Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 11, 14 March 1891 — Page 4

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NO KA MAKAHIKI $2.00

NO EONO MAHINA            1.00

KUIKE KA RULA.

 

POAONO, MARAKI 14, 1891.

 

Hoole Waiona.

 

[Na ka Ahahui W. C. T. U.]

            Ma Kaleleonalani, oia hoi o "Ema Hale, ma Honolulu.

            He halawai i kela me keia Poalima hora 7:30 o ke ahiahi.

            He halawai Hoole Waiona, o ka Ahahui o ka Lipine Bolu o Honolulu.

            Ke kono ia aku nei na kanaka, kane, wahine, keiki, na mea kiekie, na mea haahaa, ka poe waiwai, ka poe ilihune, ka poe hoole waiona, ka poe kanalua, na mea a pau, e akoakoa ma ia hale i kela me keia pule.  Pela no me na malihini mai na mokupuni e mai, e komo, a hui me makou ma keia hana kuonoono.  "No ke AKUA a me ka HOME, a me ka AINA HANAU!!"

 

HOOLAHA KUMAU.

 

            I ka Poakolu auwina la, ma ka hora 2 e hiki ana o Miss Mary E. Green, a me Miss Helen J. Judd ma Hale Ema e malama i ka Ahahui Hoole Waiona, i kapa ia "KA BANA O KA MANAOLANA," iweana o na keiki o ke kulanakauhale o Honolulu nei.  Ke kono ia aku nei na keiki o ka aina makua, a me na keiki o na aina e, e hele mai.  E malama ia ana he wahi paina meaono me ka inu ti a me ka haukilima, ma ka Poakolu hope o ka mahina.

 

HE MEA E PILI ANA I KA HALEPAAHAO. -- Ke hai mai nei o Mrs. Molly no ka moolelo e pili ana no ka pakiko a hiki i ka hewa nui ma ke kanawai.  I ke kakahiaka la pule, a'u e makaikai ana i ka halepaahao o Leavenworth, Kanzas, ua ike aku la au i kekahi keiki i oi ole mamua o ka 17 a i ole 18 makahiki, e noho ana ma ka noho mamua a e nana pono mai ana hoi ia'u me ka iini ikaika o ka naau.  ka pau ana o ka halawai, ua noi aku la au i ke kiai hale e launa kamailio pu me ia, a ua ae mai la no hoi.

            I kona hele ana mai, ua haikea ae la kona mau nanaina, a i kona lalau ana mai i ko'u lima, aole e hiki iaia ke kaohi mai kona uwe ana; i mai la oia "He elua o'u makahiki iloko o keia halepaahao, a o oe ka wahine mua i kamailio ai ia'u."

            "Pehea keia, e kuu keiki," wahi a'u i ninau aku ai.  "Ao e anei ou poe hoa'loha e aloha ai ia oe?  Aia ihea kou makuahine?"

            Olelo mai la oia, "Aia ko'u poe ohana a pau i Texas; he nawaliwali ko'u makuahine, a no ko u makau o lohe ia i ko'u hoopaa ia ana, malama loa hoi au ia e like me ka mea huna kaumaha loa.  Elua makahik , ua manaonao loa au i ka home i haalele ia nona."

            Ua huna iho la o a i kona mau maka iloko o kona mau lima a nolaila ninau aku la au iaia:

            "A pehea ka loihi au e noho hou aku ai?"

            "Elima makahiki," wahi ana.

            "Pehea keia i loohia ai?"

            Olelo mai la oia: Ua hele mai la au mai ka home ma e imi ai i mea hana na'u.  I ka hele ana mai i Leavenworth nei, ua loaa iho la ia'u kekahi hale paina emi o ke kumukuai, a i kekahi po, ua noi mai la kekahi kanaka opio ia'u e hele i kekahi keena inu wai ona.  No ka manawa mua iloko o kuu ola ana, ua inu aku la au i kekahi kiaha waiona a ua ona ho la au.  Ua hou ia hoi kekahi mea i ka pahi; a ua loaa iho la ka pahi koko iloko o kuu lima; ua hopu ia iho a au."

            "E paa ana au i kona lima huihui i kela manawa, iaia i pane hou mai ai:"

            "E Mrs. Molly, he makemake au e noi aku i kou lokomaikai."

            "Ua manao iho la au e noi mai ana oia e kokua aku au i loaa ai ka huikala ia, a ua pane hou mai la oia:"

            "Aole au e noi ana ia oe e kii i huikala no'u, aka, he makemake au ia oe e kakau palapala i kuu makuahine a e loaa mai hoi ka palapala mai iaia mai, alaila hoouna mai oe ia'u.  Mai hai aku oe iaia aia ihea au, aka i loaa wale mai no hoi i wahi lalani mai iaia mai, e hiki ai hoi ia'u ke nana maluna o ia mea.  Ua manaonao loa hoi au i ka home i haalele ia nona."

            Ia wa ua olelo aku la au, "Ina owau kou makuahine, e makemake ana au i kou wahi aia la ihea?  Aole -- e kakau no au i kou makuahine ina oe e ae mai ana ia'u e hoike aku hoi iaia i ka oiaio holookoa."  Ia wa, ua ae mai la oia a ua hoounaia aku la ka palapala.

            Ua hala ae la hoi he pule okoa, a ua loaa mai la hoi ka palapala mai Texas mai, a penei na olelo: "Ke kaikuaana aloha iloko o Karisto.  Ua loaa mai kau palapala ia'u i keia la, a ua awiwi iho la au i ka mahalo ia oe no kau mau olelo aloha, a me ka mea hou e pili ana i kuu keiki, ka maua keiki mua hoi i na makahiki elua.  I kona haalele ana iho i ka home, ua manao makou aole la e loihi ana.  Ua hala ae la hoi na mahina a ua haalele aku hoi ka ohana iaia no ka manao ana ua make; aka ua maopopo no ia'u e haawi hou mai no ke Akua i ka'u keiki.  Aia kuu kane ke malama la i kekahi keiki, ua ane e make, a aole e hiki ia'u ke kakali no kona hoi mai alaila kakau aku i palapala i kuu keiki.  Ua kakau aku nei hoi au iaia, a ua hai aku nei hoi au ina e hiki ia'u, e hele koke aku no au i ona la a e kokua iaia e like me ka'u i hana ai iaia i kona manawa liilii.  E kuu keiki aloha, heaha la kana mea i hana ai i loaa ai iaia keia hoopai.  Aole oe i hai mai i kona karaima, aka ua hoike mai oe no kona  nu ana; aole au i ike ua hoopa iki oia i ka waiona.  He eono a maua keikikane, a aole hoi i ike i ka inu ana o kekahi o lakou.  Auwe! e ke Akua!  Ua nui ae kuu mau ehaeha mamua o ka hiki ia'u ke hoomanawanui.  Aole hiki ia'u ke hele iaia, aka, ke noi aku nei au ia oe e kamailio a e hoonana iaia.  E hai aku hoi oe iaia, ina oia e hookuu ia, o kona wahi hoi o ka home kahiko a me ka puuwai o kona makuahine ke kakali aku nei nona."

            Ia'u e uwe ana no keia mau huaolelo aloha, ua ninau iho la au ia'u iho i ka ninau, "Pehea la ka loihi o ka lahui e hoomau ai ka hoohiki me ka make a me ke kuikahi hoi me ka lua ahi o Gehena e hao wale ai hoi i ka kakou poe keiki."

 

Na Ekalesia.

Malalo o keia poo, e hoopuka mau aku ai makou i ka moolelo e pili ana i na Ekalesia a puni ka Pae Aina.  E kakau ma na mea ano nui, a e hoopuka ia aku no.

 

HALAWAI.

            E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Kauai i ka pule mua a ma ka la 1 o Aperila ae nei, 1891, ma ka luakini o Anehola, Kauai.  Nolaila, ke kono ia aku nei na lala a pau o ia Aha e hiki ae i ka manawa i olelo ia ae la.

            REV. S. K. OILI

            Kakauolelo

 

KELA NINAU BAIBALA -- No ka pohihihi o kekahi haumana o ke Kula Sabati o Kona Waena, nana i koi mai ia'u e komo pu aku e kaana no ia mea.  Nolaila, o ka ninau a kuu makamaka i pohihihi ai, oia keia:  Pehea i maopopo ai iaia ka Elia oihana?  O ka'u haina, ma ko Elia hoola ana i ke keiki make e like me ka hoakaka ana o ka pauku 24, mokuna 17 o Na 'Lii I.

            Nolaila, mai ka pauku 11 a hiki i ka pauku 16, aole i ike iki kela wahine ia Elia he kaula ia; aole no kana mau hana mana e pili ana i ka barela palaoa wali ole a me ka omole aila, i hiki ai iaia ke jke aku o Elia he kaula ia, aole loa no; no kona pohihihi a manaoio ole, ua make kela keiki ana.  Mai ka pauku 17 a hiki i ka pauku 24, akahi no a ike kela wahine kanemake ia Elia he kaula ia.  He lehulehu ka'u mau hoakaka e pili ana i ka'u haina; o na mea pokole oia keia.  Owau no kekahi haumana o ke Kula Sabati o Helani, Kona.

            J. R. KAHULAMU Jr.

 

MEA HOU MAI MAUI.

            [He mau mea hou keia malalo iho i hoounaia mai e kekahi lala o ke komite kaahele o na Kula Sabati o ka moku o Maui; ua haule hope loa ka manawa pono o ka hoolaha ana, aka nae, ua oi aku ka mana o ka pono ke ikeia mai o na mea hou mamua o ka hoonele loa.]

 

            Dek. 21, 1890 i moe aku la, he hoike ke Kula Sabati kuikawa ko Kaanapali maloko o ka luakini o Kapiolani ma Kahana.  Ilaila ke Kahukula Sabati Nui D. Kahaulelio, ko Olowalu me ko Honokohau poe; malaila pu no hoi ka Rev. M. Lutera no kana apana hana.

            O ka hora 10 ia me ka hapa o ke kakahiaka, ua hoomaka ia na hana hoike; mahele mua ma ka olelo makuahine, o ka mahele elua ma ka olelo Enelani; o kekahi mau opio me na pokii pu iloko o ia mahele

            He maluhia na hana hoike i hana ia a mahope o ia, ua lulu ia ke ola o ko laila Anela Kiai a ua loaa na dala he $68; ua ola ia kini ke a mai la ke ahi.  Ua hoopau ia na bana me na manao paipai pokole a me ka pule.  Kamau wahi ai a kamaaina i hoomakaukau ai, a mahope o laila ka hoolohe ana i na mea hou a Rev. M. Lutera no na aina Gilibati.

            Ua hue pau mai oia i ka hapa mua o ka hoike nona iho, he manaonao loa na mea e pili ana i kona moolelo ponoi, a o ke kulanakauhale o Lahaina kona one hanau; ma Hamakua i Hawaii kona wahi i paholehole ai ke kuemaka i mio ia e ka nalu iloko o ke puhi, oiai oia he luina no kekahi moku holo pili aina.

            Maholehole ka ili la e Kalamakea,

            Kahe ka wai kokokula o ke kukui.

            I ke kai o Alenuihaha kona haawi pau ana iaia no kona Haku aloha e lilo i kauwa nana, oiai oia e lana ana hookahi wale no mai luna mai o ka waapa o ka moku, aohe hoopakele e ae nana oia e kokua; ua heo aku la ka moku a me ka waapa, a he po ia manawa.

            Alo hookahi ana Lutera,

            I ke kai o Alenuihaha.

            Mahope o ia, kuhikuhi ae la oia no na mokupuni o ka paemoku Gilibati ma kana palapala aina i hookuuia mamua o ka awai; ua hue pau ia mai na ano o na kanaka me ka lakou mau hana, ka hookomo ia ana o ka olelo a ke Akua iloko o lakou, a ke holomua la ka euanelio ma ua paemoku la, ua nani kela.  Ma ka pau ana o kana hoike ua lulu ia ka hua a ke aloha e ke anaina a ua loaa na dala he eiwa.

            Dek. 25, 1890, Hoike Kula Sabati o Honuaula, Maui.  Ua hiki ae malaila ke Kahukula Sabati Nui ka Hon. L. W. P. Kanealii, maloko o ka luakini o Honuaula; o ka hora umi ia oi o ke kakahiaka, ua hoomaka ia na hana; ua hoolahaia mai na inoa o ke komite wae na lakou e apono ke kula makaukau, a eia na lala:  Ke kakauolelo o ka Ahaolelo C. Wilikoki, Rev. A. S. Kaholokai a me ke Kahu Ekalesia o Olowalu ma kona ano he komite ohi dala na ka Ahahui Kula Sabati o na mokupuni o Maui me Molokai.

            Na ke Kula Sabati o Keonoio i lawe mua i ka hanohano o ka la i alakaiia e Kapono ma na ninau, na A. Kaleihoa i alakai ma na himeni, he ekolu wahine me hookahi keikikane o keia kula; pau ia ke kula o Keawakapu, A. Kaleihoa ke alakai; maikai no na haawina a me na himeni.  Lulu dala mahope iho o ka pau ana o na haawina hana o ia la, a ua loaa na dala he umi a oi ae.  O ka olelo hooholo ma o Wilikoki la, ua like no ka makaukau o na Kula Sabati elua i hoikeia ma na mea a pau; na manao paipai mai ka lunakanawai mai o ia apana a me ke Kahu o Olowalu.

            Hookuu ia na hana me ka pule, a ua paina pu me na kamaaina me na manao hauoli Karisimaka.

            Ian. 1, 1891, ma ka luakini o Waihee, ua hui pau ae na Kula Sabati o na Waieha a hiki i na pali o Kaukini he lawaia manu, i Kahakuloa.  O ka hora 10 a oi ae ia o ke kakahiaka, hoomaka ia na hana me ka himeni hui me ka pule a Rev. O. Nawahine.  O na lala o ke komite wae nana e apono ke kula makaukau, oia na hoa hanohano J. W. Kalua, G. Likikini, me ke komite kaahele a ka Ahahui Kula Sabati o Maui me Molokai.

            Ua hoike mua mai ke kula o Waikapu i alakaiia e T. Kaupololo me kana mau haumana he 28, a ua maikai Lihau po i ka lehua.  Mahope o ia ko Kahakuloa me 9 haumana; ua ola no o Kaukini kela lawaia manu i ko oukou hoomanawanui.  Mahope o ia ko Wailuku me 14 haumana, o S. E. Kaiae ke alakai himeni me P. Keaupuni ka mea ninau; pau ia he lulu dala a na ke Ahi o Wailuku i alakai na hana, penei na hua i loaa mai:

            K. S. o Waikapu          $23 00

            K. S. o Kahakuloa       5.05

            K. S. o Wailuku          6.00

            K. S. o Waihee                        16.50

            Huina  50.55

 

            Mahope o na hana lulu ua hoike ke kula o Waihee me 34 haumana; pau ia na manao paipai mai ia M. Kealoha o Honuaula a me M. Lutera.  Mahope hai aku ke komite wae o ka la i ka lakou olelo hooholo o ke kula o Waikapu oia ka helu ekahi, o na kula o Wailuku me Waihee ka helu elua, ia Kahakuloa ka helu ekolu.  Mahope o ia ke kauoha a ke Kahukula Sabati Nui -- oia hoi -- ke mau ke ola a loaa ka la 1 o Ianuari o ka 1892, ekolu mau makana e haawi ia ana i na kula makaukau, alaila e alualu makana ana na kula i keia makahiki, mai Honuaula a na pali aloha o Kaukini.

            Ua hookuuia na bana me ka himeni lahui a me ka pule a ka anela o Wailuku; hoonohoia mai la na mea ai o ka paina awakea, a hookahi ka haupa pu ana me na kamaaina me na manao hauoli o ka makahiki hou.

            MAKAIKAI.

 

            LUULUU HANAKAHI I KA UA NUI. -- Ma ka la 20 o Feb. 1891, ua kii mai la ka anela a ka Makua Mana Loa a lawe aku i ka hanu o W. J. Kailipeleuli, me ka haalele ana iho i kona kaikuahine e paiauma aku ma keia aoao o ka luakupapau a me ka ohana pu.  Ua hanau ia oia ma Makapala, Kohala, na Oniula kane me Kahula wahine, ma ka la 22 o Aperila, 1853, a ua piha iaia na makahiki he 37 me na malama keu he umi a oi ma keia ola ana.  Ua hoonaauao ia oia ma na kula a Bona ma Kohala me ke kula a Laimana ma Hilo, a i kona hookuu pono ia ana mai, lawelawe oia i ka oihana ao i na mamo hou a kona lahui oiwi me na hilinai ia aku, no kekahi mau makahiki.  Mamuli hoi o kona loohia ana me ka mai hookaawale, ua hoi mai no Kalaupapa, Molokai, malaila, lilo oia i luna haawi ai na na mai a piha na makahiki eha; he oluolu a ua loaa ole na kuee me na hoa mai ona.  O keia ke keiki i hanai puia me Hon. Samuela Paka o Waimea.  E mahalo ia ka Makua Lani i kona haawi ana mai a me kona lawe ana aku.  Me ka luuluu.

            MRS. KAANAANA.

 

            PAINA LUAU. -- Ma Nawiliwili, Kauai, Mar. 4, 1891, malama iho la o Mr. me Mrs. Kahele he paina hoomanao o ka piha ana o ka makahiki hookahi o ka laua hapuu.  Ua luuluu ka papaaina i na pono ai o na ano he nui; a ma ka hora 2 o ka auina la, ua hoohanohano ia ka papaaina me ka poe i konoia; na ka Rev. J. Niau i kalokalo ae i ka Makua o na mea a pau.  Ua lawe ae kela me keia i kona kuleana o ka hoopiha; pii kela, awala keia, pauma kela, pela wale no ka hele maikai ana a loaa i ka hooheno a kamalii wahine  "Ea, he wahi pali iki wale no hoi o Kipu la, he naenae maloeloe nae ke pii aku.  Malaila keia mau lede me na keonimana; Mr. me Mrs. Kaiu, Mr. me Mrs. Hanaike, Mr. me Mrs. McLain, Mr. me Mrs. Kaeo, Hon. A Rosa, Hon. A. P. Paehaole, C. Creighton, J. M. Kaneakua, Dr. Walter, W. T. Luca, O. M. Davis, R. Puuki, Barenaba a me ke keiki o ka ua loku o Hanalei J. Kakina.  Ua hoonanea ia na mea a pau e na leo hone o na pila gita a me ka leo solo o ke kaikamahine o Pakaalana Mrs. Kaeo.  Ua hoomau ia na hauoli a hiki wale i na hora aumoe me ka maluhia a me ka mahalo.

            C. H. K.

 

MAI LAIE MAI.

            E ke KUOKOA. -- He mau mea hou ka'u e hoike aku ai no Laie nei a mai Amerika mai.

            I ke Sabati, Feb. 15, i hala, ike hou ia aku la no ua kanaka nui kuae'ae'a nei e hele hou ae ana no e ku iluna o ka awai o ka luakini moremona o Laie nei me na lehelehe nakanaka, a ua punia i ka haano'u waiwai ole a hoohilahila o ka manao lili, i ka oiaio wale no i hoikeia ma ka mahina o Novemaba o ka makahiki i hala.

            Ma ke Sabati, Feb. 22, ua ikeia aku na kane, wahine me na keiki o ka ekalesia moremona e hele ae ana e hoolohe i na mea hou o Loko Paakai a me Kalawali ma Amerika, mai ke keiki aloalo kuahiwi o ia mau kakai mauna, "ana i kiola aku la," a huli hoi mai no Laie nei nona ka inoa o Iosepa Kekuku, a nana no i hoike mai i na mea a pau e pili ana i na haole moremona kumu a me ke ano o kela olelo kuahaua "E pii i Ziona i ka aina houluulu, kahi hoi e ku la ka halelaa, a e bapetizo ia'i me na kupuna."

            Aia nae i ka hoike ana a ua keiki la i ike aku ai ke anaina i ka poe haole moremona me ka Peresidena o ka aoao moremona ua piha i ka eha, eha ma ka manao, eha ma ka iwi, eha ma ka nuku; no keaha?  No ka hoike ana mai aohe malama ia o na kanaka Hawaii, a he olelo ia mai e na haole a oukou no i hiipoi iho nei ke naue mai ma ko oukou mau hale mai Hawaii a Kauai, he poe Ilikini a he poe ilihune a pela aku.

            Nolaila, nana ia mai keia hoike hoolana i ko oukou mau noonoo e pili ana i ka hana a na haole moremona a kakou; nolaila, ina e uuku ka manaoio, mai koikoi e hele; noho iho no i kou oiaio mau loa.

            Eia hou no ua Sabati.  Ma ka la 1 o Maraki nei, ua ike hou ia aku no he haole moremona e Haloke; nu-ke-nu-ke mai ana o ua wahi haole nei, me kona hoike mai "Piha no au me ka uhane."  Aia ma ia hoike ana mai eia ka e nuku mai ana i ka olelo o na hoahanau, e koi a nui na dala o na apana ko e mahiai ia nei.  Nolaila, e na makamaka o ka poai moremona mai Hawaii a hiki i Kauai, nana ia mai keia mau hoikeike ana mai ka helu o ka nupepa KUOKOA o ka la 29 o Novemaba, 1890 a ka helu o ka la 6 o Ianuari o keia makahiki a e kaupaona i keia mau mea.

            Iloko o na la o kela mau pule i hala aku nei, nui ke anu huihui maanei, he haahaa iho paha o Waimea i Hawaii ma ke anu e like me keia wahi aina, a eia paha ka mea i anu loa ai, o ka hoi pau loa ana mai nei no o ko Laie poe mai Loko Paakai mai nei, hahai pu no me na apana hau oki o Kalawali a me Loko Paakai.

            Eia ma Laie nei he kanaka makapo o Mano ka inoa, he mea e lawelawe ai i ka poe i loaa ka pilikia mai; ua hoike nui ia ka holopono o kana oihana o ka lapaau.

            J. H. K. NAKALO.

 

HALE PAUAHI.

            Ma ka hora 12 o ka la 3 o Maraki, pau iho la i ke ahi ka home noho o Henry Kekualo Niniha, ma Kahului, Kona Akau, Hawaii.

            Ma ka manawa i pau ai keia hale i ke ahi, aohe ka mea nona ka hale, ua hele oia i ka hana alanui.

            Mamua iho o ka ikeia ana o ke ahi e a ana, ua ike ia he elua mau keiki liilii e maaloalo ana ma kahi o ka hale i poino.  Aka, i ka manawa i holo aku ai na lima kokua ma kahi o ka hale i poino, aole kela mau keiki, aia hoi ike ike ia aku la laua e ku ana ma ka lae kahakai.

            Mamuli o na kohokoho wale ana i manaoia ai na laua ke ahi i pau ai kela hale, aka, aole i maopopo loa.

            Ke haawi nei au i ko,u mahalo ia J. Kekahuna, oia hookahi ka lima kokua i hiki mua ma kahi o ke kahua i poino a hoopakele mai la 1 pahu a me na wahi kapa pale kehau o Milolii, oia na wahi mea i koe mai i ka amu ia e ka ikaika wela o ke ahi, o ka nui ua hao aku ke ahi; mahope iho o laila, he puu lehu kai ike ia aku ma kahi o na waiwai i pili mau ia i ke ao a me ka po.

            I ka manawa i ike mai ai ka mea nona ka hale i ka pau i ke ahi, ua haalele koke oia i ka hana a holo mai la no kona home i poino, a ua like me hapalua mile ka mamao o keia holo ana, a aole nae he mea i loaa mai iaia o kona hale.

            He wahi pupupu hale Hawaii no keia, aka, ua maemae kupono no nae.

            He kanaka pepeiao kuli keia, aole oia e lohe i ke kamailio ia aku, ma ke kakau leta a me ka owaka ana o ka waha o ka mea kamailio aku, malaila e hoomaopopo mai ai oia i ka manao o ka mea kamailio aku.  Nolaila, ua poino keia hoaloha, a mamuli o ka loko maikai o ka ohana, ua hoopau ia ae ia mau hamahema.

            He mea pono no e malamaia na keiki liilii, mai hele wale i kauhale me na ahi koe.

            D. Alawa.

            Holualoa, Maraki 5, 1891.

 

HEAHA KE ANO.

            Ua haawiia mai kekahi palapala i keia pepa no ka hoolaha aku, a ua hoolaha ia; o ka mea nana ka palapala o Nimeroda Laniawe, o ka inoa pololei nae o Kaulainamoku o Manoa.  E hoike ana ua palapala nei i ka hana kapulu ia o ke alanui maluna nei o Manoa e ka luna alanui, oia o E. H. Naoho a pela aku.  He mau olelo kuio loa kela me ka hooiaio maoli no o Kaulainamoku i ke kapulu o ka hana ia ana o ua alanui la.

            I kela pule aku nei, ua lawe hou mai la o ua o Nimeroda Kaulainamoku nei he palapala hou e hoihoi ana i kana mau mea i kakau ai a i hoolahaia e pili ana no Naoho; he palapala mihi keia a e ike ia iho malalo penei:

 

E HOIHOI MAI I KA'U MAU OLELO IA'U A E KALA MAI.

            E ke KUOKOA, Aloha oe: --

            E oluolu hou mai kou hanohano, e ae mai i keia noi imua ou.  O ka'u mau olelo i kakau ai ma ka'u mau letter e pili ana ia Elia H. Naoho ko makou luna hana a me ka haole.  Ano, ke noi aku nei au i kou oluolu a me kou luna hoopuka e hoihoi mai maluna o'u ia mau olelo a pau.

            A e hala ole ka mea a'u i kakau ai a i olelo ai hoi iloko o kou mau aoao, a i hoikeia hoi ma ke akea, a no'u iho, ma keia mau mea a pau, o na huaolelo i ku i ka mihi "ua hewa au," a ke noi aku nei au i kou oluolu e kuu luna E. H. Naoho, e kala mai, a i kuu luna haole hoi, (a good man, e goo-bay pu kakou) a e kala mai ia'u mai ko olua aho nui mai, a me na manao maikai a oluolu, a e hoi hou ka la o Manoa i kona konane ana, a e paku aku i malu na pakaua o kuu aina aloha he ua kuahine maluna iho o kou mea kakau.  Me ka mahalo.

            Nimrod Laniawe.

            Manoa Rain B A. Fref the 26, 1891

 

            Ma keia palapala maluna ae, ua loaa ole ia makou ka hilinai maluna ona, a ua hoike maopopo mai oia i ka hakuepa maoli o ka wahahee.  Ke hoike aku nei makou i keia imua o ke akea ma ke ano e lilo ia i haawina ao no na poe hakuepa a pau; e loaa ia lakou ka hoopai ia ma ke kanawai.  Aole oia i alakai i ka mea hookahi e punihei i kana, aka, i ka lehulehu o ko keia pepa mau makamaka.  E akahele hou oe e Nimeroda Kaulainamoku ma keia mua aku ma ka hoolaha hoopunipuni wale ana i kekahi kino kanaka ma ke akea.  "E hele a mai hana hewa hou."

 

HOOLAHA HOU

 

WILLIAM J. WRIGHT,

(Mikalaika.)

 

HE NOTELE NO KA LEHULEHU,

            AGENA HAAWI PALAPALA MARE,

            LUNA HOOIAIO PALAPALA KUPA,

He Makai Ohi Aie, Luna Kudala.

KEENA OIHANA, ma Hookena Kona Hema, Hawaii.

2325-1yr.

 

Benson Smith & Co.

 

Na Mea Laikini ia e kuai Kukaa

a me Kuai Liilii aku.

 

Na Laau Lapaau

O NA ANO A PAU.

 

HELU 113 me 115. ALANUI PAPU

 

O LAUA NA AGENA NO NA

Laau Lapaau Kuluwai Liilii!

 

Boreicke & Schrecke

A ME NA

WAi Lukini OnAonA Waianuhea!

 

WAIALA MAILE

A ME KE

Onoona Lei Aloha!

 

            O na lako no ka Lauoho a me ka Ili, a me na mea hoonani o ka Home, e loaa no na makamaka ke kipa mai ma keia hale.

2804-tf

 

E. LILILEHUA,

            Loio ma ke Kanawai.

Notari hooiaio palapala no ka lehulehu, kakau palapala kuai, hoolimalima, moraki, me na ano palapala pili kanawai a pau.

Keena Oihana: Kawehionamanu, Kaluaaha, Molokai.           *2288-6ms

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI

O

LEWERS & COOKE

(o Lui Ma).

Ma ke kahua hema o alanui Papu me Moi

E loaa ai na

PAPA NOUAKI

o kela a me keia ano.

Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku.  A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ha@ i ak@@@@@@ Makamaka a

pau, ua makaukau keia Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e p@ ana

ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me kamea e holo ana mawaena

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU IHO.

 

Ka Waiwai o ka Hilinai

[kii]

Saseparila Ayer

 

AYER, Laau Saseparila, kai kaulana i hilinai nuiia no ka hoomaemae koko, ma na wahi a pau o ka honua, he aneane 40 ma ka hiki i hala ae nei, a ua lawelawe nui ia @ iwaena o na oihana lapaau.  O keia

 

LAAU SASAPARILA, no loko ae ia o ke aa Sasaparila Honedura maoli; ua loaa ka mana hoomaemae ma o ka hui pu ia ana me kekahi mau aa laau e ae, a me kekahi mau mea no loko o ka honua a me ka hao.

 

HE koko inoino a nawaliwali ane kou?  Uawili pu anei me na ano mai ikaika?  A uhui pu anei me na wai awaawa hoopehu Na keia

 

LAAU e hoomaemae ia mau mea ino a pau a maikai.  O na kauka lapaau a pau o Ame ika ike ke ano o ka AYER SASAPARILA ua olelo lakou, aole he mea maika i e ae no ka hoomaemae koko ana mai na mai i awilpu ia, aka o keia wale no.  No ka

 

HOOMAEMAE ana i ke koko, a me ka hookahua pono ana i na mea a pau ma kekahi mau ano mai i ikeia, o ka AYER SASAPARILA wale no ka laau nana e hoomaemae hakalia ole mamua ae o kekahi ano laau e ae  O ke

 

[kii]

 

KOKO ino hakuhaku, a nawaliwali hoi kona holopono ana ma ke kino, e hoomaemae ia ana a e hooikaika pu ia no hoi ma o ka ai ana keia LAAU SASAPARILA A AYER.  He maalahi a he

 

MAIKAI loa hoi keia Laau, aole no ka hoomaemae wale ana no i ke koko, aka, no ka hookaawale pu ana kekahi i na ma'i, hoomomona hou ana i ke koko ino, a me ka hooikaika pu i kona holo pono ana ma na aa.  He lehulehu wale na hooia ana mai na wahi a pau o ke ao nei i hoohana m@ i keia laau mamua o kahi mau laau e ae

 

AHILINAIIA no ka ikaika kupono o ke ola kino, ma ka maemae ana o ke koko, hoomake pu ia na ma'i, a pela aku.  He nui na laau hoomaemae koko i oolaha wahahee wale ia malalo o na inoa @alehu, aka, o na hilinai a me na hooia wale no a ke ao holookoa, maluna o ka

 

Ayer Laau Sasaparila

I HOOMAKAUKAU IA

Kauka J. C. Ayer & Co, Lowell, Mass.

HOLLISTER & CO

            Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

 

Kakela a me Kuke

Ka Halekuai Nui

O NA

Waiwai Like Ole

E laa na pahiolo, koi hole,

            hamale, koi nui a me liilii, kila,

            wili puaa, rula, a@ua@@, kui o @@,

            a au, kai kaa, @a@@co @@

pohaku hoana, kepa, lei ilio, kaula

            hao ilio, pahi, upa, pahi umiumi

            kalapu, kope hulu, pulupulu, p@@

            lakala, lina hao, ami, keehi @@

KAULA OPU

PALAU

O na ano he nui wale

            Oo, ho, kopala, pe, kipi

            kua, hao kope, au h@@

la aku, kua bipi, lei bi

            pi, kaula hao bipi, uwea

            pa, uwea keleawe, ha@

piula, kaa palala, ipuh@@,

            pa-palai,

Makau me Aho Lawaia

Ili wai, papa holoi, kopa ala, @@

            @uaina, hu'akai, ehi wawae,

            hulu pena, hopaoloi,

            a pela aku.

Pena wali, kini nui a me liilii o na

            ano a pau, me ka pepa kuh@

            kuhi, pena keokeo, aila

            pena, aila hoomaloo,

            vaniki kaa, a me

            vaniki moe,

PENA HOOMALOO

a me aniani hale

AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA @@

AILA KAA, INIKA KAMAA

PAUDA, KUKAEPELE, KIA

PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA

ANO HE NUI A LEHULEHU

 

Na Pakeke Po@

O KE

Ano Hou Loa

 

NA MEA PIULA

Mikini Humuhumu

 

MIKINI A WILCOX ME GIBB@

NA MIKINI A

REMINGTON.

 

He nui loa na mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aole hiki ke hai @@@@ ia aku, hewa i ka wai na maka ke @@@

 

Laau Lapaau Kaulana Lo@

A DR. JAYNE.

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO, LA@

KUNU, PENIKILA @@@

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI@

Me na Laau Hamo a Pala 'ku.

            Ano, e kipa mai oukou e na makamaka a ike no oukou iho.

KAKELA & KUKE