Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 47, 25 November 1893 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

0 ke koikoi o ku liaule anu o ka ti ma l'unahou i ka |k> Poaono, he ! .. mau iniha. i K hoonmhH anu na Kula La Au'j«uni «nai Dekemaba 25 aku o keia m:ricnhiki, a hoomaka hou i ka p<»iknhi I«nuari 8, 1894. 1 k:< Ju 18 o Novcrnaba nei, piha ih'. U k<? kanaha-kumamawalu maK«hiki o Luna Beuatc John Ena. O k<» /n ikou mau hoomaikai h nui lou i'a lioj»u ia ena Kapena mak«i An:»ru h iih? Kahookano, he Pukiki iii> k<? alo mai »> Puowaina i kn p .:")!}(> i ! ala, iio kc kuai nuna me k i laikini ole. K<- upu ia aku nel, e hoi mai ana • Rt v. o. K. Kulika i Hawaii nei a l.iw»''lawo i ka hana uiawaena o na I ip:ma lu' e noho nei maluna K ku mai nua ka mokuahi China iiii Ilonolulu nei i keia Poakahi ikii, mai Kiipalakiko mai, a e holo kfk«' iiko ana no ia la no lokohama ;i nio Honokaona. I(c $2, ke kuuiukuai o na wuiwai a pau i hookomoia mai i Ihwaii n»M mai ke awa mai o Kal>ilaklko, mai lanuari 1 a hiki i (>kati)h:i :il i hala. 0 ka K* lloalohaloha i Ue Akua a n.i pimwai Ainenka e mulauaa ana i keia maknhikl, o like me ke kualiMua a Per(;si(lenn Kalivalani, oia ka Poahn, Novomaha 30. Pakele mai pau i ke alii ka hale o J. I\. Naone ma Pauoa i ka po Ponono i hala, ma o ka mauae ana o na \vucu (i'lepone, a e ole e okiia ka win-a lelepono pio ai. 1 a wol\o mtt olu k« ku noi ma (Mnn, Puna, Mawaii, he halepaina ii ) na kamahelu makaikui pele a me ka po" a pau e maalo una ma ia kua a im liko waokele i papahi ai. Ua hookolokolo ia ho lapana imua o ke kiuro haole i ka Poalua uei no ke kuai waiona me ka laikini ole, u m ahewa ia. Ua kau la no ka hoopai hu $100 me na koina he BIS.. r >o. Ua holapu ao ke ahi i ku halo papaa o ka hale haini o Lucas ma alanui Papu i ka wanaao iSabati nei, ma o ku pulu ana o na pahu puna i ku na u lalapa ke ahi aka na pio no ine ke pono uuku loa. 0 na hihia kuai waiona laikiui ole iiuuu o na kiure haole, he pau i ke kapi ia, aka o ka uh kiure Hawaii hoi ho pau i ka hookuu ia, eia nae o ia mau ano olelo ike no meko na hihia i hookuu ia. l'a loaa aku maluna oke kaa lio hnllliuli ohua e hookele ia nei e Jaek Neil ī ke uhiahi Poakahi nei, he 50 iiiau lini opiuma. Ua hopuia a ho<»paa A ia ma Kuajuipanui malalo oka hoopii he kuai opiuma. 1 ka la 2 o Novemaba, ma Kapalakiko, Kaleponi, mako iho la o Maurice i ke 43 o kona mau ! makahiki. Ola no ka ona o ka halekuai 1010 uia ke kihi komohana ona huina alanui Papu ame KaU'pa. Ma ka la 30 aenei o keia malama, e malama ia ana he paani kinipoi>o l>ekui»eku wawae ma ke kahua kini[Hipo o Makiki mawaena o na puali Pakipika ame Punahou. Nolaila, ma ia ia, he paani lealea ke lmunaku ia awa. Ua wawahiia ka halo oka Hui Pai Palapala Press ika po aao ae l'oakahi iho nei ma alanul Betebi a uiamua pouo o ke alo o Kuapapanui aua ulaa ka aihue ia loko me ka imi e loaa paha ona wahl koalaala, eia nae be neo ka uaea i loaa. He uaau kuaua koikoi kai haule iho maluna o Honolulu nei ma ka po Poaono i hala, a ua hoolalilali ia na alanui a kelekele. Ona lua wai ekolu hol o Nuuanu i hooplkao ia i na malama I hala, ua hoopiha loa īa a hu. E kahe ana mawaho o na kae h po ka la Sabati. He paikau liookalwkaha o ua komopani eono 6 na koa o ke Aupu* ni Kulkawa, kai maiama ia u» Ka« kina Kuea i ka hora 7 a mo hapa o ka po Poakolu nei. Ua pau loa inai na komopani puaiu, a ua aneane loa no e piha pono ua iielw o lakou a pau. Ke piiaenei kolakou maainaaiea ma ka paikau ia ana. Mahope o ku hoohele ia ana i o lanel ma ke kuea a me ka paikau la aua mo na pu, ua maki jmikau aku Ia« kou mo ka Puali Puhl Ohe ma na ulauui Alii» pii i Alapai, iho ma l>eritania, hull l kai o Papu, a pii ma al&noi Alll a hlki hou i Kaklna Kuea.

Ua iohe mai makou, e waiho aku ana o Lunakanawai Apana Pahia i kona hookohu oihana ma ka la hope o keia malama.

Ua hoomaka hou iho nei ke Kuia Beritania o Kauiuwela i ka Poakahi iho nei mahope iho o eiua mau puio o ka hoomaha ana no ka hopohopo ia o iaha ae ka mai puu-eha i loaa i kokahi ohana Pukiki e noho kokoke ana ma kahi o ke kuJa.

Haohao mai ana ko Auwaioiimu poe i ka hapa o ka hae o ka pahuh&e paie piva o Poiikapa i keia mau la ekolu. Eia ka auanei ua pauaho mai i keiaola anakahi bebe "Aloha Aina" i 1010 ia ai uo iiaila. Ma ka hoike a ka agena o ka Papa Oia, he make lapaau ole ia.

Ua hoau la mai nei ka waapa mokuahi o Mr. Chas. Gay i sa ia 16 o Novemaba nei, ma ka holo ana mai Makaweli a Waimea me ka ekolu kauna kiuo kanaka oluna, u ua hoomaopopo ia kona hoio ma kahi o ka ewalu a me ka hapalua mau mile i ka hora. Ua hului ia aku e ka Luua Dute Nui i ka Poakolu iho nei, he 170 mau tini opiuma mai ke kahua aku o ka oihana malama maiuhia, no ka maiama kuoo ia ana eke pooo kekahi ona buro. O kela na tini opiuma i pau na hoopii a i uku ia na hoopai.

Ua lohe wale mai makou, ua hoopii mai nei ka papa loio o Hana i ka lunakanawai apana no ka pololei ole o kana mau olelo hooholo. Ina oia wale no ke kumu, alaila aohe kupouo o hoopau ia , no ka mea uia no he aha maluna ae e imi ai ka paahao i kona lanakila ina he pono kona aoao.

I ka Poahaoka pule i hala, oiai ke kaa ahi halihali ko o ka mahiko o Lihue, Kauai, e hoihoi ana i na limahana e paina i ko lakou ainaawakea, aia hol, ua haule kekahi lapana iaia e hoao ana o lele mai ke kaa me ke ku ole a ua hihia malalo ao o na huila kaa a make ioa ia wa koke no.

Ua haalele mai o Mrs. Lucy Kahaleole i keia ola ana i ka ia 17 o Novomaba, ma ko laua home ma Hauapepe, Kauai, i ka 22 makahiki aoi iki okona ola ana uia keia ao. Ua mare kane oia, ua hanau mai i ke keiki aua make aku ma ka la 31 o Okatoba. He kaikamahine oluolu a hilinaiia o ka noho ana.

Mamuli o na pakaua koikoi i haule iho mawaena oka po Poaono i hala a me ka la Sabati nei maluna o Houolulu nei, ua hoopoino ia kekahi mau wahi o ke kulanakauhale ame na alanui. Ua koho wale aku o Bila Kamaki Luua Alanui aiu mawaena oka $3000 u mo $1000 na poho o na alanui wale 110 i hoopoinoia e ka ua.

Ma ka halawai a ka Ahahui Hoohuiaina o Maui i malamaia ma Wailuku ī ka Poakolu aku nei i iiala, Novemaba 13, ua hoao ae na lopa anee aiii e hoohaunaele ika halawai, aole nae hiki. O na lunakanawai o Wailuku, ua kohu pulelo hua ka pipili mal mawaho o na puka aniani i ka iko mai paha ika malamalama o ke kukui.

♦'Waiiuku, Nov. 17—Ua kukule loa ua lopa auee alii o Wailuku nei i ka hoohoka mau ia e kanaka, oiai o ka Poaha, la 16 o Novemaba iho la, ka la e hoihoi ia ai ka Moiwahine i kipakuia, aka, lio neo nae. Ua palapala mai nei o Keoni Kikikini, he mau la koe a hoi ae ke alii, nolaila, e kali ana ia ma Honolulu a ike poiio*." [Eia mai ke hoi aku la me ka ukulele i ke poo.J

Ma ka huki ia ana iho uei o ka mokuahi Peie iluna o ko Alahuki Moku, ua ikeia he hapa o kekahi epaepa ua liaki a j»oomoku. Nolaila, o kekahi epaepa e kupono ana ma kekahi aoao o keia mealiaki, ua oklia a hoohaiike ia ke poomuku. No ia mea ho olua ona mau epaepa holookoa a he elua he mau poomuku. E pani ia aku aua ma keia mua iho ma kahi o keia huila hokae, he huila hou ekolu epaejxi e hoohehee ia aku ana. E wehe ana Ka Hui Opiopio linipono Karistiano o Waimea, Kauai, i ahaaina lulu dala no ua hemahema o ko lakou hale hui, ke hiki aku i ka la 2 o Dekemaba ae nei. Nolaila ke kono ia nei na keiki o ka Waiuiailiahi, e naue ae e kukaioielo me na kohi kelekele e ko'u ai ka puu. Ma ia po no e weheia ai ona aha meie malalo o ke aiakai ana a Ilobt. Waialeale. Nolaila, elua ono e hoonuu ai ma ia la. Ua kokua ae ia mau keiki Ha* wail Hon. W. R. Kakelaame Hon. H. Walakahauki i ka pilikia o kekahi makamaka wahino kanemake a uie ke kelki ma ka opu o Poka ma Manoa me na pono kino no lakou. Eo no ina keiki hoohuiaina na liana inaikai a kokua i na Hawaii, aohe ma ka lehelehe, aka, ma ka hana hoi; oke ko T u wale iho no e like me lakou la ma, ka mea ae he aloha, a aoie nae he wahi aloha i ikeia, he makehewa loa ia hana.

I ke ahiahi Poaono oka pule i hala, ua loaa aku ke kino o kekahi kaikamahine Oeremania i\on% ka lnoa o Ferederica, ua inu i ka laau make aua leie eke aho, maioko o kona hale i noho iho nei ma alanui Moiwahine a e kokoke aku la i ala* nui Hema. Ua lawe ia ke kino make i Kuapapanul a malaUa i nana ia at eke kauka. He kaikamahine wale uo keia he 19 paha makahiki. Aole i maopopo ke kumuo kona naauauwa aua i kona oia, aka he lehulehu nae ma ka olelo mai a kekahi poe.

Ca ku mai ka mokuahi "Warri moo" i ke kakahiaka nui onehinei, mai Vanekoawa mai, a oa kikihi loa aku no 1 Kikane. E makaaia e ka poe e lawe nei a heiuhelu i ka nupepa Kuokoa me Ko Hawau Pae Aixa i Huiia uo ka makahiki 1894 aenei. E haawi makana ia aku ana ka Alemanaka o 1594 i ka poe hookaa mua wale no. Ua hiki mai ka lono i Honoluiu nei, oa haule o Mr. A. B. Loebensi tein o Hilo mailuna iho o kona !io eiai oia ma Pana, a ua hai ia he ekoiu o kona mau iwiaoao. Mai Puna i hoihoi ia mai ai oia n\aluna o ka manele a hiki i Hilo, a ma ka lono hope loa, ke pii ae la kona paapaana maialo o ka lapaau ana a Kaaka Williams. £ hoolaa ia ana ka Hale Ilui Malu hou ioa e ku nei ma ke kihi hikina o na huina alanui Alakea a me Hoteie i keia Peakahi aku, a e hoolako ia aku ana na poe nana .e himeni, mai ka poe wae ae o na papa himeni o Kaukeano a me ko ka halepule Eihepa, malalo o ke alakai ana a Mr. Wray Taylor. Ma ka wehe ia ana o na koho a na kamana lehulehu 1 hookomo mai ai i ke Keena Kalaiaina i ka Poakolu aku nei, no ke kukulu ana i hale paahao no Honokaa Hamakua Ilawaii, ua ike ia ka nui, penei; Henr> r Hall, $2,675; Archer & Trask, §2,100; H. Defries, $1,975; P. A. Anderson, $1,710.50. Nolaila, ua haawi ia ka hana i ka mea koho hope.

I ka wa a ka inokukaua Beritania "Champion" i kaalo mai ai mawaho o ka Mouo Bele i ka Poakolu nei, no ke komo mai iloko nei o ke awa, make iho la kekahi luina o Mikaele Batala. Mahope iho oka hora 1 ahahi, ua hooleie ia mai ke kino kupapau iuka nei o ka aina a hali loa ia no ka llina o Maemae, me ka ukali ia e kona mau lioa make o ka moku.

Ua pau i ka wehewehe ia na lako kapuahi kuke olalo o ka Hale Mana Hooko a ua hali ia aku la a kukulu iloko oka Hale Kukui Uwila eku kokoke la ma ke kihi hikina o ka pa. O ke keena ikuai na ipuhao o ka hale uwila, ua iioolilo ia ae la ī wahi no ..a kapuahi kuke, a o kekalii keena nui e ae, ua hoakea ia a(! la i keenu paina no na koa kumau. Nolaila, aohe mau hana kuke hou aku i koe malalo o ka Ilale ?»I[»na Hooko.

I keia kakahiaka Poakolu, Novemaba 22, ua ku mai ka mokukaua Beritania "Champion," KapenaEnstace Ilooke, mai Eaekimo mai, ma kona ala e holo ana no Amerika Hema. He manuwa keia he 2,380 mau lona kona nui a he euegini mahu koua i like kn ikuika me ko na lio he 2,000 i hui ia. E hooili lanahu ana oia maanei mamua o kona holo ana aku ma kahi i kauoha ia ai., I kona komo ana mai iloko nei o ke awa a kuu kona pohaku. ua haawi ae la ia i na kipu aloha ana i ke Aupuni.

O ka nui o na (laia o ke Aupuni Kuikawa e waiho aua ma ka waihona oka lehulehu ma ka ia 22 o Novemaba uei', penei no ia: Ma ka Banako Hale Leta, he $29,381.15; Papa Alanui, he $51,024.03; Papa Hoonaauao, he $35,143.48; koena o na loaa e ae, he $147,532.73. Huina pau, $260,091.39. Ke oia mau nei ke kaha o ka waihona aupuni. Aolie wa eae i ike ia ma ka moolelo o Hawaii nei ka hoike mau ia i kela a me keia hebedoma o na loaa, na hoolilo a me ke koena ma ka waihona e like me ke au o ke Aupuni Kuikawa. Imua aku a i kaupoku o Hanalei!

Ika la 19 o Novemaba nei, ua make maioko oka Haleinai Moiwahine ke keikikane muli 6 makahiki a Mr. a me Mrs. H. L. Holstein, o Kohala Akau, Hawaii. I ke kula kumumua o Kamehameha kahi i noho ai a loaa i ka mai piva hoihoiia i ka Halemai a make aku la. Ika auiua la Poakolu nei, i manele ia aku ai i Maemae ke kino kupapau o ke keikikane 6 makahiki a Mr. a me Mrs. H. L. Holstein o Kohala i make ma ka Halemai Moiwahine i ka la 19 o Novemaba nei, mahope o ke kaa ma'i ana no elua mau hebedoma. Ma ke Kula Kumumua o Kamehameha kona wahi ī hoonaauao ia ai. Aua ukali aku he 100 paha mau haumana kula o Kamehameha i kana huakai heie ioa. Na Rev. A. Makinikoka i malama ike anaina pule ma ka halepule Bihoi>a.