Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 27, 8 July 1893 — Ka Huakai Koa i Kalalau. Haawi Pio Mai na Mai Lepera. O KOOLAU WALE NO KOE E PEE LA. [ARTICLE]

Ka Huakai Koa i Kalalau.

Haawi Pio Mai na Mai Lepera.

O KOOLAU WALE NO KOE E PEE LA.

Hoi Mai ka. Walaleale. Ua kuu iho la ka heleuma o ka Waialeale ma Hanalei mamua o ka hora 6 kakahiaka o ka Poaono. Pae iuka ka hope j makai nui Larsen a me Leitera Wilikoki. Ua heluhelu ia ke kuahaua aupuni e kukala ana i ke kanawai koa a ua hoouna ia kekahi mau kope 0 ke kuahaua koa i Lihue me ke kauoha i ka makai nui e hoolaha aku ia mea ma Waimea. Ua hoakaka ia mai. 0 ke alanui mai Kalalau a i Waimea a me ke alanui mai Kalalau a i Hanalei, ua kiai pono ia e na makai. Ua lohe ia 110 hoi, he iwakalua 0 na kamaaina 0 Kalalau he poewahineame na kamalii, ua haalele ia Kalalau no ka makau a ua holo a pae ma Haeua. Ua holo aku ka Waialeala i Haena. Lele iuka o Larsen ma e ninaninau pono ai. Ua loaaakuhe umi kumamaiima wahinea mena keiki malalo o kekahi hale laau. aohe 111 ea niai lepera mawaena 0 lakou. Na Pa kekahi kane i hai mai aia 0 Koolau ma ke pee la iuka ioa o Kalalau, 0 Kauai a me kekahi poe, u a noho ma kahakai a he eha lepera 0 lakou na makemake e hoi i Molokai. Ua ae 0 Pa e hele hou i Kalalau e kuhikuhi i kahi 0 ka poe e pee ana, aka ua makau nae i ka pii iuka loa 0 kipu ia mai e Koolau ma. Eono raifela ko na lepera la ko kaua a me na elima. Ua hoolimalima ia no hoi he elima mau kanaka e hookele i kekahi waapa nana e lawe i na leta i Mana a i Hanalei palia. I ka pau ana o keia ninaninau, holo hou aku la 0 Waialeale me ke ao aku 0 kapena Larseu i kona poe kanaka e hooko pouo i ka lakou hana, aole nae e hoeha kumu ole aku i kekahi mea, a mahalo ia kana mau olelo ao. l'a manao nuia ia, 0 ke alii Kunuiakea ke lele mua iuka e paipai ai i na lepera e haawi pio wale mai ia lakou iho. Mahope mai nae, ua hooholo ia e hoopae mua 1 kekahi poe koa he umi-kumamalima, a ua hooko ia pela. He malie loa ke kai. I ke awakea ka pae ana iuka. He mau pu ko lakou a pau i ka lele ana, aka, aohe nae he mea i keakea mai. He poe kamaaina oluolu wale no me na leo. Kii hou aku ka waapa i ka poe 1 koe ma ka moku, a pau na ukana a me na mea ai i ka hoolei ia mauka. Hookahi mile ka lawe ana 1 na ukana iuka a hiki i kahi e hoomoana ai. Ua kukulu ia he elima mau hale lole. Noho mai na kamaaina me he la ua makemake loa i na mea i hana ia. Ua hoonoho ia ka poe kiai ma kela wahi keia wahi 0 ke kahawai 0 mahuka aku na lepera. Ua hele kekahi poe makai e huli ma na hale 0 kamaaina. Maloko o kekahi hale i loaa ai o Kauai e pee aua malalo 0 ka hikiee moe. Ekolu no hoi lepera ma kekahi ana ma kahakai. I ke ahiahi iho, hopu ia 0 Wahinealoha, he mea i kamaaina i kahi e pee ai 0 ka poe mai lapera, nana no hoi i lawe pinepine akn i ka ai ia lakou. I ke kakahiaka nui 0 ka la Sabati, ua hoala ia na mea a nau i ka hora 4, a paina lakou. Ua kamailio o Larsen me Wahinealoha e nana i na ma ? i, a ua hoounaia aku ia a me na kamaaina elua ma na lio e holo iuka e kauoha aku i ka poe lepera malaila ina aole lakou e haawi pio mamua o ka pau ana o na hora he 48, e kinu ia aku no lakou. 1 ka hora 9, hooneenee hou ia na hale lole a me na ukana apau ma kahi he hookahi mile hou aku iuka. Ua kapaia kela wahi 4i Kahua Hoomoana Dole." I ke awakea, ua hiki hou mai 0 Wahinealoha, a olelo mai na halawai oia me ka poe

lepera, a he eiwa o lakou na nwkemake e haawi pio mai. \nle he ae o Koolan, ka mea naaa i kipu ia Lui e haawi pio. Aia ho niaa lepem kmo ikaika aole i ike ia ka pee ana uianka. Eia oae o ka i>oe 1 ae e liaawi pio, ua makemake lakoa e kamailio niua me Kunuiakea lana 0 Lutera, oko laua kau no ia malana o na lio a hoio aku iuka malalo 0 ka TVahmealoha alakai ana ia laua. A hiki aku laua i kahi haiki e komo ai i kahi 0 na lepera e pee ai. ua halawai me laua kekahi mai era hookahi. Aohe i liuliu hiki hou mai kekahi, a pau loa mai kela poe lepera, koe wale no o Koolau a me kana wahlne a me ke keiki. Ua makan lakou o lawe na koa ia lakou a kipu aku. Hooia mai o Wilikoki aole lakou e hoeha ia, e hanai ia no a me ka hoomaikai ia. Nolaila ua ae lakou a pau e hele pu aku i kai. Ua hoouna ia kekahi mea e ninau aku ia Koolau, a liuliu iki na hoi mai a hoike ua hoole loa 0 Koolau, me ka oielo e pee no ma ka nahelehele, a ina e hoopuni ia e na koa, e pepehi mua no oia i kana wahine a meke keiki, alaila e pepehi iaia iho. Hoole loa mai oia aole e kamaiho pu me Lutera.

0 ka poe lepera i hele pu mai rae Lutera, ua nui loa ka mai ame ka nawaliwah. Ua aneane pau loa ka lakou mau mea ai. Ua hai ia mai he eha mau lepera e pee uei ma ka aoao Hanalei o kahawai a he mau pu ka lakou. Ua hoouna koke ia kekahi poe e huli ia poe mai ma kela wahi keia wahi. Ua mahalo ia ka hana a na koa maīalo o Lutauela King. Me he mea la aohe o lakou ike i ke ano o kela mea he niakau. 1 ke kakahiakao ka Poakahi, lioua 1, ua pii aku o Reynolds, Hilbns a me Mitohell iuka e huli ia Koolau malalo o ke alakai ana a kekalii lepera. Ua manao ia e loaa ana o Koolau i ka wanaao iaia e huli ana i wahi mea ai. l T a lawa ka ai a kela poe no na la ekolu. Aia a hiki i ka hora 9, e pau ana na hora he 49. a e kipu ia kela poe kipi ke ike ia aku. Ua manao o Kapena Larsen e hoolele i mau poka pahu iloko o kahi e.peeneio Koolau ma, e hoomaka'uka'u aku ia lakou. Ua hai ia mai e kekahi lepera, ua manao o Koolau e pii ma kahi kiekie o ka pali mauka loa, e puka aku ai ma kekahi ala i ikeia e ka poe lepera wale no.

Hora 4:80 p.m. Poalua, ua ku mai ka Waialeale ina Honoīulu nei. Ua hoihoi mai oia ia 15 mau mai lepera mai Kalalau mai a me na kokua ekolu. 0 ke alii Kunuiakea kekahi i hoi mai. Ua hoi mai oia, no ka mea, ua holopono kana hana i hele ai, aohe mea i koe ana e hana aku ai. Ua lawe ia ka poe mai a pau i kahi hookipa o na lepera ma Kalihi. 0 ka mai mua i lele mai iuka nei, oia no ka lunakanawai elemakuie i pau Kauai. Ua kahiko iho oia iaia me ka aa-hu maemae. Ua wahi ia kekahi wawae i na welu, a o kekahi me ke kamaa. Ua palupalu a hiki ole iaia ke hele oia hookahi. no ka mea ua maloo loa kona mau lima. 0 ivapahee kekahi, ka mea kaulana no ka au kai. E malama ia ana lakou a pau ma Kalihi. Ua holopono ka hana a kela huakai kii lepera ma Kalalau, He lana ko makou manao e paa ana ka poe i koe me ka hookahe ole'ia o.ke koko.

Ua lioihoi ia mai e ka mokuahi Waialeale i ke ahiahi o ka la 4 o lulai nei. na mai lepera o Kalalau i haawi pio mai iloko o na hma o ke aupuni, malalo o ka' makai Jas. Kauhane. no lakou na īnoa malalo iho, a e noho nei ma Kaiihi:

Kapahee (k) he 63 makahiki; Pauwahine (w) 01 makahiki; Mele (w) 11 makahiki; Kio (w) 12 makahiki; Aiiaau (w) 50 makahiki: J. Kauai (k) 6S makahikī; Keaw r e (k) 25 makahiki; Hakau (k) 60 makahiki; Huiuhuiu (k) 47 Kehuamele (k) 22 makahiki; Hekekia (k) 34 makahiki; Ika (w) 7 makahiki; Kepoia (w) 4S makahiki; Kamaii (k) 60 makahiki; Oiala (k) 15 makahiki. 0 Paoa (k.) 31 makahiki a me Kealalaina (w.) 25 makahiki, he mau ma ? i lepera maopopo a i haawi pio mai, ua hoonoho ia aku nei no laua i mau kamaaina no ka puaiikoa 0 ke Aupuni. 0 Koolau (k.) ka iepera nana 1 kipu powa mai ai ia Lui H. Stoiz a make ai a me Kaiei* manu kana keikikane, ua hoole

loa uiai aole e haa«'i P* o ;, 5* Piilani (w.), ka wahme a Koolau, «ahnipuaiaioiaine Una kane a ua mahuka akn 1 na I 'o na poe ma'i lepera uo lakou na inoa Manuia nkaiw). Xiboa (k.). Kala (k.) a me Kaili (k.). aole lakon 1 ikeia, akaaia no nae maKe awawa o Kalalau.