Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 11, 14 March 1891 — ROMIANO; Naita Hapakeko O NA PALI EIWA. Haku-alii Korila o na luahuna, A I OLE Ke Keikialii Kamehai loa ma Italia. [ARTICLE]

ROMIANO;

Naita Hapakeko O NA PALI EIWA.

Haku-alii Korila o na luahuna, A I OLE Ke Keikialii Kamehai loa ma Italia.

MOKUNA XI. KA HAPAKEKO ILOKO O KA INAINA O KK APUKAIA—KK KEIKIALII RO MIAKO KUE I KA NOHOALII ANA O ITALIA. r Ua holo ae ka lono a puni na palena o ke kulanakauhale alii ua hao a pa kaha la lakou e Romiano a ua kaili ia hoi ko lakou mau waiwai makamae me kona mau lima pakaha o ka meneme* ne ole. Nolaila, kahea koke ae la ke aloalii 0 ka moi Pilipo i kona aha kaukanawai • hoakoakoa koke mai a imua o lakou 1 waihoia aku ai ka olelo ahewa koikoi loa no ko Romiano make a e hookolo ia hoi oia a hiki i kona mau luahuna a pepehi aku iaia a me kona mau koa a make maloko o laila, me ka hookoe ole aku i hookahi o lakou.

O keia olelo hooholo ua apono ia mai la ia e na hoa hanohano o ua aha kaukanawai la a kukala ae la lakou e kahea ia i pualikoa nui hewahewa a hoouna aku malalo o na alakai ana a ka naita Apala, no ke kii ana e luku ia Romiano ma kona mau luahuna a lawe mai i kona poo i mea hoikeike imua o na aupuni o Europa no ke kanaka a hkou i weli nui ai.

E like me ke kuahaua alii, pela na kanaka Italia puuwai aloha ama i ala like ae ai me ka puuwai lokahi a komo aku la iloko o ka pualikoa malalo o ke alakai ana a Apala , a he mea oiaio e kuu makamaka heluhelu, aohe kekahi liuliu kaua nui ana ma Italia i na la aku i hala e like me keia hoala kaua kue a ua aupuni la ia Romiano ka weli e hoonaueue nei ia Europa holookoa a puni. No na la ekolu, aia ka naita Apala e maki ana me kona pualikoa nui hewahewa no ke ala e hoea aku ai i na palena o na'pali eiw?, kahi hoi a ka hapakeko Konuano e nohoalii ana me kona niau koa malalo o ka malumalu o ua mau luahuna la. Aka, e kuu makamaka heluhelu, ia lakou 1 hoea aku ai me na manaolana ulumahiehie o ke koa mawaho o na pa lena o na luahuna o Romiano, aia hoi, ua hamare ia mai la lakou me ka ikaika loa e ka olali hapakeko a me kona mau koa a iloke o ka hahana a me ka ikaika 0 ka paio ana o na aoao elua ua auhee hope aku la ka naita Apala me kona mau koa me ka poino nui no ke kulanakauhale alii me ke poho o ko lakou manaolana.

O keia auhee ana aku o ka naita Apala me kona mau koa, oia ka hamare mua loa nana i hoonaueue ae ka nohoalii o Italia me ka weliweli nui, a hoomaopopo iho la na mana kaukana wai o lialia aia be mau la pokole i koe e huh hoi no ka mana o ko lakou nohoalii imua o Romiano ina aole e haawiia na hooikaika ana no ko lakou paa pio aoa a me ke oki po ana i kona peo i na sekona mua loa e loaa aku ai kona kino ola, oia wale no ke alahele kupono loa no lakou e hana ai me ka hikiwawe. Nolaila, e like me na haili ana o na manao hopohopo o ka hohe wale iloko o lakou i kela a me keia minute, kukaU hou ae ta lakoo i mau koa hou a hoouna hoo aku U no na pali eiwa no ka hopa pio aoa ia Komiano, aka, e ka bbm heloiMlu, e like ow ko Ukou au-

hee a weluwel. a-'u ana imua o R> mi ano no ka wa mua, pela no keia hoau hee ia ana mai u. No na hoao lehulehu ana a ka naita Apala e Unikiia maluoa 0 Ka weli o na pali eiwa, una aku la oia i kana hc>ike o ke kinaki puuwai hohe waie imua o kona mau haku moi raa Pelekane a oua ifta la, ua hoomaikeike mua ia aku ia nia ka mokuna uiua 0 keia moolelo. [ Aole wale hoi 01.1, aka, ua waiho pu aku eia i kana hoike imua o na mana kaua o Italia, a o na hoike ano nui a ua alihikaua la, oia keia: O ka hoao ana e hopu a hoopaa pio ia Romiano, he mea paakiki ia ke olelo ae e hooko la ana ko kakou uiau lini 1 keia manawa. He wiwo ole o Komiano me ke koa, a he lua ole hoi ma ka ikaika, a o ia mau haawma a pau i huipuia me ka weli o kona inoa, ui lawa la e ku imua o na mana kaua a pau o Europa a aa aku e halawai me lakou he alo a he alo me ka ikaika o na mea kaua, aohe opala koe ke boea aku imua o ke alo o ua kaeaea la o na pali eiwa nei, kona home hoi i noho a kamaaina. A'aila, e kuu makamaka heluhelu, | na keia hoike a ka naita Apala e hoo-1 maopopo iho ai kaua ua hoohe ka nai ta Apala me kona mau manao iloko o kona mau kamaa buti, me ka lia maeele hoi o ke anu ilek » o kona puuwai o ka hohe wale. Ae, e kuu mak.uuaka heluhelu, ua| hoohe maoh ka naita Apala imua o Ro miano ka haku gorila mua \oa oke ao, a o ka weli hookalakupua o na pali eiwa, a pela 1 kohu ai kela mau hooheno ana ma ke poo o ko kakou nokuna. Ke keikialii Romiano kue i ka nohoahi o Italia. Ae, ua kue aku o Romiano no ka pono o ka nohoaln o kona kupunakane Pilipo, a o na mana kaua hoi o Italia ua ala ae la lakou malalo o ka hopu pio ia Romiano no ka hewa kipi a me ka pakaha o ka puuwai eleele a me ka hao wale 1 na waiwai o na ano he nui 0 Italia. Ano, e kuu makamaka hoinainau o keia hoonanea hoohialaai, eia kaua ke ike nei i na aoao elua ua makaukau no laua pakahi iho me ka makaala loa o kahi i kahi i ktla a me keia min«:te C loaa aku ai o ke kauoha a -na ka elelo pokole ana ae no kaua e kuu makamaka, aole loa i hooko la na lini ana o ua mana kaua hohe wale la o Ilalia, oiai, aia mau o Romiano ka weli o na pali eiwa iloko o ka makaala loa a me ka makaukau mau no ke kue ana mai ia Apala a me kona pualik ;a nui wa e hoopuni ana i ka home kulaiwi j I.iaH ina 0 ua kaeaea hapakeko la 0 na pa'i eiwa, a e honi ana hoi ua naita Apala nei a me kona mau koa i na ea polopolona o loko o ua mau luahuna la e puapuai mai "ana hoi ma ko lakou mau puka ea hoomaha pakahi iho, a ua lilo hoi ia i mea nana e hoinoino mai i na noonoo maikai o ka naita Apala.

Alaila, ma keia wahi e ka mea heluhelu o keia moole o, e lawe pokole at kaua i ka hoohiki a Romiano a olelo ae ua paa kaua i ka hoohiki e hookahuli a hoohiolo i ka nohoalii o Italia i ka wa e ae ole ia mai ai kana mau koi ana no ua nohoalii la, a oiai, o ke auhee inau ana o ka naita Apala imua o ua hapakeko la na ia meai hookau aku i ka weliweli maluna 0 ke kulanakauhale holookoa mai ke kanaka lopa kuakea e noho ana iloko o ka hune a hiki i ka mea e o< ho ana ma ka noho kalaunu o Italia. Mamuli 0 ka houle ana o na mana kaua o Italia ua liuliu a? /a Romtano nei iaia iho a hoike aku la imua o kona mau koa, aia iloko 0 na bora pokole i koe. e haalele iho no ia ina palena oko lakou aupuni n0 na kapakai mamao, no ka panai ana i kana hoohi ki me ke koko 0 kona makuakane, a ke huli hoi mai oia, e huli boi mai auanei oia me ka inoa kauiana loa, ka haka powa o Europa, a o ka weli o na mauaa o Italia. O keia hu*fcai a Komiano i hoike aku ai imua o kona mau koa, he huakai mala loa ia i lohe ole ia e ko Italia a puoi, a o ua huakai la oia no ka hele ana o ua hauakeko la no Pelekane, a maluna o ka lepo haaheo o Wale malaila oia i hooko ai 1 kana hoohiki ma ke oki ana i ke poo o koni uiakuahine hanauna ka moiwahine Merina o na bi)aoio Wale.

A oui, ua hoikeike inua u ru hitu a ua h«tptkeko U maluna o ke ktno U ahia o kona iuaui nukuahine hanauna ma ka Paeaina nuioko o ka mooielo o Rusinu ka nani, noiaila, ua manao ka mea kakau, he mea makehewa ka lawe hou ana mai ii aiau mea a hoikeike hou aku iniua o ko oukou mau hoohia laai ana, nolaila, e hoomaha iho ko kaua kamailio ana no na hana a ua hapakeko la ma na kaiauiu u W'iie, a e leha aku kaua no keu mokuna ae, ka mokuna hoi i kahakahaia me ka huao lelo, ka weli o na mauna o Italia, a e kohu auanei ka kaua mau hooheno ana i keia luau wahi ialani huauiele, 0 Uwiia ko'u hoa e kohu ai Hoa kakele i ke ao polohiwa 1 hiwa na'u ka makemake —booko la loko 0 loko hana nui me hihiu. MOKUNA XII. KA HAKU POWA O EUROrA—IA WtU O NA MAUNA O ITALIA. 0 ka po a Komuno i pae mai ai ma na kapakai 0 haiia mai kana huakai li makoko ma ke aupuni hiUna o Wale, he po ia na ka pouli nui e aaki paa ana ua huna ia aku ka maUmalaina o ua hoku o ka le*a a o ke aiai hoi o ka mahma ua lumai ia aku la ia iloko o ka eleele pou'u o na ao hakumakuma e uhi paa ana i ka poiuiu 0 ka lewa lani. Iloko o keia pouli nui o ka po 1 hehi hou aku ai na kapuai o Komuno maluna 0 ka lei>o 0 haiia, a oiai oia he huluaa no kona nuu palena, ua haawi ae la ia i na kaukau ana 1 kona lio eleele a e like me ka lio 1 maa 1 ka ieo 0 ko lakou inau kahu, pela ua lio la 1 hoike mai ai ua makaukau oia e hooko i na kauoha a kona baku. He mau minute pokole mahope iho 0 na kaukau oielo ana a Komiano i kona lio, aia hoi, ua oiii aku la ua lio la me ka mama nui iloko o ka p uli a na ke pohapoha 0 kona mau kapuai i hoala ae iloko o ke pihoihoi nui no keia hololio kamahao o ke aumoe, ua haawiia aku na kauoha ana no ke ku iho oua hololk-1», aka, aole loa ia 1 hoolohe la mai, a oia ka na kea i ninau aku ai a ninan mai no keia hoiolio, aka, ao le ioa he hookahi o lakou i maopopo, a hookahi waie no kanaka nana i hoomaopopo, oia no ka naita Apala, ua hiki iaia ke koho mua iho, aoie keu he hololio okoa, aka, 0 Rorniano no ka weli o na pali eiwa. Nolaila, i ka wa a Romiano 1 hoea aku ai ma kona home pali, puhi ae la ia i kana o-le hoaiiona, a i ke kuu ana iho ia wa i panai koke ia mai ai me na kukai o-le lehulehu, a iloko 0 na minute pokoie aia ua Komiano la e hui aloha ana me kona mau koa. He mau minuie ia no ka hauoli nui o ua mau luahuna la, 1 ka wa i holo ae ai ka lohe 1 ua po la u* huli hoi nui ka haku o na pali eiwa me ka haaheo o kana huakai 00 na kapakai.

I ka hoea ana mai o ka malamaUma o ke ieakahiaka, a kiola pau ae la i ko* ua nani maluna o ka ilihonua, aia o Komuno e haiolelo ana maluna o kona mau koa me keia mau olelo: E na koa—l keia la, ua loaa ia'u ka hauoli nui e hoike aku imua o ouko j, ua hooko piha īa ka mea a ko'u mau lehelehe i hoohiki ai. Ae, e na koa, ua hana aku au i ka mea i hiki ole i na moi hohe wale o Pelekane ke hana, ht*i i ka wel;weli o ka inoa o Aiekanedero ka nui, a e na koa e naueue auaoei o Europa a weliweli ke hoomanao »e na Romiano ka haku powa o £uropa i hana ia tmu hana me ka weliweli. Ae, ena koa« ua hiki ia'u ke kuiai pakahi i na moi poo kalaunu hookano o £uropa hoiookoa, aka, no kela nahesa nui, nona hookahi wale no au i aa ai e panai ia ke koko o kuu makua me kona. Ano, e na koa, e haliu ae i kooukou maka a leha ako maluea o na wai akea o kela mau moana a hoomanao ihe, iluna o ko lakou hohonu e aiakai aku ai au ia oukou, a kipoka aku la Europa holookoa me ka poka mua K)a o ke kukala kaua a Rorai,»nu ka haku powa 0 Europa. Ua haawi ae na koa ina leo huro o ka hauoli no keia mau olelo hoolana a Vo lakou haku aUi opio, a o ia mau ieo huro, ua hot>pihoihci aku ia 1 ko ke kulanakauhalealu o Itaha. (Aolt i pou.)