Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 19, 7 May 1892 — Page 1

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Desiree Woodward-lee
This work is dedicated to:  Woodward and Keawe Ohana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KO HAWAII PAEAINA I HUIIA

 

UKE XXX1    HELU 19        HONOLULU, POAONO, MEI 7, 1892       NA HELU A PAU, 2388

 

Hoolaha Loio

@tone Rosa

(Akoni)

A @ Kokua ma ke Kanawai.

Luna Hooiaio Palapala

@ Hana me Aianui Kaahumanu

@

 

@ M. Lowbey,

@ no ka Lehulehu

-           A me -

Luna Hooiaio Palapala a me na Palapala Hoomiri

@ Hana me W. R. Kakela, @ ma ka aoao makai o ka Hale @ Honolulu 2381

 

@ Brown,

@ a he Kokua ma ke kanawai

Agena hooiaio palapala no ka mokupuni o oahu

@ Hana     Ma alanui Kalepa 2331

 

G. Hitchocock, (Aikue hikikoki)

Io a kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke kanawai

@ no na bila air me ka awiwi

Hilo, Hawaii                      2331

 

George P. Kamauoha,

A he kokua ma ke kanawai.

@ no ka lehulehu

Luna haawi palapala ae mare

No kohala Akau, Hawaii

-           A me –

Mea ana aina

@ no ma kohala akau, Hawaii      2331

 

R. Kakela,

@ a he kokua ma ke kanawai.

@ luna hooiaio palapala

2331

 

William C. Achi,

@ a he kokua ma ke kanawai pua o na aha a pau o keia au-nani

Notari no ka lehulehu a boroka o na waiwai paa.

@ Oihana, Helu 36, Alanui @, Honolulu, Oahu             2331

 

James M. Monsarrat, (maunakea, o a he kokua ma ke kanawai)

E Luna hooiaio Palapala.

Hana ia no na palapala kuai, palapala @, a me na palapala pili kana@ e ae ma ke olelo Hawaii. Dala no ka ie ma ka moraki ma na waiwai paa. @ Hana: hale pohaku hou ma ka o ma Waikiki o ka halewai, alanui ka-@                2331

 

Wilder & Co., (Waila Ma.)

A kua pap a me na lako ku-@ hale o na ano a pau, a me a mea e ae a pau e pono ai o a hale.

Kihi o alanui moiwahine me papu. @

 

O Bihopa Ma

Danako Malama Dala

A we no makou I na dala hoomoe ma ka hoaie ana ma ko makou banako ma iheia malalo o kei mau kumu: e hoomoe mai ke kauaka hookah I na @ Haneri, e uku no makou I ka aku- e ma ka @ Hapahaneri o ka makahiki,m ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ka dala, aiho ia ke dala hoomoe I ekolu mahina, a waihoia paha ke dala a @ ae malama @ I ka wa e hooponopono ia ai na helu. @uku pane e helu ia maluna o na dala ha-@ na la elua paha o ka mahina.

@ uku pane e uku ia I na dala e lawe ia maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka @ oe Ia ana mai.

! la mamua ao e ka unuhi ana aku o ke- kanaka I kana mau dala, e hoike e mai I @, a e luwe pu ia mai ka buke dala I @ e kikoo ai.

@ dala a uke ia, aia wale no ma ke kikoo mea nana I hoomoe mai I ke dala me ka o pu mai I ka buke hoahu dala.

Kai a mua o @ o keia a me keia @ahiki e hooponopono ia ai na helu o na @ a pau, a o @panee I uku oie ia ma-@ o ua pau dala a pau e waiho ana me ke @ ole ia, e helu la ma ka aoao o ka mea @ dala mai I dala na malama ekolu, a me @ aku e hui ia me ke kumupaa mea.

@ puu dala haomoe mai maluna o elima @ dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike ana.

@ hamama an aka Banako ma na ia a pea o @bededoma, koe na la Sabati a me na la aiaia.

BIHOPA Ma

Honolulu, Ian                                2337q

T. Waterhouse, (walakahauki)

@alekuai o na Lole Nanai Panio!

Ilakohao

Na lako hana mahiko

A pela aku me mui wale

Alanui Moiwahine, -- Honolulu 2337-q

Allen & Robinson

Na mea kuai papa o na ano a pa e loea ae ma ka uwapo o pakaka, @ olulu, make kumukuai makephono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hela. E kipa mai a e ike kumaka.

2337-q

He Moolelo

-No Ka-

Ui Nohea Berela

--

Ke kamehai hoopono – Ke kupaa me ka luli ole – He wahine na ke kane hookahi – Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai mahope o ka wahine

--

Mokuna XIX

He wahi hoomalamalama I moe uhane mua ole ia.

Kuoe hele aku la o Berela maluna o ke alapii e hiki aku ai I kona wahi keena moe I hele a puanuanu, a haule iho la iluna o kona wahi moe.  Aole he mea kino I hele aku e hoomalielie I kona naau moku-mokuahua a kupikipikio.  No ka hona hookahi kona waiho moe ana, alaila ala ae ia oia a aia kona papa niho ke haalulu la I ka ua mea o kea nu, wehe ae la I kona kappa palulu I ma-u, komo iho la ke kappa me hana, a noho iho la ma kahi kokoke I kona kapuahi hoopumehana.

“pakele au mai make I keia la,” wahi ana e namunanu ana, “aka aole loa au e pina ana ia Nabala Desemona a me kana mau hana maikai.  Me he la ua hoike main a nanaina o kona mau maka I kona kulana wiwo ole a me ka puuwai hamama.”

Ma ke ahiahi ana iho, ua ike ia iho la kekahi ulia I moeahanae mua ole ia e pili ana no Berela.  Eia no aia ken oho mamule nei me ka noonoo nui ana, ia wa I nakeke aku ai o waho o ke alapii a halulu ana ke kikeke ma ka puka, a komo aku la o Topelopa wahine a pane koke aku la.

“I hele mai nei au e hoike aku ia oe e ka wahine opio, e haalele ana au I ka hoomau ana aku I ka lawelawe ana I ka oihana malama hale hoolimalima.  E manao ana au e haalele ia Enelani nei.”

He nanaina kahaha ko Berela ia wa.

“A ihea oe e hele ai, wahi a Berela I ninau aku ai.” “I Ausetaralia e ka wahine opio,” wahi a Topelopa wahine I pane aku ai me he leo ano hauoli I aweiliwili la nae me ka leo o kea no kaumaha.” Ua hoike aku no anei au ia oe no na mea e pili ana I ka’u mau keiki kane? He mau kanaka kino nunui a ikaika laua, a he hana hip aka laua hana e noho mai la I Ausetaralia.  He mau home maikaiko laua a elua, a he eono a laua mau keiki pakahi. O iaone, ke hanau muli o laua, ka make koke ana mai nei no ia o kaua wahine, a oiai ho liilii a opiopio loa kana mau keiki, ola kona mea I kauoha mai nei ia’u e hele aku a e malama I kana mau keiki a e hooponopono pu I kona noho ana.  E holo ana au a aaole he kula mana e hiki ke alai mai mamua o’u.  e kuai aku ana au I ka hoolimalima o keia hale.  He hookahi no makahiki I koe o ka hoolimalima o ka hale nei, a ua ike no hoi au I ka mea makemake e kuai mai.  E pau aku ana na lako hale I ka hoouna ia I ka hale kudaia no ke kudala ana.  Aole o’u manao maikai ole no kekahi poe hoolimalima e noho nei, aka, nou wale no.”

“A pehea, aole anei he hiki ia’u ken oho iloko o keia keena malalo o ko’u mau lilo?” I ninau aku ai o Berela.

“Aole e hiki ana, no ka mea o ka mea e makemake nei e kuai I ka hoolimalima o ka hale nei, oia no ka mean nana e malama nei I keia hale ma o.  He hale kona no na kane wale no.  Ua maopopo ia’u e hole ana oia I kou hoomau ana I ka noho maanei ina no he wahi kupono keia nou e noho ai me na kane.  Pehea, he makemake no naei paha oe e hoi a noho ma alanui Oxford? Ua ike au he hale hoolimalima malaila I kupono no kou noho ana, aka no ka huina dala au e uku nei no keia, keena, e loaa ana ia oe he keena oi ae o ka uuku ke

 

Hoohalike ia me kei keena malaila.”

“ina e haalele ana au I keia hale a home hoi o’u, e Topelopa wahine, ke haawi aku nei au I ka mahalo a nui ia oe no kou hoao ana e loaa ona home hou no’u,” I pane aku ai o Berela.

“Alaila, I ka la apopo, e kamailio ana au I Makaleka wahine e hookaawale a e hoomakaukau hoi I keena nou,” wahi a Topelopa.  “He wahine maikai a hoopono o Makaleka.  He wahine malama hale oia mamua no kekahi ohana waiwai a hanohano, a ua loaa iaia he puu dala mahuahua mamuli o kona houluulu me ka hoomakaulii ana.  Mamuli o kona kamaaina loa I kekahi poe ohana hanohano a waiwai, pela au e manao nei e loaa ana ia oe ka hana o kea no maikai, a maluna o na mea a pau, aole a’u wahi maikai e ae iike ai nou mamua o keia wahi.”

“I ka wa hea oe e haalele mai ai ia Enelani nei?”

“E haalele ana au ia Enelani iloko o elua pule mai keia la aku. I keia pule ae e kuai kudala ia ai o’u mau lako hale. He haalele hikiwawe loa ana keia o’u ia Enelani nei, oiai ua makemake ka’u keiki ia’u e holo koke aku e kokua a malama I kana mau keiki, ano aole loa e hiki ia Enelani holookoa ke kaohi mai ia’u mai ka holo ana aku no Auseteralia.”

Maanei I hooki iho ai o Berela a me Topelopa I ka laua mau kukai olelo ana, a uhaele aku la no kahi hoolulu kaapio, a holo aku ia no kahi o Berela e noho aku ai.

O keia hale a home hou o Berela e noho aku ai e kamailio ia nei, aia no ia keku nei ma alanui Oxford ma kahi e noho ia ana e na poe maika.  He hale unihepa keia o eha mahele keena.  Hookani iho la o Topelopa wahine I k abele a puka mai la kekahi wahine lawelawe a hookipa aku la ia laua iloko. O keia wahine o Makaleka, ka ona malama hale, he wahine oia ua piha na makahiki ma kahi e aneane aku ana I ke kanikoo, aole I liuliu mahope iho o ko Berela ma hookipa ia ana iloko o ke keena, ua oili koke mai la oia a hoolauna koke aku la o Teplopa wahine ia Berela.

Ua haule pa pono aku ka malamalama o ke kukui ihoiho maluna o ko Berela mau helehelena nohea, a pela hoi oia I panai aku ai I kona aloha hoolauna.  Aka, ma ko Makaleka aoao, ua hikilele koke ae la oia me he mea la he akua lapu o Berela imua ona.

“uwai, owai kela inoa au I hoopuka ae la?” I ninau mai ai o Makaleka wahine me ka pihoihoi.

“O Berela Hoku,” wahi a Topelopa wahine.  “He wahine opio maikai keia, a na’u e ku hooiaio nona.  He pilikoko oia no ka ohana o Hoku (Star) o Sure.”

“E kala mai ia’u,” wahi a Makaleka I pane mai ai ia Berela.  “O kou mau hiohiona e ka wahine opio ke hoomanao mai nei ia ia’u no na helehelena o kekahi wahine opio a’u i ike a I kamaaina hoi mamua.  Owau ka wahine nana e hooponopono a e lawelawe I kona mau pono a pau ma ka ululaau o Sana Ivane.  O na kii onohi o kou mau maka ua like loa ia me kona.”

Na keia mau olelo a Makaleka I hooi ai I ka pana konikoni ana o ko Berela puuwai, aka, aole ia I hoopihoihoi ia, a me ka malie a me ke akahele, panae aku la oia: “Ehia makahiki I hala ae nei kou noho hana ana me ia?”

“He umikumamawalu makahiki I hala ai nei, a he umikumamahiku makahiki I hala ae nei ko’u haalele ana ia wahi kulana hana o’u.”

I keia wa I ano punia ae ai ko Berela noonoo e na manao kupilikii. E loaa ana anei iaia he moali hoomalamalama no ka mea huna e pili ana no kona makuahine a me kona hanau ana? Hoomaopopo iho la oia nan a mana lani I alakai iaia no keia hale, a malia eia iloko o ka malama pauaho ole ana a keia wahine e lohe ai aoia I ka moolelo pololei e pili ana no kona makuahine. “E oluolu ana anei oe e pii iluna e nana I kou keena?” Ae aku la o Berela.  Holo aku la

Ka aeliko no ka uku o ke keena, a hooholo ia iho la I kekahi la ae e lawe ai o Berela I kona keena hou.  “He manaolana ko’u e lilo ana au he mea nou e hoomanao mau ai I na helehelena nohea o kou haku wahine mua,” wahi a Berela I pane aku ai ia Makaleka.  “Pehea, pilipaa anei kou manao nona?”

“Ae, ua pilipaa ko’u manao iaia, no ka mea he leo kona ke pane mai iloko o ka nahenahe a waipahe, a he lede maopopo oia ma na ano a pau,” wahi a Makaleka I pane aku ai. “ua like kona mau helehelena me kou, aka, ua loli nae kona lauoho mai kou aku.  Ma ko’u hoomaopopo me he mea ia he pilikoko oe nona. O Gere wahine kona inoa.”

“Aole a’u mea I ike ma ia inoa. Aka, aole anei ona inoa e ae?”

“Ua lohe au I kana kane e kahea ana iaia I kekahi wa ma ka inoa o o Jene.”

Na keia mau olelo a Makaleka wahine I hoohaalulu iho I ke kino holookoa o Berela, a haikea pu ae la kona nanaina.

Ua maopopo iho la no hoi ia Berela eia oia ma ka meheu pololei e maopopo ai iaia o keia Gere wahine I noho ma ka ululaau o Sana Ioane, o kona makuahine no ia I hala I ka make. Aole he manao kanalua I koe iloko ona, nolaila, me ka ikaika nui ua kaohi iho ia oia I ka manao aloha I hu ae iloko o kona puuwai no kona makuahine, a ninau hou aku la: “Ua mare anei oia I ke kane?” (Pela a puka hou aku.)

 

Moolelo o ka ahahui opiopio imi pono Karistano o ka mokupuni o Kauai.

 

Halawai ka ahahui opiopio imi pono karistano o ka mokupuni o Kauai ma ka hale o ka A.O.I.P.K o koloa ma koloa, I aperila 15 1892, hora 1 p.m peresidena G. L Kopa ma ka noho, a o Joseph H. Kawelo ke kakauolelo mau. Hoomakaia na hana me ka himeni a me ka pule a Rev. J. B. Hanaike.  Hoomaopopoia na lala I hiki mai.

Na peresidena, - Koolau, J. Apolo, Waioli, aole; Kapaa, aole; Lihuae, aole; Koloa, aole; Hanapepe, aole, Waimea, aole.

Na elele, - Waioli, S.K. Poohea, Lihue, - C>K> Haae; Koolau, aole; Kapaa, aole; Koloa, aole; Hanapepe, aole; Waimea, aole.

Na lala o ka ahahui euanelio a me na lala mau, koho ka noho ia S>K> Poohea, Haae, a me Oili I Komite Imi kumuhana.

Hoike a ke Komite Imi kumuhana 1 – Hapaha hora haipule 2 – Hoike a na Peresidena a me na Elele 3 – Na hana hoeueu. 4 – Na mea e loaa ai na opiopio. 5 – Kinai ana I na hana hoomanamana a me na hana ino wale. 6 – Koho ana I na Elele I ka ahahui nui ma Honolulu. 7 – Koho ana I na Luna Nui no ka ahahui. 8 – Kahi e halawai hou ai keia ahahui. 9 – I mau Komite kukulu I mau ahahui.  Apono ka hale I ka hoike noi a Rev. J. Kanoho e lilo na lala o ka ahahui kula Sabati a me na hoa e ae I mau hoa kuka.

Hapaiia ka noonoo ana I ke kumuhana 1, - ua hala ka Manawa, - kumuhana 2, - Na ke kekauolelo I ka Waioli, aponoia e ka Elele. Na J. Apolo I ko Koolau. Na C.K. Haae ka Elele o Lihue I ko Lihue, a mahope o na kalakalai ana, ua aponoia.  Kumuhana 3, - hooholoia e kohoia I Komite hoeueu iwaena o na apana I make, a eia na lala o ke komite hoeueu, Louis m. Mitchell a me c.k. haae. Kumuhana 4, - kiolaia, kumuhana 5, - nui wale na kalai olelo ana a na hoa maluna o keia kumuhana, a ma ke noi a G.B. meheula, ua waihoia keia kumuhana iloko o ka lima o ke komite hoeueu. Kumuhana 6, - waihoia nan a ahahui apana e koho I kumuhana, 7 – ma ka o lima ana ua kohoia o g.l. kopa I peresidena, ao j.h. kawelo I kakauolelo j. kanoho hope peresidena miss Juliet smith I puuku.  Kumuhana 8  - hooholoia e halawa ma kahi o ka ahahui euanelio. Kumuhana 9,-ua like no keia kumuhana me ke kumuhana 3, nolaila, ua waihola no I ke komite hoeueu.  Noi o oili e hookomoia ka moolelo o keia ahahui iloko o ka nupepa kuokoa a me pae aina I hulia. Aponoia, waiho mai l j. apolo he olelo hooholo, hooholoia ke haawi aku nei keia ahahui I na hoa aloha a me na makamaka o koloa nei no ke kokua ana mai I na lala o keia ahahui I na mea e oluolu ai ke kino, aponoia.

Noi o meheula e heluhelu ia na moolelo. Heluhelu ia a aponoia, hoopaneeia ka halawai me ka pule a s.k. oili.

Joseph H. Kawelo, Kakauolelo

Koloa, Kauai, 15, 1892.

Mahope koke o ka home o ke komo ana I iakekona paka mai mideway plaisance mai a e huli hikina ana ma kahi papau o ka lokowai, kahi o ka hale mahi pua. Ma kea lo, he honua papa pua no na mea hoikeike mai o waho, ke hui pu ia me na luawai no nymphaea a me Victoria regia.  Mamua Iho o ka honua papa pua me kona mau ahua haahaa mawaena o na ipu pua nunui, e popohe ana I ka lihi wai, a mawaena kona ke awa pae waapa.

O ka loihi o ka hale, he 1000 mau kapuai me ka laula he 250 kapuai. O ke kii, I haleiewa mawaena me elua mau kihi halelewa, a e hui keia mau halelewa pakahi me ka halelewa waenakonu ma na paku mamua a mahope, e hoolilo ana I elua mau hale oloko ma ke 88 me 270 kapuai pakahi.  Ua hoowehiwehi nani loa ia keia mau hale ma na waihooluu a ua kanu ia me na laau hihi a me na pua.  O ka halelewa o waena, e uhi ia ana kaupoku me ka puao aniani he 187 kapuai ke anawaena a me 113 kapuai ke kiekie, malalo iho o keia malumalu e hoikeike ia ai na laau pama loloa, na ohe a me na laau hihi ina e loaa ana. He mau hale aoao pakahi no oluna oloko o keia mau halelewa. O na hale oluna o na halelewa ma na kihi, e hookaawale ia ana no na hana hale hookipa, a o ke kahua a me na nanaina e hoopuni ana, ua kupono loa no ka hooluolu a me ka hoolako mea ai.  E hoopuni ia ana keia mau hale me ka pio ma na aoao ekolu, a mai ko lakou nanina mai e loaa ai na makaikai oluolu ana o na kahua.

Maloko a keia hale, e hoikeike ia aku ai na ano pua like ole, na mea kanu, na lako hooulu pua, a pela aku. O kela mau mea hoikeike, he kupono ke pa ia e ka malamalama o ka la, a nolaila e hookomo ia mai an aka malamalama ma na puka mahope, kahi nona ke kaupoku he aniani wale no ke pili I uhi ia iho ai oluna, a aole hoi I kaawale loa main a mea kanu aku. O na puka ma kea lo a me ka kahua malalo iho o na hale aoao, ua hoana okoa ia lakou no na mea kanu I kupono no na malamalama maa mau.  Ua hoomakaukau ia no hoi he mau lako no ka hoopumehana ana I kekahi wahi o ka hale, ke makemake ia.

O ka lilo o keia hale, e hiki ana I ka $100.00.

 

I ka la 18 o aperila, ma Honaunau, kona hema, ua ako ia aku la e ka make I ke 79 o na makahiki o ke ola ana, o kaliai, he hoahanau kupaa no ka ekalesia o pukaana. Aloha no ia makua kahiko. – J.K. Malulani

Ua kakau mai o messrs. Cage & Sherman o Alexander, Tesaka ia makou, no ka mea I pili I ke ola ana o ka ma’I rumatiea, penei: “Ua kaa mau ia ka hela moe e ka wahine a Mr. Wm. Pruitt, ko onei Lunaleta, e ka ma’I rumatica no na makahiki loihi.  Aohe mea I loaa iki iaiae hoola iki ae ai.  Ua kuai aku makou iaia I ka omole o ka Chamberlain Laau Hooia Eha (Chamberlain’s me Pain Balm), a ua hoola loa ia kona eha e kela omole hookahi.  Ke kuhikuhi aku nei makou I na mea a pau e ninau aku iaia no kona hooiaio mai I keia hoike.” He 50 kenets o ka omole hookahi, a e loaa I na mea kuai laau a pau.  O Benson Smith & Co., Na Agena ma Honolulu.

 

He Moolelo

-No-

Niwela!

-Ke-

Kanaka Hana Pu o Mosekao

-Ka-

Weli o ka Makakila.

--

Waladimira ka Moneka.

--

Ke aupuni o rusia malalo o petero ka nui.

Ka weli o ke keneturia umikumamahiku.

--

Ma ia wa ua ku ae la ua Duke la iluna a holoholo ae la ma o a maanei o ke keena me ka pane leo ole. A liuliu huli ae la oia a pane aku la ia Savotano: “ Aole he mea nui ka pepehi ana ia Ruleka.”

“Aole no ia he mea pohihihi,” wahi a ke kahunapule.

Ia wa ua pane hou aku la ua kahunapule nei: “E kuu haku, ke manao nei au o kela kanaka hanapu no ka mea I loaa ai o kuu no’a huna iloko o kela omole laau o ke kauna, a pakele ai mai ka make mai.”

“Pehea oe I manao ai pela?” I ninau aku ai ke Duke me ka huila anapu ana o kona mau onohi maka. “ke ole au e kuhihewa he kanaka naauao kela opio hanapu, a he noonoo akahele hoi ma na ano a pau ke hoomaopopo aku.  Nolaila, e kuu haku, ke ike nei au ua maopopo iaia ke kumu o kela hakaka pahikaua ana mawaena ona a me ke kauna. A I mea e hoonui ole ia ai na kamailio ana, ua maopopo no iaia o o eke kumu nui o keia mau mea a pau.”

“he oiaia kau e kamailio mai nei e savotano,” wahi a ka Duke.

“Oia no hoi ke kumu o ko’u hopu koke ana iaia a hoopaa ma kahi e hiki ole ai ke lanakila malua o kaua,” wahi a Savotano ke kahuna.

“auhea oia I keia wa?” I ninau aku ai ka Duke.

“ua hoike aku nei no hoi au ia oe aia oia iloko o kahi ona e ike hou ole ae ai I ka malamalama o ka la a me ka mahina, oki loa aku hoi ka malamalama o ke kukui.”

“peahea oe e huna ai iaia mahope iho o kona make ana?” I ninau aku ai ka Duke.

“O! he mea uuku loa kela, e kuu haku,” wahi a Savotano.

“Ina pela, e hookau koke aku I ka make maluna ona I keia wa,” wahi a ka Duke.

“I ka po o ka la apopo, ke ae mai oe e kuu haku,” wahi a Savotano. “alaila, ua pono,” wahi a ka Duke.

“Mai hopohopo oe e kuu haku, no ka mea aole he ua nana e kulu kou poo,” wahi a Savotano.

“E Savotano,” wahi a ka Duke, “he hookahi a’u kanaka e hopohopo nei, oia kela Moneka e hokai nei maluna o ka honua.”

“He oiaio ua ike au iaia I keia

 

kakahiaka, o kona mau maka e haka pono mai ana ia’u,” wahi a Savotano.

“ua manao anei oe e Savotano ua hui pu kela Moneka me Ruleka.”

“he mea maopopo loa kela, no ka mea, ma ko’u hakilo aku I kona ano me he la eia oia ke hookolo nei ma ko’u meheu,” wahi a Savotano.

I kela wa I pii ae ai kea no okalakala ia laua pakahi, alaila pane ae la ka Duke: “he mea kupaianaha ko’u hopohopo honua wale iho no I kela Moneka.”

Me na manao  pono ole, ua hamau iki iho la oia no kekahi mau sekona e noonoo ana I kaua mea e hana ai, alaila, pane hou aku la: “heaha kou mea I hopu ole ai I kela Moneka a paa?”

“He mea paakiki loa kela, aka nae aole loa ana oia e hanu I na ea oluolu no kekahi mau la loihi hou aku I koe.”

“He keu oia a ke kanaka piha mahaoi.  Inehinei, ua loaa pono iho la oia la’u iloko nei o kuu hale,” wahi a ka Duke.

“heaha hoi kou kumu I pepehi ole ai iaia?” wahi a Savotano.

“Aole e hiki, no ka mea, e malamalama ana no ia Manawa, a he nui wale na kanaka e hele ana ma ke alanui ia wa.”

“Me hea mea la, he nui wale na poe e ukali nei iaia, nolaila he mea pono ole ko kaua lele kamoko ana aku iaia,” wahi a Savostano.  “He keu a kea no e kela kakaka, a ua ano hopohopo wale mai la no au nona.”

“He oiaio kela.  I na wa a pau a’u e ike ai I kela Moneka e pii e wale mai ana no ko’u makau, aka, heaha la ko’u mea e hopohopo ai nona, oiai aia ke aupuni ma ko’u kua.  Pehea la keia Moneka I hoea mai ai iloko nei o Mosekao – a iloko o kona malihini nui, eia nae oia ke hokai hele nei I ka’u mau hana, a ke a’e wale nei I ke kapu o ko’u hale.”

“He mana nui kou e kuu haku ma na ano a pau,” wahi a Savotano me ka hoihoi.

“E hana ana me ko’u ikaika a pau a hiki I ka hooko ia ana o ko’u makemake.”

Me keia mau kukai olelo ana o kea no ohumuhumu, ua hookuu ae la laua, a hele aku la o Savotano e hooko I kana apana hana. O ka Duke hoi ua noho iho la ia me na manao pono ole.

(Aole I pau.)

 

Ua komo hou ae ka make ma Wailuku iloko o ka ohana o Lunakanawai Rikikini I hala e aku, a lawe aku la I ka wahine a me ka laua keiki. Penei ka Mea hou ehaeha o ka makou palapala o Wailuku mai o ka la 30 o Aperila: “Ua make o Mrs. Caroline E. Rikikini I ka hora 4 auina la Poaha, Aperila 28; a ma la poi ho no, hora 10, make aku la o Glenavon Rikikini, ka laua keikikane. A ma ka hora 12 awakea onehinei (Aperila 29), kanu pu ia aku la laua a elua I ka lua hookahi. He mau make weliweli keia iloko o ka ohana o Hon. G>E. Rikikini. A eia no ke waiho nei ma ke kae o ka luakupapau, he elua mau keikikane a na makua I hala e aku.  Aole I maopopo ka hopena. Ma ka manao o ke kauka e palekana ana ke keikikane mua mua loa a Mrs. Rikikini me Hapai. He luku nui keia I ike ia iloko o ka ohana hookahi.