Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 45, 7 November 1891 — HE MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO KA Ui Nohea Berela. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO KA Ui Nohea Berela.

Ke K*ru*'Ji3i h<*»i»»fK>— K«* k:x|*nn me ka luli ole—He uahim* • :t ke kane lt<n kahi—Ke tu |n<{.iliki i ;< m#» ka huli ana o ka kai mahope o ka uahinp. MOKL NA I. lVM<t o SA KAIAI'IA* O GENEVA MAMAO. Maluna o ka ilikai hunhU o ka mouna wai l.inu uuilie o k:t L*k«v. wai Lamenn, e ninu kololio un i ka moku;tht ohua lionlwaJ:i niu kon;i hI:» mai l'ileneuwe ni:ii im Oeneva, niH ke kak ihi.ik:i mol.ulae o ka m.ihm t o !unt* i!•»k*> «> it.t m.ikahiki j»oki.k' i au-i koko :tku lt. K l iwo ana oi.-i mulun.'. o ken.i oni'ki i kekahi heiuna o n:i oliua eepakeke i oi aku i ka nieu i kuiuiim iiimu 1 ka ike mau itf, a iio l.ikou hoi na kulana a ine na hioinonu i ike mau ole ia rra kona oneki. Iwaena o keia heluna ohna, nia hoi he puulu knikaniahine a he ikh.> ledr opio hoi. U;i knu mui kei:t poe ma kahi i kaiNi iu o Uawe, a e holo nna lakou no ka makaikni ;um i nn knlaulu o Geneva, malalo hoi o ka pulaina ana a kekahi keonimana noo, a me ke kiai pu ana a ekolu knhu wahine no lakou ua makahikl i hoea aku ma ke kulana o ka |ioe lede noo. () keia puulu ona lede opio, he poe lakou mai kn ewalu a ka umlkumamawalu o na makahiki, a ma ka nana ana i ko lakou mau hiohionn, ua hoike mal no ia he poe hanauna lakou mailoko mai oka makua Berllanla t a oia koko ke holo ana iloko o ko lakou aa koko. He poe haumana hoi no loko o kekahi kula hanui kahiko a kaulana hol ma ka inoa i kapaia o "Pension de Basati M ma kahi hol i knpaia o Uawe, kahi n lakou i ee mni ai, a i hoomalu m e ka Makua Rev. Edewaka Basati, n oia no ka ona nui oia kula hanai. He kanaka oia o ke kulana naauao loa, a ua kaulana hol kona inoa a punl ka aina punl ole o Kuropa a hoea loa aku i na kalaulu o Knelani, a oia no hoi ko keonimana i hoike mu.i ia aenel.

E noho ana keia poe opio me k;\ lakou muu kum|i,u īuakuA kiai lu»i, ma kekahi wahi kanwale mai na cepakeke e ae o iuna o ua moku'la, a ua iiio ko inkou manawa i na k:imaiiio ana mawaena o lakou ilio, aka aia hoi ma kahi kaawalo iki aku nial ka puuiu leile opio e ku ana kekahi lede opio nona na makahiki i aneane paha ma kalii o ka umikumamahiku, e ku ana oia me kekahi i ka palekai o ka moku, a e kauiono ana lioi kona mau onohi pouipoui maluna o ka piko o ke alii ona mauna, oia hoi ka mauna Manei a nona hoi ka piko i halii paa inau ia g ka. hau niai. K ku niai ana ua kuahiwi ia me ko kukiiakila, a me ke kamahao ) ka maka ke nana aku, a ine he la, oiaio no ke pookela o na iuauna, a o ke alii hoi o na kuahiwi. K ku ana keia opio wahine me ka namunamu ana o kona mau ieheleiie i keknhi mau mamaia oleio mai loko mai o lia mele kaulana a kela pookeia liaku melo Byron ka mea hoi nana i haku kekahi mau olelo hooni puuwai no ka nani lua oie oua kuahiwi'ia. 0 ka nanahe o ka leo o ua lede opio la ka mea lohe ia aku, me he leo ala no kekahl aneia oka malamalama. 1 ka hoohalike ana aku i ke kuiana o keia leo, he opip me ka heluna nui īho o koua mau hoa kula, ua hiki paha ke i ae, ua like oia me he pohaku DaimanaMa iwaena o ua pohaku illili o ko kahawai. He pilalahi kona kino, a he nani hoi i ane hikl ole i keia maka peni ke wehewehe aku.

O kona mau'papalina ua puapuai mai ka ula ohelohelo, a nona hoi na maka i like me he punawai )a o ka wai aiai lana malie, a me he hoku la i ka po lailai o kane. He ui nona ka nani i hikl ole ke mawehe ia e ka mana o ka makakiia. Oia ano ul hoi ka ka poe kaha kii akamal e moeuhane mau ai f a he onohi hoi na ko iakou noouoo e lia mau ai i ke ao a me ka po. Ua hoike mai kona mau helehelena i na kahoaka o k* puuwai kupaa loli ole, aka aia nae ke hoike mai la he hikiwawe ma ke alohaana a he hi> kiwawe pu hoi i ka hoowahawaha aua aku, aka aia nae ke haiamu ia na haawina o ka puuwai hoopono a me ke kupaa i oi aku ka paakiki mamua o na hao kila p«a loa. Okelalede opioa kakou e ike nei I na wehawehe ana 9 kona akaku oU no ke kaooa nooa keia mo* olelo hooni puuwal Berela t ka ui o oa ul, a o ka nohea nooa ka puuwai I plha ne na kooi hala ole ana

a ke alnha o na Lt «>pio, .1 nona h ka hiawioa i huuiuliU ae i ahi LiLip< * ka wela pnhikohiku o ka ona»T.J. K h<» numi ) 0 ka iii »k innk t h» « iuhelu, <• kcLt ui t no ka ka< >j tt i iiiwah;wa r :i h sak uma h«»i •» kei t mo<ilel<- kiili. 1 h««3iiiu i pu<r»vii.

Ua S«. :uu ia mi: keia Ktle «-Yi«» Berfla na in:iku t Beretini* nb»o. fie haununa hoi oi:i uubl>» *. k t :tna a ka \*K' Mr Lxt<ili mai koi i ruid la opio wale oiai. ua hoocoh«. u aku oi* Oidlalo o keia kuma a nie kana wahine mare ivi*ati mai kona mau la «»piopio !<>«, oi.ii he < |ua no ona maknhiki i kcl t wa una i waiho ia ai inalalo o k* i» mau kuiuu » no m mea, a»»le lna <<i» i ike a hc-'Uiaopopo hoi !:•' u;au kua e ae kekahi ona ma\v.r!io ae <»na me Mr» Hasati ko i wale » kt*kahi kau iU.ko oka m.ikali; o ka makahiki i aui, ua hoea iini h ktkahi k -.Hiniaii.« !i» leiu liMi i u th-<» ina k.iln ( » ke kuiu, aua i!<H'i.uir..t ia :*ku I» keia ma ke an > !i»« li »a hanau k<> ia keonimana ai t ao ko i 1 nei luaui niakuahine, a mawaho oia uole I<>a keia »»pio i ike iki a I<>he l*i hoi i ka i ia ae e kekahi <» kana mau kumuao he inakuakane a i ole he makuahine kona aok» lo.i. Ua lohe keia oka inoa oua keonimana la nona na helehelena makona u Uiiho.i a ianei i hoomaopopo ai o Viliama Uona inoa, a he kanaka hoi i mare ole i ka wahine mai kona mau la opio wale mai. He kanaka hoi e noho ana 111:1. luna o kekahi waiwai nui, a nona hoi kekahi wahi ma Knelani 1 ka. paia Stary, he wahi hoi i makaleho nui ia e ka poe i ike, no ka laula a me ka nani o ka waiho ana. Ua hookaa keia kaoniiuana i ka uku kula a me na lilo e ae a pau o ke kamawahine opio me ka paewa ole, aka aole loa nae oia i kau leta iki uiai i keia leile opio.

Nolaila, ua noho kci:i opio nnni lua ole ona helehelena 1110 ka inaoi>opo ole ia ia he wit\ū pilikana iki kekahi ona ma keia ao holookoa, a ona kumu ao wale iho l;i, uo kana mea I ike, u ua nana aku oia ia laua me he la o laua waie no koua mau pilikanu ma keia ao lokoino. Aka, ua loaa no nae iaia ua inauwe moowini o ka hooinanao ana he makuakaue hauauua keia kanaka Vilama Btar nona. Aka aole loa i maopopo iki iaia he luaui makuakane a I ole he luaul makuahine la hoi kekahi ona, he ole loa. Mamuli o kela mea, ua lilo o Berela Btiir i moa p.ilmohuo I Ka noonoo <» konu inau lu>a kula, a aolo wnle lioi la lakou, aka iaia iho no keKiihi, oiai ua iehulehu kona kulou ana, a puana ae me ka ehaeha. Pehea la ka au i loaa mai ai 1 keia ao? Eal he mea ehaeha keia ia kaua e ka mea heluhelu ko noo--1100 iho i ke kulauao keia ui nohea, oiai ua haawi mai na l;mi iaia i na haawina o ka ui a me ka nani, ma kona oiwi kino a me kona heleheleheua, a ua loaa hoi laia ho uaauao klekie iloko o kona mau la opio wale no, aka, auwe! auhea la ka poli aloha o ka mukua. Ka leo aloha hoi o ka mama ka malumalu pumehnna hoi, a k.\ luuui makuakane 1 hoolako ai no kana milimili. Aole, loa ia mau mea i ka kakou hiwahiwa, aka, ua nana wale aku no ia maluna o na helehelena makona o kana mau kumu ao. A hoi aku o hiamoe maluna o kona wahi moe me na mapuna olelo o ke aloha, a tnc ka uoanaolana, ua nele keia mau haawioa a pau i ka kakou hiwahlwa. Oka noho pu wale iho no me he la oia wale iho no ma keia ao holookoa.

Iwaena nae o kela puulu kamalil wahine, a iloko hoi o ko lakou poai o ka noho ana iml naauao, ua lilo mau ia Berela ka helu ekahi ma ua ano a pau, a ua nana aku na haumana iaia ma ke ano oia no ka la- | kou wahi alii wahine, a ua aai ke | aloha Iloko o na puuwai a pati o kona mau hoakula iaia, aole wale mamuli o kona ul a me kona nani, aka no kela mau haawlna makamae o ka oiuoiu, ke aloha a me ka hoopono e halamu mau ana iaia i na wa a pau, a ma ka manawa e puana mai al o kona leo, aia mau kela nanahe wai meli, a hooai puuwai me kela leo, a me ka oluolu mau I | kela mau onohi nunui mohaha me he punawal mapuna*ia, o ka uka waokele. Na keia mau haawina i aihue aku i ke aloha pumehana e nowelo mau iioko o ka puuwai o na opio o un home imi naauao'la. Ma kela manawa a ua ui Bere!a la e ku hookahi la ma ka oneki o ka moku f me ke kaulono ana a kona mau onohi maka malana o ke alii o da kuahiwi, ala hoi ma kah! kokoke lom iaia e ku ana ke kanaka nana hoi i hoao e o-u ae, a e ako ae hoi i kela pua mohala, a ke ala e haiamu ana, e ku ana no hoi keia kanaka ma kahi o umi wale no kapoai ka mamao mai ia Belrela mai, a e kaulono pu ana no hol kona mau maka maiuna o ua kualiiwi hookahi ia. He kanaka Beretania oia, o ke kolana oi ae i ko ka hapanui o iuna

u ua moku'l.i, a nu ka I aku i kona an > uie he ta he kaoaka kaahele makaikai ota. He kanaka i»ja i oi ole aku n:\ uukaUiki i o J\v hvl< lu hn i ui moiu.in h« i, a hc k'. hn.i krl)kth a kiKikiU k«m.\ oiw»kirii\n wahi h ka onohi mak.i c l--i ai, ;i o nt;iLi jiku j«|, oiiii he j»ali k» 4 kua :i aiahma keulo oke ku i i :i kf\nnk;\ maikal. lie uiiull li|M»īī|»ti k»«n i luuoho, a pela no lio» kon-.i mau onohi uiaka, he k;\naka hv>i e hiki ole ai ke loaa kon.i Ia \ iwttena o ua koko Enelaoi oiaio. He kulana keonimana, a ma k* hoomaopopo ana he kanaka oia i loaa mai ioko mat o kekahi koko kiekio a hanohano. E aahu aoa 01 i he uahu huluhulu ahitiah»ua, o ke nno i ike nui c4e ia maluna o ka oiwi o keknhi |kx», :ika ua haoa iu n.w ui;t ko ano he «ahu kaahele o ka |Kiikini ho;j loi, a i lo.ia ole hoi ika p kuLm;» h iahaa. Aia h->i tu i k:il*i kokoko »nia e ku ana he k:i:Ktk.i non;i ru makaliiki i oi aku i ko ke k:in*ik:i opio, a o ua kauaka i.i. li>- knhu ">a n<» k».* kanaka opio.

nkiiii'Mi' kt*i:i kaiiakn opio o 1.-n 1 I>ine K«»nia, a ua kumaaiu i h<»i i ke kaluM ia o lhine Konia. He keiki makua o!e oia, oiai ua muko kou v ui.ui niakua a i elua iloko o koiia mau la opio wale 110, a ua aiuha hoi i kona waiwai, a ma keia iu/.imw.i, ua :iiie (Kilanaiki mai kon.i wahi waihuna, no ia mea ua :uu» akakun mai kona ai uha ana a ua lilo h<»i i meeuhnne pnnahele nana ka waiwai a me ka hanoh.ino e lia mau ana, a e kuko »miu ana hoi kona naau i na kahoaka o k.i noho ana iloko <» ka ulumnhiehie o na oluolu u keia mea he guhi. He kuhina nae kona i piha me na nanaina o ka waipahe a me ka wawall nanahe i kupono i kona oiwi kiuo kilakila, a ua lawa hoi me 11:1 mamala olelo e hoohiala ai ai i ko hai naau, a na ia mea i kau-o aku imua okonaalo he lehulehu wale ona hoa'loha, a ma kekahl olelo ana, ua like oia me he klla makeaeU la e ume ana i na mea a pau i ona la. O keia iho la ke ano o ke kanaka opio nnna i kau-o i kela ui nohea o ke kapa wai laua malie 0 ka lokowai kaulana o hemana a aneane e lilo kona ola makamae i luahi na ka anela 0 ka po, a kaialupu hoi i kona uhane maemrte ilalo o ka papaku o kela lua meki o ka make mnu loa. K hoomanao e ka makamaka heluhelu, nole ke Diabolo nie na ehe.: loloa a me ka huelo mooawa, aka aia 110 iloko o na kino ui kilakila a nani kalii luakaha ai me ka maalea nui. K hele ana me na maka oka hookamani, a e hoolilo ana iaia iho me he anela la 110 ka malanialama'. Oiai keia mau opio e ku ana me ke kaulono ana o ko laua man maka malniia o kelakualuwl, he malihini hoi kekahi me kekahi, aia hoi, ua huli ae la ko laua mau onohi maka a ma la wa ua halawai like ae Ia ko laua mau «nuka 110 ka ho«>kahi, a na ia niea i hooholo ae i ke anu maeelo ihiko <> 1«*«» »»<ui puuwai n pii ae la hol ka ula ohelohelo ma na papalina o ka leile opio. Ku iho la ke kanaka oplo me he kii kalai la i hana ia e ka noeau o ka lima o ke kanaka, 110 ka mea i kela nianawa i halawai ai o kona onolii maka uliuli me kela mau maka nunui mohaha i like me he punawai inapuna 'la, ua hoohikiiele ia koua puuwai, a me he la ua hiki hou ole i ka pauma o kona puuwai ke nape ae, a me he mea la hoi, ua kaili ia ae ka lianu mai kona umauma ae i ka ua mea o ka hlkilele i keia ui a kona maka i ike mua ole ai 1 kona lua nia na wahi a pau o knna kaahele ana.

1 kela wa, im poahl aku la o l>anc Konia i kona kanaka lawelawe. Helo koko mui la ka mea 1 peahi ia me ka palanehe, a me ke kulana haahaa ua kulou hoomaikai aku la oia imua o kona haku me ke kali ana i ka huaolelo kauoha mai kon t h.iku opio raai. " K Hapalika," i pane aku ai ke kanaka opio me ka leo hawanawana, <«ke ike aku ia anei. oe l kela !edo opio e ku nmi la, ho hoa hau* mana anei oia no kela i>oe opio e puuluulu mai la?" <'Ae e kuu haku," wahi a Hapa* lika i pane aku ai, me ka hahai ana a kona mau maka ma kahi a kona haku opio e nana ana, "ina o kela leele opio lauoho paia kau e kamailio nei, e ku mai ia ma ka x palekai me ka aahu huiuhulu ano ekekei. Oiai o lakou pu no ka i kau mni ma ke awa o Vawc." E hoomanawnul ka ono e na makamaka heluhelu o ka kakou nnneahooniua puuwai ka Nohea Bcrela, a pulelo hou aku i keia pul<> ao me na kuhinia a ka puuwai.