane a me Paulo ma, oia hoi ka olelo Helene, a ua ike keia poe Misionari i keia olelo kahiko a naauao. Aoie molowa keia poe makua o kakou. Ua iakou "o ka Palapala Hemolele a })a>.i ua haawi ia mai e ka Uhane o ke Akua, he mea ia e pono ai no ke ao ana, no ka papa ana, no ka hoonaauao ana ma ka pono, e hemoielo ai ke kanaka o ke Akua, i makiukau iea ai hoi i na hana maikai a pau," a noiaila, ua hooikaika iakou no keia hana nuL IkaM. H. 1828, ua ku mai kekahi mau ;Misionari hou ma ka moku hookahi me Kauka ina, oia o Kalaka, Anaru a raeGerin?, a i ka wa aiakou i makaukau ai ma ka oleio Hawaii, kokua no iakou i ka hana unuhi Baibaia. IkaM. H. 1831, ua unuhi ia o Roma e Kakina me Bihopa; Kon/nko /, e Rikt.*ke; Korinekv //, e Kakina; Zaletia, Ep<so me Pilipi, e Kakina me Bihopa; a ua pai ia keia mau Buke ina Honoiulu, he .10,000 koj)e pakahi. Ia makahiki 1831 no, ua hooikaika na Misionari e hoopau lea ka unuhi ia ana o ke Kauoha liou, a ua hooko aku 0 Binamu 1 kana haawina, oia ka unuhi ana o 1 'Xesalonika, Kolosa a me Hebera\ a o lakoh e Rikeke a me Anaru, na Petero Elua, ia Rikeke, na Episetole j a īoane, Ituia a me Iloikeana e Rikeke me Anaru, a ua pai ia a humuhumu ia ma na "Hale Pai a me Humuhumu" ma Kawaiahao, Honoluiu. Ma ka makahiki 1832 mai, ua hoopau o Binamu i ka unuhi ana o Tesalonika 2, Timoteo 1 me 2, Tito a me Pi/emona, a ua pai ia ma Honolulu he 10 000 kope pakahi.

I Mei. iS32, ua paa pono ke Kauoha Hou. Na Rikeke kekahi hapa kolu, na liinamu kekalu hapa kolu, na Kakina kekahi hapa-ha a na Bihopa me Anaru ka hapaumikumamalua i koe. Ika la 170 Mei. 1832 no, ua hiki 1 Honolulu mai Amenka mai, he puali Misionari niahuahua, o Alekanedero, Limaikaika, Laimana, Kmekona, Kmekona, Porepe, Hikikoke, Laiana, a me Spauld;ng me Or. Chapin a me na wahine mare a lakou. Ia tuau la no ka noho omaimai ana i Manoa ka Makuahine o ka pono, ke 'Lii Kaahumanu; ua awiwi o Mr. Hinamu i ke pai ana a humuhumu ma ke ano buke hookahi ke Kauoha Hou i akahi no i pau i ka unuhi ia, a ua haawi ia keia kope niua ma ko Kaahumanu lima. Lalau no oia i keia makana makamae, me kona mau lima haaiulu a heluhelu i maouopo ai iaia ua pau na buke iloko, a opeope ia iloko o kekahi hainaka a kapa aku oia i ka buke he "Maikai" a waiho maluna o kona poli me he 'la, ua loaa iaia ke kauoha hooilina a kona Haku lesu Kristo. Iloko o kona mau la hope, ua heluhelu ia īaia kekahi mau pauku mai loko mai o keia buke penei: "Ma ka hale o ko'u Makua, he nui loa na wahi e noho ai. Ke hele nei au e hoomakau- i kau i wahi no oukou, a pela aku; a ua lele kona hanu mahope o kona olelo ana ; "Eia no wau e lesu e, E nana oluolu mai." Mamua iho o keia pai ana o ke Kauoha Hou, aia no kekahi mau Makua e unuhi ana i kekahi mau Buke o ke Kauoha Kahiko. Hoko o 1836, ua pau o Kimhi ia Kakina me Bihopa, Pukaana ia Rikeke; Oihanakahuna ia Pinamu; Na Helu a me Kanawailua ia Kaiuna me Bihopa; a o losua ia Rikeke. Ua paa mua no i 1835 e Rikeke, o Lunakananuii a me J\ufa t a me Samuela / e Kakina, a 0 Sawuela 2 ia Bihopa. Hoomaka o Kinamu ina Halelu ika M. H. 1831, a ua pau na Halelu mua he 75 la ia i ka M. H. 1839, iloko no oia mau niakahiki ewalu ua pau no na Halelu mai ke 76 a i ka 150 ia Rikeke. Ke hoomaopopo nei kakou, eia no o Kakina me Bihopa ma Kailua, Hawaii e hana ana. a o Binamu ma Honolulu, a o Rikeke |aia 1 Lahaina. a e malanw ana lakou i na hana ponoi a lakou, oia hoi ka haiolelo ma ka la Sabati, ka malama ana i na hoahanau, ka hooponopono ana o na Ekalesia, ke ao kula ana, aona manawn i koe mai, ua haawi lakou no keia hana nui, oka unuhi Baibala ana. Na Binamu a me Kalaka, 1 unuhi o ~Xa lit /, 4 ua pai mua ia i ka M. H. 1838; a iloko no o ia makahiki, ke pai ana o Xa Lii 2 i unuhiia e Kakina, a me Oihana'lii 1 i unuhi ia e Bihopa. Na Mr. Gerina ka hanohano o ka unuhi ana o Oihana'/ii 2, Kekahuna a me ke Mele a Solomona, a ua pai mua keia mau buke i Lahainaluna i ka M. H. 1836. Na Mr. Gerina no i unuhi ia Daniela aua pai ia ma Honolulu i 1839. A iloko no oia makahiki, ua pai ia o fokt a me Eura 1 unuhi la e Kakina.

| Hookahi buke na Kipela i unuhi, oia hoi o NWhemia i pai īa ma Honolulu i 1835. Ia makahiki no» a ma no y ka pai niua ana ia Esitera i unuhi mua ia e Rikeke Na olelo Akamai a Sobmona ua unuhi ia e Anaru a ua pai mua ia ma Lahainaluna i 1836 Na Rikeke no i unuhi o liaia, I*fwnia twc ke \\.aniitau—ua pau lakou i ke pai ia ma Lahainaluna ma ka M. H. 1836 a me 1838. He makahiki hana nui o 1839, no ka mea, iloko no o la makahiki, o na buke o ka BaibaU i koe, na Binamuct unuhi ia EuhWa, a na Kakina i unuhi ia Hoaa, / 0c / il% Amosa, Obadia, lona, Mik a% Nahuma me HaMuka, a na Bihopa i unuhi ii» Haiai, Zepauia, Ztkaria a me Aīaiah'—ī ua pai la mau buke ma Honolulu, he 10,000 kope pakahi, e like me ka mea i maa.

Nolaila, ke ike nei kakou na keia poe Misionari ewa?u 1 unuhi i ka Baibala Hawaii—o Binamu, Kakina, Rikeke, Bihopa, Anaru, Kalaka, Gerina, Kipela. Na ka ike, ka ikaika, ka hoomanawanui, ka paupauaho ole, a me ke aloha o keia mau Misionari ewalu i unuhi ai, mai ka olelo Hebera ke Kauoha Kahiko, a mai ka olelo Helene ke

Kauoha Hou. lioko ona nukahiki he umi knmamalima, ua ;.au ka hana. a raa ka ia o u» t au ka pauka hof« ika unuhi ia. anukala ic o . ■ • H. iSj<; no, n« pau pono ka Mai!-a!a okoa i o !••»' !i humuhumu ia ma ke ano holookoa. , , i i'onuikai nui oe e Hawan i ka ioaa ani ii oe o ite a a 10 o Mei, i ke Hanalima makahiki mahoi* aku nei. i kela makana nui' Ua oi aku kona «ai*ai la oe mamua ona manuwa nui, na koa he lehulehu a me na miliona data S u!a. L"a ioaa ia oe ka olelo a lehova ke Akua oi.no. a me ka hoike ana i Kana Koiki Hiwahiwa, k.> kakou ka-

lahala.. Nohila, e mahma kakou i keia luhiie, no ka niea, «loko o r.3 makahiki he kanahma, ua kau ka maUmalawa o ka I.amaku ma na kuahiwi. ma na kualono, a me na kahaono ou, e Hawaii. liokoo ia makahiki [wmaikai, '>,59. ua huiiamahi nui na kanaka Hawaii ī ka i>ono. He io,;;? hoahanau i hookomo ia iloko o na Kkalesia Hawau ma ia makahiki. Iwaena o keia (>•>«. keleahi poe makua o oukou. na makamaka Hawaii Ke manaolana nei kakou e ku ana lakou i keu manawa imua o ka Nohoalii o k>' Keikihi[>a—no ka mea, "o ka helu ana la lakou, he haneri miliona a me na tausani o na tausani, "a ua holoi lakou i ko lakou aahu, a ua hookekeo» maloko oke koko oke Keikihipa. Nolaili iakou i noho ai imua o ka N'ohoalii o ke Akua, a ke malama aku nei lakou laia i ke ao a me ka po maloko o Kona luakini. O ka |K>e na lakou ka hana o ka hoolako ana i ka Baibala, ka berena a me ka wai o keola, i kekahi iahui kanaka, ua oi aku ko lakou hanohano mau, mamua o ka jx>e i hookumu i ke aupuni. Ua loaa ka lahui Hawaii i ka Haihala, mamua oka loaa ana i Kumukanawai; a mamua hoi o ka loaa ana i na pono Kiviia, a me na Ahaolelo Kaukanawai, a me na Kuieana Aina. Ana keia Haihala no i heomakaukau a hoopalupalu i na naau o na 'l ii a e alakai ia lakou e haawi i keia mau pono nui i na kanaka, a na ka Buiba!a no i hoomakaukau i ka naau o na makaainana i ka noho pono ana me ka maluhia iloko o ka lawelawe ana i keia mau pono nui, i loaa ole ia lakou i ka wa kahiko. Nana kakou ia Kina a me lapana—Ke mau nei no ka Aha Hookolokolo Kanikela kahi i hookolokolo ai na ha aole iloko no oka palena o kela mau aupuni nui. Eia ke kumu, aoie i hilinai na Aupuni Nui Kari>.uano ia la kou, no ka mea, he mau aupuni pegana; aole i komo nui iwaena o kela mau aupuni ka manao o ka Hatbala, oia hoi ke aloha, na manao no ka malama ana i ka pono o hai, ka makemake i ka maluhia o ke ola o ke kanaka a me kona waiwai. Aka, ua apo koke o Hawaii i keia mau manao maikai mamuli o ka hoolaha nui ana o ka Haihala, nolaila, ua ae «ia aupuni nui e komo pu o Hawaii i lala no ko lakou ohana Karistiano, a ua hana 1 mau kuikahi. 0 ke kumu o ka noho'na kuokoa o Ilawaii i keia mau makahiki he loihi, oia no kona malama ana i na manao a me na rula a ka Haku lesu Kristo 1 hoolahaia ma ka Baibala. Aole no he hana ioi aku ike ano nui mamua o ka hoolako ana i na home Hawaii mai Hawaii a Niihau ika Baibala. O oukou, ena Kahu Kkalcsia, ko oukou hana mua loa keia iloko o ko oukou mau kihapai. K [>ai[>ai oukou i na makua, na keiki a me na moa a p.iu e hoolako lakou i Baibala. E aho e hoonele ta ke ka naka Hawaii i ka Umeke a me ka Ipukai, ke kuleana aina, ka hale, ka moe, ka Pono Koho Haloia, mainua o ka hoonele ana i ka Haihala Ina aole e ae ia ke ao aua o na keiki Hawaii ma na Kula Aupuni i ka Haibala, e ao ia no ma na hoine, ma na Kula Sabaii a ma na halawai haipule. Ina aole he Kahu ko kekahi Kkalesia, pono no e akoakoa mai na kanaka a na kekahi mea i ike e heluhelu i ka Haihala, me ka wehewehe ole. Eae aku ©ukuu na ka leo oke

Akua lehova e olelo aku. K loaa ana 110 ka )saibala i kda manawa no ka ilala hookahi. Ke kumu kuai keiu o elua j>ai ai ; eha kiaha rama; hookahi hinaka kilika ' Ho makana maik.u keia no ka la hanau 0 na keiki, a ine na manawa mana walea e ae. Ua oi aku ka mana 0 ka Kaihala ma ka hoohuli ana i ka manao o na kanaka mamua o na Huke a pau e ae i hana la. No keaha ? No ka mea, na ke Akua keia ()le lo—a na ke kanaka mai na huke e ae. Ua nui ke kne ia o keia liuke ena kanaka naauao. Imi lakou ina mea a pau e hoohiolo ai i keia 13uke, aka. ke mahuahua nei kona mana a me kona ikaika. Hoko ona pouii— ka wa 1 ikaika loa ai ka niana o Koma—ua heluhelu la keia Huke iloko oka maka'u. Kakaikahi na Baibala ia wa— Huna loa ia e ka poe nana ka pomaikai o ka loaa ana, a ilokoo na ana, ma na wahi pouli a malu kahi e hele ai o na haipule a iini i ka wai o ke Ola mai keia mapuna. I keia wa, ua unuhi ia ka Baibala, rna ka hapanui o ka olelo o ka honua nei, oia hoi na olelo hke ole o ke ao nei he 300.

Ke pai nei ka ahahui Pai Baibala ma Enelani i ka ekolu miliona Baibala iloko o ka makahiki hookahi: ake loaa makahiki nei oia i na ilalahe $525.000 na lßaibala i kuai'a a me $600,000 manawalea 1 mea e hiki ai ke haawi wale aku i na Haihala ika poe i nele. Ka Ahahui Baibal& ma Amenka oia ka Ahahui i hookaa i na lilo no ka Baibala Hawau, he $700,000 konaloaa makahiki, a ke hoolaha a kuai aku nei oia i na Baibala i ui maluna o ka hookahi miliona ma ka makahiki hookahi, Inahe 4000, 000 Baibala 1 hoolahaia ma ka makahiki hookahi, hc hiki auanei ke olelo aku ua pau ka mana oka Haihala ? Ao lo e hiki!

Iwaena o ka hapanui o na aupuni naauao ua ae ia ka heluhelu ana i ka Baibala me ka keakea ole ia, a ua hoomaka na aupuni kahi o ka mana nm o Roma i ka ae ana 1 ke kuai akea ana a me ka heluhelu ana o ka Baibala ilaila. Aole no e nui ana ka manawa 1 koe, alaila na ka malamalama 0 ka Olelo a ke Akua e hoopau i ka pouli ma Ausetena, Sepania a meTureke a e wawahi ana i na kaulahao e hoopaa nei i ka uhane malaila. Uaapoaku o Hawaii ina manao oka Baibala- ua kanuia ka anoano o ka oiaio maanei -ua kahiko ia na kanaka nae ka lole—ua hala ka wa oka malo me ka pa'u ~~ua ku na hale laau ma kahi o na hale pili -ua pau na kapu o ka wa kahiko a me na mana kanawai- ole o na 'Lii ame na Kahuna—ua noa ka ai ana , Ua loaa ia Hawaii na mokuahi, na kaamahu, na luawai aniani, na kukui uwila, na weaolelo, na haie kula, na luakini o ke Akua. Ina ua makemake na Hawaii e hoohiolo a e hoopau i keia mau roea hou, a e hoi aku i hope e noho ai ellke me ka wa kahiko, ht hiki ole n» ke hooko ia j>ela. fiXolaila 5 ? ll i e 2 e hoolohe Ika lehova e olelo ana Aole ou Akua eae imua o ko'u alo." He Akua lili Oia a he huhu 11 ka poe e hilinai ana ina "aumakua," na Uumhipih o u Pele" ame u Kamapuaa." E hoopau loa ouou » « manaoio ana 1 na kuhihewa o ka wa kahiko a e komo !oa aku oukou ike ano lahu. Kristiano. Ua 'hala I loa ka wa kahiko— he hiki ole ke hoihoi hou ia mai K hoopoina kakou 1 na mea kahiko i hala a e kikoo aku i na mea imua,, No ka mea, «'aole oukou i heie mai i ka mauna e hiki ke hoopa kino ia aku. a me ke ahi e lara- "^ an ,fAr nlaoelele . ,ameka I™ ll 1™ ka ino, ' Aka, ua hele mai no oukou i ka mauna o /iona, a i ke kulanakauhale oke Akua o!a, i ko ka lani lerusalema, a 1 ke anama hiki ole ke helu ia o na anela; A i ke anaina nm a me ka ekalesia oka \yoe makahiapo, i kakauia ko n,au moa ma lani, ai ke Akua, ka Lunakanawai r a 4 k \ Uha " e °ka 1 h -= leieia. Aika uwao oka benta hou, ia !esu, ike koko no o\oa'S C olelPa,,l, ' k# mea maikai loi 'uumia onkou, mai haalile i mea nana i olelo Ss-'u%st -Jx°, ame na a " a I** AkU3 ' me ka mahal °